TE WAKA MAORI O AHURIRI

" KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 24. ]       NEPIA, HATAREI, APEREIRA  30, 1864. [VOL. I.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                    MAI. 

KO Matene Ngapuhi e ui ana ki te tikanga i kore

ai he nupepa mana. Aua ano. Ehara i a matou

te kore. Nau ano ra i ki me hoatu nga nupepa

mau  ki te meera ki te Mahia—heoi hoatu tonu

ana e matou, kaore ki a mahue tetahi. Engari

mau  e ui ki a te Moreti; e ki ana hoki koe kai te

mohio taua pakeha ki a koe. Ma matou hoki e

ui ki te pakeha tiaki i te meera o te Wairoa—

tena pea kei reira e takoto ana. Kua tahaetia

ranei e tutahi tangata. Mau ra e ki atu ki a te

Moreti kia kaua e hoatu te nupepa mau ki te

tangata ke mana, e mau atu; engari me waiho

umu  ra ano e tiki mai, kia tika ai. Kai te pouri

matou i te ngaronga o au nupepa.

  Tenei nga herengi e rua (2s) a Wiremu Paekohe

o te Mahia kua tae mai; me nga herengi e rua

(2s) hoki a Wi te Rua Maunga o te Mahia ano.

Ko  nga herengi (2s) a Hoera te Kautu tenei ano.





KUA  mutu  pea tenei te whawhai ki nga

Kainga  o Waikato inaianei; he mea hoki

kua riro katoa mai nga kainga o reira ki

te pakeha, kua kore he hoa whawhai. Ko

nga  tangata o te Kingi kua riroriro atu ki

etahi wahi o te moutere. Ko  te Tianara

me  te nuinga o nga hoia kua riro mai ki

Tauranga  i runga kaipuke; ko etahi kua

waiho atu i Rangiaohia i roto i nga paraki

hei pupuri i nga kainga. Heoi, kua mate

ena iwi i runga i ona kainga; te whaka-

mutua  pea tona mahi ka tahuri ki nga

 ritenga o te Kuini kia noho ora ai ratou

nga morehu; kaore, kua riro mai tenei

 ki nga kainga o etahi tangata whakakino

 ai—koia tenei kei Tauranga inaianei. Me

 titiro tenei tatou ki Tauranga, kei reira te

 rongo o te riri apopo—a, ko tona mutunga

 iho apopo he pena ano me Waikato.





         T  E    W  H A   W   H   A   I.

 E riri ana te riri i Orakau ka rewa mai te

 tohu i Maungatautari i te Hatarei, te 2 o

 nga ra o Apereira, ka haere mai ki Pukerimu

 huaki ai—he pa no te hoia a Pukerimu

 kei tana whenua. He mahara kua mene

 te nuinga o nga hoia ki Orakau i haere mai

 ai—tau  ki te 250  taua tohu. No  te

 tatanga ki te pa ka rokohanga i etahi o nga

 hoia haere hoiho e hoki mai ana ki te kainga

 me nga kete kaanga hei kai ma o ratou

 hoiho. Katahi ka puhia taua hunga hoia

 nei; ka tu aua ko te hoiho kotahi, ko nga

 tangata i puta katoa. Katahi ka whakaputa

 etahi o nga hoia ki waho ki te riri; ki hai

 i maunu nui ki waho, koi titiro nga maori

 he tokomaha ratou, a, ka wehi, ka oma.

No  te kitenga i te hoia e haere atu aua ka

whati ki te taiepa i muri i a ratou, he mea

keri a awatia hei taiepa kau—katahi ka

tau iho ki koua pupuhi ai. Ki hai i whai

miniti e pupuhi aua ka riro ano, ka whati

kino tonu iho; makaia aua etahi o ratou

kahu ki te whenua kia mama ai te oma.

He  tokoiti no nga hoia haere hoiho i reira

te taea ai te kokoti kia tae ake nga hoia

haere i raro—ko  te  nuinga o nga  hoia

haere hoiho e ngaro ana i Orakau. Heoi,

ka  whaia haeretia e te hoia  i raro i te

whenua; whai noa, maero noa e whai ana,

katahi ka tukuna atu ka hokimai ki te

kainga. Kaore o te pakeha i tu; kaore

hoki i mohiotia o tera.

