|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 1, Number 15. 26 December 1863 |
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI
KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 15. ] NEPIA, HATAREI, TIHEMA 26, 1863. [VOL. I.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI
MAI.
TENA te Nupepa ka riro atu na i tenei meera ki
a Porikapa Tamaihotua—me tuku mai e ia nga
moni.
Tenei ka rite i a te Rata nga utu mo te nupepa
ki a Paora Koropura. Me nga moni hoki a
Piripi P. Apatu, o Wairarapa, me a Nikora te
herewhitau tenei kua tae mai.
Ko te reta a Paora Koropura tenei kua kitea—
hei tera nupepa puta ai.
Kua kite koutou i to ahua o tenei hanga o to
nupepa i tenei takiwa; ki te mea he hanga pai
ia ki a koutou, kia hohoro te whakarite kia mau
ai. Ta matou, ki tera e manaakitia e nga ranga-
tira o Ngatikahungunu tenei hanga hei nui mona.
W A I K A T O.
No te 17 o nga ra o Tihema ka u mai a te
Kauri ki Nepia nei; no reira mai nga
korero no Waikato. Ko te Tinara tena,
me nga hoia 500, kua tae ki Ngaruawahia
—ko te ' Paionia' tima kei reira hoki e tu
ana. Kaore tahi he tangata maori i kitea.
Ko te paraki o te Kuini kua ara ki reira;
kua tukuna iho ta te Kingi. E rua nga
pukapuka a Pene te Wharepu raua ko
Pene Pukewhau, me etahi atu rangatira o
Waikato, kua tae mai ki a te Kawana. E
mea aua kia whakahokia atu nga tangata
o Waikato kua hereheretia mai; e ki aua
kati ma te pakeha ko nga mea kua mate.
Te whakahokinga atu a Kawana, ka ki atu
kore rawa ia e pa ki a ratou korero ai i te
mea e mau tonu aua ratou i te pu; e kapi
tonu ana te huarahi e taea ai te korero
inaianei; engari, kia tukua katoatia mai
a ratou pu, me nga paura, ki te Kawana-
tanga, katahi ia ka ahei te korero ki a ra-
tou—inaianei, kaore.
No te 10 o nga ra o Tihema ka u mai
ki Akarana tetahi tima no rawahi; 667
nga hoia i runga. Kei te moana tetahi,
he kawe hoia mai ano.
E ki aua ko te tuahine o te Kingi i Ra-
ngiriri ano i te riringa; i tu ki te turi.
He maha atu nga wahine i reira, me te tu
ano etahi i te mata—ehara i te mea pupuhi
marire, he mea tupono noa. Ta ratou
mahi he puru i nga pu, ka homai ma nga
tane e pupuhi. Kotahi te wahine, e kore-
rotia aua, i whakamomori i a ia, he wha-
kaora i toua tane. Ko Rangiura te wa-
hine, tamahine a te Airoroa, (a wai ra
nei); ko Ngakapa te tane, he rangatira
ano. He kitenga no taua wahine ka
takoto te pu a tetahi hoia ki tona tane,
katahi ka rere taua wahine ki mua i tona
tane hei arai i te mata—heoi, mate aua te
wahine, ora aua ko te tane.
Tera atu pea nga korero, ma te- Roari
Ahere, tima, e kawe mai; otira ekore e
rokohanga iho tenei nupepa.
Ko nga ingoa o etahi o nga wahine i
mate i roto i nga parepare i Rangiriri i te
ngaunga a te rakete, a te mata hoki; ko—
Te Paea te Rau, Irana Kaumanu, Hera
Runi, Mereana te Whaiwhiuwhiu, Te
Reiti (tuahine a Tioriori), Tarotaha,
Tiepa Mohi, Reta te Kota.
Tera ano etahi kaore, i mohiotia nga
ingoa.
Tenei hoki etahi o nga tane (Rangatira)
i mate, no muri nei ka rongona nga ingoa;
ara,
Hetaraka Murupaenga, no Ngatitapa;
Tamehana Tamaki, no Ngatihikairo; te
Wanahanga, no Ngatihinetu; Te Tutere,
no Ngatihaua; Mokena, no Ngatimahuta.
