TE WAKA MAORI O TE AHURIRI

       "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 17. ]       NEPIA, HATAREI, HANUERE   23, 1864. [VOL. I

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                    MAI.

KUA  tae mai te te kau herengi a Matene Ruta o

Rangiwhakaoma, me nga moni hoki a Henare

Potae o Tokomaru tenei ano.

  Me titiro ano a Hemi Waiparera ki te panuita-

nga a Hemi Raarenehi o Otamatiti-—e ki ana me

pa ki a ia i te tuatahi, muri iho ka a ai te hoiho

a te tangata.

  Tena te nupepa ka riro atu ki a Nikora Ngara-

ngi—ko tona kupu me whakamana e ia.

  Tenei te reta a Paora Koropura. E ki ana a

ia, mo runga i te reta a Henare Wahine, ehara i

Kairakau te ture kati hipi; engari, no Eparaima,

no Porangahau, no Whangaehu, no Tautane, no

te runanga o Karaitiana me etahi atu runanga.

E ki ana, he aha i kore ai e ki atu a Henare ki a

Renata Pukututu, ki nga kai whakaae o tena

ture, kia katia e ia ana hipi 1

  He aha koia i ui mai ai a Hemi Waiparera ?

Hua atu me homai tonu ana herengi te kau.

  He mea atu tenei kia mohio koutou ki te tohu

mo nga tangata kua utu i ana nupepa; ara, ko

nga ingoa o nga tangata kua taia ki te perehi ki

waho o nga takai, ko nga mea ena kua utu; ko

nga tangata kaore ano kia utu noa, kua tuhitu-

hia a ringaringatia noatia o ratou ingoa ki nga

takai.

  Kei hea ra ano nga moai a Nguha, a Paora

Nikahere, a Otene o Porangahau, a te Hapimana

Tunupaura, a te Ruahoru, a etahi atu hoki i tuhi

katoa mai nei ratou, i mua atu ra, kia hoatu he

nupepa ka homai ai nga moni—hua  noa he

pono.

  Tenei te reta a te Matenga te Mano katahi ano

ka tae mai; e ki ana e ia e haere ana mai

tana tamaiti raua ko Ihaka Whanga—ma raua

hoki e kawe mai nga moni mo nga nupepa ki te

Mahia. Kia pena anake te whakaaro o nga ta-

ngata katoa, ka mau ai ta matou mahi ki tenei

nupepa; ka kore, mea ake mahue ai. Tenei ano

hoki nga tangata e kiia nei he rangatira, otira

kaore ano kia puta he whakaaro mona.

  E mea  ana matou  i tetahi atu nupepa kia

whakaaturia te mahinga, me te whakatupuranga

o te kai nei, o te tupeka.





HE  kupu atu tenei na matou ki a koutou,

nga maori  o Heretaunga, mo a koutou

mahinga  kai kia taiepatia ki te taiepa ua-

ua, kia kore ai e takahia e te hoiho, e te kau.

Ko  te take tenei o etahi o nga kino o te pa-

keha raua ko te maori i tenei kainga i nga

takiwa kua hori atu nei. Ko nga taiepa

ehara i te mea tikanga; he mea here noa-

iho etahi ki te harakeke, ki te kareao;

oioi kau ana i te puhanga o te hau—ko te

haerenga atu o te hoiho, o te kau, he hinga

anake, a, ka pau nga  kai. Heoi, pouri

ana te maori, pouri ana hoki te pakeha.

Ko te pouri o te maori, ko ana kai ka pau;

