TE WAKA MAORI O AHURIRI

       "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 12. ]        NEPIA, HATAREI, NOEMA   14, 1863. [VOL. I.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                    MAI.



 Ko te reta a Hori Nia Nia, tenei kua kitea. E ki

mai  ana a ia kua noa te ture mo te katikati hipi

 i tae atu na te whakaatu a Karaitiana ki a ia. 

 Ko tenei, hei a Tihema ka mahi tona kainga—

 aha koa  kotahi pauna erima herengi, kotahi

 pauna tonu ra nei.

   Tenei nga reta a Renata o Patangata, a Morena

 raua ko Hoani hoki: he whakahe taua rua ki te

 ritenga whanoke a etahi tangata o konei mo te

 mahi katikati. Hei tera niupepa puta ai.

   Ko te reta a Hohaia te Hoata, tenei ano: mo

 te tariana a te pakeha i penei te parani O. W. 

Hei tera niupepa.

   Kia rongo mai nga tangata korero i tenei nui-

 pepa, he tuarua atu tenei—ka kore ano e manaa-

 kitia e koutou tenei taonga, heoiano ka kore apo-

 po. Mea  rawa mai  koutou, a ko atu na he

 niupepa ma koutou, kaore hoki—na koutou ano

 i panga.



 TENA koutou nga maori kai te mohio ko

 tenei kainga, ko Heretaunga, i mua ai no

 raro iho 1 te Kawanatanga o Po Neke:

 kotahi tonu te Kawanatanga o konei, o

 koua, i taua takiwa—ko ta te Petitone. I

 taua takiwa, te pito nohoanga o te pakeha

 ki konei, i rite tenei kainga ki te tamariki

 e araihina haeretia aua e te matua, u, ka

 pakeke ka tukuna kia haere ko ia anake—

 aua hinga atu, aua tu atu. Koia hoki me

 Heretaunga, no te mea ka ahua pakoke ka

 pirangi ki te haere noa atu; kia wehea

 mai i te kai arahi; pupuri noa te matua,

 kaore hoki e rongo. Katahi ka tukuna

 atu ki te Runanga nui o te Kawanatanga

  o te motu katoa (ki Akarana) ki reira he

 tikanga. Heoi, whakaaetia mai aua e taua

 Runanga  kia wehea. Katahi ka panuitia

 te wehenga i te 1 o nga ra o Noema 1858

  —ko   te rima tenei o nga tau kua hori atu

  i taua wehenga, tae mai ki te 1 o Noema 

 nei, te ra i wehea ai. Muri iho ka waiho

  e nga pakeha o konei taua ra hei whaka-

  whetainga i taua wehenga, Lei whakanga-

  hautanga mona—ia  tau, ia tau. I tenei

  tau taka aua to 1 o Noema ki te Ratapu,

  no reira ka waiho ko to 2, ko te 3, hei ra

  pureitanga. I aua ra (te Manei  me te

  Turei) ka tutakina nga toa katoa o te taone

. nei, me nga whare o te Kawanatanga hoki,

  ka mahue nga mahi katoa, tahuri aua nga

  pakeha o Nepia ki te whakangahau i a

  ratou. Tukua   te purei hoiho, te rere

  taiepa, te oma oma, te mamau, te kanikani,

  te aha—ko  te tangata i tere tona hoiho,

  tona waewae  ake ano ranei, i hira ake

  ranei toua irohio ki etahi atu o aua mahi

  ahuareka, ka riro i a ia etahi o nga moni

  o te  kohikohinga. He   pupuhi  ki te

  raiwhara tetahi o aua mahi: kia kite i te

tika o  ta tetahi, i te heke  o  ta tetahi.

Mehemea  e pai ana nga maori ki te uru ki

roto ki enei mahi, a tera tau, e pai ana.

He  mea  tika kia kohikohi hoki ratou i

etahi hikipene hei hui ki a te pakeha mo

runga i taua mahi.

