TE WAKA MAORI O AHURIRI

 " KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 25. ]          NEPIA, HATAREI, MEI  14, 1864. [VOL. I.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                    MAI.

  Kua tae mai te whakaatu a Pirana o Moeangi-

angi mo tetahi hoiho raho poka kei a ia e noho

ana; engari ko te ahua o taua hoiho kaore i

whakaaturia mai. Me tuhi Mai ano e ia.

  He whakaatu mai hoki a Tiemi Puna te ahua

o ena hoiho erua e ki nei tera kei Aropawanui—

tetahi me tetahi—be rahopoka ranei, be aba ra-

 nei.

  Tenei kua rongo matou e korerotia ana ko nga

 pirihi i Waipaoa, ara ko nga hoia haere hoiho

 nei, e mauria mai ana e te Kawanatanga, e kawe

 ana ki Pekapeka noho ai; ko nga tangata hei

 noho i roto i te paraki i Waipaoa, he hoia—ko

 etahi o nga hoia o Nepia nei. Hei tua i te wiki

 te haere atu ai aua hoia ki reira.

   Ko Hare Paora Torotoro me  whakarite i te

 nupepa i a raua ko tona papa, muri iho ka tuhi

 mai i ona pukapuka panuitanga.

 KIA kotahi hoki te nupepa i muri atu i

 tenei ka tutuki te tau, ka taea hoki te ma-

 rama i timata ai te mahi. I ta matou ko-

 kiritanga i tenei waka ki te wai, hua noa

 tera e tokomaha nga tangata e eke mai ki

 runga hoe ai kia tika ai te ha Te, kia ora

 ai i te ngaru. Otira, kua parau ia taua

 whakaaro; ko matou anake ano (ko o ma-

 tou hoa maori ruarua nei hoki) nga kai

 hoe; kaore hoki matou i tirohia mai e te

 tokomaha e whakauaua noa ana ki te hoe

 kai ma ratou—ma te tokomaha hoki nga

 utanga o tenei waka, ehara i te mea ma

 nga  kai hoe anake. Ko  tenei e paepae

 haere ana ta tatou waka, ka tata te eke ki

  runga ki te tahuna takoto ai.

    Heoti nei ano te iwi o tenei motu i whai

  nupepa o tona kainga tonu ake ko Ngati-

  kahungunu anake ano. Ta matou ki tera

  e manawareka a Kahungunu ki toua tao-

  nga, hei hapai i tona ingoa i runga ake i

  o etahi iwi. Me  te mea  hoki he nui

  rawa no nga utu mo te tau i matakutia ai

  —otira e pai ana, hei aha hoki ki a ma-

  tou ? ehara hoki ia i te nupepa mo matou,

  e nui ana a matou nupepa. I meatia ai

  tenei nupepa hei taonga mo  te tangata

  maori anake ano, kia rite ai ki nga pake-

  ha te rongo i te korero, te whakaputa ho-

  ki i tona whakaaro. Otira e mohio  ana

  matou ehara i te moni kore i kore ai e ma-

  naakitia tenei taonga—he puta  ke marire

  no te ngakau.

     Tera nga tangata e tuhituhi mai ana ki

  a matou kia kaua e whakamutua te mahi o

  te nupepa nei. Na, he kupu atu tenei ki

   aua tangata. Ki te nui to ratou hiahia kia

   mau tonu te nupepa nei, me tahuri ratou

   ki o ratou hoa korero ai kia manaakitia

   nuitia; mo runanga—katahi  pea ka tika.

   Inahoki he mea runanga anake nga, mea

   paku noa nei: ko te nupepa, te mea nui,

ekore e runangatia. Heoi a matou kupu

inaianei. I puta ai enei kupu a matou, he

mea ka tata te taea te mutunga o te tau,

no reira i mea ai kia ata whakaarohia to

koutou taonga—koi kore. Ekore e pouri

te ngakau i te mea e noho tonu aua nga

huanga  o te tangata i te aroaro; kia nga-

ro, katahi ka rongoua te mamae. Hei ko-

na ra koutou.

                     

     TAURANGA.



 KUA timata tenei te riri i Tauranga. Ko

 Pukehinahina tena kua taea e te pakeha.

