Te Haeata
  
    VOL. II.]                     AKARANA,     HUARE    2, 1860.                     [No. 4.
     MARAMATAKA   MO HURAE.

    Hei te 3 o nga ra Hua ai te Marama.
    Hei le 19 o nga ra Kowiti ai te Marama.
  

   1  Ra Tapu    Waiata .
   2  Manei
   3  Turei
   4   Wenerei
   5  Tarei
   6   Parairei
   7  Hatarei   I

   8  Ra Tapu    Waiata 08, 39, 40.
  9  Manei
 10  Turei
  11 Wenerei
  12  Tarei
  13  Parairei  
 14  Hatarei    

 15   Ra Tapu   Waiata  4 Manei     
 17  Turei
 i8   Wenerei
 19  Tarei
 20   Parairei
 21   Hatarei

 22  Ra Tapu    Waiata 107.
 25  Manei
 24  Turei
 25   Wenerei
 26  Tarei
 27   Parairei
 28  Hatarei

 2S  Ra Tapu    Waiata
 3O  Manei
 51  Turei


   E taia ana  Te Haeata i te tata o nga ra '
 o nga marama katoa.                  i
   Te  utu mo  tenei niupepa kia rua hereni
 me te hikipene mo te Tau; te kau ma rua
 nga niupepa e taia i te tau kotahi.
   Ko nga tangata e mea ana kia taia o ratou
whakaaro   Id tenei niupepa, me tuhituhi a
ratou pukapu/ca kite Kai Tuhi o Te Haeata,
ara ki a Te Patara, kei Onehunga.  Ko te
tangata e hiahia ana kia taia tona panuita-
nga ki te Haeata nei, me kawe tana puka-
puka ki a Te Wirihana lwi te Whare Perehi
o " The New Zealander," ma Te Wirihana
e whakarite utu mo te panuitanga ka taia.
      TE  HAEATA.

 |       AKARANA, HURAE 2, 1860.
    TE HUIHUI  NUI O WAIKATO.

  KUA mutu noa ake te huihui nui o nga iwi
 I o Waikato.  No te 24 o nga ra o Mei i 
  ai a Waikato ki Ngaruawahia. Hui katoa
  nga tangata o taua hui 5,000. Kotahi te
  wiki tuturu e korero ana ;—ko nga take
  korero koia enei: ko le pakanga kei Ta-
  ranaki tetahi. Ka nui te tohe o etahi kia
  whakatika, kia haere ki Taranaki hei hoa
  mo Te  Rangitake; otiia kihai a Waikato
  i whakaae. Ka nui te tika o nga wha-
  kaaro o nga rangatira o Waikato ki tenei
  wahi—kahore   ratou i pai kia haere ki
 i reira mate ai. Heoiano le kupu o Wai-
  kato, he pai, mo te pai tonu ano, pai ki
 i te Pakeha, pai ki te Maori. Kei te wehi
  pea etahi ki te Pakeha. Me wehi? Ekore
I hoki te Pakeha e mohio ki te pera. Na,
 mea ana le Maori, "Mana, ma te Pakeha
 e toro mai;"  mea ana ano  te Pakeha
 huatu, "Mana  mai, ma le Maori." He
1 pai tenei. Tetahi lake korero, ko  nga
 whenua, kia purutia. Hei aha te pupuru
 noa ai? Kei ahatia hoki. He mahi kuare
 ana ano i tenei wahi. Otiia, kei tena ta-
 ngata, kei tena tangata te tikanga o tona 
 pihi, ka mea me pupuru, kei a ia ano, ka 
 mea me tuku, kei a ia ano, kaua tetahi e
 rere ki runga ki ia le tangata.  Tetahi
 take, ko nga  rori;—kihai pai le hui kia
 tuhera nga rori; me nga meira—kihai pai
 kia haere nga meira.  Kahore matou  i
 mohio ki le he o nga meira: ka hua matou
 e wai tikanga ana mo te Pakeha raua tahi
 ko te Maori—kawea ana le rela o le Pa-
 keha, kawea ana hoki to le Maori. Akua-
 nei, riro ana ta le Pakeha i runga i nga
Tima, mahue noa ana ta te Maori, kahore
he kai kawe. Heahakoa, i tana whakaaro ?
Meake  kitea ai te kuaretanga o tana wha-
kaaro.
  Tetahi take, ko le kara, —ara ana le
rakau mo te kara i a Waikato. Kahore
matou i mohio ki ona take. Heaha ranei
ona mea i roto? Heaha ranei? Otiia he he
pea ki roto.  Hei aha  ra ta Waikato  i
whakaara ai i taua rakau? Te waiho ma-
  rire ai te tikanga kotahi mo te motu nei.
 [ Me i kite ai matou he he to te Kuini ki
  nga Maori, ka whakaaro ai matou he take
  ano tona kia pera ai. Nei hoki ra, kahore
  matou i kite e mahi he ana a te Kuini —
 kahore matou i rongo e tango noa ana ia
 i to te Maori oneone, e whakataurereka
 ana ia i a le Maori, e aha ana  ranei;
! engari e aroha ana e homai ana i te kura
 mo nga tamariki, e Uaki ana i a tatou ka-
I toa kei whakatukinongia tatou e tetahi iwi.
 Kali ano tatou i raro i tona whakamaru-
 marutanga Kei riro te whakamarumaru
 o Onenuku i a Tama-Te-Kapua, E mea ma!
   Heioti ka mutu nga korero hoki ana
 nga iwi—hoki ana etahi i runga i te mate,
 — ka nui te mate: ko nga hua hoki enei
 o le huihui hotoke, he mate maha. Ahea
 ranei mohio  ai te Maori?   ahea ranei
 tupato ai?
   Ko nga Minita i tae atu ki taua huihui,
 ko Pihopa, ko Te Patara, ko Te Mokena,
 ko Te Warihi, ko Te Rira, me nga Minita
 Maori hoki. I reira ano a Te Makarini,
 a Te Wiremuhana hoki.


