TE WAKA MAORI O AHURIRI

       "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 31. ]        NEPIA, HATAREI, AKUHATA    6, 1864. [VOL. II

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                    MAI.

KUA  tae mai te pauna (£1) a Matene Ruta o

Rangiwhakaoma  mo tenei tau e haere nei.

  Tenei te reta a Nirai Runga mo nga hoiho i a

ia. E ki ana kua paranitia e ia ki tana parani, no

te mea kua ki te tangata mana tonu ake. Tena

kua tae mai te reta a Hirini Okeoke o Patangata,

e ki ana  nana tetahi o aua hoiho—ki  atu ana

matou  i tera nupepa kia tuhi atu ia he reta ki a

koe. Ki te kore e kitea o koe te tangata nana aua

hoiho, engari te mau  haere mai ki te taone, ki

 etahi wahi atu hoki, me kore e tupono  ki te

 tangata nana—no te mea ekore e mohio te pakeha

 ki tau panuitanga, he reo maori hoki.

   Tenei kua tae mai te rima herengi 5s. a Paora

 Koropura, na tona pakeha na te Rata (Russell).

 Kati nga moni hei homaitanga mana mo tenei tau

 e haere nei, no te mea kua tae mai tana te kau

 herengi mo te hawhe tau kua hori nei; no Tihema

 rawa hoki i timata ai te nupepa ki a ia—ko tetahi

 rima herengi o taua te kau me wehe mai ki runga

 ki tenei tau ka apiti ki tenei rima herengi, kua

 homai nei, heoiano kua  rite tenei tau. I he te

 perehi o te nupepa o te 9 o Hurae, e kiia nei kia

 homai e ia kia te kau ma rima herengi.

   Tenei te reta a Hori Nia Nia katahi tonu ano

 ka tae mai; hei tera nupepa whakahoki ai.



 TENA tetahi koro (kowai ranei tona ingoa?)

 i karanga  ki tona kotiro; —" Ka pa kia

 whakaoho koe i taku moe, ko te Whatu-

 turearua. " Ma te whinau  rawa ka  pai

 taua koro kia oho ake  ia i tona moe;

 tena ko te mano kai atu, hei aha mana ?

 E pena ana hoki matou; ka ki ano matou,

 ka pa kia whakaoho te tangata i a matou,

 ko te korero pai, ko te mahi pono. Hei

 aha ma matou nga tinihanga a te tangata

 e karanga kau  ana toua waha, ko te pai,

 ko te pai anake tana i hiahia ai, ko te ma-

 hi tika anake tana i whai ai; ko te waha

 anake e pena ana, ko te ngakau e taware

 ana, ko te ringa e hapai tonu ana i te patu,

 e mahi tonu ana i nga mahi tutu, i nga

 mahi whakapehapeha  ki te pai, ki te ma-

 rietanga; nga mahi whakataka i te aroha—

 hei aha koia ma matou te tangata e penei

 ana ?  I puta enei kupu a matou he wha-

 kaaro  no te ngakau ki te tikanga o nga

 tangata o te Wairoa, o Mohaka. E whaka-

  mihi ana matou ki ta ratou tikanga. E

  kore e ngaro te tohu o te pono; inahoki

  kua tahuri katoa ratou ki a te Kuini, kua

  hiahia katoa kia noho i raro i te maru o te

  Kuini. Ko  te pai anake te karanga a

  Waikato i mua  ai; ko ta ratou Kingi hei

  tiaki i nga iwi, hei whakahaere i te pai,

  hei pehi i te kino—kaore, he whawhai,

  he mate, toha porotutukitanga. Engari

  nga tangata o te Wairoa, o Mohaka, kua

haere i te ara e tika ana ki te ora, ki te

nohoanga mariretanga hoki i o ratou kainga.

Tera e mahara tonu te pakeha ki ta ratou

tikanga i nga  takiwa e takoto ake nei.