 Tenei te korero na. No te 29 o nga ra o

 Apereira ka tikina taua pa ka huakina e

 te hoia. I te ata ka timata te pupuhi ki te

 pu repo, ki te rakete. Pupuhi tonu, a, ka

 tata ki te ahiahi; ka tahi ka karangatia

 kia reia tonutia—he mea hoki kua tuwhera

 i te mata. Ko nga maori i roto i nga awa-

 kari i waho mai o te pa kua horo noa atu

 ki roto ma te kuwaha. Paku marire taua

 kuwaha, me te awa wai nei—he mea tapu-

 ke a runga. Rere tonu atu nga hoia me

 nga heramana, me te pupuhi mai tera i

 roto i nga parepare—te taenga  atu ki te

 pa ka tomokia ma te wahi pakaru. Kata-

 hi ka  mate aua pakeha i konei. Kaore

 hoki he tangata e kitea atu ana o tera; i

 raro anake i te whenua e noho ana i roto i

  nga awakari huhua o roto o te pa; he mea

  tapuke anake a runga—whakatakototia ai

  a runga he mangamanga rakau, he raupo

  a runga ake, he oneone a runga rawa.

  Heoi ka kawe i reira, tetahi me tetahi, ka-

  tahi ka whati mai nga hoia ki waho, he

  tokomaha no nga mea e matemate ana.

  Ko nga maori, i roto i te wahi ora e noho

  ana; ko nga hoia, he whakamomori tonu

  tana ki te riri kau ki nga wairua. Otira

  ehara i nga maori anake uaua i pupuhi aua

  hoia, ua nga mata ano ia o etahi hoia i te

  taha ki muri o te pa e pupuhi mai ana;

  koia ai, ua  tera etahi o ratou i mate ai,

  mate ano hoki etahi o era i waho i nga ma-

  ta o enei i ro pa. Ka mutu, no te putanga

  mai ki waho, katahi rawa ka ri tonu mai

  te mata i nga parepare o te pa. Hoki ma-

  rire mai te hoia, me te amo mai i etahi o ra-

  tou, tae mai ana ki ona parepare.

     Katahi ka huaki ano e te pakeha ki te

  pu repo, ki te rakete hoki, me te pupuhi

   mai ano tera i ro pa. Kua po tenei, kua

  tae ki te 9 haora; whakarongo rawa atu

  kua mutu te paku mai o te pu i te pa. Ka-

   tahi ka ngoki haere atu tetahi tangata ko-

   tahi, he rangatira ano; te taenga atu ki

   te pa kua kore he tangata o roto—kua oma

   i te pouritanga. Te omanga o aua tangata

2              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

ka tae ki te kauanga o te awa, hei konei

ka  puhia e etahi hoia i whakanohoia i

reira hei tiaki i taua kauanga; katahi ka

whati ka tahuti ki ro repo. He hoia ano

hoki  i reira e noho ana; ka riri ano i

reira. E  rua  te kau tonu o  ratou nga

maori  i mate i konei, i te repo—ko te

nuinga i marara ke noa atu, puta ana i te

pouritanga.

  Hui nga pakeha ka mate rawa i te para

27; nga mea tu a kiko 77—lie tokomaha

nga rangatira i mate. Nga mea mate, me

nga me  tu a kiko, a te maori e mohiotia

 ana inaianei e te pakeha, 40—tera atu pea

 etahi, kaore i mohiotia.

       TARANAKI.

 KOTAHI  te rongo hou mai no Taranaki.

 Ehara i te tino korero, engari he kupu tuku

 wawe mai ia kia we to rongona—kei muri

 pea ia te nuinga o te korero. No te 30 o

 nga ra o Apereira ka hui nga maori 300 o

 reira ki tetahi paraki hoia i utu huaki ai.

