TE HAEATA
  TE UTU MO TE TAU }
KOTAHI 2s 6d}               " Tatou ka haere i to Ihowa Maramatanga."       { TE  MO TE PUKAPUKA
KOTAHI 3d
                                                                            
   VOL. I.]                       AKARANA,     MEI  2, 1859.                       [No. 2.
          MARAMATAKA.        MO  MEI.

   Hei te 2 o nga ra Kowiti ai te Marama.
   Hei te 16 o nga ra Hua ai te Marama.


  1  Ka Tapu 
   2  Manei
  5  Turei
  4   Wenerei
  5   Tarei
   6  Parairei  
  7   Hatarei   
                                    
  8  Ra Tapu
  9  Manei
 10  Turei
 11  Wenerei
 12  Tarei
 13  Parairei
 14  Hatarei

 I5 Ra Tapu
16 Manei
 17  Turei
 18  Wenerei
 19  Tarei
 20  Parairei
 21  Hatarei  
                      
 22 Ra Tapu
 23 Manei
 24  Turei
 25  Wenerei
 26  Tarei     
 27  Parairei
 28  Hatarei

29  Ra Tapu
30  Manei   
31   Turei


E taia ana Te Haeata i te tahi o nga ra
o nga marama katoa.
Te utu  mo  tenei niupepa hia rua hereni
mo te  Tau te kau ma  rua nga niupepa e
taia i te tau kotahi.
Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro ki tenei niupepa, me tuhituhi a ratou
pukapuka ki te Kai-Tuhi o Te Haeata, ara ki a
Te Patara, kei Onehunga.  Ko  te tangata
e hiahia ana  kia taia tona panuitanga ki
te Haeata nei, me kawe i tana pukapuka kia
Te  Wirihana ki te Whare  Perehi o "The
New  Zealander," ma Te Wirihana e whaka-
rite utu mo te panuitanga ka taia.        
 \_\_\_\_TE    HAEATA.\_\_\_\_\_

         AKARANA, MEI 2, 1859.
       NGA  HAKARI  MAORI.

   Kua ki matou i Te Haeata mo Apereira
 Ua panui matou  i nga he o te ao. Na,
 ka rite ta matou kupu aianei, ka whaka-
 puaki matou i nga he o nga Hakari Maori,
 ma  nga iwi e whakaaro ki te tika, ki te
 he ranei o ta matou korero.
   He maha  nga he i roto i tenei mahi.
 Ko tetahi, he maumau hai. Ko  ta te ta-
 ngata e pai ai kia nui te kai ma te ope 
 karangatia kia haere mai, na, raranga ana
 nga Kiwai, nga Kumara, noi ana nga Ma-
 ngo, nga Tuna, takoto ana nga Poaka, tu
 ana nga kohua Paraoa, Raihi ranei. Kia
 nui tana tahua! Ka nui, karahi ka ora
 tana ngakau; ka whakamoemiti hoki nga
 tangata ki a ia, ko tana pai hoki tenei.
Otiia, he aha te pai o te maumau? Kei
 mea e pau ana nga kai i te tangata; kahore,
 haere ki nga puni titiro ai: na, ki te taha
o nga umu o nga whare o nga huarahi, ki
tahaki hoki e takoto ana te kai, te mea
 kaiota, te mea maoa, he mea ruke noa,
 takahia ana e te tangaia e te kuri e te
poaka hoki.  He nui hoki no te kai, kai
tonu ana te ope i teao i te po, a, makona
rawa   taimaha rawa,  na ka   rukea
 noatia ki tahaki. Ne.' He tika koia tenei?
I homai nga kai e Te Atua kia maumau-
ria e te tangata? kahore, engari kia ora
ai te tangata.
   Tetahi he, ko te Kakai. Na, titiro ana te
ope e nui ana te kai, ka tomo nga tangata
ki te whakawainga.  He  tangata ano e
ata kai ana; tena ko te tokomaha, ekore e
ata hanga, kai tonu ana i te ao i te po, te
tamariki te kaumatua, te tane te wahine,
rite tahi te kakainga o nga mea whakaaro
kore.  Ue mahi pai ranei tenei ma te hu-
nga whakapono? E mea ana a Horomona
"Ki  te noho korua ko te rangatira ki te
kai, ata whakaaro marietia nga mea i tou
aroaro: whakapakia  he maripi ki tou
korokoro, ki te mea he tangata kakai koe."
Nga  Whakatauki. 25. 1. 2.  Me  kakai
koia te tangata? Huaatuma te kararehe
tera mahi, mate mea ngakau kore, ma te .
 mea kahore nei ona whakaaro, otiia ekore
 pea te kararehe e kakai, ka ki te puku
 ka  whakamutua  tona kai. Kia kuare
 rawa koia te tangata i te kuri i te mea
 kahore nei ona whakaaro? Kahore pea.
 Koia matou i mea nei, whakamutua nga
 Hakari Maori, kei tomo nga tangata ki
 nga whakawainga.
   Tetahi he, he maumau Taima. Ka nui te
 taima e pau ana i tenei mahi, ara te taima
 ki te ngaki kai, ki te hauhake hoki, ki te
 patu mataitai, ki te rapu tuna, ki te wha-
 kangau poaka, ki te tahu kai, ki te huri
 paraoa, ki te hanga whare, ki te korero
 noa iho; aue tai! pau ana le tau! rupeke
 ana nga ra i te mahi nei. Tena, tauia nga
 ra, nga wiki, nga marama o te tau i poto
 mo nga mahi o te hakari, ehia ranei? I
 homai koia te taima e Te Atua, kia mau-
 mauria ki te pera? Kahore, engari kia
whai taima hei ngakinga kai hei oranga ;
 tena ko te tini o nga raruraru! roto i nga
mahinga  mo  te hakari, e puta ke ana.
 Iho mai te taima e Te Atua kia mahia te
oranga mo te Wairua, otiia e pau ana mo
nga mea o te ao; kahore he wahi i ma-
hue mo nga mea o te rangi.
   Tetahi he, he whakararuraru. Tona hua
tenei to te hakari, he raruraru. He raru
mo  te iwi nana te tikanga, he raru hoki
mo  te ope e haere ana ki te kai, raru tahi.
Warea  ana ki te mahi hakari i te roa o to
tau, na, kahore he whakaaro ki nga ma-
hi o te kainga, hinga ana nga taiepa, pa-
karu ana ki waho nga poaka, kahore ho
rangi takoto kau kia whakaarohia era, pa-
karu ana nga whare, kahore he wahi ta-
koto kau  hei hanga taiepa, i te raruraru
ki te hakari kua karangatia. Tuhera kau
ana te kainga, kahore he whare karakia
kia tika ai te mahi ki Te Atua; kihai whai
tikanga mo tera, i nga mahi Maori nei.
Me  pehea hoki, ka poto nga rangi i te
raruraru ki aua hakari, keihea he tainui
hei hanga whare karakia? No konei hoki
i -whiua ai nga karakia ki roto ki nga
kauta ki nga whare kikino; no konei te
whai taima ai hei korerotanga pukapuka,
hei inoinga ki te wahi ngaro, hei whakaa-
ronga  ki nga mahi e ora ai te wairua.
Ko tetahi tenei o nga mea whakataimaha
i te hunga whakapono.  Tena, tirohia ta