Rere noa mai nga, karere o nga iwi kuare

ki a ratou whakapatipati ai kia uru ratou

ki roto ki te tikanga Kingi; kauaka hoki

—a, e mea  ana matou  tera ano ratou e

kite i te tika o to ratou whakaaro a muri

ake nei. Ko  te Urewera i whakarere i

nga mahi maori  e ora ai te tangata, haere

aua ki te whawhai, i te kawenga a te nga-

kau whanoke; ko te aha i riro i a ratou ?

kaore ra, ko te mate anake ta ratou i whi-

whi ai. Kua  ki etahi iwi o te Motu nei

he whakakuare  i te tangata te haere mai

ki  raro i te maru o te Kuini noho ai;

katahi  ka  taurerekatia ki te  pakeha;

engari ki ta matou whakaaro katahi ano

 ka rangatira. Inahoki, e kore e ahei te-

 tahi tangata—pakeha, maori ranei—tetahi

 iwi atu ranei o te ao, ki te poka noa ki a

 ratou, ki a ratou whenua ranei. Ko  te

 mana o Ingarani katoa hei tiaki i a ratou i

 runga i o ratou whenua koi takahia ratou

 e tetahi iwi o te ao, e nga iwi katoa ranei

 o te ao. Ki te he tetahi tangata ki a ra-

 tou ka taea e ratou te whiu i taua tangata

 i runga i nga ritenga o te Kuini. He

 taurereka tanga ranei tenei ? Kaore rawa

 e penei aua te rangatiratanga o te hunga

 Kingi i uru ki roto ki te whawhai. E

 noho pouaru aua a ratou wahine, e noho

 pani ana a  ratou  tamariki. Ko   nga

 mea i puta i te whawhai e noho mate

 ana i te hemo kai, e ngau noaiho aua i te

 hua rakau, —mutu  rawa ake te riri apopo,

 ekore ano e hoki wawe ake ki te ora. Ko

 toua karanga  ki te tangata haere 'apopo

 koia tenei: —" Haere mai ki te kainga nei

 kia mahana koe i te ahi tahanga a Tama-

 taitoka. "

   Heoi, kia kaha  koutou nga iwi o  te

 Wairoa, o Mohaka, ki runga ki to koutou

 whakaaro, mo  te ngaro rawa  atu tenei

 whakatupuranga, ka tae ki tera whakatu-

 puranga, ka ki nga tangata  o reira; —

 " Koia ano te mohio o a tatou tupuna ki

  te pai, me te noho rangatira tatou inaianei.



         WAIRARAPA.

    Kua tangohia e Ngaitahu, me etahi hapu atu e

  whai wahi ana ki Wainuioru i Wairarapa, nga

  pauna moni 800 hei whakaotinga rawatanga mo

  taua wahi—na te Kupa i whakarite inanoa nei.

  Heoi, kua rite anake tenei nga raruraru whenua

  o tera kainga o Wairarapa; e takoto marama

  ana tenei.

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

HE  pukapuka enei na nga tangata o te

Wairoa, o Mohaka, ki a te Whitimoa; he

hiahia no  ratou kia  uru ratou ki roto ki

nga tikanga o te Kuini, kia waiho ratou

hei tangata mo te Kuini, ake, ake.



KIA TE WHITIMOA.

  E  to matou hoa aroha, e te Whitimoa. Ko

matou, ko nga tangata kua tuhia nei o matou

ingoa kei raro, e mea atu aua ki a koe kia wha-

kanohoia matou e korua ko te Kawana hei hoia

mo  tenei tiriwa o Haaki Pei—kia whakaturia

matou  e korua hei ropu hoia mo konei, hei tiaki

mo matou, me o matou hoa pakeha e noho ana

i roto i a matou. E mea atu aua matou kia tukua

mai he pu, he paura, kia kaha ai o matou ringa-

ringa ki te hapai i te ingoa o te Kawanatanga.

 Ki te mea ka whakaaetia ta matou tangi ki a

 koe, era tonu matou e oati pono ki a Kuini

Wikitoria; ka mahi ano hoki matou i nga mahi

 katoa o te Kawanatanga.