ko te pouri o te pakeha, ko aua kuri ka

hopungia—katahi   ka  tupu  he  totohe,

mauahara  aua tetahi ki tetahi. He aha

koia koutou te tahuri ai ki te hanga taiepa

penei me ta te pakeha ? Ehara koe i te

tangata iwingohe. He tokomaha hoki o

koutou tamariki e haereere noa ana i runga

i te hoiho haere noa ai—he aha te whaka-

mahi ai ? Ekore ano hoki e taea te here i

nga waewae o  tenei tangata o te kau, o te

hoiho ranei. Ka  kite ano i te wahi kai,

ka hoki auau ki taua wahi ano. Ki te

mea  e hiahia ana koutou kia ngaro enei

he, me tahuri koutou ki te hanga i nga

taiepa kia pai; ka kore, ka nui haere te

raruraru apopo—ka    nui haere te hoiho

me te kau, ka nui haere hoki te takahi i

nga mahinga kai. Na koutou ano i tuku

te whenua hei haerenga mo nga kuri o te

pakeha, riro aua hoki nga moni a te pake-

ha i a koutou i runga i te hoko, i runga i

tereti. Ekore hoki e tika te ki mai kaore

koutou i mohio ki te ahua o tenei hanga o

te kau, o te hoiho; kao, i mohio ano kou-

tou—me  te reti tonu koutou i te whenua i

runga i to koutou matauranga. Heoi ano

ta te pakeha ki a koutou ko ana moni mo

nga wahi e reti ana ki a ia; ko nga wahi

e puritia aua e koutou, ma koutou ano ena

e hanga ki  te taiepa totika—ki te mea e

wehi ana  koutou koi takahia. Ka noho

whare kore au, ka mate au i te hauaitu;

ka hanga whare au moku, katahi au ka

ora. Ko  te mahi tika tenei ma nga runa-

nga mehemea e aro ana ki nga tikanga e

ora ai te katoa. Parau noa ana ki te wha-

katakoto " ture kati hipi, " (he poka noa ki

te mahi a  te tangata); te tahuri ki te

whakatakoto  "ture taiepa, " (he oranga

mo  te tangata).

  Koi  mea  koutou  he  mea  iti tenei

mea; kaore, he mea  nui ia. E rite ana

ki te whewhe e tupu ana ki te tinana o te

tangata; nawai ra i iti te mamae, i iti, ka

nui haere hoki—a, ma te mea ka maua, ka

pehia te pirau ki waho, katahi ka ora.



          WAIKATO.

KAORE rawa he korero tikanga o Akarana;

kotahi ra ia te korero, ara, erua nga tima

kua whakaritea e te Kawanatanga hei kawe

hoia ki Tauranga—e  meatia ana hoki kia

whakaeketia taua kainga ki te hoia.

  Kua  tae mai etahi kaipuke uta hoia mai

o rawahi.

  Ko  te Tianara me ona hoia kei runga

mai  o Whatawhata —  kei Tui karamea.

Kei te mahi etahi ki te kawe kai, paura,

aba noa atu, ki Ngaruawahia whakaputu

ai.

  E  ki aua ko te hoa riri (tata rawa ki te

3000) kei te taha ki runga o Waipa e noho

aua; ko  nga pa o  ratou e ono, kei te

huarahi e haere atu i te Rore ka haere ki

Ora kau—e  ki ana he pa kaha anake. Ko

nga iwi i roto i a ratou ko Ngatimaniapoto

2                TE WAKA   MAORI O AHURIRI.

ko  Ngatiapakura, ko Ngatihinetu; ko

etahi hoki no nga whenua o ko atu o Taupo,

110 te Rawhiti etahi, no Taranaki etahi.





KO NGA RONGO, KO NGA AHA NOAIHO

             O KONEI.

  HE WHAWHAI  PAKAKE. —I te Manei, te 11 o

nga ra o Hanuere nei kitea ana e nga pakeha, i

te moana i waho atu o te Matau o Maui, nga pa-

kake erua he whawhai ana tetahi ki tetahi. Ka-

tahi tera ka riri i kona, erua pea nga haora e riri

ana: tirohia ana e te pakeha me te mea e eke

ana tetahi ki runga ki tetahi te ahua i roto i to

raua riri. Nawai  ra i riri, i riri, a. ka mate te-

tahi. Haere atu ana  te mea i ora (te toa ra)

ki waho ki te moana; ko te mea i mate i pae ki

uta. Te roa o aua ika, 30 putu. Na nga pake-

ha i tahu nga hinu—kei a te Taieti (Dyett) inaia-

nei e hokona aua.



