TE HAEATA
  TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d}               " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga."       { TE  MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
   VOL. 1.]                     AKARANA,    MAEHA     1, 1860.                    [No. 12.
      MARAMATAKA     MO  MAEHA.

   Hei te 8 o nga ra Kowiti ai te Marama.
    Hei te 22 o nga ra Hua ai te Marama.
     
  1   Tarei     Whakawakanga,  Akarana.
  2   Parairei
  3   Hatarei
                        
  4   Ra Tapu   Waiata 19, 20, 21.
  5   Manei    
  6   Turei     
  7   Wenerei   
  8   Tarei     
  9   Parairei
 10   Hatarei   

 11  Ra Tapu    Waiata 56, 57, 58.
 12  Manei
 13  Turei
 14   Wenerei
 15  Tarei    
 16  Parairei   
 17  Hatarei

 18  Ra Tapu    Waiata 00, 91, 92.
 19  Manei
 20  Turei
 21  Wenerei
 22  Tarei
 23  Parairei   
 24  Hatarei

25   Ra Tapu    Waiata 119, 53, 72
26   Manei
27   Turei    
28   Wenerei   
29   Tarei    
30   Parairei
31   Hatarei   


 E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu  mo  tenei niupepa hia rua hereni
mo te  Tau te kau ma  rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga.  Ko  te tangata
e hiahia ana  kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te  Wirihana ki te Whare  Perehi o "The
New  Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia. 

   TE HAEATA

        AKARANA, MAEHA. 1, 1860.
 TE RUNANGA  O NGA MINITA WE-
     TIRIANA MO TE TAU  1860.

   Katahi ka mutu te mahi o te Runanga
 Minita o te Hahi Weteriana mo tenei tau.
  Kei Wikitoria to ratou huihuinga, kei te Pa
 nui o taua whenua  kei Merepona (Mel-
 bourne.) Hoko rua te Minita, no Poihake-
  na, no Wikitoria, no Atereiria ki te tahi
 ki te Tongo, no Hopataone, no Niu Tire-
 ni, no Tongatapu aua Minita. Ko Patara
 raua ko te Pura nga Minita o Niu Tireni,
 ara nga kai korero o nga mahi o  tenei
 motu ki roto o taua Runanga. Ko Hone
Eketone te Upoko.  Etoru nga wiki tu-
 turu e mahi ana, e whakatakoto tikanga
 ana, e whakaaroaro ana ki nga mahi onga
 hahi o nga tini motu nei.Hari ana taua
 runanga ki te kakenga o te rongo pai kei
 nga whenua, ka nui te kaha. Tupu haere
 ana nga purapura pai o te rangatiratanga.
 He tokomaha te tangata e tahuri ana ki
te Atua, e uru ana ki roto ki nga hahi.
! Tenei nga whika: —
                             

                     


 Kei Poihakena   -  -
                                  
 Wikitoria -  -  -  - 
 Atareiria Hauta -
         Weta    -   -

 Tahamenia   -

 Niu Tireni  -  -  

Tonga  Tapu -  -
 Whiti -----          
              
   Total -  -  - 
  Te tokomaha tenei 
i roto i nga huhi, nui ake , 
Nga mea  i uru hou i 
 Kei nga kainga Pakeha  -  - -  1355
 Kei nga whenua tangata Maori - 2687

         Hui katoa -----        4042
   Tenei hoki etahi, ko nga akonga nga
 mea  e huihui kau ana, kahore ano kia kai
 noa i te Hapa.
 Kei nga wahi Pakeha -       i 758
 Kei nga whenua tangata Maori - 5139

         Hui katoa -----        6897
   Kei Whiti te whenua i tino kake rawa
 ai te mahi o te Atua, kua  ringitia tona
 wairua ki runga ki nga tangata o aua
 motu e Te Atua, a he tokomaka ki te
 tahuritanga, e wha hoki nga mano.
   Tetahi mahi o te runanga e whakarite
 minita mo nga whenua.  Tenei hoki to
 Niu Tireni.
 Akarana—Te  Harini raua ko Te Ropiha.
 Tiri Kingi—Te Taneti.
 Manukau—Te  Patara, Te Korama   ko
     Hohepa Otene to raua hua maori.
 Hokianga—Te  Kore.
 Kaipara—Te  Kitohi,|ko Hoani Waiti tona
     hoa Maori.
 Waingaroa &  Aotea—Te   Warihi.
Waipa—Te    Rira, ko Hamiora  Ngaropi
    raua  ko Wiremu  Patene ona hoa 
     maori.
Kawhia—Te  Ngakepeke.
Ngamotu—Te   Waitere,rauako Te Pereha.
Mokau—Hoani  Eketone.
Mangonui—Te  Kaka.
Poi Niki—Te  Warena   ratou ko Te Ata-
    reta, ko Te Wika.
Nerahona—Te  Inihi raua ko Te Mauarauhi.
Waimate—W.    Watakini.
Kataperi—Te  Pura raua ko Te Rauhi.
Wharepouri—Te   Kote.
  Mea aua a Ngatirua nui ki te Minita mo
ratou, hei Whakakapi i te wharua o  te
Munu,  o Taneti, e whakaae ana ano te
runanga otiia e mea ana kia rite te wha-
kaaro o taua iwi. E tono ana ano nga
Pakeha  o Ahuriri kia  whakanohoia
tetahi ki reira, he  kore  minita i tenei
takiwa te rite ai. Mea ake pea kapi ai
anei wahi.  Otiia, ko te kotinga te nui
ana ko  nga kai kokoti e torutoru ana.

