TE

 WAKA MAORI O AHURIRI

      KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 32. ]       NEPIA, HATAREI, AKUHATA   20, 1864. [VOL. 11

TE  take i mate ai te nuinga o nga tangata

maori  i enei nga takiwa, ko ta ratou

whakapono  ki nga mahi makutu, ki nga 

mahi kikokiko, ki nga mahi porangi noa

iho. Ekore  e taea i konei te tatau i aua ]

mahi whakaporangi  i te tangata kua kitea

e  matou i tenei motu  o mua  iho taea

noatia mai  tenei takiwa—engari  kotahi

ano te otinga o aua mahi katoa, he mate  

anake. Ka  mahue e te tangata te wha- 

 kaaro tangata nei ano, ka  rere kau  ki  

 runga ki nga whakaaro wairua kia pehea

 hoki toua tutukitanga ? ekore ano ra e

 taea te tinana o te pai; tana mea e taea 

 ai, he wairua kau ano—me   te tamariki 

 te ahua e pupuhi porotaka puatai ana, ka

 tuku ki te rangi maanu ai, hua noa ki te

 ahua pai mai he mea tinana ko te whato-

 rotanga atu o te ringa ki te hopu he pa-

 karu anake, ngaro tonu iho. 

   Tena pea kua rongo koutou ki te mahi

 pena a Tamati te tau hua pahemo

 atu—no  Ngatiawa i Taranaki taua koroke.

 Toua mahi he mahi tohunga wairua kiko-

 kiko, he whakaora i nga tangata i te mate

 (te ora hoki), he whakanoa  i nga tanu-

 manga, i nga wahi tapu; he titiro ki nga

 he  e ngaro aua i roto i te ngakau o te

 tangata, nga puremu, nga kohuru, nga aha

 noa atu. Ko  ia ano ekore ia e pa ki te

 hara, he tangata tika rawa ia—ki te pa ia

 ki te hara, ka mate rawa ia. Tana ki he

 atua  pakeha toua atua, ko te Aorere te

 ingoa. He pakeha akonga na taua atua

 titotito nana i homai ki a ia te mohiotanga

 i tona haerenga ki nga moutere pakeha—

 heoi, whakaaoreretia  aua  a  ia. He

 tokomaha nga tamariki maori o Taranaki

  i taua takiwa i uru ki roto ki nga mahi

  porangi a taua koroke—tapaia aua he ingoa

  mo to ratou ritenga, he " Kai Ngarara. "

  Tana karakia mo te mate he ngarara; ka

  makaia ki runga ki te ahi taewa, ka tuuna

  tahitia, ka maua nga kai ka kai katoa te

  tokomaha, katahi ka kore e pa mai he

  mate ki a ratou. Katahi marire te iwi i

  ora tonu !  I roto i te riri i Taranaki i

  muri mai taua tangata, a Tamati te Ito;

  taua ki ekore e pa te mata ki a ia! Me-

  hemea ko ia anake te tangata kaore i tu i

  te mata, penei, ko tenei ki ana—otira he

  tokomaha nga tangata i pena tahi ano. He

  tangata matakite taua tangata ki tana ki.

  He aha i kore ai e kite wawe i te kino kua

  tupu ake i tenei motu i muri nei, ka tahuri

  pea ka ako i ona whanaunga kia ata noho

  koi mate ? He  aha i kore ai tona atua e

  whakaatu  ki a ia te mate o Waikato, o

Tauranga, te whakakorenga  o te Kingi

maori, me te rironga o te whenua ki te

pakeha i runga i nga mahi tutu a te iwi

tutu ?  He aha  hoki i kore ai e kite i te

matenga o tona iwi ake ano i Taranaki, e

takoto mai nei ? Katahi  marire te atua

mangare ki te whakaatu ki ona akonga !