                                   TE HAEATA.
 Paora e mea  ana, "Kia whakarerea e
 tatou nga mea taimaha katoa, kia oma-
 kia te omanga e takoto nei i to tatou'aro-
 aro."—Hiperu  12. 1.
   Tetahi he, he whakatupu hara mo te tanga-
 ta. Ka maha  nga hua i roto, ka maha
 hoki nga whakawainga e puta ana i roto
 i tenei mahi, ara i te haerenga tahitanga
 o te tokomaha, o te huihuinga ngatahi ta-
 nga o te tane i te wahine, te taitama, te
 tamahine, i te moenga tahitanga, i nga
 korerotanga me nga takarohanga: wha-
 kawaia ana tetahi e tetahi, ka tokomaha
 ki te hinga, hinga ana ki te waikeri. E
 kore hoki e tupu nga hua pai i runga i
 nga wahi o te hakari Maori, otiia ekore
 e taea te korero i nga hua kino e whaka-
 tupuria ana e aua mea. No konei i mea
 ai a Horomona, "Te haere ki te whare
 tangihanga, pai atu ite haere ki te whare
 hakari."—"  Kai-kauwhau." 1. 2.
   Na, he  utu ano tona, to nga hakari
 Maori.  Me  titiro tatou ki ona utu; na,
 he utu pai, me kati ano he mahi ma ta-
tou, koia tenei; be utu kino, me whaka-
rere  tenei mahi, kia atea hoki mo nga
mahi whai  ritenga. Na, te tukunga iho
 o tenei hanga, koia tenei, he hemo kai.
 Tena ka pau nga kai ma nga uhunga, ma
 nga runanga, ma nga ope i haere mai i
nui whenua, keihea ma nga tangata o te
kainga?  Ka poto nga hua o nga mara,
pau rawa nga rua i te ngahuru, me aha
nga tamariki, nga ruruhi, nga koroheke
 i te roa o te tau? Ka ngaro i te hemo kai!
He  mea pai tenei kia koutou kia tangi nga
potiki i te kai kore, kia hemo nga tupuna,
 kia haere nga tangata ki te keri aruhi hei
oranga?   Tona  utu tenei to te hakari.
Maharatia te Tamaki oma, Ruka 15, me
ta Horomona, "Kei uru koe kiroto ki te
 hunga iinu waina, ki te hunga kakai ki-
kokiko, no  te mea, ka rawa koretia te
tangata  iinu, te  tangata kakai.—Nga
 Whakatauki. 23  20, 21.  Ekore  ranei
koutou e aroha ki nga tamariki ? E mo-
 hio ranei ratou ki te mahi kai ma ratou, i
te mea kua pau nga kai o te kainga i nga
hakari Maori?
   Na, ko te maeke tetahi. Ko te ngahuru
tenei ne? meake ko te hotoke. Tena ka
mahana  koutou ki te aba, i te mea kua
kore  nga kai? E  tukua noatia mai koia
te paraikete, te hate, te kaone, e te Pa-
keha?   E ngaro ranei nga  utu o tenei
mahi kuare? Ekore  e ngaro. Haere ki
te kainga Maori ki te matakitaki, ka kite
koutou i te tamariki e haere tahanga a a,
i te wahine e noho ana i roto i te koka,
me  te tane e kuhu ana i roto i te Pureke,
me  te koroheke raua ko tona ruruhi ki te
tahu o te ahi e noho kau ana, i te kore
weweru mo  raua.  E taea hoki te aha i
te kuaretanga o te iwi? Te mahara  ai
ratou ko to ratou moni era, ara nga riwai
nga witi nga poaka, hei hoko mahana mo
ratou mo  te tuakiri; hei hoko kakahu
 papai mo nga wiki, mo nga karakiatanga.
 Kati te kohuru i nga potiki, te whakamate
 i nga tupuna; rongoatia nga huao  te
 mara, hei oranga, hei mahanatanga mo te
 tinana.
   Ko tetahi, he nama. E nama ana nga
 iwi kia whai  kinaki ai taua hakari, kia
 nui ai te Raihi, te Huka, te Paraikete, te
 aha; ka mutu, ka nama ano kia riro mai
 he mahana mo  te makariri, .kua kore
 nei hoki nga kai hei ritenga utu. Na ka
 whiwhi te tangata i tona pikaunga, kia
 taimaha ! A haere taimaha ana i te roa
 o te tau i tana nama, haere  turorirori
 ana, piko ana  te tuara i te taimaha.
 Kaiahi te pikaunga kino whakaharahara
 he nama i Pehi una ki runga i ngu po-
 kohiwi i te ao i te po, te taea te unuhia;
 ahakoa moe, ahakoa ara ranei, e taimaha
 tonu ana te tangata i te nama. Ka tika
 koki ta Horomona, "te tangata hoki i (e
 nama hei pononga ia ma te tangata nana
 i whakatarewa mai." Nga  Whakatauki.
 22. 7. Heoi, e te whanau, kati te hapai
 i tena mea taimaha ki runga ki a koutou;
engari te  haere maamaa;  kati hoki te
taka i te Hukari, ta te mea, he nama tona
hoa  haere tahi.
   Ko te mate-mate tetahi. He mahi wha-
 katupu mute mo  te tinana, tenei mahi.
Na,  he mate i roto i te haere ua i te hae-
re makariri, he  male i roto i te whare
maeke,  he whare aha oti to te tira haere?
 he male i roto i te kakai, i le moe huihui,
be maha hoki nga lake mate i roto i nga
 hakari Maori.  Kali te kohuru  i nga
tinana ki nga mahi pera.  Otiia tera atu
 le mate nui, ara le utu mo nga hara e
tupu ana! roto i enei mahi,koia matou ka
mea  nei.
   Ko  tetahi ritenga i roto i nga hakari
 nei, Ao te riri a Te Atua e pa ana ki nga
tangata  mo  a ratou he. Oti ekore  ia e
riri mo nga kai ka maumauria noatia, mo
nga taima ka whakapaua,mo ana mahi ka
whaka-itiiitia ka mahue ranei, mo nga
mahi  takaro, mo te tini o nga he e puia
ana i roto i enei mahi? Ekore  ia e riri
mo  nga tamariki ka whakahemokia, ka
kohurutia ki te maeke, mo nga ruruhi me
nga koroheke ka whakamatea? ka maha-
ratia tenei mahi e ia., ka whiua te iwi e
mahi ana i enei he. Koia matou ka mea
nei, me titiro ki ta Paora e penei ana, " Na
ahakoa kai koutou ahakoa inu, aha ranei,
meinga katoatia hei whakakororia mo Te
Atua."—\\   Koriniti. 10. 51.
  Whakaarohia  enei korero, e hoa ma,
kia whakamutua nga hakari Maori, ta te
mea he maha nga he i roto, me nga utu
kino ka inaha.