  I enei tau e rima, i muri iho i te wehe-

nga mai o tenei kainga, ehara i te pakeha

anake i kaki haere ai tenei kainga; na nga

maori ano tetahi wahi, inahoki aua mira,

 ana kaata, aua hoiho, aua kau, aua hipi

 ano, aua aha atu, me taua hoko, me tana

 ata noho; he mea nui anake ano enei mea

 hei whakanui i te kainga, hei whakaputa i

 te rongo o Heretaunga. Mehemea  i te

 pakanga tatou, penei, kai roto tonu tatou i

 te paruparu e okeoke aua inaianei. Koia

 tenei, kua uru koutou ki nga mahi pakeha

 whakaora tangata, me uru hoki ki nga

 mahi pakeha whakangahau  tangata—kia

 iwi  kotahitia, kia ahuareka  tetahi  ki

 tetahi.



           WAIKATO.

 No te ata o te Ratapu, te 8 o Noema, ka

 tae mai te Roari Ahere, tima, i Akarana.

 Ko Meremere  tena, kua riro i te pakeha—

 he mea  whakarere  marire na  Waikato.

 Ina ia te korero na.

    I te po o te Parairei, te 30 o Oketopa,

 ka eke nera hoia 600 ki runga ki te tima i

 huaina ko te Paionia—ko te tima i hangaia

 houtia nei i Po Hakene mo roto i Waikato

 —katahi  ka rere atu tana tima, me tetahi

  atu hoki, u atu aua i te ata po o te Hatarei

 ki Takapau—ki  te taha ki runga o Mere-

 mere—katahi  ka tukuna  atu ki uta aua

 hoia; ka haere ratou ma uta ki te whenua

  teitei, tae ki te huanui e anga aua i Mere-

 mere ka anga ki Rangiriri (ko te taha nga-

  wari hoki tenei hei kokiritanga ma ratou

  ki te pa, ki Meremere), katahi ka keria ta

  ratou parepare i reira koi ohorere i te hoa

  riri. "Whakaritea aua e te Tinara (te ra-

  ngatira o nga hoia katoa) hei a te Manei,

  i te ata po ano, ka kokiri te 600 ra ki te

  pa whawhai ai, ko ia, ko te Tinara, me te

  nuinga atu o te hoia hei etahi taha huaki

  ai ma runga i nga poti. Ko te taha ki

  uta anake ano o te pa i tuwhera; otira

  he moana wai katoa a uta i te nui o te ua,

  i te puke o nga awa katoa o reira. Heoi,

  titiro aua nga tangata o roto o te pa ka tae

  te pakeha ki te taha ki runga, ki te taha

  waingohia, ka pawera te ngakau, ka mata

  ku; no te mea ko mua anake o te pa, ko

  te tauranga waka, i hangaia ki te parepa-

  re; ko  te taha  rawa  hoki  tenei i

  nui rawa   nga  parepare, nga  taiepa,

2                 TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

nga  aha, takoto atu, takoto mai; ra-

rangi atu, rarangi mai; ripeka atu, ripeka

mai. Ko konei anake te wahi i mahara-

tia ai e ratou hei ekenga ma te pakeha, i

reira ano hoki ona pu nui e toru—e mea

aua ekore e ahei te rere o te tima ki runga

atu. Heoi, titiro ana ratou ka mau ratou,

katahi ka horo i te huarahi kotahi i tu-

whera; ara, i te ara waka—hoe atu ana i

te moana wai i muri atu o te pa. Na te

puke o nga awa ka huri te wai ki runga ki

te raorao ki  te taha ki uta o te pa, ka

moana tonu—tata rawa mai ki te pa. Na,

ka kokiri nga waka ki te wai i konei, i te

ata o te Ratapu, hoe atu ana, te taea te ko-

 koti. No taua rangi ano, no te Ratapu,

ka eke atu te pakeha ki uta, ko noho iho

ki te pa. Katahi ka tirotiro haere i nga

parepare, i nga taiepa, i nga aha atu—he

tini noaiho, kia mano tangata hei mahi.

Ko  nga parepare o mua tonu kua hurihia

 i te waipuke, ki tonu i te wai. Ko nga

pu nui i mahue tonu ki muri; a, riro ana

i te pakeha. Ko nga mara  taewa i reira

he nui noa atu, e ki ana e 200, tae ki te

300, eka.