   Tetahi tikanga hou o tenei takiwa (i

korerotia e matou i te nupepa  o te 28 o

 nga ra o Mei), i ahu mai i te iwi porangi

 nei: ara, i a Ngatiruanui—tona ingoa, ko

 te "Pai Marire. " Engari ra te ingoa tika,

 ko te " Pohe Marire. " Kaore ano matou

 kiu ata rongo ki te ahua o tenei mahi hou.

 he pehea ranei ona ritenga. Engari  ta

 matou i rongo ai he atua  titotito ano ta

 ratou; ko tana atua ki te korero ki a ratou

 ka  te pakeha, ka watea te whenua

 mo nga maori anake. Ki ana nga tohunga

 o taua hunga ko te mohio ki te reo pakeha

 

 puka  kihi o te pakeha, ka titotito noa he

 korero whakapae   teka ma ratou ki te

 pakeha, kia ki ai no roto i aua pukapuka

 a ratou korero—he korero whakakino ia i

 te ngakau o ana akonga ki te pakeha.

   Puta aua nga tohunga o tana tikanga ki

 te whawhai ki Whanganui; tona tukunga

 iho, he mate—mate iho te tohunga o taua

 mahi  porangi. Katahi te atua aroha kore,

  teka hoki, ko taua atua ! Te rere iho ki

 te whakaora i ana akonga e mate aua i

 runga i te whakapono ki tona whakaatu

  teka! Otira, ehara i te mahi hou. Kua

  rongo ano matou ki nga mahi pena i etahi

              O                                                                           i

  iwi atu i rawahi. Karanga ana  tetahi

  tangata ko te Karaiti ia. i haere mai hei

  rangatira mo te ao katoa; karanga aua

  tetahi he poropiti ia; ka rore etahi tangata

  wairangi ki runga ki aua ritenga ka tahuri

  ki te whawhai  ki nga Rangatiratanga,

  tona otinga iho he mate—ko etahi o ratou

  ka patupatua, ko etahi ka hopungia ka

  kawea ki nga whare  tiakanga mo nga

  porangi noho ai. Koia hoki me enei mahi,

  i tenei motu, he mate ano tona otinga.

    Na, he kupu atu tenei ki nga tangata o

  Heretaunga. Koi whakarongo koutou ki

  aua ritenga pohehe. Engari ki te kawea

  mai ki konei aua mahi  koi noho, a, ta-

  huritia atu—kia mau tonu  te rongo pai o

  tenei wahi o  te motu. Waiho  atu nga

                                                                                                              

  mahi poauau i te iwi i tupu mai ai, me

  ona raru hoki—ko Ngatikahungunu, kaua a

  Ngatikahungunu  e hoki ki roto ki te po,

  engari me noho tonu i runga i te whakaaro

  marama.

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

               MAI.

TENEI te te kau herengi a Ihaka Whanga kua

tae mai mo tenei tau e haere nei.

   Tenei nga reta e rua a Nirai Runga katahi ano

ka tae mai. E ki aua e rua nga hoiho ngaro kei

 u ia e noho ana kei Omarunui; e mea aua kia

 paranitia ki tana parani. Kauaka ia e pena; he

 ritenga tahae tena ritenga. Ekore hoki ra e tika

 kia tuhia e koe to ingoa ki runga ki te hanga a

 te tangata; ahakoa ngaro, tena marire te tanga-

 ta nana—mana e puta. Engari me haere koe ki

 te perehi pakeha kia taia ki te nupepa pakeha,

 me kore e kite te tangata nana. Ka kore e kitea

 me pupuri marire e koe nga hoiho me kore e

 kitea te tangata nana a tona takiwa e kitea ai—

 engari, ko te parani, kauaka rawa e paranitia,

 koi kiia he tahae.

   E ki ana a Paora te Whatu i Waho kai te

 ngaro tona hoiho; no Tihema i te tau 1863 i

 ngaro ai. Kaore he  parani o taua hoiho. He

 taika ma, he rahi te ma, kai te rae; haere iho

 ki te ihu ka iti haere—ko te huruhuru ho whero

 katoa. E ki ana ekore e ngaro i a ia tana hoiho;

 ahakoa  eke te parani a  te tangata—pakeha,

 maori ranei—ki runga, ka riro ano i a ia.



           WHANAUTANGA.

   No te 20 o nga ra o Hurae ka whanau i Wai-

 kara he tamaiti tane na Toha o te Wairoa, i tona

 wahine i a Makareta.





            TAURANGA.

 TENEI  kua mau  te rongo ki Tauranga.