 Kua  rongo noa atu nga hoia i roto ki te

 taua e haere mai ana; heoi, noho tatari

 ana—tera  te tana te ki na e noho kuare

 ana. No te taenga mai ki to pa ka huakina

 ai e te maori; te whakahokinga a te hoia,

 ka kawe tetahi, ka kawe tetahi—ki hai i

 whai taro ka hore kino te taua. Katahi

 ka kohikohia e te hoia 35 nga tupapaku i

 roto i te awakari o te pa: kotahi hoki te

 mea e ora tonu ana, ko tena i mauria ki ro

 pa, he tu kino tona i te uma. Kua mohiotia

 tetahi o nga mea mate ko PARENGA KINGI,

 he rangatira. Kitea atu ana e te pakeha

 he tokomaha nga mea tu a kiko e amohia

 atu ana e nga hoa. Ko  nga mea mate

 rawa hoki i taka atu ki te taha ki waho o

 te awakari i toea atu ano. E ki ana ki te

 hui nga mea mate rawa o te maori ka hui

 ki nga mea tu noaiho, tera e tae ki te 100.

 Kaore rawa kia kotahi o te pakeha i mate.

   No  mua atu i tenei kua tae nga hoia

  500 ki uta tahu haere ai i nga whare, i

 nga  mara  kai, hauhake ai hoki i nga

 taewa, whakakino ai i nga mahinga. Tae

  aua taua tohu ki Tataraimaka, ki Whanga

  tahua, ki Puketawa, ki te Kopua, ki

  Paiakamahoe te kainga o Minarapa raua

  ko Parenga Kingi. Te taenga ki Ahuahu

  o taua tohu kua kore he tangata; engari

  ko nga pouaka, ko nga Kawenata hou, ko

  nga aba noa atu, i roto i nga whare e tu

  ana. Ka  kitea i reira te tinana o tetahi

  pakeha i ngaro i tetahi riringa i mua tata

  atu. Ko  te upoko kua tapahia atu; ko

  te tinana kua poroa i raro iho i te uma,

  kua riro; ko tetahi o nga waewae i kitea,

  kua pau nga kiko o te huha te tapahi atu

  —e  mea ana nga pakeha i kainga taua ta-

  ngata. Kotahi te kau  nga hoiho i riro

  mai i taua tohu hoia, no nga whenua i

  haerea e ratou.

           TE   HAROTO.

  No roto i a Apereira kua hori atu nei ka

  huihuia e Kingita, raua ko te Poihipi, nga

  tangata katoa o Tarawera  ki te Haroto.

  Ka  tukuna te tangata ki a Kipa i te rori i

   Waipuna  kia haere ratou ko ona hoa ki

   taua hui. "Ki ana a Kipa ki ona hoa kia

noho ratou, kia haere ko ia anake ki te

whakarongo i te korero o tana hui, me he

mea  he pehea ranei. Heoi, noho ana a

ratou, haere aua ko  Kina  anake. Te

taenga  ki reira kua riro te Poihipi, ko

Kingita i noho ki muri. Katahi ka parai

a Kipa ki a Kingita; —"He aha te tikanga

o tenei hui. " Ka ki mai a Kingita; —"E

mea  ana au kia tikina, kia huakina a Ne-

pia. " Ka  ki atu a Kipa; —"Ka  he; e

he ana—engari  me  whakarere. " Ka ki

mai; —"  Ekore e mahue taku rawa. Ka

 haere au ki Rotorua ki a Ngatiwhakaue,

 raua ko Ngatiporou, kia houhia to raua

 rongo, kia tahuri mai ratou katoa ki Nepia

 nei. " Ki atu ana a Kipa; —"Ka    tohe

 tonu koe, ka haere au ki nga pakeha ki te

 kawe koiero. Me anga koe ki ta taua

 tama a Tareha korero ai; ka pai mai tera

 ki tau, katahi koe ka korero  i tena ki. "

 Haere tonu mai a Kipa, korero tonu ki a

 Tareha; ki tonu atu a Tareha; —" A, ko

 taua tena haere mai ra ! Ka whakaoho

 ena iwi i tenei kainga, ehara i te whaka-

 oho mo  nga pakeha; engari he takahi i

 nga korero o Ngatikahungunu. " Haere

 mai tonu a Tareha, korero tonu ki nga

 pakeha o Nepia.

   Na i te Hatarei, i te 7 o nga ra o Mei nei

 ano, ka tae atu a Pitiera Kopu, raua ko

 Hemi  Taka Taira, ki Pawhakairo. I te

 ahiahi o te Wiki  ka  pataitia e Pi tiora te

 tikanga o taua korero: ka ki a Tareha he

 pono taua korero. No kona  ka mea a

 Pitiera kia haere ia ki Tarawera ki te ui

 ano  ki taua korero, kia patua kia  kore.