  Kotahi te tangata maori, ko Hakaraia te

ingoa, he kai hari meera no te Kawanatanga,

i mau  i te hoa riri, arahina atu ana ki

Maungatautari. No  te taenga ki reira ka

puhia tona hoiho, ka tahuna te tera me te

paraire ki te ahi, me te peke o te meera

hoki i tahuna ano. No te 3 o nga ra o

Apereira ka haere atu te tangata no Wiremu

 Nera ki te tono i taua tangata kia tukua

 mai; heoi tukua mai ana, me te ki mai

 koki heoi te tangata e whakaorangia—ki

 te mau  he tangata apopo ake nei e hari

 meera ana mo te Kawanatanga me pupuhi

 kia mate.

   Ko Wiremu te Awaitaia o Ngatimahanga

 kua tae ki Porewa i Maungatautari ki te

 korero ki nga rangatira o reira kia whaka-

 mutua te whawhai, kia houhia te rongo.

 I waho o te pa ta ratou huihuinga. Ka

 korero atu a Wiremu te Awaitaia, ka ki

 atu kia hohoro te whakaae ki nga ritenga

 o te Kuini; heoti ano he oranga mo ratou.

 Ki te roa ratou e rapu aua katahi ratou ka

 raru apopo. Ko Waikato  rawa ano taua

 i karanga atu ai kia whakarongona aua

 korero. Mehemea ko te ahua o mua ka

 rongo ratou ki tona reo; ko tenei, kua

 wehe ke atu pea i a ia o ratou whakaaro.

 He tangata ia no te pai; te maunga o te

 rongo i mua i Taranaki, i reira ano ia—

 ko tona mahi pai tena he houhou rongo.

 Katahi ka whakatika a Kereopa o Tainui,

 a Ruihana o Ngatipou, me etahi rangatira

 atu o Waikato, o Ngatimaru hoki, ka ki e

 pai aua ratou ki te tikanga o te Tianara,

 me homai e ratou a ratou pu ki a ia; heoi,

 ka tae a Kereopa ki nga pu e rua ka wha-

 katakoto ki te whenua; katahi ka ki atu

 nga kai whakamaori e kore e pai te Tianara

 ki tena, engari me mau rawa e ratou nga

 pu ki a te Tianara, ma o ratou ringa ano

 e hoatu. Heoi, whakatika ana nga  ta-

 ngata te kau ma rima haere tonu atu aua

 ratou ko Wiremu te Awaitaia, tae atu ana

 2              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

 ki a te Tianara i Pukerimu, hoatu ana a

 ratou pu. Ko  nga ingoa o aua tangata

 koia enei; —ko Ruihana  o Ngatikarewa,

 he pu tana i homai ai; ko Kereopa o Tai-

 nui, he pu hoki tana; ko Hapurona  o

 Ngatiwhauroa, he pu tana; ko Paupa

 raua ko Hamiora  o Ngatiruru, he pu a

 raua; ko Hamuere o Ngatimahanga, he

 pu tana; no  Ngaungau ko Eruera, ko

 Hone Haki, ko te Remainuku, ko Kara-

 nania, ko Renata, ko  te  Watene, ko

 Maihi, he pu anake ta enei; ko  Paora

 Puni, ko Rauaruhe, he taiaha ta enei. Ko

 Mohi te Ahi a te Ngu i tuku mai i tona

 pu; engari ko ia i noho atu, he mate no

 tona turi. No  te Turei, te 12 o  nga

 ra o Apereira, ka hoki atu  etahi o ratou

 ki Porewa ki te korero ki nga hoa i mahue

 atu kia haere mai ki roto ki te pakeha—

 ua  te Tianara ratou i tono atu. No  te

 Wenerei ka manu  mai nga waka te kau

 ma rima; nga tangata i runga 28 nga tane,

 57 nga wahine me nga tamariki—tae ka-

 toa mai enei ki te pa o nga hoia, kai te

 pakeha  e  noho ana inaianei. Titiro atu

 ki te kuri, ki te poaka, ki te aha noa atu

 i runga i nga waka, ehara i te hanga ake !