   Engari ma matou ano e kimi tetahi pakeha e

 whakapaingia ai e matou hei Apiha; ma  te

 Kawana ano e homai i etahi—kia pena ano me

 te mahinga o te Kawanatanga ki nga tangata o

 te Arawa.

   No te hapu a  Paora te Apatu  tena

 pukapuka. Ko  nga ingoa i tuhia ki raro

 kotahi rau e rua te kau ma whitu.



 Ki A TE WHITIMOA.

   E to matou hoa aroha, e te Whitimoa. Ko

 matou, ko nga tangata, kua tuhia nei o matou

 ingoa kei raro, e mea atu ana kia whakarongona

 ta matou ki, na; —" E ki tuturu ana matou hei

 tangata pono matou mo te Kuini; e noho tonu

 matou ki raro i ona Ture ake, ake—a, e whaka-

 rongo tonu matou ki nga whakahau tika katoa o

 ana Kai whakawa  me era atu tangata e whai

 mana  ana i raro i a te Kuini. "

   Tuhituhia e koe a matou pukapuka ki a te

 Kawanatanga ki Akarana, kia mohio ai ratou kua

 uru katoa matou ki runga ki to tikanga pakeha;

 ara, ki te taha Kuini.

   No  Ngatikurupakiaka tena pukapuka.

 Nga  ingoa o nga tangata i tuhia ki raro e

 whitu te kau ma whitu.



 KI A TE WHITIMOA.

   Ko matou; ko nga tangata o Mohaka, e mea

  ana kia uru matou ki roto ki te pukapuka o nga

  tangata o te Wairoa; ara, ki te pukapuka ki a

 korua ko te Kawana—na te mea kua whakako-

  tahitia e matou o matou  whakaaro ki  nga

  whakaaro o nga tangata o te Wairoa. No mua

  hoki to matou kotahitanga, a, tae noa mai ki

  tenei takiwa. Katahi ta matou ki  kei a koe

  anake; ara, kei te tomo matou ki roto ki te

  maru o te Kuini. Ka huri tena.

    Ko ta matou whakaaro koia tenei, —kia wha-

  kanohoia matou, nga ingoa kua tuhia ki raro iho

  nei, hei hoia mo tenei tiriwa o Haaki Pei. hei

  tiaki mo a matou nei taonga; ara, mo a matou

  pakeha—mo  matou ano hoki. Kia homai e koe

  he pu, he paura, he tingara, he mata hoki; ki a

  matou kia kaha ai o matou ringa ki te hapai i te

  ingoa o te Kawanatanga. Ki te whakaaetia mai

  e koe to matou aroha, e korua ko te Kawanatanga,

  ka oati pono matou ki a Kuini Wikitoria. Na

  ka whakahangaitia atu e au ki a Kawana. Ka

  pena au me te wahine e oati pono ana ki tana

  tane—ka marena taua i a taua, me ta taua noho,

  ake, ake. Ka mahi ano matou i nga mahi o te

  Kawana; ka haere i runga i te ture kotahi.

  Engari ma matou ano e kimi atu i tetahi pakeha

  hei ako i a matou.

    No Mohaka  tena pukapuka, no Ngati-

  pahauwera. Nga ingoa i tuhituhia ki raro

  iho kotahi rau e rua te kau ma rua. Ko

  te whakahokinga  tenei a te Whitimoa ki

  nga  tangata o te Wairoa, kei raro iho nei,

   ara; —

                  Te Wairoa Hune 29 1864.

  Ki a Paora te Apatu, ki a Pitiera Kopu, ki era

atu o aku hoa maori o te taha Kuini o te Wairoa.

  Kei te whakapai atu au ki a koutou pukapuka

aroha. Maku  hoki e tuku atu ki a Kawana;

maku hoki e whakakaha atu kia whakaaetia mai

e ia.