    TE MATENGA O POTATAU.
   Auetai! kihai i taro ko Potatau kua
hemo!   Kahore matou i rongo ki te take
o tona mate engari ko  te rongo o tona
hemonga kua tae mai. No le 23 o Hune,
 1860, i male ai. I moe ki tona kainga
ki Ngaruawahia.  Ka hia ranei ona tau?
Ka whitu tekau pea, ka maha atu ranei.
Otiia he mea noa ake ano tenei, kahore
matou i rongo noa. Ka pehea te wha-
kaaro o nga tangata nana te tohe kia tu a
Potatau hei kingi? ka mohio ranei ki tenei
wahi, ka kuare ranei? Akuanei pea ka
mea  etahi me whakatu  ano tetahi hei
kingi. E—kauaka,   kati ano, kua mahia
tenei wahi, katahi ka tika, kia mahi tahi
ko te Maori  ko te Pakeha, kia kotahi
runanga whakahaere  tikanga mo  Niu
Tirene.  Koia matou  ka mea nei, kaua
te Maori e porangi! kaua hei whakakape
mo te wharua o Potatau!  Tirohia enei
kupu, e nga iwi katoa ! He kupu tika enei,
le kupu whakaora enei mo te motu nei.
Kati tatou le whakatangata ke i a tatou :
kei rite to te waiata Maori nei: —

                                     TE  HAEATA.
  "Ka    hura tangata tai
  Te tiaki atu ki tangata uta,
   Ka hura tangata uta
        Te  tiaki atu ki tangata tai.''
   Huia nga whakaaro  kia kotahi Ariki,
 kotahi kai-whakaaro mo te wairua; wai-
 hoki kia kotahi kai-whakahaere tikanga
 mo nga tinana.
   Kahore ano i tu. Engari me ki atu kia
 te Kawana  mana e homai kia koutou
 etahi ritenga e tatu ai te ngakau o te iwi.
 Kati te wehewehe i nga ritenga pai o te
 motu  nei, engari kia kotahi.  Ekore  e
 tika nga tikanga erua, ka raruraru—ka-
 hore hoki he lake kia tohe ai nga Maori
 ki tenei ritenga kuare, kore rawa. Mehe
 wehi tona kei riro ia hei taurereka mo te
 Pakeha, e tika ana tana tupato. Otiia ki
 ta matou whakaaro ko te huarahi tena ki
 te taurerekatanga  ko  te  mahi  kingi.
 Engari te uru ki roto ki te runanga o nga
 Pakeha.

 KO TE TIKANGA O TE WHAKAARO
           O NGAITAHU.