 Nga  hapara, nga pikaka, nga poke, nga

 kapu, nga taiaha, nga patiti, nga kete, nga

 kahu, nga pouaka, nga kohua, nga pata,

 me nga pu, me te mokai kaka, me te aha

 noa  atu, tomo tonu nga waka. Heoi,

 ekore e ngaro te mate o Waikato i tukua

 mai ai a ratou wahine me a ratou tamariki

 ki te pakeha—he hemo  kai, koia i tukua

 mai ai enei koroheke me nga wahine kia

  watea  ratou ki te riri, koi raruraru i te

  hanga wahine. Ko  te nuinga o nga ta-

  ngata o te kainga i haere atu ki etahi wahi

  o te motu—e ki ana kei Taupo etahi. No

  te Taitei, te 14 o nga ra, ka haere atu nga

  hoia 550 ki te tukituki i te pa, rokohanga

  atu tokotoru tonu nga tangata, he koroheke

  anake, i roto e noho ana—a, waiho iho

  aua e te pakeha kia noho ana. Ko etahi

  tangata i kitea atu i runga hiwi e haere

  atu ana, e aia haeretia aua nga kau e waru.

  Katahi ka  hopohopongia e te hoia nga

  poaka i mahue e taua iwi, me nga naninani,

  me nga manu; muri iho tahuri ana ki te

  tukituki i nga taiepa, ka mutu hoki mai

  aua ki to ratou kainga. Na, ko te whaka-

  mutunga tenei o nga kainga o Waikato i

  taua whenua; kua riro katoa mai ki te

  pakeha.



    Kua  hui nga tangata o te Waiau ratou

  ko nga rangatira o tetahi o nga manuwao,

  me nga Kai-whakawa pakeha tokorua, ki

  te whakapuaki i o ratou whakaro i roto i

  nga kino o tenei takiwa. ' Hui katoa nga

  maori i taua hui 150, nga pakeha 60. Mo

  te pai anake nga korero o taua iwi nei,

  mo  te pai anake; ko te piri anake ratou ki

  nga Ture o te Kuini. Te kau o ratou, he

  tangata anake  no roto i te riri, i tukua

  mai a ratou pu, i ki tuturu hei tangata

  ratou mo te Kuini.



    No te 18 o nga ra o Apereira ka wha-

  kamatea a Ruarangi raua ko Okeroa mo

• ta raua mahi kohuru—ta Ruarangi ko nga

 wahine: pakeha; ta; Okeroa, ko te Waiti,

  he tangata maori no Ngapuhi. I whaka-

taronatia aua tangata. Haere  tahi atu

ana ratou ko nga  minita ki te wahi hei

whakamatenga. Te taenga atu ki reira

ka tangi ki nga Minita, ka ru ki nga pa-

keha tiaki o te whare herehere, muri iho

ka tuku i o raua tinana ki te mate. Heoti

ano ta te tangata ko te tinana; ko nga Wai-

rua kai te Atua nui o te Rangi te whakaaro

mo  ena. Ko  te tinana o Ruarangi kua

hoatu ki ona whanaunga na ratou i tanu i

Oraki. He  maori ano etahi e matakitaki

ana ki te whakamatenga.

  He parau te ki kua mate a Rewi o Nga-

timaniapoto, kai te ora tonu—kai Rangi-

toto e noho  aua inaianei, ratou ko nga

morehu o Orakau.



  Tokowaru  nga maori o nga mea i riro

ora mai i te pakeha i te riri i Orakau kua

mate i muri nei, i ona tunga. Tokorima

hoki nga pakeha kua mate i ona tunga

ano.



         HAURAKI

  Ko  nga tangata katoa o Hauraki i uru

ki roto ki te riri o Waikato kua whakaae

ki te tikanga o te Kawanatanga, kua tukua

mai nga pu, me nga aha atu. Nga mea i

riro mai 36 nga pu, o nga taiaha, 3 nga

 patiti, 13 nga hamanu, 125 kariri. He

 kaipuke hoki tetahi, he rewa tahi, kua

 tukua mai ki a te Kawanatanga. Ko te

 kaipuke ia nana i kawekawe kai ki a Nga-

 tihaua, ki a Waikato hoki, i te nohoanga i

 Pukorokoro na nga tangata o Kauaerunga

 te take o taua kaipuke.

   Ko Haora Tipa, ko Rawiri te Ua, ko

 Tauewaha, ko te Moananui, ko te Hauau-

 ru, ko te Waka, he rangatira anake, kua

 uru katoa ki te taha Kuini—kua tae ki a

 te Kawana korero  ai i ta ratou hiahia kia

 noho ratou i raro i te mana o te Kuini, kia

 manaakitia hoki nga ritenga o nga Ture o

 te Kuini.