 Kua  tae ki reira a Kawana Kerei, me te

 Tianara, me  te Whitika, me te Pokiha,

 me  etahi rangatira atu o te Kawanatanga.

 Ko te Kawana  raua ko te Tianara kua

 hoki ki Akarana; ko te Whitika, me te

 Pokiha, me  etahi rangatira o te Kawana-

  tanga, i noho iho ki muri ki te whaka-

  takoto tikanga, ki te whakaoti  i nga

  ritenga no reira. Engari, i a te Kawana

  ma  ano  i reira, i te  Parairei te o  o

  Akuhata nui, ka mene mai  nga maori

  Kingi  ki a ia, ki a Kawana, korero ai;

  he tuku ta ratou i a ratou, i a ratou pu,

  i a ratou whenua, ki  a ia—kei a ia he

  tikanga mo ratou. Rahi ake i te 300 taua

  hui, ona  rangatira, ona kuare, ona aha.

  Pai atu aua te Kawana ki a ratou, me a

  ratou korero  ripeneta; ki atu ana  ki a

  ratou me hoki mai ki a ia i te aonga ake

                                                                                                  o

  o te ra, hei reira ia ka whakaaturia  te

  tikanga o te Kawanatanga mo ratou, mo

  a ratou whenua hoki. No te aonga ake,

  te Hatarei, ka hoki mai ano aua tangata.

  Katahi a Kawana  ka ki atu he kino ta

  ratou mahi i tahuri nei ratou ki te tutu,

  ki te whawhai; otira kua hohoro nei ratou

  te tuku mai  i a ratou pu, me  a ratou

  whenua; tetahi hoki, kaore he whakapae

   kohuru i eke ki runga ki a ratou, he riri

   watea ta ratou riri. No konei ka wha-

   kangawaretia nga ritenga mo ratou, mo

   to ratou kainga. Me  whakarite marire

   etahi wahi hei taone mo ratou i nga whenua

  e mahue aua ki a ratou, me whakatumau

   ki te Karauna  Karati  ki a ratou, kia

   mau  tonu  ki a ratou, ake, ake, ake;

   ka hoatu  he purapura  witi, taewa, hei

   whakatupu kai ma ratou, koi mate i te

  hemo kai amuri ake nei. Ko te whenua,

   heoi te whenua e riro i te Kawanatanga

   ko te 100 eka i roto i te wha rau eka. Ara,

   ko te ritenga tenei—e whakaarongia aua

 tena e tae te whenua katoa o reira ki te

 wha  rau mano  eka; na, ka  riro i te

 Kawanatanga kotahi rau mano eka, mahue

 ki a ratou e toru rau mano eka. Heoi, he

 atawhaitanga tena ua te pakeha; mehemea

 he ritenga maori, ka riro katoa te whenua,

 ka patupatua nga tangata. Ko  tenei, ua

 ratou ano ratou i whakataurereka, ua te

 pakeha, te iwi e patua ana e ratou, nana i

 whakatangata ano. Ekore pea e pena rawa

 te ngaware o te tikanga mo etahi iwi atu i

 mahi  kohuru ki te patu pakeha, kaore i

 riri awatea i te ra e whiti ana.



  KUA rongo matou ki te mahi he a etahi tangata

 tokowha  no Omahu. Ko o ratou ingoa koia

  enei, ko Rapana, ko Ngaungau, ko Hunuhunu,

  ko tetahi kaore i mohiotia te ingoa. No te 3 o

  ngara o Akuhata nei e hoki ana mai i Ngaruroro

  te terei uta wahie a te Rauri, he pakeha no Oka-

  wa. No te taenga mai ki te huanui ka tutakina

  e aua koroke kua oti nei te whakahua nga ingoa.

  Katahi ka murua, ka makaia e ratou nga wahie

  ki te whenua, ka tangohia te terei me nga kau

  ka aia atu. Katahi ka haere mai nga pakeha

  kai arahi i te terei, ka tutaki i a te Kauri i te

  huanui, ka korerotia ki a ia te rironga o te terei i

  nga, maori. Ko te haerenga o te Rauri i runga i

  toua hoiho ki te whai, mau rawa atu i ko mai o

  Omahu. Katahi ka korero i kona: tohe atu ana,,

  tohe mai ana; ki mai ana aua koroke kaua rawa

  a Rauri e haere ki Ngaruroro ki te tiki wahie.