   Heoi ra, ko tenei e takoto tata atu ana

i Takapau  te huarahi ki Rangiriri i te

whenua  pai, totika—hei haerenga ma te

pakeha apopo. Ko te Tinara, i runga i te

Paionia, kua tae ki runga atu o Rangiriri

titiro ai. Rokohanga  atu he tokoiti nga

tangata i reira; engari nga parepare one-

one he tini noaiho, he mahinga whakahara-

hara na nga tangata nana i keri.



HE  WHARANGI  TUWHERA  MA  NGA

          HOA TUHI MAI.



  Ko  te tangata e hiahia ana ki te tango i

 tenei nupepa, me homai ia kia kotahi te kau herengi

 —ka  rite ai te nupepa ki a ia mo te tau kotahi.

   Ku  tuhi mai te tangata tuhi mai, kia marama

 rawa nga reta, me nga ingoa o nga kainga, o nga

 tangata, kia mohiotia ai.



                 Te Wairoa, Noema 1, 1863.

 Ki nga tangata maori e noho ana i nga kainga

 patu weera.

   E hoa ma he korero tenei naku ki a koutou

 mo ta koutou mahi patu weera. He maha nga

 tangata o te hunga patu weera e ki mai ana ki

 au ehara i te mea tika, ki ta ratou whakaaro, kia

 utua e ratou te kai e riro ana i a ratou i runga i

 te mahi patu weera ki te kore he weera e mate

 ana. Heoi  tenei te whakaaro a nga pakeha

 nana te mahi e rongo ana a hau mo runga i taua

 korero. E mea ana ratou tera ratou e pai ki te

 hoatu noa nga  kai ki o ratou tangata mahi;

 engari, ki te penatia he ritenga, ko te rei ki a

 ratou me  hiki ake i to naianei ritenga; mo te

 mea rawa ka whai hinu ka rite ona kai—mo te

  kore, ka kore ano.

    Ki taku whakaaro he ritenga pai tenei, he ri-

 tenga tika rawa. Me whakaae koutou ki tenei

  ritenga. Otira, kaua koutou e tahuri kuare noa

  ki te mahi; ka pa ra ano kia rite marire te korero

  i te tuatahi mo nga rei, mo nga kai, mo nga aha

  atu, mangu rawa ki te pukapuka, katahi ka

  mahi—kia  kore he raruraru i muri iho.

    Tenei hoki tetahi kupu naku ki a koutou, me

  whakaputaina e au i naianei i te hanga ka mau

  nei au ki te pene. Koia tenei, ko nga hanga a

  nga pakeha e ngaro nei i a koutou me whakarite,

  kia we te marama te whakaaro. Ka kore he

  moni, tena te tangata i te poaka, i te kete taewa,

  i te hoiho ranei, i te aha ranei—ko enei mea e

  rite tonu ana ki te moni. Heoi, kia mahara

  koutou ki taku e mea atu nei ki a koutou, no te

  mea he oranga kai roto—ka kore, ko te rongo o te

  Wairoa he rongo kino.

      Na to koutou hoa. Na te PARAONE,

                   Kai whakawa o te Wairoa

                 Porangahau, Oketopa, 1863.

KI TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI, —

  E ta, tenei taku kupu ki a koe. Kanui toku

pouri mo tenei ki a koutou kia whakamutua te

mahi niupepa mai ki a matau maori. Taku ki

ki a koe, ko nga tangata ka tae atu ana utu me

homai ano e koe he niupepa. Ko nga tangata

kaore e utu me whakamutu te hoatu niupepa ki

a ratau; inahoki, kaore ratau e hoatu he moni

ki a koe.

               Na EREATANA TE KURU.



                 Waipukurau, Oketopa, 1863.

KI TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI, —

  E hoa, tenei ka kite au i to kupu i te niupepa

e mea ana: " Ki te kore te purapura e whakato-

kia ki te whenua, e kore e tupu ake he kai, " me

te mahi hoki no koutou, ki te kore he utu ka tau

te hohatanga ki a koutou. He penei naku, ka

tika taua kupu ou. Kei kona katoa hoki te -wha-

kaaro o te katoa o te tangata e noho ana; kei te

kore e utu i te mangai mo matau, mo nga maori.