      TAURANGA.

 E MAHARA  ana ekore pea e roa ka timata

 te riri i Tauranga. Katahi hoki ka toko-

 maha nga maori o reira; e ki ana ko nga

 tangata ia o te whawhai i Waikato—no te

 matenga i tona kainga katahi ka heke mai

 ki Tauranga. E rua maero te pamamao

 atu o ta ratou pa i ta nga hoia; tera atu

 hoki etahi pa kai tahaki atu. Korero mai

 ana tetahi o nga maori o reira, o te taha

 Kuini, ki aua ko Wi Tamihana tetahi kei

 roto i te pa hanga hou nei. Ko te Tianara

 me  nga hoia 800 kua tae ki reira inaianei

 hei kai awhina i nga mea tuatahi.

    Ko etahi hoia kua riro atu i runga kai-

 puke ki Taranaki.



             TE    MAHIA.

  KUA rongo matou ki nga tangata tokowha o te

  Mahia e hiahia ana kia haere ki te riri o Waika-

  to raua ko te Pakeha. Na, ka rongona e Ihaka

  Whanga  ka patua ta ratou hiahia, ka ki atu ki a

  ratou: —" E hoa ma kanui to koutou he; engari

  me noho koutou. Mehemea e hianga ana koutou

  ki te haere ka murua  koutou e au  inaianei.

  Ehara i te uri no tatou a Waikato, engari he hoa

  riri noku i mua ai. I tenei rangi kaore au e

  whakaoha atu ki a ia. Toku uri ko te pakeha—

  na nga ritenga pakeha i ora ai tatou i Waikato.

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI. 3

Mehemea ko nga ritenga maori o mua, penei e

mahi tonu ana a Waikato ki te patu i konei. Ko

tenei, waiho atu i a ia tana riri, mana ka mate

atu i te pakeha, kia ahatia atu—nana ano tana

mahi. "  Heoi hei konei ka mahue te whakaaro o

aua tangata, ka noho. E whakapai ana matou

ki te ritenga a Ihaka ki te pupuri i aua koroke

kia noho tonu tona kainga i roto i te ora. Te

pena hoki nga tangata o Petane, o etahi wahi atu

hoki o te rawhiti, kia kore rawa e maranga te

ingoa o te kino ki tenei kainga.





               PETANE.

 I TE haerenga o Paora Toki, ratou ko ona hoa, ki

 Waikato tahuri ana ki te patu i nga hipi a nga

 pakeha i te huarahi hei kai ma ratou. Haere tau,

 e Pao!

 HE WHARANGI  TUWHERA MA  NGA

          ROA  TUHI MAI.





                       Wairoa, Maehe, 1864.

 Ki A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI, —

   E  hoa,

   Tenei nga korero kia rongo mai koutou. Ka

 noho te pakeha ra, ka whiu mai i ana hipi; ko

 te ingoa o taua pakeha ko Paranene (Fannin)—

 raua ko tona hepara. E whiu atu ana i a raua

 hipi ki Petane tu ai. Te taenga mai ki te Wai-

 roa nei katahi ka whakakauria ki ro wai; ka kau

  nga hipi ra, tata rawa ki uta; katahi ka anga ki

  waho te kau, ka mate etahi. Ko nga mea i ora

  i hokihoki ki te taha i kau mai ai—heoi, ka pau

  nga mea ora ki uta. Ko tetahi iwi o konei, ko

  Ngatipohehe te ingoa, kei te tahae i aua hipi.

  Riro ake 10 nga hipi ora i riro i taua iwi, me te

  hipi i aroha ai taua pakeha, he hipi pango, he

  tourawi. Tohe noa taua pakeha nei ki tana hipi

  ki hai i hoatu; homai noa e taua pakeha nga

  herengi e rima, ki hai i pai taua iwi nei ki te

  hoatu i taua hipi.

    E whiu ana pea ia te pakeha ra i ana hipi, kua

  takoto ake te ngakau whanako o tenei iwi. Tai-

  kiri koe te maori e ! He tika te he o Ngatipo-

  hehe, tika rawa.

                Na te WATENE TOROMATA.