HE  HUIHUINGA  KOHIKOHI   MONI-
  KEI  KAIPARA  I TE TAU 1858.

  Kua ho mai e te Atua ki ana tangata
he ritenga mo ratou ki a  ratou Minita. 
 Kua mea  hoki ia ki nga kai kawe o te
 rongo pai, " Kaua he koura ma koutou
 kaua he hiriwa, kaua he parahi ki roto
 ki o koutou whitiki; kaua ano hoki he
 putea mo  te ara ; kaua e takiruatia nga
 tatata, kaua he hu, kaua ano hoki he
 tokotoko; ka ea nei hoki i te kai mahi
 tana kai' Matiu 10, 9, 10. Kua mea
 hoki a Paora, "Me he mea kua ruia atu
 e matou nga mea wairua ma koutou, he
 mea nui ianei ki le kotia e matou a kou-
 tou mea  o le kikokiko ?  Kahore  oti
 koutou i matau, na, le hunga e mahi ana
 i nga mea tapu, e kai ana ratou i nga
 mea o le temepara ? Me nga kai tiaki o
 le aata ka whiwhi ngatahi ano ko te aata?
 Pera tonu ano hoki ta te Ariki i whaka-
 rite ai mo nga kai kauwhau o te rongo
 pai hei te rongo pai he oranga mo ratou."
 1 Koriniti 9—11, 15, 14.
   Ko nga tangata o Kaipara kua tango i
 enei karaipiture hei ritenga mo ratou ki
 ta ratou minita. Tenei a ratou korero i
 ta ratou huihui kei Wai ngohe i le tau
 1838.
   Kia Wiremu Tipene le timatanga. Ka
 koreti tia e ia Ienei kupu kei a Koriniti
 16—i.
   Na, le kohinga moni mo  te hunga
Tapu, peratia e koutou me taku i whaka-
 rite ai ki nga Hahi o Karatia, Hei te ra
 tuatahi o le wiki, whakatakotoria,  ro-
 ngoatia ake, ta  ienei tangata, ta ienei
 tangata o  koutou, ki a iu  ano, a  le
 Atua  manaakitanga, kei  whai  kohi-
 kohinga ina tae atu a hau. Na, maku
e  tono le hunga e  whakapainga  ana
e koutou hei mau atu i ta koutou aroha
noa ki Hiruharama, ki le paingia ahau,
ko matou  tahi e haere ki le mau atu.
   Na, He  ritenga ienei, e te Hahi  o
Kaipara nei, no mua, no le hunga whaka-
pono  o namata, Hei  pukenga ki enei
whakatupuranga whakapono   o  muri
nei ; kia aruarumia atu ai le ritenga o
le kupu a Paora i akona nei e te wairua
o Ihu Karaiti.  He  ritenga aroha ki le
hunga e whakapuaki ana i le ingoa o le
Ariki.  No le mea, kahore o ratou wahi
ki le rapu kai, taonga, kakahu, i te wa e
kauwhau nei ratou. Ko le kupu anake o le
Atua ta ratou e ngaki haere nei i nga hahi
o te Atua,e Pehi ana i te kino, e whakatupu
ana i te pai, E kopani ana i nga hiahia
taikaha, e whakatuwhera ana i nga hia-
hia papai  kia titiro atu ki a  ia i tare ki
runga ki le mate o te Ripeka. Na ana
mahi penei i ora ai te hunga tapu o mua.
A, ma te penei ano hoki a enei whakatu-
puranga,  ka ora  ai enei Minita e kau-
whau  nei i te Ingoa o Ihu te Ariki, Na,
me whakaae nga Rangatira o tenei moana
o  Kaipara, kia whakapumautia   tenei
kohikohinga moni i nga tau e takoto mai
i mua i a tatou nei, kia whai oranga ai
to tatou nei Minita i nga tau e pai ai te
Atua, kia noho roa i roto i nga hapu o