Ko te tima nei, no te 'Korio, ' nga kore-
ro hou mai o Waikato. I te 13 o nga ra
o te marama nei (te Ratapu) haere ana
etahi pakeha, mirihia nei, i ro ngahere i
Paparata, he kimi i tetahi hoa riri ma ra-
tou. Kitea aua e ratou te ao ahi i tawhiti;
katahi ka anga whaka te ahi ra, ka whaka-
momoka haere atu; no te tatanga rawata-
nga atu ka oho te tangata (maori) i waiho
hei tutai; katahi ka puhia e te pakeha
taua tangata ra, mate rawa; katahi ka
huaki te pakeha ki te kainga, a, kawe ana
tetahi, kawe aua tetahi, toua mutunga iho
oma ana nga maori, mahue aua tokowha o
ratou ki te whenua, mate rawa— ko etahi
i amohia e nga wahine ki ro ngahere, ma-
na e mate atu. Ko nga pakeha o te taua
ra 26; ko nga maori i rokohanga iho ra,
hui ki nga wahine ki nga tamariki, 50 tae
ki te 60.
Ko te Wharepu kua mate i ona tunga i
Moerangi—no te 16 o nga ra o te marama
i mate ai. No mua atu i tona matenga ka
tukua mai ki a te Wheoro toua mokopuna,
(he kotiro) kia kawea mai ki te pakeha.
Ko te tikanga o tenei ma koutou, ma nga
maori e mohio.
WHARE WHAKAWA, NEPIA.
No te 15 o nga ra o Tihema nei ka tu
te whakawa ki a Nikora Tahataharoa mo
te hoiho a Karauria Pupu, i whakawa raua
ko te pakeha (ko Tame) i te 8 o nga ra
o te marama nei—e whakapaetia aua ua
Nikora i tahae i te tau 1862.
Ka oatitia a KARAURIA, ka tu, ka ki; —" He
kai mahi no Reti a Heremaia i. tona whiunga mai
i taku hoiho raho poka ki roto ki te taiepa \_ a
Reti i Nepia nei. Ko taua whiunga a, Heremaia
|
|
2 2 |
▲back to top |
2 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
no mua atu i te Hui ki Wahaparata. No te
pananga i te hoiho a te Hutana ki waho o taua
taiepa, ka rere taua hoiho aku ma runga i taua
taiepa, ka tu ki te keke i te wana. No muri mai
ka homai e Heremaia te hoiho uwha, e korerotia
nei, hei utu mo te tunga o taku i a ia. No etahi
rangi i mua tata atu o te matenga o te Moananui
ka paranitia e au ki nga reta K. T. No te
matenga o te Moananui ka haere matou ki tona
pa; ka \\vetekia e au i reira taua hoiho—ko ona
kainga tumau i haere ai ia i muri nei, ko te
kainga o Pene, ko te kainga o te Tipene. Kimi
noa matou i konei, a, haere noa matou ki Wai-
kato, hoki noa mai, kaore tonu i kitea. No
naianei rawa ka tae au ki te kainga o Tame i
Tutaekuri; ka kite au i reira taua hoiho uwha
i roto i te taiepa o te tama a taua pakeha. Ka
ki atu au ki a ia, ki a Hare; —" Katahi te hoiho
pai ko to hoiho; no hea ra tau hoiho. ?" Ka ki
mai tera; —"No te Aute. " Kaore au i ki atu
ireira ai, naku te hoiho; i mea au, taihoa kia
kite au i a Heremaia, me etahi hoki o matou.
No muri ka tonoa e au a Heremaia, ratou ko
etahi atu, kia haere ki te titiro i taua hoiho; a,
no tetahi rangi ka kitea e ratou taua hoiho i
Nepia i a Hare e haere ana; ka ki atu ratou ki a
Hare naku (na Karauria) te hoiho nei—Heoi, no
muri ka tikina atu e matou ko oku hoa taua
hoiho, ka riro mai. "
Ka mutu ta Karauria. Engari he mea
hoko taua hoiho na Tame i tetahi pakeha.