  TE UREWERA. —I  tetahi ra kua hori atu nei e

haere mai ana tetahi pakeha i Turanga ka haere

wai ki Nepia nei—e tika mai ana ra te taha ki

 uta o te Wairoa. No te tatanga mai ki te Rei-

 nga ka hopungia e nga tangata maori o reira, mo

 tona haerenga i runga i te whenua o te Kingi, e

ki ana era. Katahi ka tono e wha te kau pauna

kia hoata e taua pakeha ki a ratou; ka kore, kia

wha  nga hoiho. Kaore i whakaae te pakeha, ka-

 tahi ka puritia. E hia ranei nga ra e puritia ana,

katahi ka tukua mai—te tikanga i tukua mai

 ai, ki ta ratou ki, he  mea   kaore ano  kia

panuitia ki Turanga te katinga o te huarahi ma

kona. Ka ki tetahi o ratou (he tangata kotahi),

ki te kitea he pakeha e haere ana ma reira i mu-

ri nei, ka patua. Tokorua hoki era pakeha i pu-

ritia e taua iwi i mua atu i tenei. He whaka-

momori tonu pea te mahi a tena iwi. E rite aua

ki te ruru o ro ngahere—he kanohi pura.



  TE WAIROA. —Ko  te Whitimoa i hoki mai i te

Wairoa  i runga i a te Tipi (kaipuke. ) I a Ngati-

kurupakiaka e korero ana. K hoki atu ana ano

ki te hui mo te whakawhetaitanga i te Whare Ka-

rakia  o reira—hei reira ka korero  ano ratou.

Tena pea kua riro i tenei takiwa. Ma nga hoa

maori o reira e tuhi mai, mo te nupepa nei, nga

korero o taua hui.



  NEPIA. —No  te Manei, te 18 o nga ra. i hui ai

ki Nepia te Runanga o te Kawanatanga o Here-

taunga.





HE  WHARANGI   TUWHERA  MA NGA

          MOA TUHI MAI.

  Ko  te tangata e hiahia ana ki te tango i

 tenei nupepa, me homai ia kia kotahi tekau herengi

 —ka rite ai te nupepa ki a ia mo te tau kotahi.

   Ku  tuhi mai te tangata tuhi mai, kia marama

 rawa nga reta, me nga ingoa o nga kainga, o nga

 tangata, kia mohiotia ai.





                            Hanuere  7, 1864.

 KI A TE KUPA,

   E hoa, he  tuarua tenei no aku reta ki a koe.

 He korenga kaore au i kite, i roto i nga nupepa,

 i taku reta i tuhia atu ki a koe i mua ake nei, i

 nga ra timatanga o Tihema  1863. Koia  ka

 tuaruatia  atu  nei te  tuhituhi nga; ara, he

 whakamarama  naku ki a koutou, ki nga pakeha,

 ki nga maori hoki, mo te korero i korerotia mai e

 koe ki a au i Porangahau mo  te ture katikati

 hipi—i ki mai  koe ko au tetahi o nga tangata

 nana taua ture. Ara, he panui atu tenei naku

 ki a mohio koutou kaore au i konei i te takiwa i

 whakaturia ai taua ture; kore rawa—he ki pono

 tenei. Noku ano i Wairarapa ka whakatakotoria

 taua  ture, oti ana; katahi ka kawea atu ki a

 Karaitiana ma—kaore ano au i tae mai i tena

 takiwa. Tae noa mai au, i Akuhata; mutu noa

 Akuhata, timata noa ko Hepetema, ka hoki atu

 au i Waipaoa ki Porangahau; kotahi taka wiki

 ki  Porangahau ka  tae ake  nga pukapuka

 whakapumau a nga runanga o waho mo nga utu

 mo  te rau hipi, ara kia Ł2 10s. —katahi ano au

  ka kite, ka rongo hoki. Tena iana, ata tirohia

 marietia iho mehemea  ianei ko a hau tetahi o

 taua komiti, kua pai—ekore au e whakakore.

Ko tenei maumau te hapai noa a te tangata 

toku ingoa ki runga ki tenei korero.

  Me tuku atu tenei reta ki te Waka Maori.

           Na to hoa

             NA HEREMAIA TAMAIHOTUA.