                                   TE HAEATA.
Me  inoi tatou ki  te ariki o te kotinga
mana e whakatupu kai mahi mo tana ko-
tinga. E  korero ana hoki ki nga kohiko-
hinga moni hei parirau mo te rongo pai
ara hei kawe i nga Minita me te kupu
whakaora ki nga tini wahi, tenei ano.
                               £   s.  d.
 No Poihakena.  .  . . 5000  O  O
     Wikitoria ....       2300   O  O
     Atareiria Hauta . .  750  O   O
    Tahamenia  .  .  . 958  5  O
    Akarana  ....       543 12  5
    Poi Niki  ....       500  O  O
    Tongatapu   . .  . 226 17  O
     Whiti   .....            44   4   6
  Tenei  etahi, no Tongatapu no Whiti,
he Hinu Kakanaiti, ki ana Hone Wetere
i te taonga, i te Hinu kakanaiti, ki raro
rawa nga tahato taua kaipuke ki roto ki
te wai i te taimaha. He mea mahi na
nga  tangata. Tona  muka  hoki  tenei
Haro ano te wahine Maori i te muka hei
hanga hirene mana, na, mahi ana  nga
tangata o  Tonga, o Whiti i nga Kai  i
tupu ki tona kainga ara i te kakanaiti hei
hanga hirene mana.  He mea  wai hinu
hoki taua mea. Hokona  ana taua hinu.
Tahi mano waru rau, etoru tekau mawaru
nga  pauna moni tona utu (£1858). Ka
pai ne? Ka  mahi te ngakau nui, te iwi i
te whakaaro.  Kahore  he moni, otiia i
roto i te whakaaro, i runga i te aroha ki te
Atua e hua anu te moni na te ringaringa
hoki  na te  uaua, aua tatou  e mea,
" Kahore he moni"—tena ano, te ngahoro
na i roto i nga matikuku o nga  ringa
whakaoiaia ra kia kitea te korenga.
  Ekore hoki e tae te korero i nga mahi 
katoa o  te runanga  nei, i nga tikanga
maha  i whakatakatoria ia mo nga mahi o
Te Atua.   Heoi ano me kati i konei, oti
ana nga mahi, hoki katoa ana Nga Minita
ki o ratou kainga,—hoki ana i runga i te
ngakau  hari, me te inoi ano ki te Atua
kia whakanui  tonu ia i to ratou mahi —
E  nga  tangata katoa o nga  hahi o te
motu  nei—kia kaha hoki koutou te inoi
ki te Atua mo nga  Minita katoa o nga
hahi kia tukua nuitia ai tona wairua ki
runga  kia ratou katoa hei whakatupu
haere i ta ratou mahi ki tenei motu, ki nga
wahi katoa hoki.