  E hoa ma kia mahara tatou, kei waiho tetahi

take e tatou hei kinga ma te hoa kakari na tatou

i whakaoho ratou ki te riri. Kati me ata tatari

tatou kia tae mai te utu a Kawana. Otira ki te

pa he patu na tetahi tangata ngakau kino; tetahi

kia hangai ranei, ka timata te riri—ka hoatu

tonu i reira e au he pu. he paura hoki, hei pa mo

o koutou tinana, me o koutou rawa, me a koutou

pakeha hoki. Ka mutu.

          Naku na to koutou hoa aroha.

                  NA TE WHITIMOA,

                     Tumuaki Runanga.





HE  WHARANGI TUWHERA  MA NGA

         HOA  TUHI MAI.

                 Te Wairoa, Hurae 13, 1864.

Ki  A TE KAI TUHI  O TE ' WAKA MAORI. '



  E ta, he waiata tenei. Mau e ta ki te ' Waka

Maori' kia kite nga tangata.

  Tenei ka noho i te kopa whare, i te taurangi, he ma-

        rama ka roku i te pae;

  He tahuritanga, he tautanga na te ngakau kia noho au

          ma reira, e raro he nei;

   VVhakataritari mau pu nei, mau patu nei, mau tao nei,

         e ngana ra koe.

  Nga whatukuhu o taku manawa piri ki te poho—te

         hoha koe.

   I nga rangi ra o taku oinga, e ki ma e.

   I kawea au Aotearoa, me tautika, me aronui kia kite

         mai koutou i oku he nei.

   Ka waiho au i te ngutu hei hikihiki ki te taha rautau, o

         pa ma ko ta te huna hoki;

   Tirohia mai au he ika tuaki, pae nga toroa, he koroira-

         ngi;

   He ika pakewa au na rehua e tama ma e;

   He huka moana paringa tai a Kahu ki te wanga ki

          Motukiore;

   Ko te rite i au—he wakamanehu, waiho te raru i

           au i.

   Whakarongo e te rau, tenei te tipuna o te mate ka piri

          ki au;

   I tipu i te reinga, i tipu mai ano i te pouritanga.

   Ko  Rongotaharangi ne huri paroa.

   Ka hinga au ka takoto; moe tuturi, moe pepeke, moe

          tupoupou;

   Ko te rite i au, ko Mahutonga e rau na i te ao.

   He maero au nei, he kahu kake i te waru;

   Kai te matuku e hu ana i te repo i.



 Ko nga ritenga o tenei waiata e whakahe ana ki

 nga ritenga a Waikato—ara, a nga iwi o raro

 nana i whakahe te motu nei. Ko tetahi ritenga

 o tenei waiata he tangi nau ra, e nga iwi nana

 nei i whakatu te Kingi. Nau hoki i ki, hei puru

 i nga toto o nga iwi e rua—o te pakeha, o te

 maori. Kaore  ia, hei patu tangata, hei tuku i

 ou whenua ki te pakeha. Kua kitea ano te he o

  taua ritenga. E ki atu ana nga iwi ki hai i pai

  ki taua ritenga, -—' e he ana; " e ki ana mai; —

  "apopo koutou waiho ai hei taurereka ma te pake-

  ha. " Ko tenei, e hoa ma, ka tata te maro nga

  ringa o te hunga ki hai i pai ki taua tikanga;

  kua riro noa ko koutou hei taurereka—ki a ma-

  hara ki tenei he. Ina ano tetahi mate o ratou,

  kei te haere tonu mai ki ona whanaunga ki te

  rapa kaka mo ratou. Heoiano.

                             Na TOHA.



             Rangiwhakaoma, Hurae 25 1864.

  KI A HEMI WURU

    E  hoa tenakoe. I kore ai e horohoro taku

  utu i te nupepa o tenei tau, i te ngaro au ki te

  taone ki Po Neke ki te kawe i taku hoa ki te

  takuta. Kotahi taku marama ki reira me nga

  wiki e rua—no te iwa o nga ra o Hurae nei ka

  tae mai au ki taku kainga ki Rangiwhakaoma.