                                  TE  HAEATA.
  Kaipara. A  i roto hoki i te mana me
  te Rangatiratanga o Paikea, te tumuaki o
 nga  Hapu  o Kaipara.
    Kei  runga  ko  Paikea,  Whakaro-
 ngo   mai, e  toku  iwi, whakarongo
 mai,  e te Hahi,  whakarongo  mai, e
 toku  Runanga:  E  tika katoa ana nga
 whakapuakanga  a  Wiremu  Tipene, te
  tino kai whakaako o tenei roto o Kaipara.
 E  whakarongo ake nei te taringa ki nga
 kohikohinga a te hunga tapu o mua, kia
 peneitia i to tatau nei takiwa.  Na  ka
 whakaaetia e au aianei, otira, me whaka-
 puaki ake  taku kupu whakarite aianei.
 E taea te aha, e te whanau? E aku hapu,
 E taku Runanga, Mei hanga i Kaipara te
 pokepokenga  o tenei taonga, o te koura,
 o te hiriwha, o nga kowhatu  utu nui;
 e kore e  kitea toku tuutuuatanga e  te
 rau o te tangata o te iwi; no te mea,
 He reo mana te reo o toku matua i mua,
 i era ture. A, e mana ano toku reo i
 roto i enei whakaritenga  mahi.   Ina
 hoki, e te iwi, e rua nga wahi i roto i te
 marama, ara, e rua nga tai. Ko  nga
 Tai o te Huanga o te marama, e piki ana
 ki te nuinga, ko nga tai o te korekore, e
 tuku ana ki te itinga.  Na, hei ritenga
 ienei mo nga wa  whakaritenga i roto i
 toku Rangatiratanga   Kotahi  wahi e
 nui ai te  moni i roto i o koutou ringa,
 kotahi wahi e iti ai te moni. Otira,e toku
 iwi whakarongomai,ahakoa kore inaianei,
 ko te kupu a Wiremu Tipene otira, a te
 hunga tapu i mua, hei tumuaki mo taku, e
 mea  nei, kia mau ki te kohikohi a era
 atu tau. Na, ka pera  ano taku kupu
 aianei, e toku Hunanga, kia pumau ki te
 kohikohinga moni mo   to tatou minita,
 kia whai huruhuru  ai, ara, kia whai
 pakau ai  te manu  nei, hei rere rere
 haere i roto i tenei roto i Kaipara, ki le
 whangai i nga Pii e ta taau nei i roto i te
kowhanga.  Heoi ano taku.
   Kei runga ko Matiu te Hau ; E te iwi,
 kahore he kore o te moni inaianei, no mua
 ia te korenga. Tena ko tenei, e noho ana
tera tangata i runga i tana pihi, me ana
mano  pauna moni.  Tera Rangatira me
nga tuutuua katoa, a ka nui te moni ekore
e mutu  mai  tenei mea te kohikohinga.
Ki taku, kei te mutunga o te oranga o te
tinana te mutunga mai o tenei mahi; i te
aha hoki i taku mohio ake ki tenei Taki-
wa.  I mua ia e tamariki ana nga tangata
Maori, tamariki katoa nga mahi, a, kore
katoa tenei mea te moni. Tena ko tenei,
kua kaumatua te Hahi, kaumatua katoa
nga whakaritenga, koia au ka mea  atu
nei ki a koutou, ekore e mutu mai tenei
mahi te kohikohinga.
  Kei runga ko Te Paki Rori; E hoa ma,
e te Runanga o Paikea, ekore e taea e au
te mea e tuutuua tenei whakaritenga nui,
papai, ataahua e mahia nei e te Hahi. Ina
hoki, ko matoa ko aku tamariki ka tu kau
i te kore moni, a, he aha koa, mo nga ;
 whakaaetanga  a nga Rangatira, ahau ka
 whakaae  nei.  Heoi whakairohia kautia
 ki te pukapuka o te Runanga o Paikea.
 Me  moe atu i roto i nga po i nga ra, me
 whakaaro  atu i roto i nga taima o te ora-
 nga, ka kitea atu tenei taonga te moni, ka
 whakaeaina ai te whakanohanga o matou