             Kaiapoi, Aperira 14, 1860.
   He korero tenei na te runanga o nga
 rangatira o Kaiapoi mo nga mahi a Wi-
 remu Kingi raua ko Kawana Paraone.
   Ka tu a Pita Te Honi: Ekore au e pai
 ki te rere ki runga ki te hara o tetahi iwi
 ke, kei pororaru koutou e oku hoa Pa-
 keha, engari me noho tatou i te rangi-
 marie.
   Ka tu a Aperahama Te Aika: E pai
 ana au ki te noho noa iho ki te mahi kai
 ki te mahi rawa moku, ara, kia mahia nga
 mahi maori i pai ai le ATUA hei mahi maku.
   Ka tu a Hakopa Te A taotu: Whaka-
 rongo  mai e te runanga  o Ngaitahu.
 Whakina  atu o tatou whakaaro kia rongo
 mai o tatou hoa Pakeha e noho ana ki
 Katapere me  noho tatou i runga i te
 rangimarie.
   Ka tu a Paora Taki : E pai ana au ki
 te lure o te ATUA ki te ture o te Kuini;
 tena ki te whawhai kaore e pai.
   Ka tu a Te Haeana Huri : E te runanga,
 whakarongo mai. E pai ana au ki te noho
 noa iho, kaore au e pai ki te kino ki te
 homai ki konei, engari maku ake ano e
 kite iho te he.
   Ka  tu a Ihaia Tainui: Whakarongo mai
 e te runanga. Kua kite o tatou mama i
 te he i nga ra o mua, inaianei kua noho
 tatou i runga i te lure o te ATUA me te
  lure o te Kuini.
   Ka tu a Te Wiremu Te Uki : Whaka-
 rongo mai e le runanga. Kaore au e pai
 ki le rere ki runga ki to Wi Kingi hara,
 engari maku ake toku hara.
    Ka tua Eruera Puhiohio: Whakarongo
  mai e te runanga. E rua aku mea i kite
  ai au, he purehurehu tetahi, he titi tetahi.
  Ka ka te ahi rere noa mai ki runga ki taua
ahi, waihoki e hoa ma kaua tatou e rere
noa atu ki runga ki tena kino.
  Ka tu a Hamiora Tohuanuku: Whaka-
rongo mai e te runanga. Kaua e korero
teka ki te ATUA, kia pono te korero ki le
ATUA, waiho atu te kino i tona wahi kino
atu ai ki a ia ano.
  Ka tu a Panapa Kau : Whakarongo mai
e te runanga; ka tika hoki te mahi a te
runanga.  Waiho atu te kino i runga ano
i tona whenua i te wahi e pake ana e te
toto o te tangata. Ko tenei e Ngaitahu, e
noho koe i runga i te pai i te aroha.
  Ka tu a Hone Paratene: Whakarongo
mai e te runanga, e te iwi hoki. Kia ko-
tahi te kupu ma tatou, kaua tatou e rere
ki runga  ki tera mahi he, waiho atu i
reira kino atu ai, me noho koe hei pehi i
taua he, kia tupu ai te aroha. Whaka-
rongo mai e oku whanaunga Pakeha. He
iwi kotahi tatou e noho nei i Katapere.
Noku ake tenei whakaaro, kaore he wehi
oku i te Pakeha, kaore hoki he wehi o le
Pakeha i te Maori, no te mea he iwi ko-
tahi i roto i te Ariki. Tenei hoki tetahi
whakaaro oku ki a koe e te Kawana, ko
te ara ki te moana ki Poneke, tae noa ki
Poti Kupa ki Poneke, tae noa ki Otakou,
kia puare mo a matou whanaunga, kia tae
atu ai ki Poneke, kia hoki mai ai ki Poti
Kupa, kia hoki atu ai ki Otakou.
  Heoi ano.  Na  to hoa aroha (otira na
te runanga katoa e noho ana ki Kaiapo),
    Na HONE PARATENE TAMANUARAIRA,
                  Kai-tuhi o te runanga.

TE PAKARUTANGA  O TE KAIPUKE
  O PIHOPA, ME TE ORANGI  NOA-
  TANGA O TE AHIWERA MA.

E HOKI mai ana taua kaipuke i nga motu,
i nga wahi i rere ai ki le kawe atu i nga
tamariki o le kura kei Kohimarama. Kua
tae atu ki aua whenua, hoki pai mai ana.
1 te io o Hune ka u ki Niu Tirene, ara,
ki Muri-whenua.   I te 18 kei Tokerau,
otiia nui ana te hau. Ka tae ki Wanga rei i
katahi ka tino nui rawa te hau, hukere
ana le ngaru, me le pouri ano te rangi, le
kitea nga wahi tumu me nga wahi kohatu. !
Heoiano, ka whiua tonutia te kaipuke ki i
uta e le hau me te ngaru, u rawa atu ki
Ngunguru, me  te huri ano nga ngaru ki
runga, ki ana te puke i le wai, riro ana
nga poti i te ngaru; piki ana nga tangata
ki runga ki nga maehi piri ai, e whitu nga
haora o te po e piri ana ki reira, te mohio
ai ka male ranei ka ora ranei. Ao ake
te ra, katahi  ka kitea e tata ana a uta :
na te ATUA ratou i tiaki. Ka nui ta matou
hari mo  Te A hiwera ma kua tiakina e to
tatou Matua i te Rangi. Me whakapai atu
tatou ki a ia mo tana mahi tiaki i to tatou
hoa.   I le mea e akina ana ratou e te
ngaru ka mea a Te Ahiwera ki tona hoa
 ki a Taniora, "Taua  ki te inoi."  Ma,
 mahi ana raua i roto i le kapini, inoi ana
 a Te Ahiwera—mea   ana, "E le Karaiti,
 kua whakakitea to kaha i le moana i Ka-
 riri, ora ana o akonga i to kaha i to ratou
 rerenga i taua moana;  na, kahore to
 ringa i ngoikore, kahore ou taringa e turi,
 engari e kaha tonu ana koe, e rongo tonu
 ana koe ki ou pononga;—waihoki  me
 whakaora matou  e koe, tiakina katoatia
 matou kei mate tetahi." Na, ka rongo te
 Kai-whakaora—ora  katoa ana ratou i a
ia : ka nui tona aroha me tona kaha ki te
 tiaki i a ratou katoa e inoi pono ana ki a ia!