  Ko te nupepa moku o tenei tau hou ka utua e au

  ki te pauna kotahi kia mohio ai koe e mate nui

  ana  au ki tena taonga ki te nupepa. He kupu

   ke tenei; ki te pai koe ka waiho hei korero—ki

   te kore, ka whakarere atu. Koia tenei te kupu,

   —kia pau nga korero pakeha, maori, ki roto ki

   taua nupepa.

              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

  He korero na nga pakeha haere noa i konei, e

ki ana, te kupu o te Kawana Kerei kia whaka-

mutua te mahi o nga Waranatia Mariiha turupa

(Volunteer and  Militia troops) i Nepia mai, a,

Wairarapa atu—kei  te noho pai nga tangata o

waenganui o enei kainga. Ko matou e mea ana

he tika ranei taua korero, he parau ranei. Mau

e whakahoki  mai te tikanga o tenei korero, te

henga ranei.

  Na tou boa aroha i roto i te ture, i te maru, o

to tatou Kuini.

                Na MATENE RUTA.

                       Rangiwhakaoma.



  (Ko te utu a Matene mo tana nupepa kei runga

ake i ta nga tangata katoa e tango ana i tenei

nupepa. Te waiho e te nuinga tau whakaaro hei

tauira ma  ratou. E  tika ana tau; e tika ana

kia mate nuitia tenei taonga hei ara whakapu-

tanga mo  te waha o te tangata. Nana noa a

 Ngatikahungunu i kore e manaakitia tenei taonga.

 Ta matou whakaaro hei te mutunga o tenei tau

 whakamutu ai e matou te mahi, no te mea he

 tangata kotahi noa kai te whakaaro mai. Ko

 te pakeha  te iwi ekore  e pai kia  kore he

 nupepa mana; ko tana mea nui ia hei putanga

 mo ana whakaaro, hei rongonga korero mana, hei

 whakatika i nga mahi maori e whai rawa ai te

 iwi. Kaore ano matou kia rongo ki te korero e

 ki nei koe mo te whakamutu i te mahi a nga

 Waranatia. Kai te mahi tonu tenei i Nepia nei

 —e kore pea e mutu. ]



                  Patangata, Hurae 20, 1864.

   Tenei ka kite au i te panui a Paora Rerepu mo

 tona kaipuke i te iwa o Hurae. Haere tau, e

 Paora!  Ka  oti ano tou ki, ko te Kahu o te

 Rangi tou tupuna. E takoto na tona kupu wha-

 karite; —"I te taha o te rangi te tatua o te Kahu. "

 Ka kiia i kona he aio tukituki no tenei tupuna

 ou, no te Pakaru—I haere atu a Taane More ki

 a te Pakaru kia hunaia te tangata kia ngaro; ka-

 tahi ia ka mau ki te kaheru maire nei. ka homai

 ki te tangata ra, ka ki mai ia; —"Ana he ritenga

 mo  to korero. Mahia ki te kai; ko te tangata,

 waiho kia ora. " Na, e tama; nou anaki nga tu-

 puna i puta o raua na rongo pai. He whakapai

 naaku ki to korero mo tou kaipuke; te kaipuke

 hoki hei riri mo te roa o te moana, mo te kino

 hoki o te moana. Mo  uta te hoiho hei horo i te

 roa o te whenua; ekore nei e whai meneti kua

 tae ki tana wahi i pai ai. He mahara ake naku

  ki te hanga nei ki te tangata e kore nei e titiro

  ki enei waka erua, ki te kaipuke raua ko te hoiho.

 Moumou  nga whakaakonga tika kia mahue i te

  tangata; katahi ka whai ano i muri i nga hara a

  nga matua. E  Pao, kei pena hoki taua—me

  piri taua ki raro i te maru o Kuini Wikitoria, ake,

  ake.