  [E tika ana u a Heremaia kia whakama ia ki

tona ingoa e hapainga noatia ana ki runga ki

tenei mahi porangi—tenei mahi whakakore i te

rawa ma  te tangata. Kotahi hoki te tangata

e rongo nei matou, ko Horomona te ingoa, (no te

Takapau); ka mahi taua tangata i mua ai i te

katikati hipi, riro ana mai ki a ia i roto i te tau

ewha te kau pauna, (rahi atu pea); kakahu ana

taua tangata i te kahu pai rawa; haere ana me

ana puutu whakapaipai, me ana pa, me tana wipu

hoki—tera  e maharatia  he rangatira nui, me-

tona ahua. Heoi, no te tahuritanga ki te ture

hipi katahi ka kakahuria ko te peeke witi tawhito

hei koti: ko ona puutu ka pakaru: ko tona ahua.

rangatira ka ngaro noaiho; ko nga kahu hoki o

tona wahine  ka pakaru, ka kinokino noa iho.

Ta te runanga tana whaihangatanga. ]





              Waipukurau, Hanuere 3, 1864.

Ki Nepia, ki a te Makarini raua ko te Whitimoa.

  E ta, e te Makarini, tenakoe. Te take i tuhi

atu ai inaianei kia rongo mai koe ko taku hoiho

kua riro i te runanga o Porangahau. Te take i

tangohia ai ko taku tahuritanga ki te katikati—

ko te take tena i tangohia ai. He tuhi atu tenei

kia kimihia mai e korua ko te Whitimoa he rite-

nga mo taku hoiho. Otira ma korua e titiro iho

ki nga pukapuka a Paora. Ki te kite iho korua,

me whakahoki mai ano aua pukapuka ki au. Kua

tae taku pukapuka ki a Paora, utua mai e Paora

ki tetahi o ana pukapuka; taku whakahoki atu,

kaore au e pai kia riro ia Paora taku hoiho—

kaore au e hoatu i te kotahi te kau pauna.

  Ka kite iho korua ka ta ki te "Waka Maori'';

ki te nupepa pakeha hoki, aua korero.

           Na to hoa

                 NA EREATANA TE KURU.





  Ko  nga reta enei a Paora e ki nei a te

Kuru: —

  Kia te Kuru, kei Mangatarata.

  " He kupu ke tenei. Kua tae mai te rongo kei

te katikati koe i Mangatarata. Kia rongo mai

koe, kua riro to hoihoi te runanga. No te Turei,

te 1 o nga ra o Tihema, i herea ai. Ko taua hoiho

kei nga runanga katoa katoa, puta noa atu ki

nga runanga o Karaitiana, o Renata—kei o ratou

ringa e mau ana. Me homai te Ł10 e koe i nga

ra o Tihema, ka hoki ki a koe to hoiho; ki te

kore e puta mai taua te Ł10, ka oti ko to hoiho

te utu mo to putanga ki waho i te ture hipi. Ko

te ho ho, ko " Tare ": ko te ra hei homaitanga i

te te kau pauna, ko te ra mutunga o te Kirihi-

mete. Ki te kore e puta mai i taua ra, kua oti

 te hoiho.

   E hoa, tena ra koe—ka huri, hurihuritu. "



   NA TE RUNANGA o PORANGAHAU PUTA NOA.

                          Tihema 28, 1863.

 No PORANGAHAU, KI A TE KURU.

   E ta kua tae mai to reta ki a hau—tenei hoki

 taku kupu ki a koe. Kaore i a hau to hoiho i

 tango; kaore i te runanga kotahi nana i tango

 to hoiho. I tuhi  au kia  koe  kua  riro to

 hoiho i nga runanga katoa, a, tae atu ana ki nga

 runanga o waho—he  whakaatu taku kia rongo

 mai koe kua riro to hoiho i nga runanga. Me te

 mea nei ko to mahi o mua tenei ahua o to reta i

 tuhi mai nei ki a hau. E ta mei whakarite ana

 ahau i au hiangatanga ki ahau, penei kua wha-

 karara to waha i au. He pono tonu tenei ki aku,

 ehara i te ki hanga noaiho; naku tenei ki—ka

 huri hurihuritu. Ko to hoiho, kei nga runanga

 te whakaaro e hoki ai ki a koe, kaore i au to

 hoiho. Ko tenei kua hoatu koe i a matou ki nga

 Kai Whakawa pakeha. E pai ana—tenei hoki

 kua rongo matou i to whakamate mo matou—

 heoi, kaore matou e pouri ana.