He mea hoko haere taua hoiho i roto i nga
pakeha; timata i te pakeha e kiia nei na
Nikora i hoko ki a ia, tae noa mai ki
tenei i kitea nei e Karauria te hoiho.
Katahi ka oatitia a HENARE MEKENEHI, ta
ki ia; —" E noho ana au i Wahaparata inaianei.
He kai mahi mira au. I te tau kotahi me nga
marama e waru kua pahure atu nei, ka tae
mai tetahi tangata Maori ki te Mira a Tamati
i Nepia nei; ko Nikora te ingoa—i taua mira au
e mahi ana i taua takiwa. Ko taua Nikora nei
ano tenei e whakawakia inaianei. I runga hoiho
taua tangata e haere ana, me te arahi haere i
tetahi hoiho uwha. Ka mea mai ki a au kia
hokona e au taua hoiho e arahina ana e ia, kia
waru pauna hei utu—utua ana e au e ono pauna,
he note anake. I hoatu e au nga note ki a ia tonu
ano. Katahi ka tuhia e toku papa te pukapuka
whakaae mo te rironga atu o aua moni ki a ia,
ka parea atu ki a ia taua pukapuka kia tuhia e
e ia tona ingoa, katahi ka whakahokia mai te
pukapuka ki a maua ko toku papa. (Katahi ka
whakaaturia mai taua pukapuka ki te Kai wha-
kawa he reo pakeha te pukapuka ra, engari ko
te ingoa o Nikora e mau ana ano—he reta maori
ano). He hawhe kaihi te hoa o Nikora i haere
mai ai. He parani ano to taua hoiho, engari
kaore i ata mohiotia e au te ahua—he mea hou
tonu hoki. No muri iho ka hokona atu e au taua
hoiho ki tetahi pakeha, riro mai ana kotahi te
kau pauna. I konei ano au i te whakawa a te
pakeha (a Tame) raua ko Karauria mo te hoiho;
kua kite ano au taua hoiho i reira; ko ia ano te
hoiho i mauria mai e Nikora, raua ko te hawhe
kaihi, i hokona ra e maua ko toka papa. I tenei
kitenga i muri nei he penei te parani i tetahi taha,
ara he K T; ko tetahi taha he penei, S. Kaore he
tangata ke atu i kite i te hokonga i taua hoiho,
ko te hawhe kaihi anake ano. "
Katahi ka korero mai ko NIKORA ka ki; —
" Heoi ano taku korero, kaore au i hoko i taua
hoiho ki te pakeha nei. I haere mai etahi o
matou tokorua ki Nepia nei (ko Tamati, ko
Himeona) kia kite i o raua whanaunga i runga i
te kaipuke o Kopu. No to raua hokinga ake ki
te kainga, ki Purimu, ka ki mai kotahi te pakeha
i mea mai kia kimihia tona hoiho—ko taua
pakeha kei te mira a Tamati e noho ana, i ki mai
ia kia rua pauna e homai ia ki te tangata mana
e kite i te hoiho. No te rangi i muri i to raua
taenga ake ka haere raua ki te kimi, kaore i
kitea e raua. I te rangi i muri iho i to raua
haerenga ka haere hoki maua ko Pori, (te hawhe
kaihi nei); ka kitea e maua te hoiho i te kainga
o Maihara, i Tutaekuri; ka arahina e maua ki
Purimu. Ko te tohu i whakaatutia mai e te
pakeha kei te pakihiwi maui, he pahure noaiho,
ehara i te ahua parani. Katahi ka whakaatutia
ki a raua nana i kawe mai te korero. No to
raua kitenga ka ki mai ko te ahua ano tena o te
hoiho i korerotia mai e te pakeha. Katahi ka
haere matou tokowha ki te kawe i taua hoiho—
naku i arahi i te huarahi. Te taengamai ki te
pakeha ka tukuna atu e au ma Tamati raua ko
Himeona e hoatu ki te pakeha. Ka homai e te
pakeha (te matua) nga pauna erua ki a raua;
homai ana e raua tetahi o aua pauna ki a maua.
