TE HAEATA
  TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d}               " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga."       { TE  MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
   VOL. 1]                   AKARANA,    PEPUARE   1, 1860.                  [No. 11.
    MARAMATAKA    MO  PEPUARE.

   Hei te 7 o nga ra Hua ai te Marama.
    Hei te 22 o nga ra Kowiti ai te Marama.

  1  Wenerei  
  2   Tarei
  3  Parairei
  4   Hatarei   

  5  Ra Tapu
  6  Manei
  7  Turei    
  8   Wenerei   
  9   Tarei     
 10   Parairei   
 11  Hatarei   
                       
 12  Ra Tapa 
 13  Manei
 14  Turei
 15  Wenerei   
 16  Tarei
 17  Parairei
 18  Hatarei

 19 Ra Tapu
 20  Manei
 21  Turei
 22  Wenerei  
 23  Tarei     
 24  Parairei   
 25  Hatarei

 26 Ra Tapu
 27 Manei
 28  Turei
 29 Wenerei

E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu  mo  tenei niupepa hia rua hereni
mo te  Tau te kau ma  rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga.  Ko  te tangata
e hiahia ana  kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te  Wirihana ki te Whare  Perehi o "The
New  Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia. 
       TE  HAEATA

        AKARANA, PEPUARE 1, 1860.
 TE RINGIHANGA O  TE  WAIRUA
   TAPU KI RUNGA KI ETAHI WAHI
    O KOTARANA   (SCOTLAND.)

    To Amerika whiwhinga i te wairua me
  ana  mahi whakakaha, (o Aiarana hoki
~  kua oti te tuhituhi i era Haeata. Kua tae
   hoki ki Kotarana te mahi nei. Ara ki
   tetahi wahi whenua ki ta wahi atu o Ai-
   rana. Kei  Aperatini (Aberdeen) te tima-
  ta nga. Ka rongo nga tangata whakapono o
  tana pa ki nga mahi o Amerika, ka oho
  o ratou ngakau ka timata i reira ta ratou
  inoi ki te Atua mo tona wairua kia ringi-
  tia ki runga i a ratou. Na, tupu haere
  ana te mahi i reira. Kaha ra\\\\a ana te
  kupu o te Atua ina kauwhautia.
    Muri  iho tokorua nga tangata nana i
  whakarite  tetahi huihuinga ki te inoi ki
  roto ki tetahi wharenui o te pa, karanga-
  tia nuitia una to raua huihui mo nga ra
  katoa.  A  huihui ana nga  tangata o te
  pa ki a raua, inoi tahi anu.
    Na, i Tihema o tera tau kaiahi ka hae-
  re atu ki tana pa, he tangata no Ingara-
  ngi, ehara i te tino minita, otiia he kai kau-
  whau.  Ka  mea ia kia huihui ki a ia ngu
  tamariki me nga taitamariki o taua pa.
  A  huihui ana nga tamariki ki roto ki
  nga whare karakia, whakarongo marire
 • ana ki ana korero. Ka mutu tana kau-
  whau ka mea atu ia me he hiahia to teta-
  hi kia korero i tana whakaaro ki a  ia ,
  me haere ake ki roto ki tona whare. Na,
 ki ana te whare i te tamariki, kua rongo
  hoki ratou ki te reo o te wairua i roto i
  o ratou ngakau, tangi ana ratou, mea ana, 
 Me  aha matoa kia ora ai matou. A i ta-
  ua po kotahi, po tuatahi, etoru tekau o
 ratou i whiwhi ki te ngakau hou, hoki hari
 ana ki to ratou kainga, ka nui te koa ki a
 te Karaiti. Na, ka rongo nga kaumatua,
 ki o nga tamariki, katahi ratou ka haere
 atu ka mea kia ora tahi. A ka mahi ano 
 te wairua i roto i nga kaumatua ka toko- 
 maha  i tenei po i tenei po i whiwhi ki te 
 ngakau  ripeneta, i tangi ki te Atiia i tuku 
 i tona ngakau kia te Karaite, he wahi ano [
  ka rua tekau, he wahi ano, ka toru ka
 i wha, ka rima tekau, ka rau ano le tanga-
 i ta i whiwhi i te po kotahi. £ pera tonu
  roto i nga marama e toru.  Ka  taka
  ano te kaha o te wairua ki roto ki nga
  kura tamariki. I roto i tetahi kura, be
 kura mo nga mea rawakore, i whiwhi
 katoa ngu taitama; rokohanga atu te kai-
 tiaki e tangi katoa ana e inoi ana ki te
 Ama.  Ka tupu te mahi nei ka nui haere,
! huihui ana nga taitama me nga kaumatua
 ki nga wahi mahi o te pa ki te inoi i nga
 ru katoa.  Ko  nga tangata whakaaro
 kore, nga mea kai waipiro, nga mea ko-
 rero kino e huihui tahi ana ki te whaka-
 rongo ki nga kupu me nga inoinga, ngoto
 ana te kupu ki roto ki o ratou ngakau, he
 tokomaha i tahuri ki te Atua. Ko nga
 mea haere ki nga whare tukaro ka wha-
 kamutu, tutaki ana nga whare, kahore he
 tangata hei matakitaki. Kei etahi whare e
 whiwhi katoa ana ki te wairua, nga matua,
 me nga tamariki, tu katoa, hari tahi ana.
 Na, e rere ana ki etahi atu taone, me nga
 pa nui o Kotarana,  ki Karahako (Glas-
 gow)  tetahi, ka nui te mahi  ki reira,
 ki nga wahi e tu tata ana hoki.
   Na. e tuhituhi ana enei mahi a te wai-
 rua Tapu kia rongo  ai koutou, kia kite
 hoki  koutou na  te inoi i whiwhi ai
 ana wahi.  Waihoki ma te "moi e whiwhi
 ai tatou : tirohia te kupu a te Ariki, " Ki te
 mea ko koutou, te hunga kino, e matau
 ana ki te hoatu mea papai ki a koutou
 tamariki; tera noa ake te homaitanga o
 te wairua tapu e  to koutou Matua i te
 rangi ki te hunga e inoi ana ki a ia."—
Ruka  11, 13.