  Ka  roa e tohe anu. katahi ka haere tetahi o ratou

  ki Omahu, ki a Renata, kia ki mai a Renata me

  waiho te terei a te pakeha, me waiho. Te hoki-

  nga mai a taua tangata ka korero mai e ki ana

  a Renata me waiho i kona te terei, ma nga pakeha

  e tiki ake. No tetahi rangi i muri ka tae a Re-

   nata ki te whare o Rauri, ka ki kia tikina atu e

  nga pakeha  nga wahie i makaia i te huanui,

   engari me kati te tiki wahie ki reira. Ki atu ana

   u Rauri ka tiki tonu ia i te wahie mana i tera

  taha o Ngaruroro. he whenua pakeha hoki ia—

   ehara i te maori tena wahi.

     Na, ko te whenua i tenei taha o Ngaruroro na

   te maori ano. engari kua retia ki te pakeha, ki

  a te Paraone. Hua noa ekore e pena rawa te

   maro a nga tangata o Omahu ki ta ratou pakeha

   kua roa e noho ana i roto i a ratou, kua tangata-

   tia ki a ratou—he tauira kino ta ratou. Tiki ai

   e taua pakuha he wahie mana i tera taha o Nga-

   ruroro, i te taha pakeha: na te mea he waipuke

   tenei, ekore e whiti nga kau, i mauria ai tetahi

I  mea poro wahie inana i tenei taha. Kia pehea.

   hoki u ana i Kaua koia tona ahi e ka ? Me

   kai mata ranei ona kai? Otira ta matou e tino-

   whakahe  ai ko te murunga i te terei. Ekore

   rawa tenei e tika. Engari te ata korero marire

   ki te pakeha; he muru i kore—ahakoa, he te pa-

   keha, tika ranei, ekore e tukuna aua tamariki,

   etahi tangata atu ranei, kia hapainga ko tona

   kaha ake ano hei Ture mana. Tena marire nga

   Kai Whakawa   kua rite i a te Kuini hei titiro ki

   nga he—kua   whakaoati tia rawatia ratou kia

   waiho i runga i te tika anake a ratou whakari-

   tenga, kia waiho hoki i runga i ta te Ture i wha-

   katakoto ai hei tikanga mo ia mea, mo ia mea.

    Ki te kore e rite nga he i runga i te korero pai

   marire, penei, rae kawe ki nga Kai Whakawa

   mana  e whakarite. Ki te tukuna ma te tangata

   noa atu e mahi i tona mate, katahi ka raru; ka

   hoki ki te maoritanga o mua, he kino tona

    otinga; ka titiro te pakeha ki taua ritenga aku-

    anei mea ai kia pena tahi—na, katahi ka kino.

    E ki ana te Ture ekore rawa e tika kia mahia e

    te tangata ake ano tona mate, no te mea ekore e

    marama  tana titiro; ko ona whakaaro era e

    haere taha tahi i runga anake i a ia ake ano; he

    riri, he pouri, kai tona ngakau—ekore hoki e tika

    te whakaaro o te tangata i runga i te whaka-

    takariri. Engari te tangata ke atu mana e mahi,

    kia marama  ai te whakaaro, kia kore e riro te

    aro ki runga ki tetahi, ki tetahi ranei. No konei

    ka whakaritea nga Kooti Whakawa, me nga Kai

    Whakawa, hei aiahi i nga he i te aroaro o te to-

   komaha.

               TE WAKA MAORI O AHURIRI.

  Heoi, he kupu whakamutunga tenei. Kua

karangatia ko nga ritenga tika a te Kuini ki

konei, ki etahi wahi atu hoki o te motu—na,

ekore e tukuna aua mahi maori, muru nei, kia

kake ki runga. Kai te whakarongo nga pakeha

katoa ki te Ture, kaore tetahi e hapa ana. Ti-

mata mai i a te Kuini ra ano, neke iho, neke iho,

kei raro anake i te Ture; rongo katoa ki te

Ture. Ka kore e rite pai marire nga he a te pa-

keha, raua  ko te maori, i runga i te korero

noaiho, me anga mai ki nga Kai Whakawa

whakarite ai. E  pai ana kia whakamutua  i

konei ena tu mahi, kia kore e rongona  tetahi

mihi pena amuri ake nei i Heretaunga—waiho

atu ma te iwi nana ana mahi.