Kaore au i tuhi i toku ingoa ki te pukapuka i
whakaaturia mai nei e te pakeha na. Ko te
hoiho i whakawa ra a Tame raua ko Karauria, i te
8 o nga ra o te marama nei, ko te hoiho tonu
tena i homai ai e te pakeha nga pauna moni e
rua ki a matou. "
He konei ka ki te Kai whakawa kia
tikina te matua a Henare nana i hoko taua
hoiho, ko te whakawa me tuku atu ki tetahi
rangi whakaoti ai, kia tae mai te pakeha
ra. No te 16 o nga ra ka tae mai taua pa-
keha. Katahi ka korero; ko ona korero
i rite tonu ki nga korero a tona tama, (a
Henare). Ko ia ano nana i tuhi te puka-
puka o te hokonga; engari, ko te ingoa o
Nikora nana ano i tuhi.
Katahi hoki ka korero a HIMEONA i ru-
nga ano i te oati; ko tona korero he wha-
katika tonu i nga korero a Nikora—kota-
hi ano te rite o a raua korero. Muri iho
ka korero a TAMATI te AOTAPUNUI, raua
ko POKI TEIWI, ko nga hoa ia a Nikora i
haere ai ki te kawe i te hoiho ki te pakeha
—ko a raua korero rite tonu ki ta Nikora.
E korero ana tetahi, ka waiho atu etahi
ki waho noho ai, kei whakarongo ki nga
korero, a, ka whakariterite tonu i a ratou
korero kia kotahi—na reira i tangohia a
takitahitia ai.
Ka mutu i konei; katahi ka ki atu te
kai whakawa ki a Nikora: —
Kia rongo mai koe e Nikora, ekore au e ahei te
ki kaore ou hara; ko koe ano ra kai te mohio ki
te tika o te whakapae ki a koe, ki te he ranei.
Engari kaore ano i ata marama rawa to he ki
taku titiro; inahoki nga korero a ou hoa toko-.
toru, i runga anake i te oati, i rite tonu ki a au;
ko nga korero a nga pakeha tokorua (he mea
oati ano) i rere ke noa atu. Mehemea he reo
maori te pukapuka whakaae mo te rironga o nga
moni mo taua hoiho (i whakaaturia mai e te pa-
keha ki au, kitea ana e au e mau ana to ingoa i
roto) tena au e mea kei reira he matauranga,
pea. Ko te tikanga o te Ture o te pakeha, kia
marama rawa atu te he a te tangata; kia kore
rawa e toe tetahi mea iti noa nei hei rapunga mo
te ngakau; kia pena rawa, katahi ka tika kia
karangatia be whiu mo te tangata—tena kakere
e marama, ka kore ano hoki te whiu. Ko tenei
kaore i marama te korero nei, na reiira ka tuku-
na koe—heoi, ka mutu.
\_ Engari, kia mohio nga maori katoa ki taku e
ki atu nei inaianei. He maha nga he e tupu ake
ana inaianei i runga i tenei hanga i te hoiho.
Na kia rongo mai koutou; ki te tupono he he a
te tangata maori i taku aroaro a ko ake nei, ki
te marama ki au tona he; ekore hoki e puritia e
au nga ritenga o te Ture; ka tukuna e au nga
ritenga taimaha rawa o te Ture ki runga ki a ia
—ekore hoki e whakangawaretia e au. Heoi.
NGA KAIPUKE U MAI ki NEPIA.
Tihema 12—Te Meeti (Maid), 12 tana. No te
Mahia.
Tihema 12—Te Hakieihe (Success), 59 tana.
No Akarana mai.
Tihema 13—Te Kouria (Courier), 40 tana. No
Akarana mai.
Tihema 16--Te Rangatira, he tima, 174 tana.
No Po Neke mai.
Tihema 17—Te Kauri, 37 tana. No Akarana
mai.
