TE WAKA MAORI O AHURIRI

 "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 28. ]        NEPIA, HATAREI, HUNE  25, 1864. [VOL. II.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                   MAI.

  Kua tae mai nga moni a Nirai Runga IOs. mo

te tau kua hori nei.

  Ko nga moni a Renata Hoekai 10s. kua tae mai

mo te tau hou ka timata nei.

  Na te Awa Puni nga moni e wha herengi kua

tae mai hei taunahi nupepa mana mo te tau hou

e haere ake nei. Kia hohoro te homai i nga

toenga, kia we te rite tana.

  Ko Paora Rerepu, ko "Wiremu Paekohe. ko Wi

te Rua Maunga, ko te Mina, ko Nirai Runga, ko

Matene Ruta o Rangiwhakaoma, ko nga tangata

o te Mahia, o Waipukurau, o Kairakau, o Turanga,

o hea atu, me te Runanga o Waerengaahika hoki,

me homai katoa i te moni mo a ratou nupepa o

tenei tau ka timata nei, kia haere tonu atu nga

 nupepa ki a ratou.





No  te 19 o nga ra o tenei marama ka

huihui mai ki Nepia nei a te Moananui

Tareha, me etahi o toua iwi, ara, a Nga-

timahau o Omarunui. Ko nga kaumatua

 o taua hui ko Wharerangi raua ko Nopera.

Ko  etahi atu, ko te Waka te Kawatini, ko

 Paora Torotoro, ko Paora Kaiwhata. Ko

 te Taka raua ko te Waka  Takahari o

 Petane.

   Te ritenga o taua huihuinga, hei wha-

 ka oti i te Kaweka, i Puketitiri, ki te pa-

 keha. I tangohia nga moni mo Puketitiri,

 £400; mo te Kaweka £300—hui katoa

 £700 i riro i a ratou. Te whiwhinga ki

 aua moni haere aua ki te hoko paraikete mo

 ratou, me etahi atu mahana mo te makariri

 e ngau nei i te tangata. Ko taua whenua,

 ko te Kaweka, ua te Moananui, kua mate

 nei, i hoki i te tuatahi; otira, na ratou

 tahi ko aua kaumatua o Ngatimahau.

   To te pai tona hua, he hoko atu he hoko

 mai. Waiho nga mahi maro ki etahi atu

 whenua; waiho mai te mahi o te atawhai,

 o te pai, ki Heretaunga. Kua riro atu a

 te Moananui, te tangata whakaae tonu kia

 hokona nga whenua e takoto kau aua mo

 te pakeha. Kua ngaro hoki nga kaumatua

 tohunga i karanga i to ratou oranga kia

 haere mai he pakeha hei noho mo Here-

 taunga. Ngaro rawa atu ratou, ko o ratou

 kupu kei te ora; inahoki ra, e mahi nei

 nga tamariki, e tuku aua i etahi wahi

 whenua  mo ta ratou taonga nui mo te

 pakeha.





     TAURANGA.

   Te rongo mai o Tauranga, he riri ano

 —meake   ka riri ano i taua kainga. Nga

 maori Kingi kua huihui ki reira inaianei,

 no Waikato, no Rotorua, no Tauranga ano,

 e kiia ana kotahi mano; ko etahi korero e

 kiia ana  kotahi mano, e runa rau—otira

 kaore matou e whakapono  ki tenei. Ko

Rawiri, ko Wi Tamihana  ano, o ratou

rangatira. Kua tae mai te pukapuka a

Rawiri ki te rangatira o nga hoia i reira,

he karanga kia riri ano ratou—e ki ana ko

te haere mai ratou ki te huaki ki te pa o

nga hoia. He korero whakapehapeha noa

ra tena. Ekore ano hoki e taea e ia te pa

hoia—hei  mate nui mona tena ki te mea

ka whakamatauria taua pa. Katahi matou

ka rongo i roto o tenei whawhai ko te

maori hei tiki mai i te pa hoia. Engari ta

matou  i kite ai ko te hoia hei huaki ki te

pa maori. Katahi ano tenei ritenga. Ki

ta matou whakaaro he whakamomori ia. E

pai aua, nana ano taua whakaaro. E  ki

aua kua riro tetahi o nga rangatira o ratou

ki te tiki ia Ngatimaniapoto kia haere mai

ki taua whawhai.



HE  WHARANGI TUWHERA  MA NGA

          HOA TUHI MAI.

                     Patangata, Hune 1864.

Ki A HEMI WURU.