 nei ingoa ki te pukapuka e te aiahi toha-
 nga.
    Kei runga ko Matikikuha, ka ki; E te
 whanau, whakarongo  mai, whakarongo
 mai.  Kaua e whakakorea tenei mea te
 moni ; he taonga hua noa tenei mea te
 moni  i roto i nga ringa o nga wahine o
 nga tamariki, me nga tangata katoa, hei
 utu kakahu mo nga mea e pirau nei. Tena
 ko te hohikohinga mo nga mahi whaka-
 wairua e ora ai e mahue ai tenei ao kino,
 e tae atu ai ki te haringa mutunga kore,
 nui atu te moni. Hei aha nga moni o
 nga pihi? no reira nga moni  o era atu
 kohikohinga, no era oneone. Hua  atu,
 no roto ano i nga kete parete, i nga poa-
 ka, i nga kapia, i nga ika, i nga tio, ka
 whiwhi tatou ki era atu moni. Koia e
 tu nei to tatou minita i waenga i a tatou.
   Kei runga ko William Marsh Te Rangi
 Kaheke; E te Runanga o Paihea, whaka-
, rongo mai. E hari ana toku ngakau mo
 toku urunga ki roto i tenei mahi aroha a
 enei hapu torutoru e noho nei i Kaipara
 i raro i te Rangatiratanga o Paikea, note
 mea kua haerea e oku waewae, a kua
 kitea e oku kanohi nga wahi katoa o te-
 nei motu, puta noa, puta noa tai noa mai
 ki tenei wahi; kahore ano i rite ki to kou-
 tou mahi aroha e whangai nei i to koutou
 nei minita, e tuku atu nei i nga mea ho-
 atu noa i roto i o koutou nei whakaritenga
 lure, i roto i te te Atua hahi atawhai.
 No te mea e toru pea mano tangata kei
 Waikato, kahore ano i penei te whangai i
 o ratou minita ; ahakoa e rua pea mano
 kei Rotorua, kei taupo, kahore ano i penei
 te whangai i o ratou minita; ahakoa e
 wha pea mano kei Ngatiporou, kei Tura-
 nga, kei te Wairoa, kei Ahuriri, kei Tau-
 ranga, kei Hauraki, kahore ano i penei te
 whangai i o ratou minita. Erangi e te
 iwi nei ko te oranga o nga minita e noho
ana i roto i nga tini mano tangata nei,
 na te Komiti ano o te Hahi o Ingarangi.
Kahore  he iwi nui o te tai ki runga, ki
waenga,  ki Ngapuhi, ki nga taku tai o
tenei motu, o Aoteroa, e riteana ki tenei
hunga torutoru o Kaipara, e whangai nei
i to koutou nei minita. Koia taku miha-
rotanga ki  te pokanga haeretanga o a
koutou nei whakaritenga whangai minita
i  roto i to koutou  nei torutorutanga.
Ahakoa  he pai korero kau taku e tu i
waenganui i a koutou nei, e taea hoki te
aha, e te iwi, kotahi au, kotahi ano taku
oranga ka tukua atu i roto i tenei aroha-
tanga atawhai.
  Na ka  mutu nga korero ka kohikohi,
ka mutu te kohikohi ka tukua nga hua
 ki to ratou minita, hei boko kai mana, hei
 hanga i tona whare, hei utu poti, hei ka-
 we i a ia ki nga tini wahi o to ratou moa-
 na, hei aha, hei aha. Rupeke rawa nga
 hua £226. o. 11.
   He  aha te pera tahi ai nga hahi katoa
 o Niu  Tireni? Kihai matou  i tuhituhi i
 tenei mahi hei whakanui i tenei iwi, ka-
 hore, ahakoa kua pera to ratou whakaaro
 kaua rawa te tangata e whakapehapeha
 ki tana mahi, ta te mea e whakahoki kau
 ana i ta Te Atua i homai ai, engari e tu-
 nituhi ana i ienei hei tauira mo nga hahi
 katoa kia whakaritea ete mea e tikaana ki
 ta Te Atua kupu e te katoa.