No mua  te hiahiatanga kia homai e koutou he

taonga; no te rangi i whakaritea ai e koutou he

taonga, noho ke ana te whakaaro o te tangata ma

tona mana, tino tangata, e whakaputa mai he

niupepa ki a ia. Kaore e tika i aku mahara enei

ritenga a matau—ina ano te waiata i rongo ai au

e waiatatia ana e te tangata mohio, na Tutepaki-

hirangi: —

  He moni ano te hanga pakeha i taka ai ki uta ra e;

  Tena ko tenei, he wehi tangata tonu e.

  Heoi, he whakapai naku, ka nui te pai o ta

koutou kupu. Kei hoha koe ki te tuku mai i te

niupepa ki au; waiho ki ia tangata tona hoha ki

 3 utu mo te niupepa: ko au kaore aku hoha ki

te mea e rongo ai a au i te korero o nga wahi ka-

 toa o te motu nei.

  Tenei te kupu i rongo noa au ki te mangai o te

 tangata; otira kaore au e whakapono ana ki aua-

 tu korero—he tuhi noa atu taku kia rongo hoki

 koutou i te ahua o tenei mahi kino a Waikato.

 Tokorua nga tangata o roto i taua mahi, i te ri-

 ri, i tae mai ki te pa o te Hapuku; korero aua

 5000 o te pakeha kua mate i a Waikato; kei roto

 hoki nga maori i nga paraki e noho ana; ko nga

 pu, ko nga paura, kei te maori katoa !!

   Naku na to hoa

                         HORI NIA NIA.

   [E ta e Hori, he poapoa mo koutou ena korero

 a Waikato, u ana. Kotahi tonu ra te kupu wha-

 kahoki, ara, ko Meremere—mehemea kowai kai

 roto, he pakeha, he maori ranei ?]



                 Te Wairoa, Noema 4, 1863.

 KI TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI, —

   Kua  kite au i te reta a te runanga o "VVaiora-

 tane. E hoa  ma, tenakoutou katoa, ka pai ta

 koutou whakaaro. E hoa ma, kei tinihanga te

 whakaaro ki o tatou hoa pakeha; no te mea kua

 kite ratou i te tinihanga o etahi iwi o tatou, o te

 maori—ara, o te motu nei. Kei waiho i runga i

 ta te Whatu whakaaro—engari kanui te pai o ta

 koutou. Hei  aha koia ma  tatou tena kingi

 maori ? Nana ano i whakatu, na Waikato, hei

 kingi; nana ano i pehi—koia tera e mahi mai

 ra. e takahi mai ra i tana kingi. Kowai koa te

 iwi e pai atu ki ana mahi 1 Ko nga iwi kuare

 ano pea e riro i a ia; tena, ko nga iwi mohio

  ekore e riro i te kingi.

   E hoa ma kia mau ki ta koutou whakaaro—e

 pai ana. Kei waiho i a tatou nei he mutunga

 mo  te pai; kia tae rawa ki te whakatupuranga o

  muri i a tatou, kei pena ratou me tatou e whakahe

  nei ki o tatou matua tipuna ki tenei whakatupu-

  ranga ka hori nei—e whakahe  nei tatou ki a

  ratou. Kei pera a tatou tamariki ki a tatou.

                             Na TOHA.



    HE   WHAKAMOMORITANGA.