TE  HOMAITANGA   I NGA KARAIPI-
          TURE TAPU.

  He roa te wahi i tuhituhia ai nga Karai-
piture. Kotahi mano eono rau nga tau i
pahemo atu note tuhituhinga a Mohi taea
noatia ta Moani Apotoro tuhituhinga. Na
Mohi enei pukapuka erima. Ko Kenehi,
ko Ekoruhe, ko Rewitikuha, ko Te Taua-
nga, ko Tiuteronomi. Ko te whakamao-
ritanga tenei o nga ingoa o enei pukapu-
ka ; ko Kenehi, He whakatupuranga; kei
roto hoki i ienei pukapuka te korero mo

                                   TE  HAEATA.
nga whakatupuranga  tuatahi o te tanga-
ia.  Ko Ekoruhe, He putanga ki waho',
tana tino korero hoki mo te haerenga atu
o  nga tangata o Iharaira i te whenua i
tukinotia ai ratou, i Ihipa. Ko Rewiti-
kuha,  nga tikanga o nga Riwaiti', he tino
korero hoki tenei pukapuka i nga mahi
a nga tohunga karakia; no te hapu o Ri-
wai ratou. Kei te tuawha o nga puka-
puka a Mohi  te korero mo te tauanga i
nga tangata o ia hapu o ia hapu o te iwi
o Iharaira; no konei tona ingoa ko te Tau-
anga.   Ko Tiuteronomi, te tuarua o nga
ture: no te mea kei tenei pukapuka te
tuarua o a Mohi korerotanga i nga ture
o  te Atua.
  Iaua ra kahore nga tangata i whai pu-
kapuka penei me enei i a tatou nei Ka-
hore hoki e pepa, kahore he perehi i aua
Wa.   Te wa i ora ai a Mohi i 530 i mua
i te haerenga mai a Te Karaiti. Ta nga
Ihipa pukapuka  he rinena ; tetahi he po-
pa ano, otira ehara tera i te pepa pakeha;
engari i rite ki te kakahu e hanga ana e
nga tangata o Tongatapu, he mea hanga
ki te peha raupo.
   Otira ki ta nga tangata whakaaro ka-
hore a Mohi ma i tuhituhi ki tenei, engari
ki nga hiako koati. He mea  kua oti te
whakapai, he mea uhono  tetahi ki tetahi 
aua peha nanenane, peha hipi ranei. Ka
oti te tuhituhi ki te pene, ku takaia, pera
me  nga maapi o te kai ruri whenua. Te- 
ra tetahi o nga pukapuka pera kei roto i
tetahi o nga tino kareti o Ingari,he mea
kite iroto i tetahi o nga whare karakia 
o nga  Hurai kei Inia.  Etoru tekau ma !
whitu nga peha koati o taua pukapuka :
he mea ngangana.
  I te tiaki hipi a Mohi i runga i mau-
nga Horepa i te putanga tuatahi o te Atua
ki te korero ki a ia. Te tohu i homai e
te Atua kia mohio ai ia na Ihowa ano ia
i unga; "Ka whakaputaina mai e koe te
iwi i Ihipi ka mahi koutou ki te Atua ki
runga ki tenei maunga."—Eke iii. 12. I
rite tenei kupu a Ihowa; i noho hoki a Iha-
raira i taua wahi i muri iho i to ratou pu-
tanga mai i Ihipa. I tae atu hoki a Iraia 
ki taua maunga i tana omanga atu i a
letepere hoa wahine o Ahapa.
  Kua  whakaaro  ranei koutou ki te to-
komaha o nga tangata i whakaputaina e
Mohi  i Ihipa?  Kia tuihuia katoatia nga 
tangata Maori ratou ko nga Pakeha o Nui
Tireni ekore  e rite ki te ope o Iharaira
te tini. Engari  kia rua tekau nga hui- 
nga o nga tangata katoa o enei motu, ka
tahi pea ka rite te tokomaha ki to nga ta-
ngata o Iharaira i to ratou haerenga ki
waho  i Ihipa. He nui hoki ta ratou tao-
nga.  He maha nga kahui kau, hipi, aha,
 aha. Me  kore te Atua i haere tahi i a
ratou  kihai a Mohi i kaha ki te arahi i
taua iwi. Otira " haere atu ana a Ihowa
i mua i a ratou i te pou kapua i te awatea
 hei arahi i a ratou i te huarahi; a i te
 pou kapura i te po hei whakamarama i a
 ratou, kia haere ai ratou i te ao i te po."
 —Ek.   xiii. 21.
   Ko nga nohoanga enei o te iwi o Ihara-
 ira ki waenganui o te Moana Whero o
 Maunga Horepa.  Te tuatahi ko Maara;
 te wahi tenei i whakarekaina nga wai ka-
 wa.   Te tuarua, ko Erimi: he kainga
 puna wai tenei; he nikau hoki kei reira.
 Te tuatoru, ko te koraha o Hini. Te wa-
 hi tenei i timata ai ta Ihowa whangai i
 tona iwi ki te mana. Te tuawha, ko Re-
 pirimi. I tutata tenei kainga ki Maunga
 Ho repa. Kei konei te amuamunga a nga
 tangata ki a Mohi  mo  te kore wai.  1
 haere i konei a Mohi ratou ko nga kau-
 matua ki Horepa, patu ana i te kamaka
 kia puta mai he wai pera me ta Ihowa
 i whakahau ai. I whawhai nga Amareki
 ki a Iharaira i a ratou e noho ana ki He-
 pirimi. No   nga Arapi  tenei iwi nga
 Amareki. Patua ana ratou e Hohua ma,
 i a Mohi e inoi aua i runga i te maunga.
   Ue whenua kamaka taua whenua i ha-
 ere ai nga tangata o Iharaira. Kei teta- 
 hi wahi e kapi ana nga kamaka i te tuhi-
 tuhinga.  Etoru pea maero  te roa o te
 wahi e kitea noi tana tuhinga. Kahore i
 mohiotia no wai ranei te reo. Na nga
 tangata o Iharaira pea i tuhituhi, i a ra- 
 ton e noho ana i taua whenua.      I
   Kua tae nga tangata ki Maunga Hore-
 pa, ara ki Hinai. E tu tahi ana hoki aua
 maunga erua. Te wahi tenei i whiriwhi-
 ria e te Atua hei korerotanga mana i ana 
 ture ki te tangata. Ko Iharaira te hu-
 nga i whiriwhiria e ia hei kai tiaki i ana 
 ture; kia hoatu e ratou te kupu o te Atua
 ki te ao katoa. Tera ano te korero mo
 nga mahi ki Maunga  Hinai.