 Ka  mea  mai a Karaitiana, a Renata, a

 etahi atu, kaore e pai; engari ma nga ta-

  ngata o Heretaunga e tiki taua korero, e

  patu—heoi, kua tika ki tena. Katahi ka

  whakaritea ko te Taitei he ra huinga mo

 Ngatikahungunu   ki Petane; hei a te

  Parairei, te 13 o nga ra, ka whakatika atu

  i kona ka haere ki Tarawera ki te patu i

  taua whakaaro.

    E pai ana te whakaaro o nga tangata o

  Heretaunga, he whakapono hoki ia i ta

  ratou ki i te hui ki te Mira ki Pawhakairo

  i mua ai; ara, te ki kia kaua e tukua mai

  te kino ki tenei kainga. Ko tena tangata,

  ko Kingita te Whe, ekore ano e rongona

  tona ingoa inaianei me i kore tona wha-

  kaaro kohuru; ehara hoki ia i te tangata

  rangatira, ehara i te tangata noho i te whe-

  nua e whitinga aua e tera. ara. ko te taha

  moana—engari   no te mohoao noa atu. I

  tona nohoanga i konei i mua ai ka whano

  ka mate mo tona he; no te mea i oma ki

  o Ngaitahu i ora ai. Hua noa kua tupato

  tenei—kauaka.





     WHAKA MARINA.

  KUA  tae mai nga rongo korero o Whaka-

  marina, he awa ia i waenganui o te Taita-

   pu, o te Wairau, i tera moutere i te whenua

  o te Pounamu—te   moutere o Ngaitahu.

   Kua kitea te koura  (moni nei) i taua

   whenua. E  korerotia ana kore rawa he

  whenua i pena me taua whenua te hua o

   te koura. E rere ana nga pakeha o Nere-

   hana, o Otakou, o nga kainga katoa o Ngai-

   tahu, ki taua whenua mahi ai—mahue nga

   mahi maori katoa, ka hui katoa ki reira

                 TE WAKA  MAORI O AHURIRI. 3

nga maori, me nga pakeha. No naianei

tonu ka kitea te koura, kua 2000 rawa nga

tangata kua tau iho ki taua wahi—mea  •

ake e kore e taea te tatau. Kei roto i te

awa, i te Whakamarina, te koura e takoto

ana; e ki ana kei roto i nga tahataha, o te

awa te wahi e tino huhua rawa ana. Ko-

tahi tonu te hawhe haora o tetahi hunga e

mahi ana, riro ana i a ratou 5 rawa pauna

taumaha o te koura—e rite ana tenei ki te

£250  moni. Kotahi te pakeha e kohure

kau  ana i te kirikiri i roto i te wai ki tona

tokotoko, kitea iho ana te pokuru koura e

takoto ana—e ono pauna moni te rite. To-

kowha  nga pakeha ke atu e mahi ana i

reira, riro ana i a  ratou i roto i te wiki

kotahi nga pokurukuru koura e rite ana ki

te £190 pauna moni. Tokorua nga pake-

ha me te tamaiti ka tokotoru e mahi ana i

reira, riro ai a i a ratou i te rangi kotahi

nga koura e riti ana ki te £150. Tokoono

nga tangata, e mahi ana i te taha ki runga

o te awa, kitea ana nga koura  rite ki te

£600  i te wiki kotahi. Tokotoru  nga

maori e mahi ana i te taha ki runga o te

awa, kitea ana i te rangi kotahi nga koura

rite ki te £140. Riro ana i tetahi hunga

i taua rangi ano £60 moni te rite. Toko-

rua nga tangata i taua rangi ano i tango-

hia, i roto i nga ipu oneone erua, he koura

rite ki te £16 pauna moni. Tokorua nga

pakeha  e mahi aua i reira, riro ana i a raua,

i roto i nga rangi 7, nga koura rite ki te

£450  pauna moni. Tokorua nga tangata

 ke atu i kite koura i roto i te wiki kotahi

e rite ana ki nga pauna moni £480. Kitea

 ana etahi, tokotoru ratou, nga koura rite

ki te £250 pauna moni i te ata tonu. To-

korua rawa  nga tangata i tino waimarie

 ta raua mahi. Erua tonu nga haora e ma-

 hi ana aua koroke riro rawa ana i a raua

 nga koura rite ki te £750 pauna moni !