    Nahau e Kuru te patinga i a hau.

    Tunoa i te one i Tawakearau;

    Tahurihuri ai ko Matiu, ko Makaro,

    Ko nga iramutu taua.

                 TE WAKA  MAORI O AHURIRI. 3

                    NA PAORA ROPIHA.



  [Ko matou e kite iho ana he kino kei roto i

tenei mahi a te runanga—otira, a Paora Ropiha

anake ano pea. Kowai hua ai e waimarie te ta-

ngata ki tenei hanga e tango nei i ona taonga ?

Tupono apopo ki te tangata ngakau kino, anana !

he pehea ra ? Ki te mea e hiahia ana te runanga

kia arongia ona ritenga, me ngaware kia aro-

ngia ai; me  aroha  ki nga  tangata, no te

mea he tangata anake—ehara  i te mea he ariki

tetahi, he taurereka tetahi. Ko Paora Ropiha e

hihiri nei ki te tango i te mea a te tangata, me

whakaaro iho ia ki a ia ano—me kore he he ona,

tena ano pea. Katahi maika tenei mahi e tupu

ake nei i waenganui pu o te tangata ! !]





TENA   pea kaore kia kite nga maori

katoa o  Heretaunga  i te reta a te Teira

ki a te Kawanatanga mo toua kainga mo



 Waitara; na konei ka taia e matou ki tenei

 nupepa—koia  tenei: —



                  Waitara, Oketopa 21, 1863.

 E NGA TINO UPOKO O NGA RUNANGA PAKEHA, —



   Tena koutou te mahi ana i nga mahi o te

 raruraru o tenei motu o Niu Tireni. E hoa ma,

 e kimi kau ana au i te take o Waitara i wetekia

 ai. He  papaku pea  no te wai, ina hoki ka

 tangohia nga tangata tiaki o te waka; kahore

 au i te mohio. Ko tenei, ka noho tonu to matou

 kupu i raro i te mana o Kuini Wikitoria, tae noa

 ki te tuturutanga o ta matou whakaaetanga ki to

 matou whenua ki Waitara ki a te Kuini. Ko te

 Kuini hei tami i nga waka, kei pakaru i te ra;

 kia takoto  ora ai i tona takotoranga. Ko  ta

 matou  kupu tena, e te Runanga o nga Pakeha.

 E  hoa ma, e nga tangata, o te Runanga, ko ta

 matou i karanga ai, kia whakawakia a Waitara.

 I mea mai a Kawana Paraone, me whakawa a

 Waitara. Pena tonu te kupu a te Pokiha, a te

 Pihopa, a Kawana Kerei hoki, i tana taenga mai

 ki konei. A, kahore matou i kite i te whakawaka-

 nga; engari i whakahokia poupoureretia mai a

 Waitara kia matou. Kua kitea pea e te Kawana

  raua ko te Pere te he o Te Teira, me te tika o

  "Wiremu Kingi; koia matou i pai ai kia kitea

  hold e te tokomaha. Koia i mea ai matou, me

  whakawa a Waitara: haunga te whakawa i roto

  i te ruma o tetahi tangata, o te Pere ranei, o wai

  ranei, etoru pea nga tangata ki roto. He korero

  titaha tena kia maua. Engari te whakawa nui,

  kia rongo ai te tokomaha. E hoa  ma, e te

  Runanga nui o te Kuini, ma koutou e whakamana

  i a matou kupu nei, no te mea he tangata au no

  te Kuini, he tangata hoki koutou no te Kuini

  ano.