       KO MAUNGA  HINAI.
                     II.
  Kua  tae atu etahi Pakeha ki maunga
Hinai i roto i enei tau e noho nei tatou.
Miharo  ana ratou ki taua maunga; mea
ana ratou ka tahi te whenua ahua pouri
ko Hinai.  E  penei ana te korero a te-
tahi tangata i tae atu ki reira. Ko Tipene
tona ingoa. "Etu  nei ahau i runga i te
tihi o Hinai, i te wahi i tu ai a Mohi i a
ia e korero ana ki  te Atua kaha rawa.
Kb  tenei kamaka ano te kai whakarongo
i te mea e korero ana te tangata raua ko
 tana kai hanga tetahi ki tetahi, ki waenga-
 nui i nga kapua, i nga whatitiri, i nga
 uira. Koia tenei! Ko  te maunga tapu
 tenei; a, ka tahi te wahi pai hei whaka-
 aturanga i te kaha nui a te Atua. Kua
 tu ahau i mua ki te tihe o Etna, ki runga
 i nga  kapua;  kua  pikitia  Vesuvius e
 ahau; kua kitea nga ngaru o te moana
 kowhatu kua whakarewaia i roto i a ia ;
 kua kitea nga pa i tanumia e ia. Otiia,
 he iti era. Engari a Hinai.  Katahi te
 maunga i pa mai te pawera ki au."
   Ko te teitei o maunga Hinai i runga ake i
 te Moana Whero,  7000 nga putu.  Te
 teitei o nga hapua me nga mania i noho
ai nga tangata o Iharaira 5000 nga putu
 i runga oke i te moana. 2000 nga putu te
 teitei o te tihe o Hinai i runga ake i te noho-
anga  o nga  tangata. Me   Pirongia te
 teitei o Hinai i runga ake! te nohoanga o te
iwi.  Otira, kahore he rakau, kahore he
tarutaru kei nga taha katoa, He kamaka
kau;  he mea tutika taua maunga.
  Te wahi tenei i whakarite kawenata ai a
Ihowa  ki a Iharaira, kia waiho ai ratou
hei iwi tapu  mona, hei kai tiaki i ana
kupu  ki te tangata. Whakaae  nui ana
nga  tangata, karanga tahi ana; "Ka  •
mahia e matou nga mea katoa i korerotia
mai na e Ihowa ki a matou. Ek. xix., 8.
Mo  tenei putanga mai a te Atua ta Mohi
waiata kei Riuteronomi, 33, 2—4. "I haere
mai a Ihowa i Hinai, i uira mai hoki me
te ru i Heira ki a ratou, a whiti mai ana
i maunga Parana;  haere mai ana ano 
ia me nga mano tini o te hunga tapu ; he
ture ahi ano i tona ringa matau mo ratou.
Ina, i aroha ano ia ki te iwi; kei roto i !
tou  ringa ona - tangata tapu katoa ; a
noho ana ratou i ou waewae; riro mai
ana ano i a ratou o korero." Me ta Ra-
wiri hoki, Waiata 68,17.   '• Nga hariata
o te Atua e rua tekau mano tini noa iho
nga Anahera;  kei roto i a ratou te Ariki
me ia hoki i Hiona, i te maunga tapu."
  Ehara tenei i te korero mo nga moa
katoa i mahia  ki maunga  Hinai.  Ma
koutou ano ana.mahi e korero ki roto ki
nga Karaipiture  No te tekau ma iwa o
Ekoruhe  puta noa ki te tahi tekau o Te
Tauanga  te korero mo aua mahi.  He
maha   hoki  mahi.   He  tini nga