     Ki te Kai tuhituhi o te "• Haeata."
  E PA, E PATARA,—Tena koe. Tenei taku
korero, kia rongo mai koe. He whakaaro-
nga no toku ngakau ki nga mahi a nga iwi
o te motu nei. Ko etahi iwi e mahi ana
i te tika. ko etahi e mahi kuare ana; ko
etahi iwi e u ana ki te Kuini, ko etahi iwi
ki te Kingi Maori. E  Tara, engari nga
tamariki o te pouritanga, nga tamariki o
te maramatanga i o ratou tupuranga, Ru-
ka 16, 18. Ko nga tamariki o le mara-
matanga koia enei ko nga iwi e lino wha-
kawhirinaki nei ki a te Kuini, ara, ko ma-
tou hoki. I taku tirohanga ko enei iwi o
raro, me  etahi atu o tetahi taha o tetahi
taha, a le taha hoki ki runga o le motu
nei, — kaore ratou e tino whakaaro nui
ki nga mahi pai, whakaaro kau ana ki nga
ritenga pai o  te Kuini, otira, kaore  e
whakarite.  He maha nga kura kua oti
le whakatu ki le motu nei, konga iwi ano
e whakawhirinaki ana kia le Kuini e omu
atu ana i roto i nga kura, kaore ratou e
tuku  i o ratou tamariki ki nga  kura
kia whakaakona.   Ata titiro hoki koe ki
nga iwi penei, e mohio ana pea koe ki
enei iwi; ko etahi iwi o raro e utu ana ra-
tou i to ratou minita: e pai ana tera; ko
etahi whakahoki atu ana i a ratou tama-
riki i roto i nga kura, me etahi iwi atu
ano hoki.  Kaore au i kite i te pai i roto
i ta ratou mahi, ko nga tamariki o te pou-
ritanga i korerotia e au nei, konga iwi o
waenganui, ara, o Waikato. E  mea ana
tatou he mahi pouri, kuare hoki, ia ra-
tou mahi,  le whakatu   Kingi. E   tika
ana, e tu; ana ano ta ratou mahi pera.
Otira, e hoa ma,  e ngo  kai korero  o
te  Haeata nei, o  ienei taha, aua tatou
o whakahe ki ti ratou, i runga i te ngakau
hae, engari i runga i le tika. Kua  oti
te pehi taua mahi a kihai i taea. Tenei
taku kupu, e hoa ma, Waiho  kia tu, kei
te Atua le whakaaro, me he mahi nana,
ka  tu ; ho mahi na te tangata, ka kore
pea.  Tenei  hoki tetahi, e Tara, Me he
mea ko te hawhe o te motu i whakaae ki
te Kingi Maori, katahi te he nui, ko te-
nei ko Waikato anake, waiho, engari, ata
tirotiro tatou ki nga mahi pai e mahia ana
e  ratou. He   maha   nga  kura  kei
waenganui  o  Niu  Tireni. Ko   te Tiri