 Tetahi hoki, he \_ kaipuke toko-

 ono ratou, he mea oma mai ki uta; e iwa

 (9) nga rangi e mahi ana aua koroke, ki-

 tea aua  e  ratou nga  koura rite ki te

 £1500 pauna moni!!   Otiia ekore e taea

 te korero i te mahi a nga tangata o taua

 whenua—kaore  rawa he  tangata e kore

 ana e kite i te rawa mana. Engari ko te

 kai hei oranga e kake nui rawa ana te utu

 i reira ai. No  tenei takiwa pea  no te

 hounga, no te itinga o te tangata, i nui ai

 te koura; mea ake pea ka iti haere.



       OTAKOU.

 I MUA tata atu nei tokotoru nga pakeha, o

 te whenua e mahia mai te koura, i Otakou,

 e kimi haere aua i te wahi koura he ma-

 hinga ma ratou. Kitea aua e ratou tetahi

 wahi i mahara  ai he koura; katahi ka

 whakaarahia ta ratou teneti, tahuri ana ki

 te mahi. He  hinapouri taua  takiwa.

 Mahi tonu aua pakeha ra, me te kite tonu

 i te koura—a, ka taea te takiwa i kowhiti

 ai te marama, ka marama nga po. Tena

 te toka, 30 putu te teitei, i tetahi pito o te

 awa i tu ai ta ratou teneti, e tu ana. Noho

 ana aua koroke i waho o ta ratou teneti i

 tetahi po marama, e kai paipa aua—e ko-

 rerorero ana. Noho ana, a, ka karanga atu

 tetahi ki ona hoa; —"Aue!   titiro atu ki

 runga  ki te toka ra !" Ka  titiro ratou, e

whitingia nuitia ana a runga o te toka e te

marama. Ka  karangi tetahi; "he kanohi

tangata pea ia ?" Ka mea mai tetahi; —

"Ae, he kanohi ano ia. He aha ra i kore

ai e kitea e tatou i tetahi po ? " Ka mea

mai tetahi; —"e tama ma ! he wairua pea

a ia. " Heoi, he mataku anake ratou; ka-

tahi ka tomo ki ro teneti moe ai. No te

aonga ake o te ra ka titiro atu ano ratou

ki te toka, kua kore e kitea te kanohi—

kua ngaro. Ka haere ratou ki te mahi, no

te ahiahi ka hokimai ki te kainga. I te

po ka noho ano ki waho kai paipa ai ano.

No  te marangatanga o te marama ka

anga nga kanohi ki te toka titiro ai, Aue!

tena te kanohi te whakaputa mai ano ! No

te ata ka tukua iho ta ratou teneti ka haere

he whenua ke noho ai, he kawenga no te

wehi. Korerotia aua  e ratou ki tetahi

pakeha ta ratou i kite ai. Whakatika ana

taua pakeha raua ko tona taina, haere mai

aua ki taua awa (i kitea ai te kanohi) mahi

ai. Ka  maranga te teneti o taua tokorua,

ka noho. No  te titinga o te marama ka

kitea atu e raua te kanohi ra e whakaputa

mai ana. Te  taenga ki te ata ka pikitia

e raua te toka ra. katahi ka kitea iho he

tupapaku kotiro maori e takoto ana i runga

i nga kohatu, he mea whakapipi na te ta-

ngata—ko  te upoko he mea urunga ki te

tienga. He  koiwi toi toi (manu nei) i

waenga o nga turi e takoto ana. E mau

ano ana etahi o nga makawe, he mea ata whiri

marire. Ko nga kiko o tetahi taha e kainga

ana e te hau, kua pau—ina tonu nga iwi.

Koia  tenei te kanohi i mataku ai nga

pakeha  tuatahi. I te awatea kaore e kitea

ana; kia titi ra ano te marama i te po te

kitea ai. Korero ana nga maori o reira no

mua  noa atu tena tupapaku, ehara i enei

whakatu puranga  i muri nei. I mohiotia

e  ratou ki te toi toi i waenganui o nga

turi. E  ki ana no mua, no mua noa atu,

tena ritenga te whakanoho he toi toi i roto

i nga turi o te tupapaku—kua mahuetia

e nga whakatupuranga o muri nei.