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. 3
Tihema 17—Te Erehata (Effort), 32 tana; na
Kopu, no te Wairoa.
Tihema 22—Te Korio, he tima, 116 tana. No
Akarana mai.
Tihema 24—Te Rangatira, he tima, 174 tana.
No Akarana mai.
NGA KAIPUKE RERE ATU I NEPIA.
Tihema 12—Te Korio (Corio), he tima, 116 tana.
Ki Akarana; he hipi i runga.
Tihema 13—Te Hi Tapena, (Sea Serpent), 60
tana. Ki Po Neke.
Tihema 13—Te Tira, (Zillah), 69 tana. Ki Aka-
rana.
Tihema 16— Te Heera (Sarah), 121 tana. Ki
Merepana.
Tihema 17—Te Rangatira, he tima, 174 tana.
Ki Akarana.
Tihema 21—Te Hakiheihi, 59 tana. Ki Akarana.
Tihema 21—Te Meeti, 15 tana. Ki te Mahia.
KO TE WHAKAATURANGA TENEI O NGA
PUKAPUKA MEERA MO NGA MARA-
MA E ONO, KA TIMATA I TE 1 O
NGA RA O HANUERE, 1864, KA MUTU
I TE 30 O NGA RA O HUNE, 1864.
KO NGA PUKAPUKA ENEI I TAE MAI KI AU MO
NGA MEERA I KARANGATIA.
Nga pukapuka kua whakaaetia.
Ko ta Hori Ropiha, mo te Meera i Porangahau,
haere ki Rangiwhakaoma, £39
Ko ta Hori Ropiha ano, mo te Meera i Nepia,
haere ki Porangihau, £60
Ko ta Anatipa te Waka; Te Aute, haere ki Pata-
ngata, £12
Ko ta Francis Sanders (he pakeha); Waipukurau,
haere ki Ruataniwha, £20
Ko ta Nirai Runga; Nepia, haere ki Kereru, £40
Ko ta Ihaka Whaanga; Nepia, haere ki te Wairoa,
£40
Ko ta Pukukino Hakaraia; te Wairoa, haere ki
Turanga £40
Ko ta Hori Marunui; Puketapu, haere ki Wai-
puna, £24
Ko ta Frederick Dyett and Edward Boddington,
(he pakeha); Waipureku, haere ki Pourerere,
£40
Ko nga pukapuka enei kaore i whakaaetia.
TE MEERA I PORANGAHAU HAERE KI RANGIWHA-
KAOMA.
Ereatana te Kuru, £60 mo nga marama e ono
Matenga Hauroa Putai, £8 mo te marama kotahi
Naera Punia, £65 mo nga marama e ono
Karaitiana te Wakarato, £8 mo te marama kotahi
Paora Ropiha, £70 mo nga marama e ono
Matene te Wainahau, £50 mo nga marama e ono
Heremaia Tamaihotua, £50 mo nga marama e ono
Renata Ropiha, £80 mo nga marama e ono
Retimana Ropiha, £70 mo nga marama e ono
Henare Matua, £50 mo nga marama e ono
Hirini Oke Oke, £9 mo te marama kotahi
Otene Matua, £40 mo nga marama e ono
Thomas Lamb (pakeha), £47 10s. mo nga marama
e ono
TE MEERA i NEPIA, HAERE KI PORANGAHAU
Ereatana te Kuru, £240 mo nga marama e ono
Waka te Rewharewha, £70 mo nga marama e ono
Ahipene, £14 mo te marama kotahi
Naera Punia, £140 mo nga marama e ono
" Hori Marunui, £120 mo nga marama e ono
Nguha £145 mo nga marama e ono
Kaho Hupata, £120 10s mo nga marama e ono
Paora Ropiha, £110 mo te tau; £55 mo nga ma
rama e ono
Keepa, £130 mo nga marama e ono
Paramene Oneone, £200 mo te tau; £100 mo nga
marama e ono.