  [Ka tika te ingoa o taua iwi, ko Ngatipohehe—

  he pohehe hoki. E tika ana kia panuitia to ratou

  mahi he. me kore e whakama. Mehemea  e

  hiahia ana te Paranene kia whakawakia ratou,

  tera ano e taea te whakawa—kai a ia te wha-

   kaaro. ]

               Waimarama, Apereira 20, 1864,



  Ki A HEMI WURU,

     E hoa tenei ka kite a au i te korero o te nupepa

   ki a Morena. E kiia ana taua kupu kia toru ake

   nga nupepa ki muri ka taka te tau, ka mutu iho

   te mahi i te nupepa. Koia nei te kupu i titiro

   iho ai maua ko Morena. Katahi ka tae mai te

   kai a te Kaka te ngetengete ki roto i a maua;

   aro, te pouri, ka whakamutua nei te mahi mai i

   te nupepa e rongo ai te mohoao i te korero o te

   awanui. Puta ake ana to maua whakaaro e tika

   ana te whakamutunga iho o taua nupepa ki nga

   tangata kaore nei e tahuri iho ki te manaaki i

   tenei tamahine hou, i te nupepa. Erangi ko to

   maua nei tino kupu me wehewehe e koe te hunga

   i utu; ara, rae kauta kia mohiotia ko ena ta-

   ngata i utu. Kaua e whakamutua e koe te tuku

   mai i te nupepa ki a matou. Kanui hoki te pouri

   ake o toku whakaaro ka whakaritea nei a au ki

   te ritenga iho o nga tangata Kingi maori—no te

    Kingi hoki ena tangata e kore nei e hiahia ki te

   utu i te nupepa ki a ratou. Ehoa kaua e whaka-

   mutua  te tuku mai i te nupepa ki au; ki te kiia

   e koe kia nuku ake he utu mo te nupepa o tenei

    tau hou e haere ake nei, ka utu ano a au i te

    £2, i te £1 ranei.

             Ka  mutu te korero,

                       Na MORENA.

                     Na HAWEA.

                         Na HORI NIA NIA

            Tari, Akarana, Apereira 20 1864.

Ki A TE MAKARINI, —         

E hoa, tenakoe; koutou ra ko ena hoa o taua.

Tenei a hau kua hoki mai i Waikato. Kua kite

a hau i te mate o Waikato—tangata whenua ho-

ki. Kanui toku aroha ki tenei kainga ki Waika-

to, ka ngaro nei nga tangata i runga i tana mahi

kino. Hei tauira pea tenei kainga ki te motu

nei; mana ka kore e titiro mai ki tenei iwi ka

ngaro nei, e pai ana—hei mate ano mo tona ti-

nana.

  E Ma, e hiahia ana ano au kia haere atu ma

kona kia kite iho i a koutou ko ena hoa o taua;

 heoi, ko te kupu i kiia ake ai a hau kia haere mai

 kaore ano i puaki i a te Kawana—kei te puritia

 tonutia a hau e ia.

   E Ma, kia kaha te korero ki nga rangatira o

 Heretaunga kia pai te noho. Kati ratou a wha-

 karongo ki nga korero teka e haere atu ana i roto

 i Waikato, i etahi wahi atu ranei o te motu nei.

 Kati tonu he mahi ma matou nei ko te whaka

 haere pai anake i te ingoa o to matou nei tipuna,

 o Kahungunu. I pouri ano toku ngakau i toku

 taenga ki Waikato e whakahuatia ana te ingoa o

 toku tipuna, o Kahungunu, i roto i Waikato—ara

 nga tangata i haere mai ki runga i tenei kino.

 Heoi ano. Hei kona ra e hoa noho mai ai i tena

 kainga o tatou nei.

   Na tou hoa aroha pono

          Na RANIERA TE IHU o TE RANGI.

                                                                                             



         Tapuaeharuru, Taupo, Maehe 16, 1864.

 Ki A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI.

   He  whakaaturanga tenei naku i aku whakaaro

  e puta nei i roto i nga whakaaro kino a nga -ta-

  ngata, a nga rangatira katoa, o te motu  nei.