       ORAITITANGA

   Tena tetahi kaipuke uta hoia e rere haere ana

 i mua noa atu i te taha o te whenua nei, o Peina

 (Spain). He ra raumati, e marino noa ana te

 moana. Kotahi te apiha i runga i taua puke e

 whakawhirinaki ana ki te niao, e korerorero ana

 raua ko tetahi wahine kua karangatia hei wahine

 mana. Ko  te whatorotanga atu o te ringa o te

 wahine ki te hoatu pukapuka ki te tangata ra,

 he tahurihuritanga no te kaipuke ka titaha, he

 taka anake te wahine ra ki ro te wai manu haere

 atu ai ki muri—na nga kahu i hapai ake i kore

 ai e hohoro te totohu. Katahi ka titiro te apiha

 ra; muri iho ka rere tonu ano ko ia ki ro te wai

 ki  te tiki i te wahine ra: kau tonu atu; ka tae

 ki te taha; kua mau ki te ringa pupuri ake ai.

 Ko tenei kua hurihia ketia nga kurupae o te kai-

 puke e nga heramana; kua whakahoki mai nga

 ra; e meatia ana kia tukua te poti ki te wai; ko

 te panga o te karanga; —" Aue ! tena te mango e

 haere mai nei! Akuanei ka pau nga tokorua

 na ! " He mango whaitiketike rawa taua mango

 i kitea atu ra—he ika kai tonu i te tangata. Ka

 rongo te apiha i ro te wai ki te karanga o te hu-

 nga i runga kaipuke, katahi ka tahuri, ka kite i

 te mango e haere mai ana ki te kai i a raua ko

 te wahine. Katahi ka pawera rawa tona ngakau;

 ka tahuri ki te pohutuhutu i te wai—tona: \_

 riketanga atu o te mango ra. ka riro iho ki raro.

 Kua tata rawa tenei te apiha raua ko te wahine

 ki te taha o te kaipuke, na te ia i kawe; ko te

 putanga ake ano o taua mango ra. tae tonu ki te

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI. 

taha o opa tangata i ro te wai; kua anga te kopu

ki runga kia tika ai te ngau—kua mate tenei raua

me i kore tetahi o nga hoia a te apiha. Titiro

iho ana taua hoia i runga i te kaipuke ka mate

tona rangatira; katahi ka mau ki te koikoi o tona

pu; ko te rerenga iho ki roto te wai; werohia

ana i te tuara o te mango—ka rongo te ika ra ki

te mamae, ka ruku iho ki raro; hoki rawa ake ki

runga, kua taea nga tokorua e te poti o te kai-

puke ra. Heoi, kua ora.

KARANGATIA ! KARANGATIA!!

 TENEI  TE HAERE  NEI nga kaipuke taonga

  A   a te HUTANA raua ko te EAWINI i roto

 i nga marama katoa. Heoti nei ano te whare e

 uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei

  i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

    Nga kahu huruhuru o tenei whare mo te hotoke,

  he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma-

  rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare

  he hira ke noa ake i to etahi whare te pai—ki

  te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he

  paipa hei puninga.

    Ko nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene,

  mo te iari; he kara mau—ki te mea ka whakama-

  tauria tera e hoki tonu mai te tangata ki te hoko.

    Ko nga kai katoa hoki kei konei e takoto ana;

  ko te huka kaore he kirikiri i roto.

    No mua noa atu ano tenei whare, ehara inaianei;

  ehara i te mea tupa ake i te po kotahi me te

  harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te

  hoko; he mohio hoki no  ona tangata ki ana

  mahi, ki te tango mat i te kahu pai, i te kahu iti

  te utu o rawahi.

        Na te HUTANA raua ko te EAWINI.



     TAHUTI  MAI! TAHUTI MAI! !

 TENEI   nga hanga e makaia noatia ana e au;

  ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga

 hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga

 paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati,

 nga kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha

 noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu he

 iti noaiho—he mea  hoki naku  kia we te riro, i

 whakaititia ai. Ma koutou e haere mai ki te ti-

 tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai.

                   Na  te NOURE

                           Kei Hekipiri Rori.