  I TE Wenerei, te i o nga ra o Noema nei, ka noho

  te Huuri i Maraekakaho i runga i te tinana o

  Teone Penetete i whakamomori i a ia, he patai

  ki te take o tona matenga. Ko te Kemara Kai

  whakawa te kai patai. He kamura te tupapaku

  i Waipureku e mahi ana i mua ai. Ka korero

  nga kai whaki, ka  ki tetahi, no te toru o nga

                 TE WAKA  MAORI O AHURIRI. 3

haora o te ata o taua rangi ka whakatika te tu-

papaku ka tango ki te koikoi pu e iri ana i ro te

whare; katahi ia, te kai whaki nei, ka whakatika

hoki ka tangohia mai taua koikoi, ka riro; muri

iho ka hoki ano ia ki te moe. Ki hai i roa e ta-

koto ana ka  oho ake ia i te takahanga o te

tangata ra, titiro rawa atu kua mau te tupapaku

ki te patiti; e karanga ana ka patua e ia te ta-

ngata tata atu ki a ia. Katahi ia, te kai whaki

nei, ka kawea e te mataku ka oma iho ki raro, (i

runga hoki e moe ana). Ki hai i whai taro ka

hoki ake ano ia kirunga; rokohanga atu e takoto

ana te tupapaku i te taha ki runga o te pikitanga,

ko te toto e heke haere ana i te kaki, kua motu i

te patiti; ko nga ringa e mau  kita ana ki te

patiti. Pena  tahi hoki te korero  o tetahi kai

whaki e moe  ana i reira. Ka korero tetahi kai

whaki ka ki, no te Ratapu te tupapaku ka tae

ake ki Maraekakaho; e ahua mate ana i tona

mahi kai tonu i te waipiro. Erua nga hawhe

paina waipiro i a ia e mau haere ana. Katahi

ka kai tonu i ona waipiro i nga ra erua i mua atu

 i tona matenga. I te Turei e tu a wairangi ana.

 I te ahiahi ka tono ia ki tetahi rongoa whakamoe

 i a ia—katahi ka hoatu. Heoti ano tona kitenga

 i te tangata ra; no te motunga rawa ano o te

 kaki katahi ia ka haere atu ano, ka noho i te

 taha, a, mate noa. Nana i tango mai te patiti i

 nga ringa o te tupapaku. Katahi ka whakaetia

 e te Huuri, ka ki, —" te mea i mate ai te tupapaku,

 he tapahanga nana ano i tona kaki ki te patiti,

 i a ia e porangi ana i tona mahi kai auau i te

 waipiro. "

   Heoi, me whakaaro o matou hoa maori ki te

 matenga o te tangata ra, ka whakarere te kai i

 te kai kino nei—koi pena ano hoki ratou. He

 hanga whakaporangi hoki tenei hanga i te ta-

 ngata. Ehara i te mea kotahi noa nei te pakeha

 e mate penei ana, engari he tokomaha.



 TE MATENGA O HONI ROPIHA TAMAHA.

   Ko  Honi Ropiha Tamaha. he rangatira no

 Ngatikinohaka, kua mate. I mate i te ata o te

 13 o nga ra o Oketopa i tona whare i Akarana.

 He hoa pono taua tangata ra no te Kawanatanga,

 no nga pakeha hoki, i enei tau maha ka hori ake

 nei. I a Mei 1845, i te riri ki Okaihau. nana

 marire i hiki mai ki tahaki tetahi heramana i tu

 i te mata, a, ora ana taua heramana i a ia. I

 hikitia mai i roto i te mata e maringi mai ana

 i te pa me te pata ua. Whakamihi ana nga

 heramana  katoa, me ta ratou rangatira, ki te

 mahi  a taua tangata, ki te toa. I etahi riringa

 atu hoki na taua tangata ano i amo mai nga mea

  tu a te hoia, a, tae ki te wahi ora. I nga riringa

  katoa ko ia tonu ki mua haere ai, ko ia tonu hei

  whakaatu mai i nga pehipehi takoto a te tanga-

  ta maori. Ko tera tonu ki mua i nga hoa maori

  a te Kawanatanga  haere ai i te huakanga ki

  Ruapekapeka, a, whati ana i a ia te hoa riri ki

  ro pa—mahue ana ona mea mate i waho takoto

  ai. I enei tau i muri nei ko ia tonu te tangata

  i waiho hei korero i nga tikanga, hei kawe i nga

  whakaaro o te Kawanatanga, ki ia hapu, ki ia

  hapu, o tona kainga. Ko ia tonu te hoa a Ka-

  wana Kerei i ona kaerenga maha i tenei mou-

  tere; i ona korerotanga maha hoki ki nga tanga-

  ta maori. No mua tonu atu i tona matenga ka

  tuhia e ia te pukapuka whakarite iho i ona tao-

  nga, e mahue ana ki muri i a ia, kia kore e riro i

  nga whanaunga ona i uru ki roto ki nga ritenga

  o te Kingi maori.