Henare Matua, £11616s. mo nga marama e ono
Piko, £90 mo nga marama e ono
Kuare, £150 mo te tau; £75 mo nga marama e ono
F. B. Perrit raua ko J. A. Turner (he pakeha), £24
mo te marama—ma runga kaata ki Waipaoa
Arapeta Renata, £205 mo te tau; £102 10s. mo
nga marama e ono
Thomas Lamb (pakeha), £100 mo nga marama e ono
TE AUTE, HAERE KI PATANGATA
Hira Tui, £35 me te tau; £17 10s. mo nga marama
e ono
Henare Wahine, £33 mo te tau; £16 10s. mo nga
marama e ono - •
Haurangi, £24 mo nga marama e ono
Piko, £12 10s. mo nga marama e ono
Ngawiki, £13 10s mo nga marama e ono
W. Ellingham. (pakeha), £28 mo te tau; £14 mo
nga marama e ono
N. Oxenham (pakeha), £14 mo nga marama e ono
WAIPUKURAU HAERE Ki RUATANIWHA.
Paora Ropiha, £40 mo te tau; £20 mo nga ma-
rama e ono
Hori Nia Nia, £5 13s. mo te marama kotahi
Hira Tui, £55 mo te tau; £27 10s. mo nga marama
e ono
NEPIA HAERE KI KERERU.
Hori Marunui, £50 mo nga marama e ono
Wirihana, £42 mo nga marama e ono
Kuare, £80 mo te tau; £40 mo nga marama e ono
NEPIA HAERE KI TE WAIROA. '
Ropitini te Rito, £68 mo nga marama e ono
Karauria te Iwi Rori, £40 mo nga marama e ono
Watene Toromata, £40 mo nga marama e ono
WAIROA HAERE KI TURANGA.
Karauria te Iwi Rori, £40 10s. mo nga marama e
ono
Matenga Wihie, £50 mo nga marama e ono
Ihaka Whaanga, £140 mo te tau; £70 mo nga
marama e ono.
PUKETAPU HAERE KI WAIPUNA.
Nirai Runga, £30 mo nga marama e ono
Kuare, £60 mo te tau; £30 mo nga marama e ono
WAIPUREKU HAERE KI POURERERE.
Hori Marunui, £50 mo nga marama e ono
Morena, £85 mo te tau; £42 10s. mo nga marama
e ono
Hori Kio Kio, £84 mo te tau; £42 mo nga mara-
ma e ono
KO NGA PUKAPUKA ENEI KAORE I RITE KI NGA
MEERA I KARANGATIA ETAHI; KO ETAHI KA-
ORE I TAE MAI I TE WA I WHAKAKITEA.
Wi te Rangituroa, Waipureku haere ki Pourerere;
£40 mo nga marama e ono. Nepia haere ki
Porangahau, £13 mo te marama kotahi.
Kaore i tae wawe mai.
Ihaka Ngarangioue, Nepia haere ki Turanga, £300.
Kaore tenei meera i karangatia.
Wimu, Nepia haere ki Turanga, £240 mo te tau,
£60 mo te meera haere i te wiki kotahi. 'Kaore
i marama tenei pukapuka, kaore hoki i kara-
ngatia tenei meera. • '
Hemi Waiparera, Nepia haere ki Porangahau;
£220. Kaore i whakahuatia mai te takiwa;
mo nga marama e ono, mo te tau ranei ?
Kapene Pekamu, Nepia haere ki Turanga, £224
mo te tau. Kaore tenei meera i karangatia.
Henare te Hira, £120; kaore i ki mai mo tehea
meera ranei
Hamuera, te Meera ki te Wairoa,. £60. Kaore i
whakahuatia mai te takiwa; mo te tau, mo
nga marama e ono ranei ?
Paora Koropura, Waipureku haere ki Pourerere;
£80. Kaore i whakahuatia mai te takiwa mo
aua moni?. '
Henare Mokomoko, Waipureku haere ki Poure-
rere; £45 mo nga marama e ono. Nepia,
haere ki Porangahau, £14 mo te marama ko-
tahi. Kaore i tae wawe mai-
Heremaia Tamaihotua, £120; Nepia haere ki Po-
rangahau. Kaore i whakahuatia mai te ta-
kiwa
Ihakara Waipakiaka, £100 mo te tau. Ma tehea
meera tenei?