                                       TE HAEATA.
Kingi, no Waikato  anake nga  tamariki,
ko  Taurarua no  Waikato  ano nga  ta-
ngata. Ko  te kura o Te Manihera i Ko-
hanga no Waikato, ko te kura o Te Ahi-
wera, no Waikato, te kura o Te Mokena,
me  to Te Rira, me era atu kura o Waikato,
o Waipa.  . He nui nga tamariki kei enei
kura, no nga iwi anake e mea nei tatou he
mahi kuare ta ratou.  Ahakoa he mahi
kuare, mahara tatou ki a ratou mahi pai
te tuku i nga tamariki ki nga kura, to ratou
ahu whenua ki te kura, ki tera atu mahi
pai hoki, ki te kohikohi moni mo o ratou
minita, i roto i ta ratou mahi kuare. Tu-
pu tahi ana nga mahi pai, kaore nga rite-
nga pai i mahue i a ratou. Kaore te ma-
hi kuare i pehi i nga ritenga pai, ko taku
whakaaro  tena kia kaha koe, tatou katoa
hoki ki te inoi ki te Atua, kia pehia nga
mahi  kuare kia whakatupuria nga mahi
pai o te Atua ki tenei motu, ara kia toia
nga  tamariki ki runga ki te matauranga,
ara kia tino whakaakona i nga kura, kia i
riro i a ratou te matauranga.  Kei roto
pea i enei tau e haere ake nei ka  titiro
ratou ki taua mahi he mahi he, ka wha-
karerea pea e ratou.
  Ka whai tonu ratou i runga i te huanui
o to ratou mohiotanga. E  hoa ma, wai-
ho ki nga iwi anake o Waikato  ta ratou
nei mahi, aua tatou e moa ka whakatupu
he pea ratou  ki te Pakeha, ka hia koia
nga  he a Waikato  ki  to Pakeha?  Ki
taku  whakaaro kaore ana, kaiahi nei ko
te whakatu  kingi nei. Otiia kaore a au i
kite te he, engari pea ma tatou e hoatu
te he, i roto i ta ratou mahi, e mea ana
heoiano te mahi, he aroha, he whakapono,
ko te ture,  kei hea te he i roto i tenei.
Engari me  ata titiro tatou i roto i nga ra e
haere ake nei. Aua tatou e hohoro ki te
riri, "e nga iwi katoa. Heoiano  te tao-
nga  pai mo ratou, ko nga kura, kei te
tuhera kau etahi kura, tonoa atu a kou-
tou tamariki ki reira. E Tara, tukua enei
korero ki tou Haeata   E hoa ma, i roto
i nga  raruraru katoa, kia u te ngakau
ki to tatou Matua  i te Hangi.  Heoi ano.
            Naku,
                   Na HOA AROHA.
  Hune  1860.
   [Ka tika ta Hoa Aroha, kei Waikato te
mahi kura. Ka nui te kaha o Waikato ki te
tuku  tamariki ki nga kura.  Otira, na
wai nga kura i whakatu?   Na te Kuini
hoki nga moni i tu ai aua kura. Kahore
he moni i ahu mai i nga Runanga .Maori
mo  enei kura.  He  aroha  hoki na te
Kuini  ki nga tamariki Maori.  Ka  mea
hoki te tangata kahore a te Kuini aroha.
Na  -wai hoki te kaha i mau tonu ui tenei
mahi kura ? Na  te Maori ? Huatu na Te
Manihera, na Tu Ahiwera, na To Mokena,
na  Te  Kira, na Henari, na Te Kina, na
nga Pakeha hoki.  Ka tika kia mahi tahi
tatou  i tenei mahi.  Otiia kei mea, na
Waikato  anake nga tamariki o nga kura.
 he tokomaha o Ngapuhi kua noho ki Tiri
 Kingi.  Kua  hohoki  etahi inaianei he
 whakaaro na nga matua ki nga raruraru
 o  tenei pito.
   E tika ana hoki ta Hoa Aroha "he ma-
 hi kuare" ana a Waikato, a ekore matou
 e whakaae atu ki tana e mea nei, " ka-
 hore nga mahi kuare i pehi i nga ritenga
 pai," huatu e pehi ana ano i etahi, wha-
 kaware ana, e whakatahuri ke ana i te
 ngakau o te tangata, e wehewehe ana te
 Maori i te Pakeha, e whaka tangata ke
 ana hoki i a ratou.
   Ka  tika hoki kia kaua tatou e titiro hae
 ki nga mahi kuare, engari me aroha, me
 ako, me inoi. Ka nui te tika o tera kupu,
 "He  mahi na  te Atua ka tu."  Kei te
 mohio matou ehara tern mahi i te Atua,
 ekore hoki  e tu.—Haeata.'}