    He  toa marire taua tangata ra, he ngakau

  rangatira; mehemea i pena anake te whakaaro o

  nga  rangatira maori o tenei motu, penei, kua

  kore ano te mate, e mate mai nei te tangata;

  kua kore te aue o te pouaru, o te pani, e aue mai

  nei; kua noho tika te tangata i runga i te pai, i

  te aroha. Otira, kua riro ia me ona  painga.

  Haere ra e koro ! haere i te huarahi kua takahia

  e ou tipuna; waiho ou hoa ki muri nei me ona

  raruraru, me ona mate; he wahi iti, tena te haere

  atu i muri nei.



        PANUITANGA.

  KOTAHI  te hoiho whero, he raho poka, kei au e

  haere ana i Tangoio. He tongi ma kei te rae,

   kaore he parani, ewha pea tau, haere ake ana ki

   te rima, o taua hoiho. He mea haere noa mai ia

ki toku kainga—ko te rua tenei o nga tau e haere

ana i au. Kimi noa au i te tangata nana, kore

noaiho e kitea. Ko tenei, kia rongo mai koutou

ki te kore e tikina mai e te tangata nana, ka riro

tou i au taku hoiho.

                  Na HIRINI KARARUPE.

  Tangoio, Noema 7, 1863.



        PANUITANGA.

 KOTAHI te hoiho, he raho poka, kei Tangoio e haere

 noa ana. Ko te kara o taua hoiho he whero tu a

 pouri nei; ko te parani kei te taha maui, he

 penei N P; ko te hiawaero he roa. Kia tae mai

 te tangata nana ki konei whakarite ai i te no-

 hoanga o taua hoiho ki konei, katahi ka tukuna

 atu—ka kore e tae wawe mai, ka hokona atu e

 au taua hoiho.

                   Na MOHI PONGOPONGO).

   Tangoio, Noema 7, 1863.



        PANUITANGA.

 KIA mohio  nga tangata e haere ana i te ara ki

 Patangata, erua nga keeti kei kona. Ka haere te

 tangata i tena ara me tutaki rawa aua keeti kia

 kapi; no te mea kua puta atu ki waho etahi o a

 matou hoiho—kua oma atu. E hoa ma, kaua o

 waiho te kuaha kia tuwhera ana; kei kona te ki-

 tea ai te pai o te tangata.

                     NA NGUHA,

 Noema  5, 1863. O Te Aute.

   [Engari me tuhituhi e Nguha taua korero ki ru-

 nga ki te papa, ki te reo pakeha, ki te reo maori

 hoki, ka whakamau ki runga ki te keeti kia mo-

 hio katoa ai nga tangata—no te mea  ko etahi

  tangata pea kai te kore e kite i tenei niupepa, ko

  te pakeha hoki kai te kore e mohio ki te reo

  maori. ]









 NGA KAIPUKE  U  MAI ki NEPIA.

  Oketopa 29—Te Tipi (Gipsy). 12 tana. No  te

    Wairoa.

  Oketopa 31—Te Rawiri me te Teehi (David and

    Jessie) 142 tana. He kaipuke kotahi, ko nga

    ingoa i rua. No Merepana, ra te Taitapu mai.

  Oketopa 31—Te Ehita (Esther), 54 tana. No Po

    Neke mai.

  Oketopa 31—Te Korio (Corio), he tima 116 tana.

    No Otakou.

  Oketopa 31—Te  Reeri Paata, 20 tana. No te

    Wairoa mai.

  Oketopa 31—Te Henare (Henry), 30 tana. No

    Pawati Pei mai.

  Noema  6—Te Hakiheihi (Success), GO tana. No

    Akarana mai.

  Noema  6—Te Hi Tapena (Sea Serpent), 60 tana.

    No Poneke mai.