  E hoa, ekore au e mutu te utu mo taku nupepa;

 ka utu tonu au i roto i nga tau katoa e haere ake

 nei. Ekore au e pena me nga tangata kuare e

 kaiponu ana i ta ana moni. Otiia, ehara i te

 kaiponu: he whakaatu tonu i tonu kuaretanga.

 He mea hoki kua oti te whakatau a ki e o ratou

 tipuna; —" Te pia o Tahitokakaware"—heoi, ware

 tonu iho nei hoki o ratou whakaaro.

   E hoa, ana te moni mo tenei tau; kei hoha koe

 ki ta aku nupepa—me tuku tonu mai i nga rua

 wiki katoa e haere ake nei.

                NA RENATA PUKUTUTU.



                     Pourerere, Hune 7 1864.

 Ki TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI.

   He kupu atu tenei naku ki a koe kia tukua atu

 kia rongo mai o taua hoa maori. Ka rongo nei

 au i te korero a te Rangihiroa, raua ko tona

 taina ko Kingita. Taukiri ! koe te Rangihiroa !

 koma ko to taina ! He aha ra te rawa a o taua

 hoa pakeha i tahuri mai ai korua ki te ki kia

 patua ? E hoa ma. e tatou maori; kaua ra e

 kukua a matatia te korero mo tatou hoa pakeha.

 Engari me whakahangai, he kingi—he kingi;

 he kawana—he kawana. Engari kia mau ano ki

 te kupu a to tatou nei tipuna, a, Kahungunu. Ko

 tana kupu tenei; —

   " Te noti wharanui a Tamatea, whara mai i tawhiti. "

    Tetahi,

    Karoro tangi amiomio ra runga mai o Taputeranga.

 Patiki taha rangi Otiere. "

   Kanui te pai o nga whakatau a ki a to tatou

 tipuna; rite tonu te karoro me te wharangi ki te

 pakeha. Kati ra tatou me mau atu i te whakatau

 a ki a to Waikato tipuna; —" Waikato taniwha

 rau. " Waiho atu i a Waikato tona mahi pohehe.

 Ka huri tena.

   E hoa; tena nga moni mau mo tenei tau hou

 ma  Teone Neana e hoatu ki a koe. Ena ia e tae

 atu ki kona.

                         Na MORENA.



                  Kopanga—Hune 22 1864.

 Ki A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI.

   E ta—mau  e tuku i taku reta ki te perehi. He

 mea, atu tenei ki nga tangata o Patangata, o te

 Aute hoki, kia rongo mai ratou e nui aua toku

2              TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

mate i a ratou e whakangau haere nei i te poaka

i runga i toku kainga i Oero. I tera hotoke mate

rawa ana etahi o aku reme i te hanga e omaoma

haere ana i te wehi ki nga kuri e kawea ana mai

hei whakangau poaka. Tera ano hoki e pena ano

i tenei hotoke ki te waiho e au kia mahi ana nga

tangata i taua mahi. No naianei ka mate tetahi

poaka rarata noaiho a nga pakeha kani rakau i

Oero i aua kuri e korerotia nei e au. Na, kia rongo

mai koutou, ekore rawa au e pai ki tenei mahi a

koutou. He panui atu tenei kia mohio koutou

te hunga whakangau, ki te kitea koutou e au ki

konei e whakangau ana amuri ake nei ka tukua

koutou e au kirunga ki te ritenga o te Ture o te

Kuini. Hua noa me whai whakaaro marire kou-

tou. He aha koia te pai kia takahia noatia au e

te tangata whakaaro kore ?—kia mate noa au i

aku hipi ka ngaro 1 Heoiano, kia tupato koutou.

                     NA TE KARENA

                        o te KOPANGA



                             Te Aute. 1864.

Ki A TE MAKARINI RAUA KO TE WHITIMOA.

  E hoa ma—Katahi ano au ka whai reta atu ki

a korua. Na, kia rongo mai korua ki nga mahi

a enei kainga—a te Aute, a Patangata—he mahi

ahu whenua; he hanga  taiepa hei tipunga mo

te witi, mo te oti, mo te riwai, mo te paukena,

mo nga mea katoa. Ko te timuaki o nga mahi a

enei kainga erua, ko te whare karakia nui mo te

Aute. Na, koia tena, ko nga mahi tena a enei

kainga erua. E hoa  ma, rapua he kamura e

korua; ka kitea, tonoa mai ki te whakaara.