      HE KUPU WHAKARITE.
   Noho  ana a Mahi tohu ki runga i tona
 torona, me ona mahi aroha ki tona taha.
 Kotahi te tangata hara i arahina mai ki
 tona aroaro kia whakaorangia e ia. Ka
 tuhi ka tangi te tetere kia rongo mai te
 ao katoa; ka karanga  hoki, ka mea te
 karere, " E te Rangi, e te Whenua, e te
 Reinga, haere mai, korero mai ki mua o
 tenei torona, nga hara o tenei tangata, ki
 mai, me whakaora ranei, me whakamate
 ranei?"
   A tu wiri ana te tangata hara, pawera
 rawa, kua mohio hoki ia ka tokomaha nga
 kai-korero mo ana hara akuanei, hei tohe
 kia whakamatea tenei tangata.
   Na, tangi ana te  tetere me te noho
 marie ano a Mahi tohu i runga i tona
 torona. Ka  tahi ka puta he kai-korero.
 Ano he ahi tona mata, a ka hamama, ano
 he whatitiri tereo,me he uira ano te whe-
 rikoriko o nga kanohi.
  Ano ko Mahi tohu, " ko wai koe?" ka
 mea mai tera, "ko te Ture ahau, ko te
Ture a Te Atua."
   " Tena, tou korero ?" e ai ta Mahi tohu,
Te  kianga mai, "Tenei  taku  korero;
titiro mai ki enei papa kohatu  i oku
ringaringa. Kotahi tekau o enei lure, ne ?
na,  kua  takahia katoatia enei e te nana-
kia nei.  E tohe ana ahau kia utua tana
mahi.  Kua oti nei hoki te tuhituhi, " ko
nga utu ote  kino he mate"  "Na, me
whakamate  tenei tangata."
  Katahi ka wehi rawa te tangata hara,
puta ana te wehi ki nga wahi  katoa o
tona tinana, ano kua unuhia katoatia ona
wheua, oioi kau ana, tuhera ana hoki te
reinga hei horo i a ia, teetaa le manawa.
Ka  mea ia, heoi, kua mate ahau, ekore
ahau e  ora. Katahi ka aroha a Mahi
Tohu ka mea, " ki ahau te whakaaro, e te
Ture, maku koe e whakautu; na, e tika
tau i mea  kia male tenei tangata, me
whakaae  ahau ki tera; otira, tenei taku
hoa haere tahi nei, ara, ko taku kingi, ko
taku Ariki, ko Ihu tona ingoa; mana e
korero  te tikanga e ea ai te hara o te-
nei tangata, kia tukua noatia ia." Na ka
mea a Ihu, "Maku e Mahi Tohu, maku e