        E RUA PAUNA  HEI UTU.

 KUA     NGARO    tetahi hoiho uha, me te pata

        waiu nei te kara, (he ma tu a  whero

 nei); kei te pakihiwi maui te parani, he penei 

 E  whakaaro ana te tangata nana i Patangata taua

 hoiho e haere ana i te tau kotahi me te hawhe ka

 mahue  atu nei.

    TETAHI, he kuao ano nana, he whero, he uha

  ano; he penei te parani i te pakihiwi maui A;

  e rua tau o taua kuao. Ka riro nga paura erua

  ki te tangata mana e kawe mai aua hoiho ki a

  Apata i Waipaoa. Tena pea kua whanau te rua e

  nga kuao i tenei takiwa.

                         Na APATA,

    Waipaoa, Maehe 11, 1864.





                  PANUITANGA.

 HE     pakeha hoko i nga kai maori nga tangata

        kua  tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara,

  i te witi, i te aha noa.

         Ko te WATA ratou ko KENERE

               ko WATA ano.



     AKIHANATANGA



I RUAHINE  I  TUTAEKURI

             HE HOIHO.

    HE KAU, HE  HIPI, HE AHA ATU.



 EHOA      MA, tena au kei te whakatu i takuaki-

       hana. i te Whare Paparikauta i Ruahine i

 roto i nga marama katoa—ia marama, ia marama.

 He akihana hoko Hoiho, Kau, Hipi, Poaka, me

 etahi atu mea ora; tetahi, he tarutaru kai hoiho

 nei, he kaanga, me nga parau, me nga aha noa

 ahu whenua  nei. Ko te akihana tuatahi e takoto

 mai nei hei te HATAREI, te 2 o nga ra o Aperira

 e takoto ake nui, ka timata i waenganui ra—i te

 haora o te tina

    Ko te tangata e whai hoiho ana, aha atu ranei,

  mo to hoko, me pa wawe mai ki a au ki Nepia nei.

   Te utu maku, mo te Kai-hoko akihana, kia ko-

  tahi herengi i roto i te pauna Kotahi, me ka raro

 mai; ka rua pauna, ka rua herengi—heoi nei ano

  te utu.

    Te utu mo te nohoanga o te kau, o te hoiho ra-

  nei, i roto i te taiepa i te po kotahi, he hikipene

  mo te po kotahi. Te tangata pirangi ki te waiho

  tona hoiho, kau ranei, ki roto i te taiepa me pa

  mai ki au, ki te pakeha nana te paparikauta ranei

  i reira ano. Engari, mo  te hoiho, kau ranei,

  kaore e riro, kia rima herengi e homai ki te Kai-

  hoko mo  te whakaaritanga. 

Ka te IENIHI,

                           Kai hoko akihana.



   HE HOKO! HE HOKO! HE HOKO!

KATAHI     ANO au ka ki atu ki aku hoa maori,

       e hoko nei matou, tenei nga taonga tini noa

iho kei au. Katahi ano aku hanga i ki ai au he

pai rawa. He mea tae hou mai hoki ia i runga i

te kaipuke i a te ' NEPIA. ' Ekore ano e taea te

tatau. He aha kia korerotia ai; engari ma kou-

tou e haere mai ki te matakitaki—ahakoa, kore te

moni i a koutou me haeremai ki te matakitaki;

tena te rangi e kite ai koutou i te moni ka hoki-

mai ai ki te hoko. He utu iti te utu. Ko te pa-

 raikete ma, he mea ano 12s. mo te mea kotahi;

 he mea ano 15s.; he mea ano I8s.

                   Na te HATANA.



          TURANGA  TERA HOIHO.

 " E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

 nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

 mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

 utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

 marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

 hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

 mai ki a ia.

    Heekipiri rori





                    WHAKARONGO!

 E MEA    ana a WIREMU RAETEPONE, o

      Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai

 ratou e hokohoko tonu ana ia i te "Witi, i te Poaka,

  i te aha noa atu hoki a te tangata maori.

   Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha

 kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko





    HE mea ta, na HEMI WURU, i te whare ta o

    Haaki  Pei  Herara, ki Nepia, i te Hatare

    nga rua wiki katoa—tena rua wiki, te nan

     wiki.