  Ma  korua e tuku atu tenei reta ki te " Waka

Maori" kia rongo mai nga hoa pakeha, me nga

hoa maori, e mahi ana matou i nga mahi pai mo

te tinana, mo te wairua,

                Na to korua hoa aroha

           Na te WAKA REWHAREWHA.





HE KORERO NO TE HAERE KI WAIKATO,

         A REIHANA KIRIWI,

 HE RANGATIRA NO TE RARAWA KI MANGONUI,

      I ROTO I NGA RA O PEPUERE, 1864.



                 Mangonui, Maehe 7, 1864.

     KO TA MATOU HAERE KI AKARANA.

E RUA o matou po ki te moana, i te tekau o nga

ra ka u to matou kaipuke ki Akarana, ko  te

whare i noho ai matou ko te whare o te Ropiha,

no te 10 o nga ra i noho ai matou ki reira; i te

 12 o nga ra ka haere matou kia kite i a Te Ka-

wana, tae atu matou ki te marae o tona whare,

ka puta mai te hawini, ka mea mai kia matou,

me  haereere matou i te kari, kia mutu te korero

 a Te Kawana raua ko Te Tianara ka haere atu ai

kia kite i a Te Kawana; ka haereere matou i

 roto i tana kari a tae noa ki te hawhe o te tekau-

marua, ka puta mai ia, ara, a Te Kawana ki te •

kari, ka kite i a matou, ka oha mai ki a matou,

ka mea mai; —" tena ko koutou e te whanau. " Ka

titiro atu matou, kihai matou i matau ko Te Ka-

wana. Heoi ano ka rite te taima ka karangatia

matou tokowha, ko to matou hoa ko Te Waiti i

roto ano i te whare o Te Kawana; ka haere atu

matou, ka tomo atu i te kuwaha, kua noho a Te

 Kawana raua ko Te Waiti, ka oha atu matou, ka

 oha mai  ia, ka hariru, ka noho, ka titiro atu,

 katahi ano matou ka matau, ko ia ano i oha mai

 nei kia matou i te kari ra. Ka noho matou, ka ui

 mai Te Kawana kia matou, ka mea mai—" He

 korero ta koutou ?" Ka mea atu matou, —" Ka-

 hore a matou korero, heoi ano te mea i haere mai

 ai matou, kia haere ki Waikato, kia kite i te

 mahi a Te Tianara raua ko Tarapipipi. "

   Ka mea mai ia, —" Ko wai o koutou kua tae ki

 Waikato?"

   Ka meinga atu. —" Ko Paora Ururoa. "

  Ka mea mai, —" He aha tou waka i hoe ai koe i

 reira ?" Ka mea atu " he waka ano. "

   Ka mea mai, —" Ka hua ahau he Tima. "

   Na heoi ka mea mai kia matou, —" Me haere

 koutou ki Waikato. "

  'Katahi matou ka mea atu, —" Ekore koe e pai

 kia haere matou kia kite i a Waikato e noho mai

 i te kaipuke nei"

   Ka mea mai ia, —" E pai ana, me haere koutou

 kia kite. " (Katahi ka tukua te tangata ki taua

 kaipuke). Tae atu matou e noho ana, kiki ana te

 kaipuke, notemea e 200 tangata e noho herehere

ana i te ture o te whawhai, kia mau ra ano te

rongo katahi ka tukua kia hoki ki Waikato; koia

ano te whaka-aroha ki taua iwi ra. To matou

taenga atu ka tu mai tetahi o nga Rangatira (ko

te Tapihana). ka karanga mai  kia matou, 

" Haere mai e te iwi, haere mai: " ka tu atu to

matou, ka mea atu, —" Tenei te haere nei kia kite

i o mahi, e pai ana nau ano i rapu he mahi mau,

koia i tika ai tena kupu whakarite ' nana ake ano,

ngotongoto tahi; na te tangata te kai, a paraku

te he, ' tena ko tenei he whenua ke tenei e nohoia e

koe nei. "

  Ka tu mai ano Tapihana; ka korero, tokotoru

tangata o ratou i korero mai kia matou, heoiano

ka hoki mai matou ki uta. Ko Te Waiti raua ko

Te Manari o matou hoa haere ki te kaipuke—ka

u mai ki uta, ka whakaritea he pana mo matou e

haere ai ki Onehunga. Ko te 13 o nga ra i whaka-

ritea hei ra haere mo matou, otira kihai i haere,

te 14 he Ratapu—te 15 ka noho ano, te 16, katahi

matou ka haere ki Waikato.