                                   TE  HAEATA.
whakarite tau.  Tena e te Ture, kawea
ahau e koe ki te kari, meinga te kakawa
toto kia tuturu iho i toku tinana, whiua
ahau  e koe, titia ahau ki te ripeka, wha-
kairia rawatia ki runga kia heke iho oku
toto, a tukua ahau  ki te urupa, kia rite
katoa nga nama a te tangata hara i ahau,
ko ahau  kia mate hei utu moria."
   Na, whakatika ana te Ture, whiua ana
 a Ihu e ia, titia ana ia ki te ripeka, a ka
mutu, ka hoki mai ki mua o te torona o
Mahi Tohu tu ai, me te marama ano ona
kanohi, Karanga ana a Mahi Tohu," Tera
 atu ranei au korero mo tenei tangata ?"
ka mea mai te Ture," kahore,heoti rawa."
Ano  ko  Mahi Tohu,  " koia ranei, he oti
rawa, kahore he kupu o tetahi o enei lure
kotahi nei tekau mana?  Ko  te kiianga
mai,kore  rawa, kihai kotahi, kua rite ka-
toa i a Ihu, kua utua katoatia ana hara :
na, e mea ana ahau, me tuku noa tenei
tangata;" Na, ka mea a Mahi Tohu, " ka i
ma  taua, e noho koe, ma taua tahi tetahi
karangatanga."
   Na ka tangi ano te tetere, ka pa te ka-
ranga,  "Haere  mai ra, koutou katoa e
whai korero ana mo tenei tangata, e mea
ana kia kaua ia e tukua." Na kei runga
ko  tetahi; kihai tona  reo i rile ki to te
Ture  te kaha, otiia, e kaha ana ano, aha-
koa iti, e koi ana nga kupu, e werohia ana
nga wahi whakaroto.  A ka patai a Mahi
Tohu  ka mea, "Ko wai koe"
   Ano kotero, "ko Hinengaro ahau, me
whakamate ano tenei tangata, ka nui tana
tutu ki nga ture a Te Atua, ka tohe ahau
kia mate ia, a ka whiua tonutia e ahau,
ekore taku e mum  taea noatia te urupa,
a tera ao atu ano, ka mamae ia i ahau."
  Kaiahi a Mahi Tohu ka mea, " Kahore,
whakarongo mai ra," inamata kua mau
ki te paihere hi hopa ka tukua ki roto ki
nga toto, tauwhiuwhia ai a Hinengaro e ia
ki nga toto, me te ki atu, "ehoroia ana o
tatou hara katoa ki nga toto o Ihu Ka-
raiti o tana tamaiti." Ne? Tera atu ranei
au korero? Ka  mea mai a  Hinengaro,
" Kahore atu aku kupu, me pehea hoki,
kua hipokina aku hara, kua murua aku
kino, kaiahi ahau ka marie, ka kore he
\\vbakawakanga moku."
   Na, ka tangi ano le tetere, ko le tuatoru
o nga tangihanga; a ka puta ake i te po
he wairua kino, mangu tonu te ahua, kino
rawa nga karu. Ka patai a Mahi Tohu
ka ki atu, " He kupu tau ki tenai tangata?"
Ka whakaae mai tera ka mea, "He kupu
ano taku, he tangata noku tena, kua wha-
karite kawenata maua, kua oati ia ki au,
ko tana pukapuka whakaae tenei kei au,
mana   e titiro nga  tuhituhinga a  tona
ringa.  Maku  tenei tangata, kua tukua
mai e ia, ko tona tinana me tona wairua
ki au, hei pononga moku."
  Ano  ko Mahi Tohu, "Tena ra, kia kite
ahau."  Na, k homai e te wairua kino i
taua pukapuka kiu kite, me te wewero
 ano te tangata hara ki ona karu e mumu-
 ra tonu mai nei. Ko te meatanga a Mahi
 Tohu, "Kali koa. kihai tika ta korua pu-
 kapuka, kihai tenei tangata i whai tikanga
 mona  kia oati ai ia ki a koe. Nona ake
 koia tona tinana me tona wairua, kia rite
 ai ta korua mahi? Kahore, e hara ia i a ia,
 kua hokona  noatia ki le utu nui, ekore
 ahau e whakaaro ki ta korua kawenata,
 kua kahore tera i au, ka haehaea tena pu-
 kapuka.  Haere koe e hoki ki tou wahi."
I Aka whakahokia mai e tera, "Taihoa, tai-
 hoa, tenei ano etahi kupu aku, he boa
| tuturu tena tangata noku, he tangata nga-
 wari ki aku whakahaunga, kihai turi ki
1 aku kupu, a i paopaongia le rongo pai e
 ia, i tawai hoki ia ki nga kupu a lhowa,
 ko ia kia whakaorangia, ko ahau ka wha-
 kahokia ki te po ; ne?"
I  Na ko te meatanga a Mahi Tohu, "Ho-
, ki atu, e te wairua kino, kei mea koe ki
' nga mahi o tenei tangata i mahia i nga ra
 o tona kuaretanga, ka oti nei hoki le mu-
 ru." A ka  tahi ka mea ki taua tangata,
 "Me tangi ano te tetere, ko te tangihanga
 whakamutunga   ienei." Na  ka tangi,
 otiia kahore he tangata i whakatika ki te
 korero.
   Na kaiahi ka ki a Mahi Tohu ki a ia,
 "Tena, mau  e karanga ki te rangi, ki le
 whenua,  ki le reinga hoki, tera pea le
 tangata e whakatika mai hei whakawa i a
 koe."  Na kei runga ko taua tangata ha-
 ra, ka puta tana kupu i te reo nui ka mea,
 " Ma wai e whakawa a Te Atua i whiri-
 whiri ai?" A ka titiro iho ia ki te reinga,
 ko Hatana tera e takoto ake, e ngau ana
 i ona mekameka ki ona niho ; ka miro ia
 ki te whenua, otira kahore he kupu ; na,
 ka titiro ake ki te rangi ka karanga ake
 ki reira, "Ma wai e whakawa a Te Atua
 i whiriwhiri ai? mana, ma Te Atua?"
   Ko te karangatanga mai, " Kahore, ko
 Te Atua hei whakatika." "Ko Te Ka-
 raiti koia? Ka ki mai, "Kahore, ko  te
 Karaiti i mate." Katahi ka  mea te ta-
 ngaia i runga i le hari nui, "Ma wai tatou
 e motu ke ai i te aroha o Te Karaiti?"
 Na, hinga ana te tangata ki nga waewae
 o Mahi Tohu, mea ana, he tangata ahau
 mou, ake ake ake. A ka mutu te tangiha-
 nga o te tetere, otiia ka hari nga anahera
 o Te Atua me nga tangata katoa o te ra-
 ngi, nui rawa te haringa no te mea kua
 ora te tangata hara.