 I TAE RANEI A PITA KI ROMA?   i
                                                         i
   E  ki ana nga Pikopo ko Pita to ratou 
 take to ratou tupuna, nana to ratou hahi
 i whakatu ki Roma. Tena, e pehea ana 
 nga karaipiture mo tenei wahi? Me rapu 
 tatou kia kitea : —                         
   1. Ta te karaipiture, i noho tonu a 
 Pita ki Hiruharama i muriiho i to te Ka- 
 raiti matenga, taea noatia te whakapono- 
 tanga o Paora ; ina hoki te haerenga o
 Paora ki Hiruharama i te tau 42 kia kite
 ia i a Pita kei reira e noho ana.
   2. Ta te karaipiture, ka haere a Paora
 ki Tarahu, haere ana a Pita ki nga kai-
nga katoa o Huria ki te kauwhau. (Nga
 Mahi 9, 52.)
   5. I a Paora mua ko Panapa i tae atu
 ki Hiruharama ki te kawe atu i nga ata-
 whainga o nga hahi ki te hunga rawa-
 kore, kei roto kei te whare herehere a
 Pita e noho ana, kua herea hoki e He-
 rora i te wha o nga tau o Karauria (Clau- 
 dins,) kingi o Roma, i te (au 45. (Nga-
 Mahi U  & 12.)
   4. Ka  puta a Pita i roto i te whare
 herehere, ka haere ki nga whenua ki te
 kauwhau.  Tona haerenga ki nga wahi
 e takoto ana ki te Ita, kahore he korero
 i tae mai i mea i haere ia whaka-te weta,
 te taha i takoto ai a Roma.
   o. Na, te huihuinga nui ki Hiruharama
 mo te tautohenga o nga Hurai, kei reira
ano  a Pita e korero ana, otiia kahore i
mea  ko ia te tino kaumatua o te hahi,
engari i riro i a Hemi te mahi whakatako-
to tikanga.  (Nga Mahi 15.)
   6. I muri iho i tera ka haere a Pita ki
Anatioka (Nga Mahi  13. 30,) turia atu i
reira, a nga wahi whaka te rawhiti.
   7. Ki te mea  ko  Pita te tino minita o
Roma,  he aha ranei a Paora i kupu kore
ai ki a ia i roto i tona pukapuka ki taua
hahi?  I tuhituhia taua pukapuka e Pao-
ra i te 58 o nga tau. Otiia kore rawa he
kupu  mo Pita, mo tona nohoanga ki tera
wahi,  i nga   ra i tuhituhia ai, i mua
ranei.
  8. Ki te mea kei Roma a Pita he aha
ranei i huna ai Ienei e Ruka i te 28 o
Nga Mahi i ana korero mo ta Paora taenga
atu ki reira? Me Paora hoki i nga taui
noho ai ia i Roma, i tuhituhia hoki i reira
nga  pukapuka ki nga tangata o Piripai,
o Korohe, ki nga Hiperu ki Pirimona, i
nga tau 61, 62, 65. Otiia kore rawa he
kupu i roto i ana pukapuka e matau ai
tatou kua tae a Pi:a ki reira.
  9. Ka  tata te matenga o Paora ka tu-
hituhi i tana pukapuka tuarua ki a Timo-
ti, otiia kore rawa he kupu mo Pita.
  IO. Ki te mea i noho a Pita ki Roma,
he aha ranei i huna ai tana mahi ki reira
i roto i aua pukapuka? Kore  kau he
kupu i roto i una reta e rua e mohio ai
tatou kua noho ia ki reira. Ko ta tatou
i mohio mo Pita kei nga whenua whaka-
terawhiti tonu ano ana mahi.
  Na, kahore a Pita i noho ki Roma, ki
to matou whakaaro. Tena he korero pe-
hea te korero mona e mea  ana, ko Pita
te kamaka o te hahi, nana te hahi i wha-
katu ki Roma,  nana te whakapono i
tuku iho ki nga pikopo?  He  tito kau
koa.  Aua  tatou e whakapono ki ta te
tangata, engari ki ta nga karaipiture, to
tatou take tenei, TE KUPU o TE ATUA.

TE TANGATA I MATE I A IA TONA
       HOA NOHO  TATA.

  Na, haunga ano te kore e nga ngare o
nga mea tae hou mai nei o Himeona ma,
tohe ana ano ki te aroha atu. Hoatu ana
e te wahine o Himeona ma Mata Paraki
he kete nui, ki tonu i nga paramu papai
nunui.  Ahuareka  mai ana  tera ki te
arohatanga noatanga  atu, ki atu ana ki
te kai hari mai, ''Ki atu ki to whaea, ka