  Ka haere matou, tokorua Pakeha ko Te Waiti,

ko te Manari (he kaiwhakamaori na Te Tianara);

tokowha matou o te Rarawa, kotahi o Whanganui,

kotahi o Waitotara, kotahi o Wairarapa; ka haere

matou irunga i te pana, a, Papakura, ka kai matou

i reira ka mutu; ka haere, a, tae noa ki Mangata-

whiti; 5 pa hoia kei reira, 39 maero o Akarana ki

Mangatawhiri; ka moe matou ki reira, ao ake ka

ra te poti matou, ko Waikato tenei; i tawahi o

tenei awa, ko te Koheroa. Ko te timatanga o te

whawhai ki Waikato. He hoia kei konei. Ka hoe-

matou ka u ki Meremere he pa hoia, he pa nui no

nga Maori; kihai i riria, i whati noa atu. Ka tina

matou ki reira, ka mutu ka hoe; tokorua nga ta-

ngata whenua i runga i to matou waka, hei tau

whenua mo matou. Ka hoe, a, Rangiriri (ko te pa.

nui tenei o Waikato i horo ia Te Tianara, 50 ta-

ngata Maori i mate ki reira, 183 nga mea ora he-

reherea, otiia tera ano etahi kei roto i te repo ki-

hai i rapua); ka rua o matou ra i haere ai kahore

ano i lute tangata Maori. Kei runga atu o tenei pa

hoia o Rangiriri, te kainga o Te Wheoro. Tae atu

matou  ku noho ki reira, kahore ia i rokohina e

matou ki reira; ao ake ka tae mai taua tangata

(he Rangatira taitamariki, he hoa aroha no Te

Kawana). Po rua   matou ki reira, i reira ka tu

mai taua tangata, ka karanga mai, ka mea: —

" Haere mai e Te Waiti! haere mai e Ngapuhi I

haere mai e Te Rarawa! haere mai e Whanganui!

kia kite koutou i Waikato. Haere mai e te iwi! ka-

hore he tangata o tenei whenua, kua mate katoa,

haere mai kia kite koutou i te tauira mo tenei

 motu katoa. "

  No te 19 o nga ra ka hoe matou, a, Rahuipokeka,

he Pa hoia: ka eke matou i te Tima, a, Taupiri,

ka  wiki ki reira; i te mane ka hoe matou, a

Ngaruawahia. Tae atu ki reira ka haere matou ki

 te matakitaki i te whare o te Tapuke, ka nui te

nui, me te kara. Koia ano tepai o taua kainga—he

mania  tonu. Ko reira te taone o te Pakeha; 700

 hoia i reira i to matou taenga atu ai ki reira.

 Kihai matou i moe i konei, hoe tonu, a, Whatawhata,

 ka moe ki reira. Ao ake, ki te Rore, he pa hoia, ka

 moe; ao ake ka haere matou ra runga i te poti, a,

 Paterangi; ka nui te kaha o tenei pa, ahakoa

 kaha hei aha ma Te Tianara. Ka haere atu, te

 Awamutu, he pa hoia, ka noho matou ki reira; ao

 ake ka haere matou ki Rangiaohia; aoake ka noho

 ano matou i reira matakitaki ai i te nui o te mate

 o tera whenua; mate rawa, i te hoia.

   E hoa ma kua tae matou ki Waikato, kua kite

 i te matenga o nga tangata o tera whenua;

 i Pukerimu matou ka whakaekea a Orakau; i

 tukua atu ano e Te Tianara tana kaiwhakamaori

 ki te pa ki te mea atu, kia homai nga pu, ka mate

 ratou; kihai i pai, muri iho ka tonoa atu ano ki

 te mea atu kia puta nga wahine, me nga tamariki;

 kihai i pai: na katahi ka puhia ka mate; 133

 tangata i mate rawa, 28 nga kainga mata, 3 kihai

 i tu: i kite matou i tenei parekura: i tae matou

 ki te Tiki o te ihinga-rangi, ka hoki mai matou i

 reira.