    Ko ta matou whakaaro ano tenei, kia whaka-

  waha  a Waitara. Otira, ehara hoki i a matou

  taua kupu kia whakawakia; na Tamehana ke

  taua kupu; he whakaae kau ta matou. Ka tatari

  nei matou i taua takiwa kia tae mai a Kawana

  Kerei ki konei, kia whakawakia ano a Waitara.

  No te taenga mai o Kawana Kerei ki konei, kahore

  i whakawakia; a ka rokohina nei e te matenga

  o nga Pakeha ki Wairau; na, ko te tukunga mai

  tena i Waitara ki a matou. Kaore matau  i

  mohio ki te take i tukua mai ai; kaore matou i

  tono atu kia tukua mai; a, e rapu nei ano matou

   ki te take i tukua mai ai a Waitara. Otiia i

   rongo pu atu ano matou ki nga kupu a te Pere

  raua ko te Kawana, i mea, ko te take i mahue ai

   a Waitara, ekore e tika kia pana nga tangata kua

   noho ki runga ki te oneone i runga i te rangi-

   marie, ara, a Wiremu Kingi. Ka mea atu matou

   ki a te Kawana, —" E hoa, e te Kawana, he hoiho

   noku te hoiho, ko tetahi tangata i peke mai ki

   runga, ehara i a ia taua hoiho. Ka kite au i

   taku hoiho me tana tangata ano i runga, ka mau

   taku ringa ki te paraire, ka mea atu au ki taua

   tangata, ' E hoa, e rere ki raro, tukua mai taku

   hoiho kia hokona. '" Na, ko taua kupu nei mo

   Waitara. Ko taua hoiho ko Waitara; ko  Te

   Teira te tangata nona taua pihi; ko Wiremu

   Kingi, he pokanoa tana ki te noho i runga. Koia

   i kore ai e tika taua kupu a te Pere raua ko te

   Kawana.

     Ko tenei, e te Runanga o nga Pakeha, kaore o

matou whakaaro ke atu. Kotahi tonu to matou

whakaaro, ko Waitara kia riro atu i te Pakeha.

  Ko o matou ingoa enei ka oti nei te tuhituhi: —

*Te  Teira, Karena, '-"Paranihi, Tipene Warihi,

*Hemi, Hoera, *Tamati Raru, Hona, *Wi Nga

Waka, Matiaha, *Rewiri, Haimona, *Eruera,

Hori Taharoa, Epiha, *Honiana, *Ropoama,

Piripi, *Hita, Rona, *Ropoama, Herewini, *Hori,

Paruka, *Harawira, Mangere, *Rupuha, *Te

Wari, *Watene, Pirika, * Paranihi, Ihaia, *Pene,

Taiti, *Hone Hira, *0timi, *Tipene, *Matiu, Wi

Te Arei, *Werahiko. Otene, Tamati, Hakaraia,

 *Wiari, Heremaia, Erueti.



   Na ko matou tenei e piri nei ki a te Kuini, ki

 te ture kotahi, ki to matou matua kotahi. Ahakoa

 whakawaia matou e te kai whakawai, ahakoa

 whakawehiwehia matou, ekore matou e wehi.

 Ka manawanui matou ki to matou Kuini. Ka

 pena matou me te Tui i harihari nei i te kirikiri

 kohatu ki roto ki te ipu wai, a ka puta ake te wai,

 ka inu, ka makona. Ekore matou e rite ki te

 heihei; na te parera nga hua, na te heihei i awhi.

 Waihoki, ekore matou e pai ma the Kingi matou

 e awhi, engari ma te Kuini matou e awhi. Wai-

 hoki, ekore matou e pai ki te awhi i nga ritenga

 a te Kingi, pena me te heihei e awhi nei i nga

 hua a te parera, a te kuihi, a te take. Kia kotahi

 ano ta matou e awhi ai, ko te Kuini anake.

   Heoi ano, ka mutu.



   E hoa ma, kua makatia e au te ingoa o nga

 tangata nona taua pihi whenua *. Engari ko

 Tipene, ko Te Otimi, ko Paranihi Tiwana, ko

 Pene, na o ratou wahine i taki [take ?] ai ratou

 ki taua whenua. Ko era atu, na to matou Run-

 anga.