 TE IWI  I A IA NGA KARAIPITURE.
|  No  te matenga o MOHI tae noa atu ki te
 hokinga mai  a nga tangata o Iharaira i
 Papurona, 1005  nga tau. E  toru nga
. wehewehenga nui o taua takiwa. Te tua-
 tahi, ko te takiwa o te kawanatanga o
 HOHUA  ratou ko nga  kai whakariterite;
 355 ona tau. Te tuarua, ko te takiwa o
 nga kingi ; 507 ona tau. Te tuatoru, ko
 te whakaraunga ki Papurona, me te ho-
 kinga mai ki Kanaana,  taea noatia ta
 ETARA. kohikohinga i nga pukapuka Ka-
 raipiture; 150 ona tau. Hui katoa enei
 takiwa etoru, 1005 nga tau.
i  I. Ta Hohua  ma kawanatanga.  No  te
i hapu o Eparaima a Hohua. Ko ia hoki
 tetahi o nga kaumatua tokorua i puta mai
 i Ihipa, a i tae tonu atu ki Kanaana. Ko
 KERAPA te tuarua. Era  atu kaumatua i
 puta mai i Ihipa, kua mate katoa ratou i
 te koraha  He  kore whakapono te take
 i hemo ai ratou.
i  I penei ta IHOWA kupu kia Hohua, " Ko
 taku ki a Mohi, ka pera ano ahau ki a
 koe.  Kei whakarerea atu i tou waha tenei
 pukapuka o te ture; engari kia u ou wha-
 kaaro  ki reira i te ao i te po." Tera te
 roanga ake o ta IHOWA korero ki a ia kei
 Hohua  1. 2-9.
i  Te merekara nui i mahia e te ATUA i te
 timatanga o ta Hohua kawanatanga, Ao le
 wehewehenga i nga wai o Horana hei whiti-
 nga mo  Iharaira. No  konei i mohio aia
 Iharaira katoa kua whakanuia a Hohua e
 IHOWA;  "A  i wehi ratou ki a ia, i pera
 me  ratou i wehi ki a Mohi, i nga ra katoa
 i ora ai ia."  Na  tenei whakawhitinga
 hoki "i ngohe noa nga  ngakau o nga
 kingi katoa e nga Kanaani.  kahore atu
 hoki o ratou  wairua, i te wehi ki nga
 tamariki o Iharaira."
   No  te tekau o nga ra o te marama tua-
 tahi te iwi i haere ake ai i roto i Horano,
 a i kai ratou i te hakari o te kapenga i to
 tekau ma wha o nga ra o taua marama, i
 te ahiahi, i nga maania o Heriko. Ko to
 toru tenei o a ratou kainga i tenei hakari.
 Te  tuatahi, i kainga ki Ihipa; te tuarua,
 ki Maunga Hinai; a  ko te toru tenei, ki
 Kanaana.  He hakarameta no nga tangata
 o Iharaira tenei hakari o te kapenga. He
 kai hakarameta hoki ta ratou kai mataati i
 nga hua o Kanaana. Epenei ana hoki te
 kupu : "A no te aonga ake o te kapenga
 i kai ratou i te witi o te whenua, i nga
 keke kihai i rewenatia." "A no te aonga
 ake o te ra  i kai ai ratou i te witi o te
 whenua kua whakamutua te mana."
   E  rua pea nga patai a te tangata i tenei
 wahi.  Te tuatahi, Kowai koia nga Ka-
 naani?  He uri ratou no KANAANA, no te
 mokopuna a NOA. E whitu o ratou hapu.
 Tirohia Tiuteronomi 7. 1, 2.
   Tetahi patai, He aha te take i tangohia
 ai e nga tamariki o Iharaira te whenua o
I nga Kanaani ? Na IHOWA hoki taua whe-
 nua i homai ki te uri o APERAHAMA.—Ke-
 nehi 15. 18. Na IHOWA ano hoki te kupu
 kia whakangaromia nga Kanaani.—Tiute-
! ronomi 1. 2. Te take i whakangaromia
i ai ratou, he tohe no ratou ki te karakia
 ki nga atua horihori. Me kore te kupu a
i te ATUA kihai i tika kia riro mai i a Iha-
 raira taua whenua. Otiia, na IHOWA te
 whenua i homai ki a Iharaira; nana hoki
 te kupu kia peia atu nga Kanaani. No
! konei i tika rawa ta Hohua ma tangohanga.
   Ahakoa kihai a Mohi i tae atu ki Ka-
 naana, nana ano nga maunga erua i wha-
 karite hei nohoanga mo Iharaira, i a ratou
 e whakarongo ana ki tepanuitanga o te ture.
 Ko E para raua ko Kerihimi aua maunga.
 He maunga ataahua a Kerihimi; he mau-
 nga ahua pouri a Epara.  Tirohia Tiute-
 ronomi 27. 11-2G. I whakaritea ta Mohi
 i whakahau ai e Hohua ma, i te whitu o
 nga tau o to ratou nohoanga ki Kanaana.
 E ono nga hapu o Iharaira i tu ki runga
: ki Kerihimi, e ono ki runga ki Epara.
 Kei te hapua ki waenganui o aua maunga
 nga tohunga  karakia, kai tiaki i te naka
 o IHOWA. Te tino panuitanga i nga kupu
 katoa o nga ture, me nga manaakitanga
 mo te hunga whakarongo, me nga kanga
 mo te hunga tutu; whakaae ana ki te reo
 nui nga  tangata, nga wahine, me  nga
 tamariki katoa. Ta nga tangata o maunga
 Kerihimi, he Amine ki nga manaakitanga;
 ta nga tangata o maunga Epara, he Amine
 ki nga kanga.
   I hunga hoki a Hohua i tetahi aata nui
 ki nga kowhatu  nui, a tuhituhia ana e ia.
 ki reira, ki runga ki taua aata, nga kuiu
 o te ture a Mohi. I meatia tenei kia kitea
 aua kupu  e nga tangata katoa Kei ki
 tetahi tangata o Iharaira, "Kahore au i
 mohio."
   K toru tokau ma rua nga tau o Hohua
 i muri iho i tona taenga mai ki Kanaana
 1 te mea kua tata ia ki te hemonga i wha-
 kamine  ia i nga hapu katoa o Iharaira ki
 Hekemo ki te takiwa o aua maunga ra ano.
  He roa tana korero ki a ratou ki reira kia

                                   TE HAEATA.
  kaua ratou e whakarere i te ture a Ihowa.
  "Katahi ka mea mai ite iwi ki a Hohua,
 Ka  mahi matou ki a IHOWA, ki to tatou
 ATUA, ko tona reo hoki ta matou e rongo
 ai."  "I mahi ano a Iharaira ki a IHOWA
 i nga ra katoa o Hohua." He kaha nona
 hoki ki te whakaako tonu i a ratou. E
 nga rangatira Maori, kia pera ta koutou
 kaha ki te whakaako i nga iwi o te motu
 nei, kia tau iho te manaakitanga a IHOWA
 ki runga ki nga tangata katoa.