   Na e hoa ma, kia rongo mai koutou, ka waiho

 nei tenei hei tauira mo tenei motu. Ki te mea ka

 poka he whakaaro ma  tetahi tangata kia pera

 me Waikato, na matua rapu ia i tetahi huarahi

 punga-werewere mona ki nga kapua,, kia ngaro

 ai ia i te mahi a Te Tianara. E hoa ma, kia mau

 te pupuri i te ata noho, i te rangimarire, kia

 mau  tatou ki te tura whaka-te-rangi. Ka wha

 mea nei hei whakaaranga ma tatou, kia noho ai

              TE WAKA MAORI O AHURIRI. 3

tatou i runga  i te pai, i te aroha, ki tetahi ki

tetahi. Ma Te Atua e hoatu he ngakau ripeneta

ki Waikato ka puta. Heoi ano nga korero o to

matou haerenga. Ko nga tangata na ratou tenei

haere: —

    Ko Te Waiti, Tumuaki o Mangonui,

     "  Reihana Kiriwi,

     "  Paora Urora,

     "  Tipene te Taha,

     " Karaka te Kawau.

  Heoi ano o te Rarawa, tokorua o Whanganui

—ko  Te Kepa, ko Rio; kotahi o Wairarapa; ko

Raniera. I haere katoa enei ki te matakitaki i

Waikato.





             TE     HUHUTI.

HE  korero tenei i tangohia e matou i roto i te

pukapuka o  Kawana  Kerei, i huaina ko; —

"Nga mahinga a nga tupuna maori, he mea kohi-

kohi mai na te Kawana Kerei": —



  NA, ko tenei wahine, ko Te Huhuti, i pera

 tahi ano ia me Hinemoa. Ko Hinemoa, nana i

 kau te roto o Rotorua—Na, Ko Te Huhuti, nana

 i kau tahoe te roto o te Rotoatara. No Ngati-

 Kahungunu tenei wahine a te Huhuti, te tupuna

 wahine o Te Hapuku: te tikanga i kautahoetia

 ai e ia te roto o te Rotoatara. he kawenga na te

 humarietanga o te Whatuiapiti—no konei i kau-

 tahoetia ai e ia taua moana, no reira, kihai ia i

 tawhitawhi kia whakaaroaro, ranei, kia aha

 ranei, kao, ko tana whakaaro i penei na, ", Aha

 koa, nui te moana, me aha, e ngari me whakama-

 tau, " a, mana ka totohu, he aha koa. a, mana e

 u. e pai ana. Na, titiro ra e hoa ma ki te wha-

 kaaro o tenei wahine, kihai hoki i tawhitawhi

 tana whakaaro, no te mea, kua whakaarorangi

 noa ake tona ngakau ki te atahuatanga o Te

 Whatuiapiti. te kuku o tona manawa.

   Na, ka kau  ia, a ka u ki te kainga o Te

 Whatuiapiti, e u kau atu ana ano ia, inamata kua

 kitea ia e te whaea o Te Whatuiapiti, na, oho

 whakarere taua ruruhi, ka tahi ia ka titiro atu

 ki a Te Huhuti, ano te kiri, me he paritea, ko te

 turanga mai ki uta o te wai, ka haere atu ki te

 kuia ra te ahunga  atu, heoi ra ka titiro atu te

 ruruhi ra ki te atahua mai o te wahine raka, ana

 na!—me   he haeata, e toea ana i te taha a rangi,

 koia ia ko te rite o tuawahine.

   Ano  ka whakatata mai ki te kuia raka, ka

 whakatauki atu taua ruruhi ra ki a Te Huhuti,

 " E, e-etia tonu tou humarire, me nga pari teko

 nei, ae—me  he haeata e toea ana i to taha a

 rangi ko tou pai. " Kihai hoki i hamumu atu a te

 wahine  ra, ka tahi ku ui atu te kuia raka ki a

 ia. " E hika, ko hea koe ? " otira, ko tua-wahine

 kihai hoki i hamumu, mei reira, ka ui atu ano te

 ruruhi ra ki a ia, kihai rawa ia i ki atu ki a ia, i

 reira, ka hamama te waha o te kuia raka ki te ki

  atu ki aia, "Taikiri taikiri, kaore rawa nei koe e

 ki mai ki a hau' i reira tata, ka tahi rano ka ha-

 mumu  atu te mangai o tuawahine ki te kuia raka,

 ka mea  atu ia, " Kei whea koia te kainga o te

 Whatuiapiti, " ka mea atu te kuia raka, " Tenei

  ra to maua nei kainga, haere mai taua ki reira. "

  Ka mau te kuia raka ki tona ringa ka haere raua,

  a ka tae ki te whare o Te Whatuiapiti, ka rongo

  te tangata ra, inamata kua maranga ki runga

  kua titiro atu ki te wahine ra, ka mihi atu ia ki

  te wahine ra me  pehea hoki, koa  ua  ana,

  ka koa ra ka kite atu hoki i te whakahiango-

  ngo a tona ngakau—me tua-wahine hoki, ka koa,

  ka tae atu ia, ki a Te Whatuiapiti, te kai toko

  mauri o tona puku. Ehara I moe ana raua nei,

  a, tupu noa o raua nei uri, a moroki noa nei

  mahara tonu ratou ki nga whanonga a to ratou

  tupuna wahine a Te Huhuti, i tana kauanga i te

  moana o te Rotoatara, no reira te kupu o tenei

  waiata.