  Noema  8—Te  Hoari Ahere (Lord Ashley), he

    tima 276 tana. No  Akarana mai. Ko  te

    Whitimoa i runga.

  Noema  8—Te  Kini, 36 tana. No Poti Kupa

    mai.

  Noema  10—Te Erehata (Effort), 30 tana. No te

    Wairoa.

      NGA KAIPUKE KERE ATU I NEPIA.

   Oketopa 29—Te Hi  Hera (Sea Shell), 30 tana.

    Ki Akarana.

   Oketopa 29—Te Raparingi (Lapwing). 30 tana.

    Ki Akarana.

   Oketopa 30—Te Tauranga, 60 tana. Ki Akarana.

   Noema 3—Te  Tira (Zillah), 68 tana. Ki Akara-

     na.

   Noema 3—Te Meeti (Maid), 13 tana. Ki  te

     Mahia.

   Noema 4—Te Korio, he tima, 116 tana. Ki Aka-

     rana.

  Noema 9—Te  Roari Ahere, be tima, 296 tana.

  Ki Po Neke.

   Noema 9—Te  Ehita, 54 tana. Ki te takutai, ki

     Po Neke atu.

   Noema 9—Te Henare, 30 tana. Ki Turanga.

4              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

          HE   TAONGA.

      Katahi ano ka tae mai i Ingarani,



TENA, kei te Toa a te Hutana, raua ko te

      Eawini, i Nepia nei, nga parakete whanui,

matotoru rawa—he mea hou tonu mai no rawahi

mo  te hotoke nei



                                                £   s. d.

Nga parakete whero, mo te mea Katahi... 100

Nga mea ma, mo te mea kotahi...... 15  O

Nga  mea puru, mo te mea kotahi...... 14  O

Nga kaawhe, he mea pai rawa—huruhuru

          anake—mo  te mea kotahi... 1 00

   Tenei ano hoki etahi taonga katahi ano ka tae

 ruai i Ingarani, ara; —

    He  Hate Marikena

    He Puru Hate—huruhuru kau

     He  Tarautete Mohikena

     He Piwi huhua noaiho—he  mea tino pai, he

         mea iti hoki te utu

     He kahu wahine—he huruhuru anake. Ko te

          utu, rite tonu ki te katene

    He Kariko, he Huka, he Tupeka momona ra-

           wa, he aha noa atu.

   Ma  te korero e aha ai enei taonga; engari me

 kite rawa ano, katahi ka mohiotia te painga.

         Na te HUTANA   raua ko te E A W I N I.

   Nepia, Akuhata 20, 1863.



    Ko te toa hanga o Waipukurau.





HE     karanga atu tenei na WETARIKI TAROUA

      tena nga hanga  kei i a ia inaianei mo te

hoko, ara; —

  He Katikati hipi; he mea hanga na Hoapi

  He Hinu popo mahunga; he putara paku etahi,

       rarahi etahi

  He  Kohatu oro katikati, oka, aha atu

  He  Tarau taaka, he kanavvati etahi, mo te hunga

        katikati hipi

   He Tarau mohikena, 100 pea. He mea  tino

       pai ia

   He Tarau mohikena—he mea tarapu—50 pea

   He Tarau peretihi—huruhuru—haere  hoiho nei,

       30 pea. He  mea whakatawakawaka

   He Paraikete maha noa—erua  nga takai. He

       mea pai rawa

   He Hate  katene, whakahaehae nei, e rua nga

        keeihi

   He Hate Karaimiana—huruhuru nei ano



 Me  etahi hanga maha noa atu. Ma te MONI

     whakatakoto  tonu, ka iti rawa ai te utu o

      enei taonga,

            Na WETARIKI TAROUA.



 KO TE TOA HANGA O WAIPUKU-

            RAU.

           MO TE HOKO  INAIANEI.

  50 PEA PARAKETE  pai rawa; he mea wha-

  nui ia, ho mea taumaha

    He huhua noa atu nga kakahu katoa, mo te ho-

  toke nei, kei reira o tu ana; he mea kaiwhiri ma-

  rire mai

     50 pihi o te PIWHI puru nei—he mea tino pai.