korero.  Ko  te mea e ata korero tatou i
tenei taima, koia tenei, Ko te whiwhinga
a te tangata i tetahi wahi. Karaipiture mana.
I mua i tenei he kupu kau ta te Atua ki
te tangata.  Katahi ha homai he pukapuka.
Homai  ana hoki e Ihowa ki tona iwi, ara,
ki tona hahi, i a ratou e noho ana ki
Hinai Nga papa kowhatu erua me te puka-
puka o te Kawenata. Na Ihowa ano nga
ture kotahi tekau i tuhituhi ki ana papa
kowhatu;  na mahi  nga ture katoa i homai
e te Atua ki a  tuhituhi ki te pukapuka
o te Kawenata.I homai aua Karaipiture
ki te hahi hei korerotanga ma ratou. Ma
ratou hoki e tiaki kei ngaro; ma ratou e
 kauwhau ki era atu iwi. He  mea  tika
 kia mahara te tangata ki Hinai; i puta
 mai hoki i reira te wai tua-tahio te puka-
 puka o te Atua ki a tatou.
   Kei Ekoruhe 24, 5—8, te kupu mo te
korerotanga a Mohi  i te pukapuka o te
 Kawenata.  Te otinga o te tuhituhi i taua
pukapuka,  honga ana e Mohi tetahi aata
 ki raro iho i te maunga, whakaturia ana
 nga pou kotahi tekau ma rua, patua anu
ano nga patunga whakau i te koweneta.
Ka  tahi ka korero a Mohi i nga kupu a
taua pukapuka  ki nga taringa o te iwi
katoa.  Whakaae  ana ratou ki nga kupu.
Ko  tetahi wahi o nga toto i ringitia ki te
aata ; i tauwhiuwhia tetahi wahi ki runga
ki nga tangata, hei whakapumau i taua
kawenata.  Nga Hip. 9, 19,
  I  waiho ai nga tohunga  karakia hei
kai tiaki i nga papa kowhatu erua me te
pukapuka o te Kawenata.  Kei te aaka o
te Kawenata te takotoranga mo aua mea.
Riuter, 31. 25, 26.  Hip. 0. 4.
  I  whakarite ture hoki te Atua kia ko-
rerotia nuitia e Arona ma nga kupu o
nga ture ki te aroaro o Iharaira i te hui-
huinga o nga tangata katoa ki te whaka-
kite i a ratou ki te aroaro o Ihowa i to
mutunga  o te whitu o nga tau, ki te wahi
i  whiriwhiria  o te  Atua.   Riuteronomi
31. 9—13.
  Ma  nga matua hoki aua ture e korero
ki o ratau  tamariki. Me  tuhituhi aua
kupu  ki nga  tatau o o ratou whare.
Riuter. 6. 7—9.
  Tetahi mahi ma  te kingi, he tuhituhi i
nga kupu o te pukapuka o te Kawenata.
" A  ka noho ia ki runga ki te torona o
tona rangatiratanga, na, me tuhituhi e ia
ki roto ki tetahi pukapuka nga kupu o
tenei ture, ena hoki i te aroaro o ngu
tohunga  o nga  Riwaiti; a hei a ia taua
pukapuka takoto ai; me korero hoki ia
ki reira  i nga  ra katoa  e ora ai  ia."
Riuter. 17. 18, 19.
  Te roa o te wahi i noho ai nga tangata
o Iharaira ki Hinai, kotahi tekau ma tahi
nga marama, me  nga ra erima.  Kei
Ekoruhe 19. 1. te kupu  mo  te ra i tae
mai ratou ki taua maunga. Kei Te Tau-
anga 10. 11. te kupa mo te mahuetanga
o Hinai i a ratou.