   "Na Te Huhuti nau i kau mai, ko Hineteko i te

  Rotoatara, Aea ake ana, ko Hinehore ko koe. "

    Titiro, ekore e wareware i ona uri, nga ritenga

  pai a to ratou nei tupuna. Na, ko te tikanga o Te

  Huhuti, i pai ai ki a Te Whatuiapiti, he pai no

  Te Whatuiapiti; otira, ko nga painga o Te Wha-

  tuiapiti, e rua, ko tetehi paina ona, ko Tahu, ko

  tetehi, ko Tu, —Koia tera te tikanga i pai ai ia,

  kia moe ia i a Te Whatuiapiti, no reira te tikanga

  i kauhoetia  ai e ia te roto o te  Rotoatara, i

  whakaaro ia, kia moe ia i a Te Whatuiapiti, hoi

tane pai mana, kia ua ai nga painga ki a ia, ko

Tahu, ko Tu, no te mea, ko Tahu, mo te rangi

marire, ko Tu mo te mata whaura, mo nga ritenga

o waho, ko te mea ia i tino hokaka i a ia ka haere

ia ki a Te Whatuiapiti, hei hoa mona.





   NGA     RONGO       O  KONEI.



  Ko Kopu Parapara Pitiera, ko Ihaka Whanga,

ko Paora Rerepu, ko Hirini Tamarua, kua ura

katoa ki runga ki te tikanga pakeha—ki te taha

Kuini. Kua tae ratou ki te aroaro o nga Kai

Whakawa  ki tuturu ai hei tangata ratou mo ta

Kuini; ka noho tonu ratou i raro i ona ture ake,

ake; ka whakarongo ratou ki nga whakahau tika

katoa o ana Kai Whakawa, me etahi atu tangata

 e whai mana ana i raro i a ia Tera atu hoki

etahi tangata maori o Heretaunga kua pena ano

 —-hui katoa ratou 42. Heoi, kua tangatatia enei

 tangata ki te pakeha.



  No  te Ratapu ka u mai te Rangatira tima ki

 Nepia. I rere mai i Akarana i te 13 o nga ra 5 na

 te marangai i roa ai ki te moana. Na runga mai

 i taua tima nga hoia 37; me te rangatira o runga

 rawa o tenei rangapu hoia i Nepia nei. No te

 ekenga mai ki uta ka whakatangi haere mai i

 roto i te taone nga mea whakatangi a te hoia.

 Katahi ka kitea te tamariki, te wahine, me nga

 tangata katoa o te taone, e whakaputaputa katoa

 mai ana ki waho whakarongo ai—hei aha ki a

 ratou te marangai i te kawenga a te ahuareka?

 Katahi ano  ka kitea ki Heretaunga nei taua

 hanga. Haere ake ana te whaka-aroha o  te

 pakeha ki nga mahi o  tona kainga mai, o

 Ingarani.



   TE HAPUKU. —E  hiahia ana matou kia wha-

 kaputa i tetahi kupu whakapai atu ki taua koro

 ki a te Hapuku. Kua tae mai ki a matou te rongo

 o tona mahi korero ki nga tangata o Wairarapa

 inanoa nei; ara, ko tona patu i te ritenga o nga

 Kingi maori o reira. Taua korero ki a ratou, he

 ritenga mate  te  ritenga  Kingi; ka  tohe

 tonu ratou ki  taua ritenga kuare, tona tuku-

 nga  iho ho mate; inahoki, kei hea kia kake

 te mahi a Waikato; kei te mau ranei i a ratou

 to ratou kainga inaianei ? Engari me uru ratou

 ki roto ki nga ritenga o te pakeha—te iwi e tika

 ana, e pai ana, taua whakahaere tikanga.