                                      TE  HAEATA.
 nui tona aroha, ka nui taku whakataikiu
 atu  ki a ia."
   Ko Reupena e kai mai ana i tana paipa
 i roto i te timera, whakarongo puku ana
 ki te kupu a tana wahine, engari kaiahi
 ka kaha rawa te momi i tana paipa, te
 puhapuha  atu i te paoa. No te tuarua-
 tanga o te kianga atu a tana wahine i te
 hokinga o te tamaiti, ka ki atu ia, " Kati
 te whakakuare i a koe, e Peki. He mea
 na ratou kia hoatu ai etahi o a tatou pea,
 i homai ai ena. Otira, kia maoa ra, ka
 hoatu ai i tetahi kete pea ma ratou, kaore
 au e pai ki te tango noa mai i nga mea
 a te hunga arero maeneene nei." Roko-
 hanga iho kua ora te ngakau o Peki i te
 arohatanga mai  o Mere Kirini ki a ia,
 akuanei, kino ana i te kupu a Reupene,
 a kore noa iho te koa o tona ngakau.
 Kihai i roa I muri iho i tenei whakaaro-
 hatanga atu, na, ko nga kai mahi a Hime-
 ona Kirini e a haere ana i nga okiha tai-
 maha, te taenga atu ki le wahi repo, ta-
poko  tonu iho, he roa hoki no te ua i
tapokopoko ai.  Kihai i taea te tango mai
nga okiha, ko Reupena e mahi mai ana i
ta atu, ki atu ana a Himeona kia homai
ana okiha me nga mekameka, hei to mai
i ana okiha i roto i te repo. Karanga
riri mai ana a Reupena, "He mahi ano
nge aku."
  Heoi ano haere ana a Himeona ki te
kimi hoa mona. Te hokinga mai o Hime-
ona ko nga  kai tiaki o nga okiha, riri ana
ratou, ki le whano ke o Reupena, ka ki,
 "E  pai kia tapoko una  okiha ki tana
repo."
   Ka ki atu to ratou rangatira, "Ki  le
tapoko ana okiba ki konei, me tika ano
ta tatou mahi, me haere mai ano tatou ki
te to ki waho." Ka  ki atu ratou, "Ha,
me aroha kau atu, akuakei ka whakaaro
a Reupena Paraki e wehi ana nga tangata
i a ia, katahi ka tino nanakia rawa."
   "Taria, taria," e ai ta Himeona rue te
menemene  nga paparinga; "E  kore e
taro ka  male ia i a au. Taria, akuanei
koutou  kite ai, ka mate ia i a au."
  Koia rawa ano, kihai i roa kua tapoko
nga okiba a Reupena ki taua repo, pera
me  ta  nga kui mahi  i hiahia ai.  Titiro
mai ana a Himeona  i tana ngakinga, ki
tonu atu ki ana tangata kia hohoro le ka-
we 1 ana okiha i nga mekameka hei to
mai  ki waho.  Kata ana  nga tangata,
ruru ana o ratou pane ka korerorero ki 
taua nanakia kino. Heoi, haere koa ana
ki te whakarite i le kupu a to ratou ariki. I
Te taenga atu o Himeona, ka  ki atu, E 
hoa, e raruraru ana koe ne? kei te haere 
mai aku tangata me nga okiha, e kore e
roa ka taea o kau. Te karangatanga atu !
a Reupena.  ''Heiaha mawai au okiha;
whakahokia  atu, kaore au e minamina
atu kia whakahoa  mai  koe ki a au."
Hamumu   pai noa atu ana a Himeona.
"Ekore  au e whakaae  ki tena, ka tata
 nei hoki le ahiahi, he kino ano te mahi-
 nga i te awatea (or aoatea,) tena kei te po