HE PUKAPUKA NA TETAHI MINITA o AIARANA,
   I TUHITUHIA KIA RONGO AI ONA HOA KI
   TE NUINGA HAERETANGA  O TE MAHI A TE
   ATUA.

  E  HOA,—Kua  puta mai te Ariki me
tona kaha nui kirunga ki a matou kia ro-
ngo mai koe.  I nui taku raruraru i te ao
i te po ki te korero ki nga tangata e whi-
whi ana i te ngakau ripeneta, te hohoro
ai taku tuhituhi ki a koe. Kahore aku
wahi takoto kau. Tenei au te noho nei i
runga i te ngenge, iwikore noa iho ana
tuku tinana. Otiia e kaha anu te ngakau

                                      TE  HAEATA.
 ki te tuhituhi atu i ngu mahi nui a Ihowa
  ki tenei kainga.
   Na, ka huihui matou ki Parekora(Bally-
 corr) ki roto ki te whare o tetahi hoa wha-
 kapono, he tangata ka tahi ka whiwhi i te
 wairua, kei te kaari to matou huihuinga
  i te ahiahi. Kauwhau ana ahau ki reira,
 ka mutu e inoi ana aku hoa. Na, kaiahi
 ka whakapuakina tana whakaaro e te wa-
 hine i te whare, ka korerotia te oranga
 nui kua  kitea, ka mutu e panui ana te
 minita i nga kupu whakamutunga o te
 karakia ka tino pa te kaha o te wairua ki nga
 tangata, ano he kapura no terangi kua taka
 ki runga kia ratou, puta ake ana te tangi
 o te tokomaha ano he tangi maori nei, e
 puta ake ana i nga reo o nga tangata i
 runga i to ratou kaipuke ka wera i te ahi;
 i le wehi hoki. Miharo ana matou kahore
 he kupu ho ana te manawa, ka noho tonu
 matou a te tekau o nga karaka. Ko nga
 tangata i kite i te ripeneta hoki ana ki o
 ratou kaainga me te ngakau koingo kua
 werohia nei hoki o ratou ngakau ki nga
 pere a te Atua, kua tu kua hinga, e wahia
 ana nga rangi  ki a ratou tangi, ka nui.
 Ka tae ki to ratou kainga rokohanga atu
 kua moe nga tangata. Otiia ka pa te ka-
 ranga " Me aha ahau, ki ora ai ahau?
 Oho ana nga mea moe ara ana i le moe i
 te tangihanga o nga mea e tangi ana mo
 a ratou kino. Haere ana ahau ki roto ki
 nga whare a kahore he whare i hapa i te
 pera tu katoa ana nga whare i le tangata
 e tangi ana mo tona wairua kia ora. Ko-
 tahi towhare hoko waipiro i ki tonu i te
 po a ao noa i te tangata pera. Kei reira
 au, a weherua noa tere ana nga roimata,
 moku katoa ana nga papa i te roimata ta-
 ngata, puta ana i nga watitoka te aurere
 tare ana te tangata i le mamae o te reinga
 kua ngau ki roto, ka kaha ano le inoi. He
 tokomaha i whiwhi i te murunga hara, i
 te rangimarie. Ko nga mahi a te ringa-
 ringa i waiho marire i enei rangi o te ari-
 ki ano he ra tapu te mahi i roto i enei ra.
 Te huihuinga o nga moa i whiwhi hou i
 te wairua etoru rau. Ka kai matou i te
 hapa ka nui le hari, katahi au ka kite i te
 pera, ki au ia ko to rangi tonu ano i le
 nui hoki o te kaha o te Atua. Ki tetahi
 rangi ara ki te ra horoi ka kauwhau a le
Uaua.   Na ki rawa te whare i te kororia
o Ihowa te taea te tomo atu i te kaha ho-
ki o te kororia, hinga ana le tangata ki te
whenua haupu ana ki reira ka nui te mahi
a te Hana ki te whakamarie. Ko te hari
o nga moa e whiwhi aua i te wairua o te
whakatamarikitanga, te auetanga o nga
mea  ripeneta me te tangi o nga hoa wha-
kapono, ka whakaaro au ka rite ki te ma-
hi o Iharaira i te hanganga o te temepara
i te mea e karanga ana etahi tangi ana
etahi ka nui te turituri. I te pa nui i te
wiki ka ki to whare karakia ki rawa nga-
wari noa ana taku mahi ki te kauwhau i '
 te kupu.  Kei  reira hoki te wairua ano
 he  hau whakaharahara e keri ana. He
 tokomaha  i hinga a hikitia atu ana. I te
 ahiahi o taua hapate kapi ana tetahi paamu
 i te tangata te taea te tatau te tokomaha
 o te tangata i honoa ki le hahi. Ka nui
 te hari o nga mea tapoko hou mai mara-
 ma ana nga kanohi, pakaru ana te ngakau
 i le aroha papaki ana nga ringaringa i te
 koa i te aroaro o te Atua o Hakopa. Ko
 te rangi tonu, ano ki au kei a matou hoki
 te Atua, kei a matou pu ano, ko matou e
 noho ana, e koropiko ana ki tona aroaro.
 Me whakakororia ki tona ingoa. Tenei le
 tupu tonu te mahi nei, e huihui tonu ana
 matou i nga ra katoa, i nga ata i te iwa o
 te karaka, i nga ahiahi i te whitu E te
 wairua haere tonu koe kia rite te haringa
 o nga  tangata katoa ki to nga tangata o
 Parehitona (Ballyeaston) o Parekura (Bal-
 lyclare.)
                    NA  TE PORAKA.

   TE  TANGATA I MATE I A IA TONO HOA
              NOHO TATA.