  Ehara i te iwingohe i au ki te riri; ehara. Hu-

  atu ko te mea e whakaarohia nuitia na e aku

  mahara i roto i au, ko te ritenga o tenei ingoa o

  te rangatira. Kua he katoa, ko au anake mana

  te whakaaro pai. Te mea tawhito, ko te rongo

  wahine ta raua ritenga whakaaro pai. Na, ki

  hai i marama i au tena ritenga; pouri tonu, he

  mea ano ka tika, he mea ano ka he tonu. Na

  katahi ano au ka marama ka tae mai net te Ture

  o te Atua ki tenei motu nei mo te wairua. Otira

  kaore ano au kia tino marama—he marama ano

  ia me ka whakarongo nga tangata katoa. Muri

  iho ka tae mai te ture o te Kawanatanga e wha-

  kahaere nei i nga pai mo te tinana o te tangata;

  katahi ka marama i au. Koia au ka piri nei ki

  te whakahaere i a te Kuini ture, hei oranga mo

  te whenua, mo te tangata; hei mana, hei pai ki

   nga iwi katoa  o tenei iwi rawa  kore, o te

   Maori.

     Ko au, ko tenei tangata, ka tu tonu i raro i ta

   ateatanga o te poho o aku matua, o te rongo mau,

   o te pai. Me te Kawana hoki, ko ia te kai wha-

   ki o nga ture o Kuini Wikitoria. Whakarongo

   mai e hoa ma, e nga pakeha katoa; ko te tangata

   whakaaro kore nano e korero ana i nga korero

   whawhai ki te pakeha—e ki ana ki te mate o te

   pakeha. Tena ko au, ko tenei tangata, i whaka-

   mau a rongo kia tina—hore ona mutunga. Ko

   aku whakaaro ena e hoa ma. E Kawana Kerei,

   e te Makarini, ko aku whakaaro ena e tuku atu

   na ki a korua. Me  tuku atu kia perehitia tenei

   reta kia kite nga hoa pakeha i aku whakaaro—

   kia marama ai nga tangata o te maramatanga,

   kia watea nga tangata o te kino.



         Na te POIHIPI KAI-WHAKAWA MAORI.

       PANUITANGA.



    HE     panui tenei na Piripi Tarapera (Dolbel)

         kia mohio nga tangata katoa ka whakatakoto

    e ia he rongoa kuri ki tona kainga i Tutaekuri, i

    te taha ki te Puketapu. Kia tupato nga tangata

    haere i reira ki o ratou kuri.



           PANUITANGA

    TENEI  kei au tetahi hoiho e tiaki ana. Ko

      taua hoiho he tariana; ko te huruhuru he

    puhinahina; ko te parani tenei M. H. R. Ko te

    rua tenei o nga marama e tu ana i au taua hoiho

    Ka kite te tangata nana i tenei panuitanga me ha-

    ere mai ki a hau kite Takapau.

                    Na TAMIHANA.

     Apereira 20, 1864.

               TE WAKA  MAORI  O AHURIRI. 

KARANGATIA ! KARANGATIA!!

 TENEI  TE HAERE  NEI nga kaipuke taonga

  A   a te HUTANA raua ko te EAWINI i roto

 i nga marama katoa. Heoti nei ano te whare e

 uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei

  i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

    Nga kahu huruhuru o tenei whare mo te hotoke,

  he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma-

  rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare

  he hira ke noa ake i to etahi whare te pai—ki

  te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he

  paipa hei puninga.

    Ko nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene,

  mo te iari; he kara mau—ki te mea ka whakama-

  tauria tera e hoki tonu mai te tangata ki te hoko.

    Ko nga kai katoa hoki kei konei e takoto ana;

  ko te huka kaore he kirikiri i roto.

    No mua noa atu ano tenei whare, ehara inaianei;

  ehara i te mea tupa ake i te po kotahi me te

  harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te

  hoko; he mohio hoki no  ona tangata ki ana

  mahi, ki te tango mat i te kahu pai, i te kahu iti

  te utu o rawahi.

        Na te HUTANA raua ko te EAWINI.





      TAHUTI  MAI! TAHUTI MAI! !

 TENEI   nga hanga e makaia noatia ana e au;

  ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga

 hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga

 paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati,

 nga kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha

 noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu he

 iti noaiho—he mea  hoki naku  kia we te riro, i

 whakaititia ai. Ma koutou e haere mai ki te ti-

 tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai.

                   Na  te NOURE

                           Kei Hekipiri Rori.





         TURANGA  TERA HOIHO.

 " E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

 nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

 mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

 utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

 marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

 hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

 mai ki a ia.

    Heekipiri rori





               PANUITANGA.

 HE     pakeha hoko i nga kai maori nga tangata

        kua  tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara,

  i te witi, i te aha noa.

         Ko te WATA ratou ko KENERE

               ko WATA ano.