 he kino rawa."
   Hamumu   kaha atu ana a Reupena
 "Mana  ka marama, mana ka pouri, ka-
 oreore ki atu ki a koe hei to mai. Kihai
 nei hoki a au i rongo ki le to i nge au kau
 i to rarurarunga ra." Ki atu ana a Hi- 
 meona, "He kitenga hoki noku i te raru
 i reira, i aroha atu ai au ki a koe. Kei
 maumau  korerorero noa tana e hoa.
   Ekore au e ahei te hoki ki te kainga ia
 koe e raruraru  nei, ka tata nei hoki te
 po, Heoi ano, kihai i aha kua [aea nga !
 okiha ra, hoki aua a Himeona ratou ko
 ana tangata, kaore i tatari atu kia whaka-
 taikia mai a Reupena.
   Te  hokinga o Reupena ki le kainga i
 taua po, noho puku ana, mehemea nei o
 whakaaroaro ana. Kai marire ana i tana
 paipa, te paunga, ka ata riringi i nga pu-
 ngarehu, ka whakahotu le manawa, ka ki
 atu ki tana wahine, "E Peki, kua male a
 au i a Himeona Kirini!"  E  rite ana te
 wahine i nga tokena, ohorere ana i le ku-
 pu a  tana hoa, ka ki atu, "Heaha!"
 Ano ra ko Reupena, "E mahara ana ia-
 nei koe ki iana kianga i tona orokotaenga
 mai ra, ka male a au i a ia? a, koia ano,
 kua male a au i a ia. I tahi ra noa atu
 i karanga mai ia ki a au kia haere atu hei
 hoa mona ki te to mai i ana okiha i roto
 i te repo, ki atu ana a au, " Ue mahi ano
 nge aku." Inaianei, tapoko ana aku oki-
 ha ki taua wahi ano, inamata, kua haere
 mai ia me ana okiha ki te to i aku ki wa-
 ho. Whakama   ana a au ki tana whaka-
 huatanga mai;  karanga atu ana ahau,
 kaore a au e minamina atu ki a ia hei
 hoa moku;  heoti, pai noa atu tana wha-
 kahokinga mai, ki mai ana, " Ka tata te
 po, a e kore ia e pai kia whakarerea ahau
 i roto i te paru."
   Ka ki ata a Mata Paraki, "He tangata
 reo ahuareka ia, pai tonu tana hamumu
mai ki a taua tamariki. Tana wahine ano
 hoki, he ahua aroha tona."
   Noho puku ana a Reupena, a, muri iho
 ka ki, E Peki, e mohio  ana  koe ki te
 merengi nui i te kari ra? kua maoa, ha-
 ria e koe ki ko, apopo i te ata, ne?
   Whakaae  tonu  atu le wahine, kihai i
patai atu, kia haria ki whea, e mohio ana
hoki.
   Otira, ao rawa ake te ra, kopikopiko
kau ana a Reupena, hoki atu, hoki mai,
pera hoki me  ta te heihei raua tahi ko ta 
 te hunga mangere kopikopiko take kore,
e ongaonga  noa ake ana a roto, kaore e
mohio  ki tetahi mea hei whaainga atu ma
ratou.
   Roaroa iho ka kitea te take o tana ha- 
ereere. Ka  ki ia, maku ano e hari te me- 
rengi. e whakataikiu atu ki a ia mo ana
okiha.  He  raruraru noku i te repo ra,
wareware  ana a au  ki le whaakataikiu
atu.
   Heoi ano, haere ana ia ki te kaari, tu
 ana te wahine i le tatau, kotahi ringa ki
 te hope, kotai ringa ki te arai i ona ka-
 nohi i te ra, e titiro ana, e tae ranei te
 merengi ra i a ia ki le whare o Himeona
 Kirini, kaore ranei.