     12 pihi o te PIWHI taua nei.

     24 POKE  whai kakau ano 5 he mea hanga

             na Karingi.

     48 PATITI; he mea hanga ano na Karingi.

    100 KAKAU  poke papai rawa.

            NA WETARIKI TAROUA.





 TURANGA TERA HOIHO.

E   MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

mariri e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.

Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

mai ki a ia.

   Heekipiri rori,

    Nepia, Hune 23, 1863.





.

 Kia rongo mai nga tangata Maori.

   E   HOKO   tonu ana au i nga kai Maori katoa, i

   nga Witi, i nga Haniana, i te Taewa, i te

   aha atu, me ka kawea mai ki te taone nei.

    He huhua noa iho nga taonga, me nga kai Pa-

   keha, kei taku whare e tu ana hei hoko.

 Ko  etahi enei o nga taonga, ara: —•

   He Parakete ma—he mea nunui, he mea pai

   He Potae—he  mea rere ke te ahua o etahi, o

         etahi

    He Tiakete matotoru

   He Kaawhe huruhuru

    He Hate ma, he mea rere ke te kara o etahi

    He Tarautete mohikena

    He Tarautete pango

    He Tarautete huruhuru, rere ke nga kara

    He peke Huka

    He Hopi, he Tupeka, he Maati, he Paipa, he

          Ti.

  Ma  te tangata e haere mai ki te matakitaki i

enei taonga kia kite ai te ahua pai.

                 Na TE HATANA.



       Erua  pauna hei Utu.

 KOTAHI     te hoiho uwha, he whero te kara,

       kua haere ke atu i te parae ki Pakowhai.

 Tena pea  kei Ruataniwha e noho ana inaianei

 raua tohi ko te kuao. E toru nga tau o taua hoiho.

 Ko te parani kei ta pakihiwi katau he penei T E,

 na te mea i huia te T me te E. Kei te Pakihiwi

 maui he penei T S—i whakaporotakatia te taha

 kirunga.

   Ko nga moni kua whakahuatia ki runga ake ka

hoatu ki te tangata mana e mau mai ki a

                    PAKA,

                              Puiha kei Nepia.

   Nepia,

      Hepetema 17, 1863.







   ERUA PAUNA HEI UTU:

 KOTAHI     te hoiho, tu a whero marahia nei te

       kara, kua haere ke atu i Aropaoanui, kua

 anga ki te taha ki Nepia. He tongi ma kei te

 rae; ko te waewae o muri, o te rahia maui, he ma;

 ko te parani kei te pakihiwi maui he M, he K—

 na te mea i huia te M me te K

   Ko  te utu i runga ake nei ka hoatu ki te tangata

 mana e hopo ka kawe ki a Tiemi o Waipureku i

 mua  ra, kai a kau nei—kei Nepia inaianei e noho

 ana—ki a Teone Makinana ranei o Aropaoanui.



KOTAHI PAUNA HEI UTU.

 KUA     haere ke atu i roto i nga kaari o Teone,

       o Te Mata, tetahi hoiho uwha, ko te wae-

 wae katau o muri he rua. he tongi ma kei te rae.

 he parani penei D kei te pakahiwi maui.

   Ko te tangata mana e mau mai taua hoiho ki

. 1 Teone, i Te Mata, kia W. Maihara ranei kei

 Nepia, ka riro i a ia, taua moni kotahi pauna.

   Nepia, Oketopa 13, 1863.



      PANUITANGA.

  TENEI   katahi nei ano ka tae mai i Ingarani mo

  te raumati.

  2 nga pouaka Potae Tane.

  Ko te ahua he Panama, (rae te kiekie nei ano); ko

  te kara he pouri, he ma, he aha atu; ko te utu 2s

  6d tae ki te 15s mo te mea kotahi. He pai rawa

  enei potae, ko nga mea i te kau ma rima hereni

  (15s) he tino pai rawa atu.

                    Na te HATANA.

  Nepia, 13 June, 1863.



WHAKARONGO

HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te

  Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Hatarei i

  nga rua wiki katoa—tena  rua wiki, tenei rua

  wiki.