   HE HOKO! HE HOKO! HE HOKO!

KATAHI     ANO au ka ki atu ki aku hoa maori,

       e hoko nei matou, tenei nga taonga tini noa

iho kei au. Katahi ano aku hanga i ki ai au he

pai rawa. He mea tae hou mai hoki ia i runga i

te kaipuke i a te ' NEPIA. ' Ekore ano e taea te

tatau. He aha kia korerotia ai; engari ma kou-

tou e haere mai ki te matakitaki—ahakoa, kore te

moni i a koutou me haeremai ki te matakitaki;

tena te rangi e kite ai koutou i te moni ka hoki-

mai ai ki te hoko. He utu iti te utu. Ko te pa-

 raikete ma, he mea ano 12s. mo te mea kotahi;

 he mea ano 15s.; he mea ano I8s.

                   Na te HATANA.



     AKIHANATANGA



I RUAHINE  I  TUTAEKURI

             HE HOIHO.

    HE KAU, HE  HIPI, HE AHA ATU.



 EHOA      MA, tena au kei te whakatu i takuaki-

       hana. i te Whare Paparikauta i Ruahine i

 roto i nga marama katoa—ia marama, ia marama.

 He akihana hoko Hoiho, Kau, Hipi, Poaka, me

 etahi atu mea ora; tetahi, he tarutaru kai hoiho

 nei, he kaanga, me nga parau, me nga aha noa

 ahu whenua  nei. Ko te akihana tuatahi e takoto

 mai nei hei te HATAREI, te 2 o nga ra o Aperira

 e takoto ake nui, ka timata i waenganui ra—i te

 haora o te tina

    Ko te tangata e whai hoiho ana, aha atu ranei,

  mo to hoko, me pa wawe mai ki a au ki Nepia nei.

   Te utu maku, mo te Kai-hoko akihana, kia ko-

  tahi herengi i roto i te pauna Kotahi, me ka raro

 mai; ka rua pauna, ka rua herengi—heoi nei ano

  te utu.

    Te utu mo te nohoanga o te kau, o te hoiho ra-

  nei, i roto i te taiepa i te po kotahi, he hikipene

  mo te po kotahi. Te tangata pirangi ki te waiho

  tona hoiho, kau ranei, ki roto i te taiepa me pa

  mai ki au, ki te pakeha nana te paparikauta ranei

  i reira ano. Engari, mo  te hoiho, kau ranei,

  kaore e riro, kia rima herengi e homai ki te Kai-

  hoko mo  te whakaaritanga. 

Ka te IENIHI,

                           Kai hoko akihana.





     RUA PAUNA  HEI UTU.

 KUA     NGARO    tetahi hoiho uha, me te pata

        waiu nei te kara, (he ma tu a  whero

 nei); kei te pakihiwi maui te parani, he penei j

 E  whakaaro ana te tangata nana i Patangata taua

 hoiho e haere ana i te tau kotahi me te hawhe ka

 mahue  atu nei.

    TETAHI, he kuao ano nana, he whero, he uha

  ano; he penei te parani i te pakihiwi maui A;

  e rua tau o taua kuao. Ka riro nga paura erua

  ki te tangata mana e kawe mai aua hoiho ki a

  Apata i Waipaoa. Tena pea kua whanau te rua e

  nga kuao i tenei takiwa.

                         Na APATA,

    Waipaoa, Maehe 11, 1864.





                   WHAKARONGO!

 E MEA    ana a WIREMU RAETEPONE, o

      Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai

 ratou e hokohoko tonu ana ia i te "Witi, i te Poaka,

  i te aha noa atu hoki a te tangata maori.

   Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha

 kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko







      PANUITANGA.

  KUA     HAERE   ke atu i Pakowhai, i roto i nga

        marama timatanga o te tau kua hori at

  nei, kotahi te HOIHO TAMI he kuao tonu; ki

   te kara he pango; ko te parani, kei te pakihiwi

  he H, he E, na te mea i huia te H me te E.

     Kia Ł1 10s. e riro i te tangata mana e whaka

  hoki mai ki a

                    WIREMU PAKA.

     Nepia, Apereira 6, 1864.





  HE mea ta, na HEMI WURU, i te whare ta o

    Haaki  Pei  Herara, ki Nepia, i te Hatare

    nga rua wiki katoa—tena rua wiki, te nan

     wiki.