   Kotahi hoki te pakeha o reira e panaia ana e

 nga maori o taua kainga i tona wahi whenua—

 he mea kaore ano kia ata rite i a te Kawanatanga

 te utu i taua wahi. Na te Hapuku i riri, a, waiho

 ana  kia noho ana. Na, he tikanga pai to te

 Hapuku. Mehemea i pena katoa te whakaaro a

 nga rangatira maori o tenei motu, penei kua koro

 te matemate o te tangata e matemate nei. Ko te

 aha e taea e te himaro ? Te uta o te ngaware, he

 ngaware: te uta o te pai, he pai.

 Haere tau e te Hapuku!





        PANUITANGA.

    Tenei nga hoiho erua kei konei e noho ana,

 kei Omarunui—he uha tetahi, he rahopoka tetahi

  Kaore he parani o aua hoiho taua rua; engari,

  ma te tangata e ngaro ana tona hoiho e ki mai ki

  a hau, e whakaatu mai nga tohu o tana hoiho i

  ngaro, kei reira au ka ata titiro ki te ahua.

    Kia tere mai te whakaatu a te tangata.

                      Na NIRAI RUNGA.

   OMARUNUI. HUNE 16 1864.



    Nirai Runga of Omarunui, near Puketapu,

  wishes it to be known amongst the pakehas that

  there are at the present time two stray horses at

  the above mentioned place, one a mare, and the

  other a gelding. They have no brands observable;

  but any persons who have horses missing are re-

  quested to communicate with him, forwarding the

  descriptions of their animals missing—he   will

  then examine them more minutely and communi-

  cate with the person, or persons who describe

  accurately the horses in question.



         PANUITANGA.

    Ko taku hoiho raho poka kua ngaro. I ngaro

  ki Mangakopikopiko i nga ra timatanga o Mei

  1864. He pakaka taua hoiho; he taika ma, roa,

  whaiti nei, i te rae haere iho ki te ihu; ko te

4              TE WAKA MAORI O AHURIRI.

parani he penei RE kei te pakihiwi maui, kua

tawhitotia taua parani; he mea hutihuti te waero,

kua rahirahi nga huruhuru—he hoiho nui taua

hoiho. Ki taku whakaaro  kua  tahaetia e te

tangata.

  Ka kitea e te tangata, ka rongona ranei te ingoa

o te koroke nana i whanako, me whakaatu mai ki

au—kei au te whakaaro ki te kai whakaatu.

                  Na RENATA HOEKAI.

  PETANE, HUNE 15 1864.





   HE KORERO KOHIKOHI NOA MAI.

  TE KOURA. —E ki ana mehemea kua whaka-

whaititia katoatia nga moni koura o te ao katoa

ki tetahi ruma ahua rahi putu ai, ekore rawa ano

e ki taua ruma. Tetahi, ko nga moni koura

katoa  i hangaia i te ao katoa i te takiwa o

Aperahama ra ano, tae noatia mai tenei takiwa,

ekore rawa e rite, me ka tahuna ka whakarevvaia,

ki te kohatu 20 putu te roa, te 10 putu te whanui,

me te 10 te putu matotoru.



  HE TARAU UTU NUI. He mangumangu tangata

whenua no Merepana (Melbourne) nana i kite

tuatahi te koura i taua whenua. He iwi kuare

noaiho taua iwi, nga mangumangu o taua whenua.

Titiro ana taua tangata, nana nei te koura i kite,

ki tona ariki pakeha e tatau ana i ana moni

koura, katahi ka ki atu taua tangata ra; —" Tenei

taku kohatu whero kua kitea e au, rahi noa ake i

ena mea katoa e tauria nei e koe. Mau e homai

ki au tetahi tarau hei utu katahi au ka haere ki

te tiki. " Whakaaetia  ana  e te ariki, katahi ka

riro te mangumangu  nei; te hokinga mai ka

homai ki te ariki te kohatu koura kua kitea e ia.

Riro mai ana ki te ariki mo taua kohatu e rima

mano, ewhitu te kau ma whitu pauna, e wha

herengi me te hikipene ! Katahi marire te tarau

i nui ai te utu !

KARANGATIA ! KARANGATIA!!

 TENEI  TE HAERE  NEI nga kaipuke taonga

  A   a te HUTANA raua ko te EAWINI i roto

 i nga marama katoa. Heoti nei ano te whare e

 uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei

  i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

    Nga kahu huruhuru o tenei whare mo te hotoke,

  he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma-

  rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare

  he hira ke noa ake i to etahi whare te pai—ki

  te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he

  paipa hei puninga.

    Ko nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene,

  mo te iari; he kara mau—ki te mea ka whakama-

  tauria tera e hoki tonu mai te tangata ki te hoko.