   O  tona marenatanga  ra ano, tae noa
 mai ki ienei takiwa, kaiahi le mea wha-
 kamiharo i kite ai ia. Ahua whakapono-
 kore ana ia, e mea ana e kore e tae.
   Hohoro tonu te haere o Reupena, me-
 hemea  nei e wehi ana kei hokirua ana
 whakaaro.
   Te  taenga atu ki te whare o te Kirini,
 ahua whakama  ana  ia, porearea ana,
 hohoro tonu le ki ake, "E  mata Kirini,
 le merengi nei. na taku hoa i homai mau,
 e whakaaro ana maua he mea maoa."
 Heoi ano  whakataikiu atu ana ia, ki atu
 ana kia noho a Reupena. Tu tonu tera,
 ka whakawiriwhiri i te tutaki o te tatau,
 kihai i maranga ake nga kanohi, me te
 ki atu, "Kaore   pea a te Kirini i roto
 inaianei?"  Ka  ki atu  a Mata  Kirini,
 "Kei  te wai i waho nei, Taro ake ka
 puta;" ki kau  ake ana  ia, kua puta a
 Himeona, pera ano  te marama o  te
 kanohi, me te ata raumati.  Tika tonu
 atu ki a Reupena, hariru kaha ana ki a
 ia, me te ki atu, "Tena koe, e hoa, tena
 koe, e noho, e noho."
   Ano ra ko Reupena, ** Taikiu, e kore
 a au e ahei le noho." Unu ana i te potae,
 mirimiri ana i te mahunga, titiro ana ki
 waho o te wini, muri iho, oho-whakarere
 ana te kianga mai, " Ara, e te Kirini, i
he  taku tikanga ki a koe mo nga okiha
 ra."
   Ano ra ko te Kirini, "He ahakoa, he a-
hakoa,"  "Tenei   ake  pea, kei  tetahi
rangi ua nei, ka tapoko ano aku okiha ki
te repo. Na, ka mohio atu a au ki a koe
hei karangatanga atu maku."
  Kaore ano i mutu te ahua whakama o
Reupena, kaore ano i maia te titiro hangai
am  ki te kanohi marama o Himeona, |
  heoti ko te ohonga atu,  Rere, he kino
  no  nga tangata o tenei kaainga.  Me  i
 • noho tonu au ki te taha o te penei rae koe,
  e kore e penei rawa toku kino."
    Ano ra ko Himeona, " Ae, otira e hoa,
  me whakamatau  tatou kia pera to tatou
  whakahaere ki te tangata, me ta tatou e
  pai ai kia meatia mai e ratou ki a tatou.
  E mohio ana koe e pera ana te kupu a le
  Atua. Kua mohio noa  ake a au, ki te
 hamumu  aroha ake te tangata, he aroha
 ano te ohonga ake a te hoa. Me he mea,
 ka whakahari  tatou i etahi atu, na kua
 minamina mai ratou ki te whakahari i a
 tatou.  Tera pea e taea e taua te whaka-
 mea  i nga  tangata o tenei kainga kia
 penei te whakaaro aroha  tetahi ki tetahi
 Kowai ka tohu? Kia whakamatau taua,
 e te Paraki, kia whakamatau taua, ne?
 Haere mai  taua kia kite koe i taku kaari
  pititi.
   E mea  ana au kia kite koe i taku rakau
 i honoa e au ki nga aporo pai rawa. Ki
 te pai koe, maku e tono etahi hono mau i
 o te rakau i tapahia mai ai aku." Heoi
 ano, haere  ana raua ki te kaari pititi, u
 kihai i roa kua marama  te ngakau o
 Reupena i nga korero pai a Himeona.
 Tona hokinga atu ki tona whare, kihai i
 korero ki tana wahine mo tana haerenga
 nei; kaore ano hoki i lino whanui noa
 tona ngakau, e taea ai e ia te korero atu
 ki tana wahine, tana whakinga i tona he
I kia Himeona. Tera te tu mai ra tana pu
 i tua i le tatau o te whare kohua, puru
 rawa, hei pupuhi mo te kuri a te Kirini,
 mo  te tau aruarutanga ki tana hoiho, na
 mua  te purunga. Te  hokinga atu nei,
 puhia noatia atu ana e ia, kawea ana te
 pu ki te paana takoto ai, mutu ake i reira
 tana kimi take ngangare, ki le kuri, raua
 tuhi ano ko tona ariki. Taro kau  iho,
 miharo noa iho a Hohepa Mete, i kite atu
 i a ia e pakipaki ana ia Tauha me te penei
 ina, "Kuri  pai."  He  tangata ngakau
 rangitira a Himeona   Kirini, kihai ia i
 korero ki te tangata ki te whakinga mai o
 Reupena i tana he. I menemene kau ona
 paparinga, i tana  kianga  atu ki tana
 wahine, " I whakaaro ano ahau, e kore
 e taro ka mate ia i a taua." Kaore  u
 Hohepa Mete e whakapono  ki tenei ti-
 kanga. Tona rongonga ki te meatanga i
 te repo ra ka ki ia, '; He kuare a Hime-
 ona Kirini, I tona orokotaenga  mai ki
 konei, ka nui ana korero mo le whaka-
 mate tangata, ko tenei, kahore i rite tona
 maia ki to le noke, ina hoki ka takahia te
 noke tahuri tonu mai."
Ko  taua Hohepa nei, kua nui haere te inu
wai  piro, me te ngangare, a, kore noa
iho e whakamahia e tetahi tangata.
   Kia kotahi pea  tau i muri  iho i te
haringa o te merengi ra, ka tahaetia etahi
peha kau, i te kainga o te Kirini, he mea
utu nui.  Heoi ano  ta te Kirini i korero

                                               TE HAEATA.
 ai, ko te ngaronga o aua peha, ko tona
 wahine  whakaaro  ana  hoki  rana ko
  Hohepa Mete  te tahae. I tetahi wiki ka
  kitea i roto i te nupepa  tenei korero,
  ara, " Kia rongo mai te tangata nana i
  tahae nga peha kau i te po o te Paraire,
 i te rima o nga ra o te nei marama, kote
 tangata nana era mea,  e hiahia ana kia
 aroha ki a ia, Mehemea he rawakore te
 lake i he ai ia e kore e whakapuakina ete
 tangata nana, engari ka whakaakona ia
 ki tetahi tikanga pai e whiwhi moni ai ia,
 e kore ai e pouri tonu ngakau."