 TE OROKOWHAKAPONOTANGA  O
          HOKIANGA.
   Te tau i u ai te kaipuke o Amu Keti
 ki Hokianga, me nga Mihonare hoki, ko
 1827. Ka noho nga pononga o le Atua ki
reira whakaako ai.  Ka hoehoe  ki nga
awa o Hokianga, kauwhau ai ki nga ra-
ngatira me  nga  tangata katoa o reira.
Ka  korerotia le rongo pai ki a Muriwai,
ki a te Ahuriri, ki a Haka, ki a le Hau-
hau, ki a le Ngau,  ki a Patuone, ki a
Nene, ki a Tarewerawa, ki a Takahorea,
ki a Tahi, ki a Papahia, ki a Moetara, ki
a  Kahi, ki a Whatiia, ki nga  tini o nga
rangatira katoa. A,  kihai ratou i wha-
kapono i reira ki le Atawhai o te Atua
pono i hanga ai le ao me nga mea katoa.
Na nga kupu o le Atua i kaha ai le nga-
kau o nga minita ki te lobe kia whaka-
pono te iwi.
  A, no ka  whakapono  tetahi tangata
taitamariki ko Haehae tona ingoa, no
Mangamuka.  No tono turorotanga i wha-
kapono ai ia, kua rongo ke ia ki nga ku-
pu o le karaipiture, o le katikihama, o te
kauwhau;  kua matau ia ki te tikanga, ko
tona ngakau ia kihai anga ake ki nga mea
o te rangi. He tau, he tau, he tau; na
ka pa te mate ki tona tinana. No reira
ka whakaaro  ia ki tona wairua, ka inoi
pono ki te Atua, ka whakapono ki a le
Karaiti; ki ana kupu, ki tona 
 ki
tona matenga, ki tona aranga mai i le
mate, ki tona kakenga ki te rangi hei kai
wawao  mo  te hunga ripeneta, mo te
hunga e koingo ana e whakama ana mo a
ratou hara.
  Na ka iriiria ia i reira ; ko te marama
i iriiria ai, ko Apirira ; ko te tau ko 1832.
Ko  Mohi le ingoa i iriiria ai ia. Na ki-
hai i roa tona takoto ki te whare, ka iti
haere tona tinana, ka tupou haere tona
mate. Kua  pumau tana whakapono ka-
hore i ngaueue tona ngakau, a male noa.
  No te tanumanga ki te urupu i Mangu-
ngu i waiatatia ai tenei waiata: —

               i.
      Kua male ra a Mohi,
         Kua mate ki le po,
      Kua  riro ki te rangi
         Ki te nohoanga hou.
       Nana ra te hiahia            
         Kia whakapono ai
      Ona Tuahine ora,            
         Ona hoa, tona pu.