    Ko nga kai katoa hoki kei konei e takoto ana;

  ko te huka kaore he kirikiri i roto.

    No mua noa atu ano tenei whare, ehara inaianei;

  ehara i te mea tupa ake i te po kotahi me te

  harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te

  hoko; he mohio hoki no  ona tangata ki ana

  mahi, ki te tango mat i te kahu pai, i te kahu iti

  te utu o rawahi.

        Na te HUTANA raua ko te EAWINI.





E! Ngatikahungunu! E! te tangata

   haere hoiho! whakarongo mai!

 TENEI    nga tera hoiho e wha rua (400) me

       nga paraire maha, e haere mai nei ki au i

 runga i nga kaipuke e rere mai ana i tenei takiwa

 tonu ano—ko nga rangi tonu enei hei unga maiki

 Nepia nei.

   Ko te utu o aua tera e rua tonu pauna (£2) mo

 te tera kotahi; mo te paraire, e ono tonu herengi

 (6s. ) Kowai  te tangata e kopi kau i tenei takiwa,

 kua iti rawa nei hoki te utu o to tera ?

   Tenei hoki kei au etahi hanga huhua noa atu,

  ekore e taea te tatau; ara, he poke, he hapara, he

 paata, he kani, he tieni, he tatari, he toronaihi, he

 hama, he wiri, he aha noa atu o nga mea penei.

 Ma  koutou e tiki mai e titiro.

                   Na te POERANA.

   Nepia, Hune 2, 1864.



         E RUA PAUNA  HEI UTU.

KUA haere ke atu i Tutaekuri, i nga kainga

pakeha i raro iho o te pereti; kotahi te hoiho

raho poka, he whero marama nei te kara; he ma

tetahi o nga waewae o muri, ko te parani kei te

pakihiwi maui, he penei E B na te mea i huia

nga reta.

Ko te tangata mana e whakaatu mai te wahi e

noho ana 1 mana; ko te tangata mana e whaka-

hoki mai 2 mana.

Ko tetahi hoki kua haere ke ano.

He hoiho pango ko te parani he penei H E i

te pakihiwi maui. Ko te tangata mana e whakaatu

mai te wahi e noho ana 2 mana, ko te tangata

mana e whakahoki rawa mai ki au 4 mana. I

haere atu ano tenei hoiho i taua kainga ano.

Na te KURUMU.

Tutaekuri, Hune 7, 1864.





          TURANGA  TERA HOIHO.

 " E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

 nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

 mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

 utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

 marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

 hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

 mai ki a ia.

    Heekipiri rori







       TAHUTI  MAI! TAHUTI MAI! !

 TENEI   nga hanga e makaia noatia ana e au;

  ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga

 hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga

 paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati,

 nga kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha

 noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu he

 iti noaiho—he mea  hoki naku  kia we te riro, i

 whakaititia ai. Ma koutou e haere mai ki te ti-

 tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai.

                   Na  te NOURE

                           Kei Hekipiri Rori.







    PANUITANGA.

 HE    pakeha hoko i nga kai maori nga tangata

       kua  tuhia nei nga ingoa kiraro iho-ara,

 i te witi, i te aha noa.



         Ko te WATA ratou ko KENERE

              ko WATA  ano.



   HE HOKO! HE HOKO! HE HOKO!

KATAHI     ANO au ka ki atu ki aku hoa maori,

       e hoko nei matou, tenei nga taonga tini noa

iho kei au. Katahi ano aku hanga i ki ai au he

pai rawa. He mea tae hou mai hoki ia i runga i

te kaipuke i a te ' NEPIA. ' Ekore ano e taea te

tatau. He aha kia korerotia ai; engari ma kou-

tou e haere mai ki te matakitaki—ahakoa, kore te

moni i a koutou me haeremai ki te matakitaki;

tena te rangi e kite ai koutou i te moni ka hoki-

mai ai ki te hoko. He utu iti te utu. Ko te pa-

 raikete ma, he mea ano 12s. mo te mea kotahi;

 he mea ano 15s.; he mea ano I8s.

                   Na te HATANA.





                     WHAKARONGO!

 E MEA    ana a WIREMU RAETEPONE, o

      Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai

 ratou e hokohoko tonu ana ia i te "Witi, i te Poaka,

  i te aha noa atu hoki a te tangata maori.

   Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha

 kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko



  HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te

    Haaki  Pei  Herara, ki Nepia, i te Hatarei i

    nga rua wiki katoa--tena  rua wiki, tena rua

     wiki.