    Ki a Hemi Wuru. E  hoa, tukua atu tenei

  reta ki te '• Waka Maori" kia hoea atu ki a

  Paora, kia kitea mai a ia i taku whakapai mo

  tona kaipuke—otira, nga wahi katoa.

              Na RENATA PUKUTUTU,

                              No Patangata.







                                                   



  NGA KAIPUKE     U MAI KI NEPIA.

  Hurae  23—Te   Raiwheramana (Rifleman), he

    kune e toru nga rewa, 81 tana. No Akarana

    mai. He  waipiro nga utanga, he paraoa 250

     peeke, he tingara rau whare  nei, he oati kai

     hoiho, he wana taiepa, he huka, he ti, he terei

     he aha noa atu.

  Hurae  20—Te  Hakiheihi (Success), he kune. 58

    tana. No  Akarana mai. Nga  utanga mai he

     rakau kanikani, he tingara whare, he omu, he

     tupeka, he tote, he hopi, me te tini noaiho o

     nga hanga. Nga tangata eke mai tokorua.

  Hurae  24—Te  Ranakuna (Rangoon), he rewa

     toru, 374 tana. No Ranana mai; ara, no Inga-

     rani mai. Ko nga hanga o runga e kore e taea

  te whakahua—ko  a te pakeha hanga tini noaiho.

  Hui katoa nga tangata eke mai, nga tane, nga

  wahine, me nga tamariki 110.

Hure 24—Kenatapere (Canterbury), he kune, 37

  tana. No Po Neke mai. He nui nga taonga i

  utaina mai.

Hurae 25—Te Reeri Paata, (Lady Bird) he tima,

  220 taua. No Akarana mai. He taonga noa

  atu nga utanga. Nga tangata eke mai 10 nga

  tane, 8 nga wahine, 11 nga tamariki.

Hurae 25—Te  Ta  o te Houta (Star of the South),

  he tima, 147 tana. No Poti Kupa mai—nga

  kainga o Ngaitahu. He huruhuru  hipi, he

   oati kai hoiho, nga utanga mai.

Hurae  26—Te   Roari Ahere (Lord Ashley), he

  tima, 296 tana. No Otakou, no Po Neke mai.

   He taonga nga utanga. Ko te Honetana te Kai

  Whakawa  o te Hupirimi Kooti na runga mai;

   10 hoki nga tangata noa atu eke mai ki uta ki

  Nepia nei—23  nga mea  i haere tonu atu ki

  Akarana.

 Hurae 27—Te Pi (Bee), he kune, 30 tana. No Po

  Neke mai. He taonga nga utanga mai. Tokoiwa

   nga tane i eke mai ki uta.





   NGA KAIPUKE RERE ATU I NEPIA.

 Hurae 26—Te Reeri Paata, tima, 220 tana. Kua

   rere ki Po Neke, ki o Ngaitahu atu.

 Hurae 27 Te—Roari Ahere, tima 296 tana. Kua

   rere ki Akarana. He  hipi ora i utaina atu i

   konei. Ko te Whitimoa i eke atu ki runga, e

   haere ana ki Akarana, me etahi tangata tokorima,

   me nga wahine tokorua.

 Hurae 29—Te Ta o te Houta, tima, 147 tana. Kua

   rere ki Akarana. Kotahi  mano  hipi ora i

   utaina atu i konei.