Karepa Ruatapu, £240 mo te tau. Kaore he
meera i whakahuatia mai; kaore hoki i tae
wawe mai
Hakopa Rerekaipuke, Nepia haere ki Turanga £260
mo te tau. Kaore i karangatia tenei 'meera,
kaore hoki i tae wawe mai
Te Wharihi te Ikatutohu, Nepia haere ki Turanga,
£250 mo te tau. Kaore tenei meera i kara-
ngatia, kaore hoki i tae wawe mai.
|
|
4 4 |
▲back to top |
4 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
KOTAHI PAUNA TE KAU HERENGI
HEI UTU.
KUA haere ke atu i Waipuka, i waenganui o
Oketopa i tenei tau, tetahi hoiho uwha. He
whero te kara; ko ona tau, etoru; ko te parani
kei te pakihiwi maui he penei A-H na te mea i
huia. Ko te kitenga i muri nei, i roto i te taiepa
Teone, i to Mata, e haere atu ana me te mea e
haere ana ki Waipureku. Ko te tangata mana e
whakahokia mai ki Waipuka, ki a Eruera Patina-
tana (Boddington) ranei i Waipureku, ka riro i a
ia aua moni kua whakahuatia i runga ake nei.
HE TAONGA.
Katahi ano ka tae mai i Ingarani.
TENA, kei te Toa a te Hutana, raua ko te
Eawini, i Nepia nei, nga parakete whanui,
matotoru rawa—he mea hou tonu mai no rawahi
mo te hotoke nei
£ s. d.
Nga parakete whero, mo te mea Kotahi... 100
Nga mea ma, mo te mea kotahi...... 15 O
Nga mea puru, mo te mea kotahi...... 14 O
Nga kaawhe, he mea pai rawa—huruhuru
anake—ino te mea kotahi... 1 00
Tenei ano hoki etahi taonga katahi ano ka tae
mai i Ingarani, ara; —
He Hate Marikena
He Puru Hate—huruhuru kau
He Tarautete Mohikena
He Piwi huhua noaiho—he mea lino pai, he
mea iti hoki te utu
He kahu wahine—he huruhuru anake. Ko te
utu, rite tonu ki te katene
He Kariko, he Huka, he Tupeka momona ra-
wa, be aha noa atu.
Ma te korero e aha ai enei taonga; engari me
kite rawa ano, katahi ka mohiotia te painga.
Na te HUTANA raua ko te EAWINI.
Nepia, Akuhata 20, 1863.
Ko te toa hanga o Waipukurau,
HE karanga atu tenei na WETARIKI TAROUA
tena nga hanga kei i a ia inaianei mo te
hoko, ara; —
He Katikati hipi; he mea hanga na Hoapi
He Hinu popo mahunga; he patara paku etahi,
rarahi etahi
He Kohatu oro katikati, oka, aha atu
He Tarau taaka, he kanawati etahi, mo te hunga
katikati hipi
He Tarau mohikena, 100 pea. He mea tino
pai ia
He Tarau mohikena—he mea tarapu—50 pea
He Tarau peretihi—huruhuru—haere hoiho nei,
30 pea. He mea whakatawakawaka
He Paraikete maha noa—erua nga takai. He
mea pai rawa
He Hate katene, whakahaehae nei, e rua nga
keeihi
He Hate Karaimiana—huruhuru nei ano
Me etahi hanga maha noa atu. Ma te MONI
whakatakoto tonu, ka iti rawa ai te utu o
enei taonga.
Na WETARIKI TAROUA.
Oketopa 3, Waipukurau:
KO TE TOA HANGA O WAIPUKU-
RAU.
MO TE HOKO INAIANEI.
50 PEA PARAKETE pai rawa; he mea wha-
nui ia, he mea taumaha
He huhua noa atu nga kakahu katoa, mo te ho-
toke nei, kei reira e tu ana; he mea kaiwhiri ma-
rire mai
50 pihi o te PIWHI puru nei—he mea tino pai.