 E MEA  ana  matou kia whakaputaina  tetahi

 kupu ki nga tamariki Maori e haereere mai ana

 ki te taone nei. Mo nga hoia ta matou korero;

 kia kaua koutou e haere ki roto i a ratou i nga

 Paparikauta kai waipiro ai, aha ai ranei—tona

 otinga iho o tena mahi he he. Inahoki, no te

 Manei, te 8 o nga ra o Akuhata nei. ka korerotia

 te korero nei na, i roto i te Whare Whakawa i

 Nepia. Tokorua  nga tangata nana te take o te

 whakawa, ko Hari (tama a Paora Torotoro) raua

 ko tetahi hoia, ko Hawe te ingoa. Ki ana a

 Hari, ka mea: —No te Hatarei (te 6 o Akuhata),

 ka tae mai ia ki te taone he hiakai nona, haere

 ana a ia ki te paparikauta a te Teira ki te kai

 mana. Kai ana. mutu ana te kai ka puta mai ia ki

 te rumu kainga waipiro; rokohanga iho ko te

 hoia nei i reira e Eai pia ana. Kaiahi ka kara-

 nga mai ki a ia, ki a Hari, kia purei kaari raua.

 Ka ui atu a Hari ki nga moni i pai ai tera mo te

 keima, ka ki mai kia te kau herengi; kaore a

 Hari i pai atu ki tena—muri iho ka whakatu-

 mautia ki te herengi kotahi tao te keima. Heoi,

 haere ana ko raua anake ki tetahi rumu. ka

 ngaro atu raua  ki roto ka paua e Hari te tatau,

 ka tahuri raua ka purei. Nga moni a Hari, i

 roto i tona pakete, kotahi pauna me nga he-

 rengi erua. Purei ana raua, ka rua nga pironga

 me  te riro nga herengi e rua a Hari. Katahi ka

 whakatakoto  e Hari tona noti ki te papa, ka

 purei ano; ka rua ano nga pironga. Hei konei

  ka ki atu a Hari kia tienitia te noti, kia whaka-

 hokia mai nga haranga. Tohe tonu te hoia kia

 mahi tonu raua; ao te korenga o Hari e pai ka-

 tahi ka kapohia e taua hoia te noti, ka kuhua ki

 te pakete o tona tarau, puta ana mai ki waho.

 Ka  whai tonu a Hari ki te tono ki ona moni kia

  homai; katahi ka hoki te hoia ki roto ki te

  whare, ka korero atu ki tetahi hoia i reira e noho

  ana. Ta Hari i whakaaro ai e korero atu ana

  kia whakawarea  a ia (a Hari) ki reira ki te

  korero kia oma ia. Katahi ka oma atu ma tua i

  te whare, ka haere mai hoki tetahi (te mea i

  mahue ki muri) ki a Hari korerorero ai. Ki hai

  a, Hari i noho, puta tonu atu tera ki waho ki te

  whai ano i ona moni. Titiro rawa atu kua tae

  taua hoia, a Hawe, ki te ritenga o te whare o te

  Karinitera. Te taenga atu o Hari, i runga i tona

  hoiho, ka whatoro taua hoia ki te kohatu, ka

  kanga noa mai. Katahi ka kapohia e Hari te

  potae ka tahuti mai, maka rawa mai te kohatu i

  muri ki hai i pa. E hoki ana mai a Hari, me te

  karanga te hoia ra ki tona potae, ka tutaki i te

 • rori te hoia i mahue ki muri i te whare e haere

  mai ana e whai ana i tona hoa. Ka mau ano

  hoki tenei ki te kohatu, ka whiu mai ki a Hari—

  ki hai i pa. Ko nga korero ena a Hari. Ko ta

  te hoia i korero ai, e ki ana; —I roto ia i taua

  whare e noho ana, ka puta mai a Hari, ka kara-

  nga ki te waipiro mana; kaore i whakaae te

  tangata nana te whare. Ka tohe tonu a Hari;

  ka whano ka riri ki te tangata nana te whare.