                NA TE TEIRA MANUKA.

   [Ko te reta nei a te Teira he mea whakatakoto

 ki runga ki te papa i te hui o te Runanga nui o

 te Kawanatanga i Akarana inanoa nei—he mea

 kia taia. Tirohia ana  e te Koroneho i reira ai

 ano, katahi ka tuhia e ia te kapi nei, ka mau

 mai ki Nepia, ka homai ki a matou mo te ' Waka

 Maori'. Ko  nga reta hoki a Waikato, a te

 Wheoro  hoki, i tera nupepa, na te Koroneho ano

 i mau mai i taua Runanga. ]







  NGA  KAIPUKE U MAI  ki NEPIA.

  Hanuere 9—Te  Pairato (Pilot), he kaipuke rahi.

    No Hopa Taone mai. 1000 peke paraoa, he ti,

    he kawhi, he kaata, he parau, he rakau kani-

    kani, he pou, he huahua, he tingara, he tupe-

    ka, he aha noa atu i runga—he tini nga kai

    me nga taonga.



  Hanuere 10—Te  Kuini (Queen), he tima, 300

    tana. No Otakou, no Poti Kupa, no Po Neke

    mai. Nga pakeha i runga 57 tae ki te GO; e

     haere ana ki Akarana hei mirihia (hoia nei).

    Tokorua i eke mai ki uta ki Nepia nei.



  Hanuere 13—Te  Tira, (Zillah), 68 tana. No Aka-

    rana mai. He taonga, he kai, he wahie nga

    utanga. Tokowha  nga tangata eke mai.



   Hanuere 13—Te  Hakiheihe, (Success), 59 tana.

    No  Akarana mai. He  paraoa, he aha atu i

     runga.

   Hanuere 13—Te Kuini, 32 tana, he kune. No

     Turanga. He kau i runga, he aporo, kotahi te

     poaka, Nga tanga maori i runga 8.



   Hanuere 18—Te Rangatira, he tima, 107 tana.

    No Po Neke mai. Nga tangata eke mai 6.



   Hanuere 19—Te Nepia, 572 tana—he kaipuke

     rewa toru. No Ingarani mai. Ekore e taea

     te tatau nga taonga rae nga kai o runga.



   Hanuere 21—Te Kuini, tima nei—300 tana. No

     Akarana mai.



      NGA KAIPUKE KERE ATU I NEPIA.

   Hanuere 11—Te  Kuini, he tima, 300 tana. Ki

     Akarana. He huruhuru  hipi i utaina atu i

      konei.

4               TE WAKA MAORI O AHURIRI.

Hanuere 18—Te  Rangatira, he tima, 107 tana.

  Ki Akarana.

Hanuere 22—Te Kuini, tima nei. Ki Po Neke.





  HE TAKANGA PARAOA MA RAU  TANGATA, —

Me  hoatu ki roto ki tetahi pakete kia wha pauna

paraoa, kia wha pauna paramu kua tangohia nga

kakano o roto, kia wha pauna karana (paramu

matariki nei), kia wha pauna ngako (taupa nei),

he mea tapatapahi kia matariki rawa, e waru nga

puunu  maraihi, me te wai maori kotahi koata.

 Heoi, me whakahanumi rawa enei, ka kororirori

 ai, ka riringi ki roto ki te peke kariko, whitiki

 rawa, katahi ka tuku ki roto ki te paata. Kia ko-

tahi te rangi tinana e koropupu ana i runga i te

 ahi; ko te peke me tuku ki roto te wai wera i te

 tuatahi, a, ka taia ki te puehu paraoa maroke—

 kia kore ai e piri ki te peke me ka maua.





   KOTAHI PAUNA HEI UTU.

 KUA    NGARO   atu i Nepia nei kotahi te hoiho

       poni nei, he whero pouri nei te ahua; he

 pango te whiore, me nga huru o te kaki; ko nga

 waewae o muri he ma; he tongi ma kai te rae;

 ko te parani he penei V kai te kaki.

   Ko te moni i runga na ka hoatu ki te tangata

 mana e mau mai taua poni ki te whare paparikau-

 ta a Teone  Hipere, (John Sebley), i ko atu o te

 toa o te Hutana i Nepia nei.