12 pihi o te PIWHI taua nei,
24 POKE whai kakau ano; he mea hanga
na Karingi.
48 PATITI; he mea hanga ano na Karingi.
100 KAKAU poke papai rawa.
NA WETARIKI TAROUA.
AKIHANATANGA
I RUAHINE I TUTAEKURI
HE HOIHO,
HE KAU, HE HIPI, HE AHA ATU.
EHOA MA, tena au kei te whakatu i taku aki-
hana, i te whare paparikauta i Ruahine i
roto i nga marama katoa—ia marama, ia marama.
He akihana hoko Hoiho, Kau, Hipi, Poaka, me
etahi atu mea ora; tetahi, he tarutaru kai hoiho
nei, he kaanga, me nga parau, me nga aha noa
ahu whenua nei. Ko te akihana tuatahi hei te
HATAREI, te 2 o nga ra o Hanuere e takoto ake
nei, ka timata i waenganui ra—i te haora o te tina.
Ko te tangata e whai hoiho ana, aha atu ranei,
mo te hoko, me pa wawe mai ki a au ki Nepia nei.
Te utu maku, mo te Kai-hoko akihana, kia ko-
tahi herengt i roto i te pauna kotahi, me ka riro
mai; ka rua pauna, ka rua herengi—heoi nei ano
te utu.
Te utu mo te nohoanga o te kau, o te hoiho ra-
nei, i roto i te taiepa i te po kotahi, he hikipene
mo te po kotahi. Te tangata pirangi ki te waiho
tona hoiho, kau ranei, ki roto i te taiepa me pa
mai ki au, ki te pakeha nana te paparikauta ranei
i reira ano.
Na te IENIHI,
Kai hoko akihana.
OTAMATITI
KO te Hoiho, kau ranei, a te tangata maori, e
takahi pokanoa ana i tenei takiwa i runga
te whenua o te Tipene i Otamatiti, me hohoro te
mau atu e te tangata nana inainei ano—a, kaua
hoki e tukua mai i muri atu.
Ko nga hoiho katoa, kau ranei, e kitea ana i
taua whenua, i Otamatiti nei, i muri iho i te 31 o
nga ra o Tihema, 1863, ka kawea ki ro taiepa, ka
hereheretia, ka panuitia hoki ki te 'Waka Maori'—
a, e kore hoki e tukuna atu ki te kore e utua, e te
tangata nana, nga utu tika e whakaritea i reira ai.
Ka tamanatia te tangata maori me ka rokoha-
nga otu e a pokanoa atu ana i Otamatiti tetahi
hoiho, kau ranei. Engari, me pa mai ki au i te
tuatahi ka a ai.
HEMI RAARENEHI.
TURANGA TERA HOIHO.
" E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki
nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo
mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-
utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite
marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea
hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.
Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria
mai ki a ia.
Heekipiri rori
ERUA PAUNA HEI UTU.
KOTAHI te hoiho, tu a whero marama nei te
kara, kua haere ke atu i Aropaoanui, kua
anga ki te taha ki Nepia. He tongi ma kei te
rae; ko te waewae o muri, o te tahia maui, he ma;
ko te parani kei te pakihiwi maui he M, he K—
na te mea i huia te M me te K-
Ko te utu i runga ake nei ka hoatu ki te tangata
mana e hopo ka kawe ki a Tiemi o Waipureku i
mua ra, kai a kau nei—kei Nepia inaianei e noho
ana—ki a Teone Makinana ranei o Aropaoanui.
WHAKARONGO!
E MEA ana a WIREMU RAETEPONE, o
Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai
ratou e hokohoko tonu ana ia i te "Witi, i te Poaka,
i te aha noa atu hoki a te tangata maori.
Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha
kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko
PANUITANGA.
HE pakeha hoko i nga kai maori nga tangata
kua tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara.,
i te witi, i te aha noa.
Ko te WATA ratou ko KENERE
ko WATA ano.