  Katahi ka riria a Hari e ia (e taua hoia) ka ki

  atu kia haere atu. Muri iho ka puta mai ia ki

  waho  e hoki ana ki tona kainga; ka whai a

  Hari i a ia i runga hoiho, te taenga ake ka kapo-

  hia tona potae, ka tahuti. He parau anake ki a ia

  ta raua purei kaari.

    Ka mutu, ka ki atu te Kai Whakawa i konei

  ko tona ngakau e whakapono ana ki ta Hari

  korero, e ahua tika ana hoki; ko ta te hoia kua

   mohio ia he parau anake. Otira ekore e taea e

   ia te whiu i taua hoia, no te mea kaore he ta-

ngata ke atu i kite i ta raua mahi, hei hoa korero

mo te taha ki a Hari—hei Kai Whaki ki ta te

Ture ingoa. Tetahi i he ai, he takahi ta raua

mahi  i te Ture i haere ai ki reira purei kaari ai.

Na  Hari ano ia i patu; ka whakamomori te

tangata e taea hoki te aha i tona porangi ? Otira

te tino mea i kore ai e whiua te hoia nei, he kore

tangata  ke atu i kite; ekore hoki e tika kia

whiua te tangata i runga anake i te kupu o te

tangata i te mate—me whai hoa ano mona. Me-

hemea i hopongia taua hoia i runga tonu i tona

whanakotanga, penei, kua kitea pea te pauna i

 roto i a ia.

  Ka mutu, me tupato koutou me ka tae mai ki

te taone; kaua e whakahoa atu ki nga hoia, he

tokomaha  nga whanoke i roto i a ratou; rae

 taua hoia, a Hawe, he tangata rongo kino o mua

 iho—ekore e  nga pakeha o Nepia ki a ia,





 E wha rau nga hipi a Teoti Waka, he pakeha no

 te Mahia, kua taka i te pari mate katoa. He

 kuri maori nana i aruaru i taka ai. Anana ! to

 hanga, to te kuri maori! Kia kore tenei e patua

 aua ngarara kia mate ?





 RE WHARANGI   TUWHERA MA NGA

          ROA TURI MAI.

                 Pourerere, Akuhata 10, 1864.

 KI A TE KAI TUHI O TE 'WAKA  MAORI. '

   E hoa, tukua atu tenei reta ki te ' Waka Maori '

 kia rongo mai o taua hoa maori, me o taua hoa

 pakeha, e noho ana i nga whenua ke atu, kia ki-

 mihia mai te he o te Kawanatanga. Ko au kei

 te kimi; ekore nei au e kite. Mo nga. makitaunu

 mai a nga tangata o Patangata., o Waimarama,

 mo taku Kawanatanga. Ki te kiri ma, ki te kiri

 pango, e hoa ma, e tatou kiri whero, kaore

 rawa e kitea, e au te he e ahu mai ana i a, tatou

 hoa, i te kiri ma; engari e ahu atu ana i a tatou

 te he ki te kiri ma—a te whakahi, a te whaka-

 pehapeha.

   Rite tonu ki te hakihaki e ngau nei i te ta-

 maiti, i te wahine, i au hoki: ko te rite ia o ta

 koutou mahi ki au. Ka mutu.

                  Na MORENA HAWEA.





                 Patangata, Akuhata 3. 1864.

 KI A  TE KAI TUHI O TE ' WAKA MAORI. '

   E  hoa, tenei ka kite iho a au i to whakahoki

 mai mo te kupu a Hirini Okeoke kia tukua mai e

  koe he nupepa ki a ia. Kiia ana mai to kupu

  kia puta rawa atu te tekau herengi katahi ano

  koe ka homai i te nupepa ki a ia; kia taraia hoki

  he waka mona, kaua e eke ki to te tangata waka

  hoe ai. He kupu tenei naku ki a koe. Ki hai

  ranei au i ki atu ki a koe kei muri o tena te kau

  herengi, ka tae atu na ki a koe, e wha pauna te

  kau herengi kei muri, taihoa ka whakaputaia atu

  e au ki a koe. Na Hirini Okeoke te kau; na

  Ihaia Hutana te kau; na Hiraka te Aroatua te

  kau: ua Nikora Kaingakore te kau; na Patiriki

  Hawaiki te kau; na Hamuera Kahukoka te kau;