        TE TAKAWAENGA.
    I te aoatea, i tetahi Ratapu, tu ana te-
 tahi tamaiti kaumatua i te taiau o totahi
 whare kura.  He kino nona i peia ai ia i
 te kura, i te Ratapu i mua ake. Haere
 mai ana te matua raua ko te whaea o taua
 tamaiti ki te kawe mui i a ia, ki te inoi
 hoki kia tukua ia kia hoki mai ki te kura.
 Ka ki atu te Kai-whakaako, " E minami-
 na ana ano matou ki te mahi pai ki a ia,
 heoti anake, ko te wehi kei kino katoa
 nga tamariki i a ia. He kino rawa hoki
 mo te kura ina tahuri te tamaiti kaumatua
 ki te whakatauira kino atu
   Ano ra ko nga matua "E mohio ana 
 ano maua  e pa, he tamaiti kino ia ki te
 kura, otira, he nui noa atu tona kino ki
 to maua kainga; ki te kore koe e tahuri 
 mai ki a ia, ka taparere atu ia mo te kino
 anake."                              I
   Ka  ki atu te Kai-whakaako, "E tana
 ano te whakahoki mai, me he ai taunaha 
 mona kia noho pai ai. Taihoa, kia wha- !
 kaaro ake a au.                    
   Hoki tonu atu ia ki te wharekura, wha-
katangi ai i tana pere kia noho puku mai
 ai nga tamariki*. Huri katoa mai ki te
whakarongo i tana kianga atu, ''E mea
 ana te tamaiti ra kia whakahokia mai ia
ki te kura; heoti, ekore e taea e tatou te
 tango mai—ma  te mea ra ano kia whai
taunaha mona kia noho paiai. E pai ana
 ranei tetahi o koutou kia waiho hei kai
whakakapi mona"
   Whakarongo  paku mai ana te kura ra.
Ruru mai ana nga pane o nga tamariki
taumatua.   Ka ki ratou, "Tauhou ki te-
ra tamaiti," kei rarua ratou, ko etahi i
whakaaro " Heiaha ia ma ratou."
  Kotahi te tamaiti meroiti i aroha ake ki
te tamaiti kaumatua kino nei, ka pouri ia
ki te korenga o tetahi e pai hei taunaha
mona.
  Te ingoa o te mea iti ra ko "Tamati 
Tawhetawhe."                       i
  E hara i a ia te he i tawhetawhe ai 
ona, he  rawakore rawa  no  tona nei
whaea.                                 I
  Rangona rawatia ake tona reo, e ki mai
ana ki te Kai-whakaako, " Ki te pai koe, '
e Pa, ko ahau hei Kai-whakakapi mona." ,
  Ara, ko te ohonga mai a te Kai-whaka- |
ako, "Ko koe e Tamati.' Ko te tamaiti
  iti pena me koe ! E mohio ana ranei koe
  ki te tikanga o tera mea o te whakakapi,
  e Tamati ?"
    Ano  ra ko te tamaiti, " Ae ra e pa, ko
  tona  tikanga tenei, ki te tutu ano ia ki
  muri atu, ko ahau e patua hei utu mo to-
  na he."
    Ko te Kai-whakaako atu, "Ae pai ana
  oti koe kia patua mo te kino o tera ta-
  maiti kaumatua."
    Ka ki mai te tamaiti ra, " Ae ra, e pa,
  ki te kino ano ia i muri nei."
    Kaiahi ka tahuri te Kai-whakaako wha-
  ka-te-tatau, ki atu ai, " Haere mai ra ki
  roto."
   Tomo  tonu mai te tamaiti kaumatua ra
 ki roto, haere ana ki tona nohoanga me
 te ahua pouri te kanohi. E penei haere
; ana ana whakaaro, E mohio ona ano
 ahau he tamaiti kino ahau, e kore e pera
 rawa toku kino ! E kore rawa e waihotia
 e ahau te meroiti ra kiu patua mo toku
 he, kore rawa !"
   Ki taku nei whakaaro na te Atua tera
I whakaaro i whakatupu ki te ngakau o te
 tamaiti kaumatua nei, he atawhai nana,
 he awhina atu i tana mahi ano, mahi ta-
 kawaenga.
   I nga tamariki e haere atu ana ki waho,
 ka kitea atu e te Kai-whakaako a Tamati
 raua ko te tamaiti kaumatua ra e haerere
 tahi ana, e korero tahi ana. Ki tonu ake
 ia ki a ia ano, " E wehi ana a au kei kino
 a Tamati i te tamaiti nui ra; ka haere
 ahau ki te titiro i a raua."
   Toua taenga atu ki te whare o Tamati,
 ka patai atu ia ko tona whaea, "Kei hei
 to tamaiti, a Tamati?"
   Ka ki atu ia, "Ara!  kaiahi tonu nei
 ka haere atu ki te ruma i runga, raua ko
 tetahi tamaiti nui i haere tahi mai i a ia.
 Kei te aha ranei, kahore a au e mohio."
   "Kia haere ahau ki runga, ne?" "Ae 
 ra, e pa."                              
   Ata piki marire ana te Kai-whakaako 
 ra ki runga, te eketanga, kite atu ana ia
 i roto i nga piwatawatanga o  te tatau,
i a Tamati raua ko te tamaiti kaumatua
ra e koropiko tahi ana. Kihai i taro kua
rangona atu te reo o Tamati e ki ana, "E
Ihowa, meinga tenei tamaiti kino rawa o
te kura nei, meinga ia, e Ihowa, ko te ta-
maiti pai rawa o te kura."
  Koropiko tonu iho te Kai-whakaako ra !
ki te taha o te Tamati, inoi tahi ai ratou, 
  Rangona  mai  ana ta ratou inoi e te i
Atua, a meinga ana te tamaiti kaumatua ,
kino ra, ko te tamaiti pai rawa o te kura, 
   Whakahihiritia ana  hoki e te Atua te 
ngakau  o etahi tangata, kia arohaina mai
a "Tamati Tawhetawhe," kawea ana ia e 
ratou ki te kura, muri iho ki te Kareti— 
muri rawa iho ka haere ia hei Mihanere 
ki nga iwi karakia mauri.             i