   No  te 24 o Hurae ka u mai te Ranakuna i Po

 Hakene  mai.. Nga tangata eke mai ki runga, no

 Ingarani  mai katoa  ratou—he  haere mai ki o

 ratou huanga  i Heretaunga nei ano. Hui katoa

 ratou 45 nga tane, 38 nga wahine, 10 nga tamariki

  tane, 17 nga tamariki wahine. Ko te kaipuke ia i

  korerotia e matou i te nupepa o te 9 o Hurae; i

  mahara ra nga pakeha o uta nei kua tahuri i waho

  i te moana. He  kino no te rangi i roa ai, he

  marangai, he aha; totahi ano ka tahuri i te ngaru

  o te moana. Ko nga kai ka whano ka pau, me te

  wai maori hoki, no reira ka rere atu ki roto ki to

  whanga o Po Hakene ki te tiki kai ma ratou, wai

  maori hoki. No te 2 o Hune ka u ki reira; no te

  4 o Hurae ka rere mai ano ki te moana; no te 24

  ka tae mai ki konei. He marangai kino ano i roa

  ai i te rerenga mai i tenei moana i ko mai o Po

  Hakene—totahi hoki tenei ka tahuri ano. Kotahi

  tonu o ratou i mate i waho i te moana, ko etahi i

  tae ora katoa mai; tokotoru nga tamariki i whanau

  ki te moana.





    E WHA PAUNA HEI UTU.

  KUA      haere ke atu i Petane, i te timatanga o te

         raumati o tera tau (1863), tetahi hoiho

  uwha, He whero marama nei te kara; ko te pa-

  rani kei te pakihiwi maui, he penei P; ko te wae-

  wae maui o muri he ma; he taika kei te rae. Ko

  te tangata mana e mau mai taua hoiho ki a te RO-

  TERA, Pakeha, kei te taha o te wharekarakia o

  te Katorika i Nepia nei, ka riro i a ia aua pauna

  e wha.

                    Na te ROTERA.

    Nepia, Hurae 19, 1864



           WHAKARONGO!

  EHEA   ana a WIREMU RAETEPONE, o

       Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai

   ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te Poaka,

   i te aha noa atu hoki a te tangata maori.

     Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha.

   kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko.

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

     AKIHANATANGA



I  RUAHINE             I TUTAEKURI

            HE HOIHO,



   HE  KAU, HE HIPI, HE AHA ATU.

EHOA      MA, tena au kei te whakatu i taku aki-

      hana, i te Whare Paparikauta i TE PERETI I

TUTAEKURI i roto inga marama katoa—ia marama,

ia marama. He akihana hoko Hoiho, Kau, Hipi,

 Poaka, me etahi atu mea ora; tetahi, be tarutaru

 kai hoiho nei, he kaanga, me nga parau, me nga aha

 noa ahu whenua nei. Ko te akihana tuatahi e takoto

 mai nei hei te Hararei, te 3 o nga ra o Hepetema,

 e takoto ake nei, ka timata i waenganui ra—i te

 haora o te tina.

   Ko te tangata e whai hoiho ana, aha atu ranei,

 mo te hoko, me pa wawe mai ki a au ki Nepia nei.

   Te utu maku, mo te Kai-hoko akihana, kia ko-

 tahi herengi i roto i te pauna kotahi, me ka riro

 mai; ka rua pauna, ka rua herengi—heoi nei ano

 te utu.

   Te utu mo te nohoanga o te kau, o te hoiho ra-

 nei, i roto i te taiepa i te po kotahi, he hikipene

 mo te po kotahi. Te  tangata pirangi ki te waiho

 tona hoiho, kau ranei, ki roto i te taiepa me pa

 mai ki au, ki te pakeha nana te paparikauta ranei

 i reira ano. Engari, mo  te hoiho, kau ranei,

 kaore e riro, kia rima herengi e homai ki te Kai-

 hoko mo te whakaaritanga.



            Na te IENIHI,

                         Kai  hoko akihana.





 KARANGATIA! KARANGATIA!

 TENEI TE HAERE  NEI nga kaipuke taonga

   a te HUTANA raua ko te EAWINI i roto

 i nga marama katoa. Heoti nei ano te whare e

 uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei

 i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

   Nga kahu huruhuru o tenei whare mo te hotoke,

 he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma-

 rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare

 he hira ke noa ake i to etahi whare te pai—ki

 te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he

 paipa hei purunga.

   Ko  nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene,

 mo te iari; be kara mau—ki te mea ka whakama-

 tauria tera e hoki tonu mai te tangata ki te hoko.