  naku  ake ano, hei apiti i tena te kau herengi,

  Ł1  10—huihui katoa Ł4 10. Ko  te ritenga o

  taku utu i te rua pauna, me hono tonu te puta

  mai o te nupepa ki a au i nga wiki katoa. Inai-

  anei kua kore e puta mai te nupepa ki au i te

  meera ki Patangata nei; kei te totika atu pea ki

  te Waipukurau. Erangi me tuku mai ano ki

  Patangata  nei, kia hoki au ki reira katahi ka

  tuku ki Waipukurau. Ko Hiraka te Aroatua, ko

  Ihaia Hutana, ko Hamuera Kahukoka, ko Pati-

  riki Hawaiki, kei Waipukurau; ko au, ko Nikora,

  ko Hirini, kei konei. Me tuku mai nga mea ki a

  matou ki konei, ko nga mea ki a Hiraka ma me

  tuku atu ki Waipukurau.

                        Na to hoa aroha.

                       Na HOKI NIA NIA.

    [E tika ana ta Hori Nia Nia: kua ki mai ano

  ia kua rite i tona hapu kia tango katoa ratou i te

  nupepa i tenei tau; kua ki mai ano hoki ia Ł4

  10 kei muri. Engari kaore i whakahua mai e ia

  nga ingoa o nga tangata mana nga nupepa—no

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

reira matou i he ai ki a Hirini Okeoke. No te

taenga mai o tenei reta a Hori i tera wiki katahi

matou ka  mohio; hohoro tonu hoki ta matou

tuku i nga nupepa o taua takiwa ki nga tangata

kua oti nei e ia te whakahua—me nga nupepa

hoki o tenei wiki tena ka riro ano ki a ratou, me

tuku tonu atu hoki a muri ake nei i te mea kua

mohiotia. Ko nga nupepa ki a Hori Nia Nia ake

ano kua riro atu ki Waipukurau, hua noa kua

hoki  ia ki reira. Engari ki te haere ke atu te

tangata i tona kainga tumau, me whakarite he

tangata i muri hei tango i tana nupepa, hei tuku

atu ki a ia ki te kainga i haere atu i a. ]





     AKIHANATANGA

 I  RUAHINE             I TUTAEKURI

            HE HOIHO.



    HE KAU. HE HIPI. HE AHA ATU.

 EHOA      MA, tena au kei te whakatu i taku aki-

      hana, i te Whare Paparikauta i TE PERETI i

 TUTAEKURI i roto i nga marama katoa—ia marama,

 ia marama. He akihana hoko Hoiho, Kau, Hipi,

 Poaka, me etahi atu mea ora; tetahi, he tarutaru

 kai hoiho nei, he kaanga, me nga parau, me nga aha

 noa ahu whenua nei. Ko te akihana tuatahi e takoto

 mai nei hei te Hararei, te 27 o nga ra o Akuhata,

 e takoto ake nei, ka timata i waenganui ra—i te

 haora o te tino.

   Ko te tangata e whai hoiho ana, aha atu ranei,

 mo te hoko, me pa wawe mai ki a au ki Nepia nei.

   Te utu maku, me te Kai-hoko akihana, kia ko-

 tahi herengi i roto i te paunu Kotahi, me ka riro

 mai; ka rua pauna, ka rua herengi—heoi nei ano

 te utu.

   Te utu mo te nohoanga o te kau, o te hoiho ra-

 nei, i roto i te taiepa i te po kotahi, he hikipene

 mo  te po kotahi. Te tangata pirangi ki te waiho

 tona hoiho, kau ranei, ki roto i te taiepa me pa

 mai ki au, ki te pakeha nana te paparikauta ranei

 i  reira ano. Engari, mo  te hoiho, kau ranei,

  kaore e riro kia ritua herengi e homai ki te Kai-

 hoko mo  te whakaaritanga.



             Na te IENIHI,

                          Kai hoko akihana.





 KARANGATIA ! KARANGATIA!