  Na, he aha te mea e whakaakona mai
  ana  e tenei korero?  Ko  te tuatahi, e
  whakamaharatia mai ana, kia utua te aro-
  a ho to tatou Ariki o Ihu te Takawaenga
  o te tangata hara, i waha nei o tatou hara
  e ia i runga i te ripeka. I aroha ranei te
  tamaiti nui ra ki a "Tamati Tawhetahe"
  mo tana arohatanga ki a ia? He kino rawa
  me i kore ia te utu atu i tana aroha. Na,
  kia nui atu ta tatou aroha ki a Ihu, i tuku
  nei i tona oranga mo tatou; he hara nui,
  ki te kore e aroha, e rongo ki a ia ! E
  minamina  ana  ranei koe ki tetahi hoa
  aroha kaha, whai-mana, whai rawa, kia
  tata tonu mai i nga wa katoa, a kia tino
 tata rawa mai i te takiwa o te he? Na,
  koia tena, ko Ihu tena Hoa-aroha;   e
 karangatia ana ia "Ko te hoa o nga ta-
  ngaia hara."
    2. Na, ahakoa kua nui te kino o te ta-
 ngata mehemea  kua pa te hiahia ki tona
 ngakau, kia tahuri mai ia i tona ara kino,
 he  tino whakakaha tenei mona. Kua
 whakaaro  ranei koe he hipi ngaro koe,—
 e minamina ana ranei koe kia whakaora-
 ngia?  Ina, kia tino mohio koe, i haere
 mai a Ihu ki te kimi, ki te whakaora i te
 mea ngaro; ki te haere mai koe ki a ia,
 ka murua o hara, ka meinga koe kia tapu,
 kia hari. Tirohia te Jo o nga upoko o te
 rongo pai a Ruka, na ka kite koe e tatari
 tonu mai ana te Ariki ki te muru i o he,
 ki te manaaki i a koe.  Tetahi tamaiti
 meroiti i mate i mua taia ake nei i rango-
 na atu e penei ana, "He tamaiti hara nui
 ahau, otira he Kai-whakaora nui atu a
 Ihu."
   3. Te mea e akona mai ana ki a tatou
 e tenei korero, e tae ana tetahi mahi pai
 e tatou katoa; tenei ano he mahi ma te
 meroiti rawa, ma te rawakore rawa. Ko-
 tahi tonu te taranata o Tamati Tawheta-
 whe, a mahia ana e ia taua taranata. Ki-
 hai ia i ki, He iti rawa ahau, he rawa-
 kore rawa ahau, ekore e taea e a au tetahi
 mahi pai ki te tangata, engari, mahia ana
 te wahi  i taea e ia. Inoi atu ra ki  te
Atua, kia manaakitia koe, kia meatia ano
hoki koe hei manaaki i etahi atu tangata.
   4. Na, ka kite nei tatou he utu ano to
te hunga  tika.  Titiro ki ta te Atua utu-
nga mai i ta Tamati Tawhetawhe.
  ; Whakanuia ake ana ia i tona rawakore-
tanga,—Whakahonoretia  ana, manaakitia
ana ia. Te korero oha mo te whakapono,
ko te ora ki tenei ao ki tera ao ano hoki.
Kite ana a Tamati i te tika o tenei, tata-
ki rau tana whiwhinga ki tenei ao, a ki
tera ao he oranga tonutanga. He mohio
rawa ienei hanga te Karaitiana, mohio mo
tenei ao, mohio mo  tera ao; noho ora
ana te ngakau i konei, ora tona ana ko
tera ao.  Inoi atu  ki te Atua  kia ho-
mai tona Wairua  Tapu, kia "whiriwhiri
ai koe i te mea pai e kore rawa e tango-
hia i a koe."