                                    TE  HAEATA.
                    2.
      Aue ra! He nehu tatou
          No te oneone nei.
      Aue  ra ! Ka mate tatou,
          Me to tatou hoa nei
       Na te hara, na te hara
          Tatou nei ka mate oi.
      Aue! Aue! Aue! Aue!
         Ka mahue  nei te ao.
                   3.
      Ahakoa  tangi tatou
         Aue  tonu aue pu,
       Tenei ake ra te mea
          Mo  o tatou wairua,
      Mo o tatou ngakau mate
          Mo o tatou koingo,
      Mo  konei ka pai ai tatou,
         Mo  konei ka ora ai.

                   4.
      Kaa puakina mai ra
         To Ihowa aroha,
      Kua mau ano te rongo
         Mo  te Ihu matenga.
      Ka a muri tata hoki
          Tatou arahina ai
      Ki te wahi mate kore
          Ki te wahi tino pai.

                   5.
      Kia whakapono hoki
          Ki to tatou Oranga,
      Kia whakarite tonu
          Ki to Ihu matenga.
      A  ka pai mai hoki ia
          Ki o tatou wairua,
       A ka ora tonu tatou            
          Ina toro mai te ao.
  Ka rongo nga tangata o Hokianga kua
mate a Mohi Haehae, i male i runga i te
whakapono;  na, ka whakapono etahi, ka
totoro te whakapono  ki ia kainga ki ia
kainga; otira ko Waihou  te kainga i ho-
horo ai te whakapena;   muri iho, ko
Mangamuka, ko Waima, kohea, ko heu.
  Na ko tetahi mea i hohoro ai te wha-
kapono, ko te te haerenga o te kaipuke o
te Wiremu  ki Tangatapu, ara ki Tonga-
tapu.  Ka hoki mai, ka korerotia e nga
tangata maori o Tokerau, ta ratou i kite
ai i Tongatapu, te whakapono o  reira.
Kua nui ke te karakia o reira o Tonga-
tapu.  Na ka rongo nga tangata o Toke-
rau, O Hokianga hoki, kua nui te karakia
ki Tongatapu, ka anga ka whakapono o
konei tangata.
   Kei te whiohio hoki etahi tikanga a te
Atua, kei te Hinaki pouri hoki; ekore e
matauria e te tangata. Ana  takahanga
waewae, kei runga i nga ngaru o te Mo-
ana, kei nga amai ano hoki.
   Te mea i haere ai te kaipuke o te Wire-
mu ki Tongatapu, he Rap» ki te kaipuke
o  Hare Reiwiti, i tahuri ki te moana.
No te rerenga mai i Poihakena (Sydney,)
i tahuri ai i ngaro ai, a, moroki noa nei.
Ka nui te aroha a nga Pakeha o Tokerau
ki o ratou hoa o runga o raua kaipuke i
ngaro noa nei, koia i rapu rapu ai ki nga
motu o te moana, a, te kitea. No ka ho-
ha ki te rapu noa, ka hoki mai ratou ki
 Peiwhairangi korero ai i a ratou korero
mo  te whakapono o Tongotapu. Kei te
 Atua te Mana  me  te Rangatiratanga o
te rangi, o te moana, o te whenua katoa
 hoki.