 TE HAHI  I MURI I A TE KARAITI.
              UPOKO V.
   TA  Ehekiere i kitea ai he awa e rere
 mai ana i te wahi tapu. I te timatanga
 to nga  whatianga raparapa te hohonu.
 Rere mai ana, to nga turi, rere tonu mai
 ana, to nga hope; a ka matara mai, na
 he awa  ekore e taea te whiti. Ko te
 Kongo Pai taua awa.  I te ra o te Pete-
 koha he awa iti. Nawai a, kua nui noa
 atu; a tae rawa atu ki te takiwa 300 M.K.
 na kua kapi te no.
   Ko  Constantine te kingi i noho  ai te
 hahi i runga i te whenua rangatira. Te
 rironga o te kingitanga o Roma  i a ia,
 whakamutua ana e ia te patu o nga Karai-
 tiana ; atawhaitia ana eia te hahi, hanga
 ana e ia nga whare karakia ; whakamutua
 ana e ia nga mahi i te Ra o te Ariki ; a
 karakia ana ia ratou ko ana tangata i roto I
 i tona pa hou, ara, i Constantinople. No i
 te tatanga ki tona matenga, 357 M.K., ka i
 iriiria ui ia. E paingia ano  to mahi  a 
 tana tamaiti me i kahore ta ratou nga- i
 ngare ki a ratou ano, me i kahore hoki ta 
 ratou patunga i te hunga e karakia ana i
 ki te whakapakoko. Ahakoa  he te ka- 
 rakia a tetahi tangata ekore e pai te patu, i
   J muri i tana tamaiti ka riro te kingi- '
 tanga i a Julian, (i tera i korerotia i upoko
 iv.) I karakia tenei tangata i mua ki te
Atua  pono, a whakarerea ake. Na  ka i
 anga ka hapai i to mua tikanga, ara, i te
karakia ki nga atua maori. Tetahi wha-
kaaro  ana be hanga i Hiruharama kia
whakanohoia  ano hoki nga Hurai ki reira
hei whakahe  mo te kupu  a te Karaiti
Huka  21. 4.  Te timatanga o te mahi,
(e tino putanga mai o nga mura ahi, wera
ana nga  kai mahi, a, whakarerea ake te
mahi.   Na  haere ana  taua kingi ki te
whawhai ki Sapor kingi o Persia ; mate
tonu  atu ki reira.
  I whakanuia te Rongo Pai e nga kingi
i muri i a Julian. Ko tahi ano ia to ra-
tou he, ko to ratou patunga i te hunga i 
karakia ki te whakapakoko.  He pai te
korero, he pai te tohe, he kino te patu
engari ma te Atua te tikanga ki to hunga
pera.
    Na kua paku te Rongo Pai ki Abyssinia
 I ki Persia, ki Armenia; kua tae ano ki to
  Baltic Sea. 1 haere mai hoki nga tanga-
  ta o taua whenua ki nga taha o te Black
  Sea, ki te Danube; a riro mai ana e- tahi
  taurereka o nga wahi karakia. Na  enei
  nga tangata o te Baltic i whakaako ki te
  karakia. Tetahi o enei, ko Ulpilas. Na-
 na te mahi nui ki Germany: nana hoki i
 whakamaori  te Karaipiture ki te reo onga


 Germany o to ratou kingi e Her-
 manarie.  1 mea hoki ia kia kawea mai
 tana whakapakoko  ki to aronga o o ra-
 tou teneti ; a to hunga kihai i tapae atu i
 te whakahore ki tana whakapakoko, i ta-
 huna  e ia ki te ahi.
   No te 400 M. K. i timata ai te putanga
 mai o nga  hoa  riri i horo ai a Roma.
 Kua nui noa atu ia nga mahi kino a taua
 pa i taua takiwa. Nga tikanga a te Ka-
 raiti whakangaua ketia ake.  Taparua
 iho ano hoki nga tikanga maori ki runga.
 No te rawhiti no te taha ki te nota nga
 iwi i horo ai tana pa. He maha ona ho-
 ronga i taua takiwa ; te 
  Genserie. Taua Gen-
 seric he kingi no nga Vandals.  Tona
 kainga i mua ko Germany; haere ana ki
 Spain.   Whiti tonu atu ki Africa.  Kua
 tae ki Carthage.  Hiro katoa taua whe-
 nua i a ia. Na ko tana kianga atu kia
 tahuri nga tangata ki tana tikanga mo te
 karakia   Tana  tikanga na Arius;  he
 whakaiti i a te Karaiti: i ki hoki ia ehara
 a te Karaiti i te Atua engari" he mea ha-
 nga na te Atua i mua. Na kihai nga ta-
 ngata o Africa i pai kia whakaititia to ra-
 tou kai whakaora : kihai i whakaao ki ta
 Genseric. Na ka wawahia ano e ia o ra-
tou whare  karakia ; peia ano o ratou pi-
hopa : he tokomaha ano hoki o ratou i
whakamatea.  Tana  tamaiti a Hunene
tapatapahia ana e ia nga arero motu ra-
wa poutoa ana o ratou ringa matou. He-
oi kihai ratou i mate; korero tonu mai 
taua hunga kua riro noi o ratou arero;
whakanuia  arm e ratou a te Karaiti. He
tini ano nga tangata i rongo i a ratou e
korero ana.