  TURANGA  TERA HOIHO.

 " E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

 nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

 mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

 utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

 marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

 hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

 mai ki a ia.

    Heekipiri rori





           WHAKARONGO!

 E MEA    ana a WIREMU RAETEPONE, o

      Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai

 ratou e hokohoko tonu ana ia i te "Witi, i te Poaka,

  i te aha noa atu hoki a te tangata maori.

   Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha

 kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko





KO TE TOA HANGA O WAIPUKU-

                RAU.

           MO TE HOKO  INAIANEI.

  50 PEA PARAKETE pai rawa; he mea wha-

     nui ia, he mea taumaha

    He huhua noa atu nga kakahu katoa, mo te ho-

  toke nei, kei reira e tu ana; he mea kaiwhiri ma-

  rire mai

     50 pihi o te PIWHI puru nei—he mea tino pai.

     12 pihi o te PIWHI taua nei,

     24 POKE whai kakau ano; he  mea hanga

             na Karingi.

     48 PATITI; he mea hanga ano na Karingi.

    100 KAKAU  poke papai rawa.

            NA WETARIKI TAROUA.



   Ko te toa hanga o Waipukurau,

  HE    karanga atu tenei na WETARIKI TAROUA

        tena nga hanga kei i a ia inaianei mo te

  hoko, ara; —

    He Katikati hipi; he mea hanga na Hoapi

   He  Hinu popo mahunga; he patara paku etahi,

         rarahi etahi

    He Kohatu  oro katikati, oka, aha atu

    He Tarau taaka, he kanawati etahi, mo te hunga

         katikati hipi

    He Tarau mohikena, 100 pea. He mea  tino

         pai ia

    He Tarau mohikena—he mea tarapu—50 pea

    He Tarau peretihi—huruhuru—haere  hoiho nei,

       30 pea. He mea whakatawakawaka

    He Paraikete maha noa—erua nga takai. He

       mea pai rawa

    He Hate katene, whakahaehae nei, e rua nga

         keeihi

    He Hate Karaimiana—huruhuru nei ano

  Me etahi hanga maha noa atu. Ma  te MONI

      whakatakoto tonu, ka iti rawa ai te utu o

      enei taonga.

            Na WETARIKI TAROUA.

    Oketopa 3, Waipukurau:



       HE  TAONGA!

       Katahi ano ka tae mai i Ingarani.



 TENA, kei te Toa a te Hutana, raua ko  te

      Eawini, i Nepia nei, nga parakete whanui,

 matotoru rawa—he mea hou tonu mai no rawahi

 mo te hotoke nei

                                               £  s. d.

 Nga parakete whero, mo te mea Kotahi... 1 00

 Nga mea ma, mo te mea kotahi..... 15  O

 Nga mea pura, mo te mea kotahi...... 14 O

 Nga kaawhe, ne mea pai rawa—huruhuru

          anake—mo  te mea kotahi... 1 00

   Tenei ano hoki etahi taonga katahi ano ka tae

 mai i Ingarani, ara; —

     He Hate Marikena

     He Puru Hate—huruhuru kau

     He Tarautete Mohikena

     He Piwi huhua noaiho—he mea tino pai, he

          mea iti hoki te utu

     He kahu wahine—he huruhuru anake. Ko te

          utu, rite tonu ki te katene

     He Kariko, he Huka, he Tupeka momona ra-

         wa, he aha noa atu.

   Ma  te korero e aha ai enei taonga; engari me

 kite rawa ano, katahi ka mohiotia te painga.



       Na te HUTANA raua ko te EAWINI.

   Nepia, Akuhata 20, 1863.





      PANUITANGA.

 HE     pakeha hoko i nga kai maori nga tangata

        kua  tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara,

  i te witi, i te aha noa.

         Ko te WATA ratou ko KENERE

               ko WATA ano.





  HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te

    'Haaki Pei Herara, ki Nepia, i te Hatarei i

    nga rua wiki katoa—tena rua wiki, tena rua

    wiki.