   Ko  nga kai katoa hoki kei konei e takoto ana;

  ko te huka kaore he kirikiri i roto.

    No mua noa atu ano tenei whare, ehara inaianei;

  ehara i te mea tupu ake i te po kotahi me te

 harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te

 hoko; he mohio hoki no  ona  tangata ki ana

  mahi, ki te tango mai i te kahu pai, i te kahu iti

  te utu o rawahi.

        Na te HUTANA raua ko te EAWINI.





 HE HOKO! HE HOKO! HE HOKO!

  KATAHI    ANO au ka ki atu ki aku hoa maori,

        e hoko nei matou, tenei nga taonga tini noa

  iho kei au. Katahi ano aku hanga i ki ai au he

  pai rawa. He mea tae hou mai hoki ia i runga i

  te kaipuke i a te ' NEPIA. ' Ekore ano e taea te

  tatau. He  aha kia korerotia ai; engari ma kou-

  tou e haere mai ki te matakitaki—ahakoa, kore te

  moni i a koutou me haeremai ki te matakitaki;

  tena te rangi e kite ai koutou i te moni ka hoki-

  mai ai ki te hoko. He utu iti te utu. Ko te pa-

  raikete ma, he mea ano 12s. mo te mea kotahi;

  he mea ano 15s.; he mea ano 18s.

                     Na ta HATANA

  WHAKARONGO                 MAI.



HE    Tangata hoko Hoiho, Poaka, Pikaokao ho-

       ki, te tangata e mau nei tona ingoa ki raro

iho.

  E hiahia ana a ia kia rua nga hoiho mana inai-

anei tonu ano, hei to i tetahi kaata mama noa nei.

E kore ia e pai ki te hoiho hoki iho i te rima pu-

tu, me te wha inihi, te teitei.

              TEONE TANA,

                         Te Whataapuka.

  Nepia, Hurae 21, 1864. '





 TAHUTI MAI! TAHUTI MAI!!

TENEI    nga hanga e makaia noatia ana e au;

    ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga

hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga

paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati,

nga kahu  hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha

noa atu. Ko  te ahua he pai anake; ko te utu he

iti noaiho—he  mea  hoki naku  kia we te riro, i

whakaititia ai. Ma koutou  e haere mai ki te ti-

tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai.

               Na te NOURE

                           Kei Hekipiri Rori.



    PANUITANGA.

 HE    pakeha hoko i nga kai maori nga tangata

       kua  tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara,

i te witi, i te aha noa.

         Ko te WATA ratou ko KENERE

              ko WATA  ano.





  TURANGA TERA HOIHO.

 E  MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

      nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

 mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

 utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

 marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

 hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

 mai ki a ia.

   Heekipiri rori.





E! Ngatikahungunu! E!  te tangata

   haere hoiho! whakarongo mai!

 TENEI   nga tera hoiho e wha rua (400) mi

   nga paraire maha, e haere mai nei ki au e

 runga i nga kaipuke e rere mai ana i tenei takiwa

 tonu ano—ko nga rangi tonu enei hei unga mai ki

 Nepia nei.

   Ko te utu o aua tera e rua tonu pauna (Ł2) mo

 te tera kotahi; mo te paraire, e ono tonu herengi

 (6s. ) Kowai  te tangata e kopi kau i tenei takiwa,

 kua iti rawa nei hoki te utu o to tera ?

   Tenei hoki kei au etahi hanga huhua noa atu,

 ekore e taea te tatau; ara, he poke, he hapara, he

 paata, he kani, he tieni, he tatari, he toronaihi, he

 hama, he wiri, he aha noa atu o nga mea penei.

 Ma  koutou e tiki mai e titiro.

                   Na te POERANA.

   Nepia, Hune 2, 1864.





 HE mea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te

   Haaki Pei  Herara, ki Nepia, i te Hatarei i

   nga rua wiki katoa—tena  rua. wiki, tena rua

    wiki.