 NO TE  ATUA NGA KARAIPITURE.
  E  wha nga mea nui i tino mohio oi ta-
tou  no te Atua  nga karaipiture. Koia
enei, konga merekara, nga Poropititanga,
te pai o nga akoranga, me te tika o nga
kai tuhituhi. Ko  nga merekara,  na te
kahu nui o te Atua. Nga Poropititanga no
tona matauranga nui. Te pai o ngu akora-
nga  no te painga rawatanga o Ihowa.
Ko  te tika o nga  kaituhituhi no to te
Atua tikanga ano.
  No  konei i mea ai matou e wha nga
pou kaha hei tunga mo to tatou whaka-
pono, te kaha, te matauranga, te pai, te
tapu o te Atua.  Te take o nga mere-
kara katoa, ko te kaha nui o te Atua. Te
lake o nga poropititanga tona mataura-
nga; te take o nga akoranga pai tona pai;
te lake o nga mahi tika onga kai tuhituhi
ko tona Uka ano.
  Ki (o matou whakaaro i haere mai nga
karaipiture i te Atua. Oti nohea hoki?
He  mohio ana  tatou katoa, he tangata
pai ranei, he tangata kino ranei nana i
tuhituhi tenei pukapuka, na te anahera
pai ranei, na le anahera kino ranei nana
i homai, na Hatana  ranei na le Atua
pono ranei.
  Na,  me he horihori enei nga karaipi-
ture, kahore i ahu mai i te moa pai, i te
anahera ranei i te tangata ranei. Tena
koia le mea pai e ahei ana te korero te-
ka? te tuhituhi ranei i te pukapuka ki
tonu i te horihori, me te karanga nui ano
na te Ama taua pukapuka i te mea e ma-
tau ana ratou he mea hanga nou na ratou i
ake ano?  Kore  rawa te tangata pai e
pera.  Na, waihoki, e hara enei karaipi- 
lure i te mea i hanga noatia e te tangata 
kino, anahera kino ranei. Tena, e tahuri 
ranei to tangata kino ki te tuhituhi puka- |
puka  hei riri i te he hei tuku i te tangata 
hara ki te reinga. No nahea koia a Ha- 
tana i tahuri ai, i whawhaiai ki a ia ano? 
Ka  pera ia, e tu ranei tona rangatirata- 
nga ?                               |
  No  konei tatouka mohio ai ehara tenei 
pukapuka i le mea hanga noa na te ta- !
ngata pai ranei na te tangata kino ranei, 
Engari he pukapuka pono, he mea korero 
mai na te Atua pono.  Tena,  tirohia te-
nei e nga tangata katoa e rapu ana ki te
take i tupu ai nga karaipiture.        i
        HE WHAKAPONO.

   I te terenga o tetahi kaipuke i tawahi
 kaputa mai te tupuhi nui. Aue, te kaha
 o te hau, te teitei o nga ngaru. Whaka-
 aro ana nga tangata akuanei pea pakaru
 ai to ratou kaipuke.  Tu tahi ana tetahi
 tangata raua ko tona hoa wahine ki runga
 ki taua kaipuke.  Me  apiha le tangata.
 Kahore ia i wehi. Wehi ana le wahine,
 pupuru ana ki nga taura. Ka  patae te
 wahine ki tona hoa.  "He  aha le lake
 kahore koe e wehi"?  Unuhia  ana e le
 apiha tana hoari, kokiritia atu ana ki le
 uma o tona hoa. Kihai te wahine i oho,
 kihai i aha. Mea atu ana le apiha ki a
 ia; "Kahore koe e wehi"? Ka mea mai
tera, "Kahore au e wehi." " He aha
 te take"?  "No  le mea  kei te ringa o
 toku hoa aroha te hoari." Ka  ki atu te
 tangata, "Koia tena te takeo taku wehi
 kore ki te tupuhi nei. Kei te ringa hoki
 o toku boa aroha te hau." Kowai koia
 te hoa aroha o taua apiha? Ko Ihowa
 ano ra.



     HE PUKAPUKA WHIKA.
                      If.
   KIA tuhituhia enei whika ki runga i te
 tereti :

   1. E rua tekau ma ono.
   2. E (oru tekau ma toru.
   3. Kotahi tekau ma tahi.
   4. E toru rau e ono tekau ma wha.
   5. E whitu mano e wha rau e waru
     tekau ma rima.
   6. E rima rau mano e toru rau e ono
     tekau ma tahi.
   7. E whitu mano e wha tekau ma waru.
   8. Kotahi rau ma whitu mano e ono
     rau kotahi tekau nui whitu.
   9. E ura tekau ma wha miriona e toru
     tekau ma ono mano e rimu rau.
   10. E whitu rau e waru tekau miriona
     e ono rau mano tua wha.
   11. E iwa tekau ma tahi miriona e ono
     tekau ma toru mano e rua rau e rua
     tekau ma rima.
   1-2. E waru rau e whitu tekau ma iwa
     miriona.
   Nga  whika i korerotia ki runga kia
 tuhituhia : —


   AUCKLAND:—Printed   by  W.  C. WILSON, at
the  " New Zealander" Printing Office, Shortland
 Street.