           UE  MATE.
   Ko te wahine o Meheka, he rangatira
 Maori no te  Rarawa, no Ahipara, kua
 mate.  Kia rongo nga iwi katoa o ienei
 whenua ki te mea i mate ai tenei wahine
 rangatira. Maumau  tenei wahine mo te
 mate kuware.  No  te toru o nga ra o
 Maehe nei i male ai. I nui te ua i reira
i Ahipara, i aua ra, a i nui hoki le wae-
 roa, i tini waioioi te waeroa He teneti
 kariko te whare i moe ai a Meheka ma ki
 roto.  Ka maku  te teneti i te ua, ka pu-
 mahu.  Kua hoha a Meheka i te ngau-
 ngau a te waeroa, ka mea ki tona hoa.
 Tetahi ngarahu tikina, ka mate tatou i te
 waeroa,  kia nui, kia tini. Ko te moka-
 puna  a te Morenga  te tokotoru. Ka
 haere te wahine ka tiki, ka mau ka mau
mai. E  iwa tekau (90) pauna pea te tai-
 maha o te ngarahu. Kua keria te rua i
wainganui o te teneti, ka ringihia te nga-
 rahu ki roto. Na ka titia nga taha katoa
i o te tenei! kei tomo te waeroa, purupuru
i rawa, kapi tonu nga wahi katoa; heahakoa
J pumahu, ka moe te tangata, ka moe te
 wahine, ka moe te tamaiti, te mokapuna
 a te Morenga, a ao noa le ra, a awatea
 noa.  No ka morunga  te ra, ka haere
 mai  le tangata i Herekino kia kite i a
 Meheka, kahore ano i ara noa. No le 10
 o le karaka ka uakina le teneti ka wete-
 kia ; ko te wahine kua male, mate rawa ;
 ko te tamaiti me ake male, ko Meheka e
 korikori ana. Na, ka tangi le whanaunga,
 tangi rawa rawa te iwi. Ka mau  kia
 Meheka raua ko te tamaiti, ka mahi ki te
 whakaoraora ; ka ringihia raua ki te wai,
 ki te wai matao, ki te wai mahana; a e
 ono nga haora ka araara ake raua. Ko
 te wahine ia kua male, male rawa ki te po.
   Kia tupato nga tangata katoa ki te kaha
 o te haunga o te ngarahu i roto i te tenei!
 kua maku i te ua, i te tomairangi ranei.
 Tokomaha noaiho nga Pakeha kuare kua
 mate i o ratou whare puni ekore e tomo
 te hau. Engari te whare whai timeri hei
 putanga atu ki waho mo te haunga o te
 ngarahu, hei tomokanga mai mo te hau
 ki roto, kei he te manawa o te tangata e
 moe ana, ka mate.


         KIA TUPATO.
   He nui le Koroputaputa  i Awhirika
 (Africa) i Kepa-Kuru-Hope. No te 21 o
Tihema  i rere mai le kaipuke i reira, a e
 tua-iti haere ana taua mate i te rerenga
 mai o le kaipuke. Kua  oti le tuhituhi i
 nga rata rongoa o reira, ki te mea kotahi
 rau tangata e pangia ana, na", erua tekau
e mate, he mua ano kotahi tekau ma rima,
 ka ora etahi. E meinga ana 1200 kua
 male; kihai i pangia nga mea i okaokaia
 i mua.  E  mea ana le rata o reira kia
 okaokaia houtia nga mea kua tawhitotia
 te okanga. Ko nga mea i okaokaia i te
 tamarikitanga kua kaumatuatia nei, me
 okaoka hou ena ; na ekore e pangia ratou.
   Kia rongo nga tangata me nga wahine
 o konei, o Akarana nei, ko Rata Matiu
 (Dr. Matthews) kua kiia e te Kawana kia
 okaokaia nga tamariki katoa me nga tane
 me nga wahine  katoa o tenei motu kei
 hemo i te Koroputaputa. Ki te mea e
 pa mai taua mate ki tenei motu, ka tangi
 tatou.  Kia tupato, kia tupato, kei ware-
 ware !