                 Pepuare 23, 1860.
E  HOA E PATARA,—
   Kua male taku pakeha ara a Wiremu
Peneha  Hueta te pakeha i noho ki a au
kei Waikowai.  No te 20 o Pepuere i ma-
le ai. Nga  tau i noho ai tenei pakeha ki
a au, ka nui, ka timata i te tau 1851.
He pakeha pai rawa iaua pakeha kahore
au i kite i tona noho kino, he tangata ha-
ere hoki ia ki nga karakia maori me nga
karakia pakeha. 1 tona hemonga ka pa-
tai atu au kia ia, he aha to mate? Ka
mea  ia na to ra, muri iho ka ki mai, kei
hua a Rakena, a Hamahona, a Ropata ki
  (e karakia ki konei he wahi iti hoki, He-
 'oi ano ka hemo ia.
                   NA TE WEHONA,
              Poka Onepoto, Waikowai.


              FIE HUHU.
 i  I te mahi tahi nga tangata tokorua ki
 te hanga  kaipuke nui. Ka  kite raua i
 tetahi, papa he huhu koi roto. Ka mea
 tetahi o aua tangata, Waiho atu tenei, kei
i kino te puke katoa. Ka mea  tona hoa
 Kao, me mahi ano, ekore e kitea. Kua
 tukua  ki taua. Hanga una taua rakau
I ki te kaipuke.  Te otinga ka tere ia ki
 tawahi, ki nga whenua maha. Pai rawa
 tana tere i nga tau o te timatanga. Otiia
 i tetahi hokinga ana i Inia, ki tonu i te
 taonga, ho tokomaha hoki nga tangata ki
| runga, ka tahi ka kitea kua pirau te tini
[ o nga papa o taua kaipuke; kua kainga
 hoki e te huhu. Kihai nga tangita i kaha
 ki te tataa. Haere tonu mai ana nga wai
 ki roto, totohu ana  te kaipuke, 
 katoa nga  taonga, me  te  tini o nga
 
 
 
 

         HE HARA ITI.
   " He  hara iti taku," e ki ana tetahi
 tangata. Kahore he hara iti, nui tonu ana
 nga hara katoa. He  aha hoki te utu mo
 te hara ? ko nga toto o le Tama a te Atua
 ranei, to te wairua o te tangata hara ranei
 —he iti koia? He hara tupu haere temea
 iti, ka rewenatia katoatia te pokanga pa-
 raoa e te rewena nohinohi (1 Cor. Kara-
 tia 5, 9) Kia  tupato ki te mea  iti. Iti
 ana i te timatanga, tona mutunga ia he
 taimaha.  He  kai arahi te hara iti, he
 mea  haere i mua, ki muri te nuinga e
 haere ake ana.  He ahakoa he tamariki
 rawa te mea i tukua ki roto ki te pa, ka
 tuhera te kuwaha i a ia hoi tomokanga mo
 te taua. Kati atu ki waho nga tamariki
o te hoa riri. He karore te hara iti—tera
 kei muri tona rangatira, kei muri tata nei
ano  a Hatana. Ka  patuki te hara iti ki
 te taiau o te ngakau kia mohio te tangata
e tu tata ana a Hatana, e mea  ana kia
tomo ki roto me ana hanga katoa. Tena,
tena, kia tupato ki nga  hara katoa, he-
ahakoa ahua  iti ana te putanga mai, it:
ana i te whanautanga,  otiia kihai i taro
kua kaumatua, kua nui.  Tirohia te ka-
pua pouri ka ara ma; na i te moana, he
iti ana te aranga mai, ka piki ki runga
ka nui haere, nawai, a kapi una te rangi,
pouri katoa ana le whenua, tana pakaru-
tanga mai he pakaka e keri ana.