  TENEI TE HAERE  NEI nga kaipuke taonga

    a te HUTANA raua ko te EAWINI i roto

  i nga marama katoa. Heoti nei ano te whare e

 ' uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei

  i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

    Nga kahu huruhuru o tenei whare mo te hotoke,

  he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma-

  rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare

  he hira ke noa ake i to etahi whare te pai—ki

  te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he

  paipa hei purunga.

    Ko nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene,

  mo te iari; he kara mau—ki te mea ka whakama-

  tauria tera e hoki tonu mai te tangata ki te hoko.

    Ko  ngu kai katoa hoki koi konei e takoto ana:

  ko  te huka kaore he kirikiri i roto.

    No mua noa atu ano tenei whare, ehara inaianei;

  ehara i te mea tupu ake i te po kotahi me te

  harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te

  hoko; he mohio hoki no  ona  tangata ki ana

  mahi, ki te tango mai i te kahu pai, i te kahu iti

  te utu o rawahi.

        Na te HUTANA raua ko te EAWINI.





     PANUITANGA.

  HE     pakeha hoko i nga kai maori nga tangata

         kua  tuhia nei nga ingoa kiraro iho—ara,

  i te witi, i te aha noa.

           Ko te WATA ratou ko KENERE

                ko WATA ano.

 TAHUTI MAI! TAHUTI  MAI! !

 TENEI    nga hanga e makaia noatia ana e au;

    ehara i te tikanga utu ona utu. Ko  nga

 hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga

 paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati,

 nga kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha

 noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu be

 iti noaiho—he mea  hoki naku  kia we te riro, i

 whakaititia ai. Ma koutou  e haere mai ki te ti-

 tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai.

               Na te NOURE

                           Kei Hekipiri Rori.





  TURANGA  TERA HOIHO.

 E   MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

       nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

 mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

 utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

 marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea.

 hanga noa. Ko  te ritenga e te utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

  mai ki a ia.

    Heekipiri rori.





   ERIMA PAUNA HEI UTU.

  KUA    NGARO  tetahi hoiho TOURAWHI. E

        haere ake ana ona tau ki te wha; ko te

  parani he penei    i roto i te porotaka, kei te

  pakihiwi maui; kaore ano kia eketia. Ko te ki-

  tenga i muri nei kei te taha ki Maraekakaho.

  Ka  utua e au  ki te rima  pauna te tangata

  mana e kawe mai taua hoiho ki au i roto i te ma-

  rama kotahi i muri iho i tenei ra.

                      Na te HANITA.

    Nepia, Akuhata 13, 1864.





  KUA     MAKERE     i te Wenerei, te 3 o nga ra o

         Akuhata, i te Heekipiri Rori i Nepia,

  tetahi mea whakamau here kaki wahine nei, mo

  te tiki maori nei te ahua rite. He koura o waho

  o taua hanga, he kohatu tu  a pouri nei i roto.

  Tokorua nga ahua wahine kai runga i te kohatu e

  puku ake ana; he mea whakairo aua ahua ki te

  kohatu ma, pau katoa nga tinana.

     Ka kitea e te tangata taua mea, ka mauria mai

  ki te whare o Hemi Wuru i Nepia, ka utua ia mo

  tona kitenga.

    Nepia, Akuhata 8, 1864.





    WHAKARONGO               MAI.

   HE    Tangata hoko Hoiho, Poaka, Pikaokao ho-

         ki, te tangata e mau nei tona ingoa ki raro

   iho.

     E hiahia ana a ia kia rua nga hoiho mana inai-

   anei tonu ano, hei to i tetahi kaata maina noa nei.

   E kore ia e pai ki te hoiho hoki iho i te rima pu-

   tu, me te wha inihi, te teitei.

                 TEONE TANA,

                             Te Whataapuka.

     Nepia, Hurae 21, 1864.





 HE HOKO! HE HOKO! HE HOKO!

   KATAHI    ANO  au ka ki atu ki aku hoa maori,

         e hoko nei matou, tenei nga taonga tini noa

   iho kei au. Katahi ano aku hanga i ki ai au he

   pai rawa. He mea tae hou mai hoki ia i runga i

   te kaipuke i a te ' NEPIA. ' Ekore ano e taea te

   tatau. He  aha kia korerotia ai; engari ma kou-

   tou e haere mai ki te matakitaki—ahakoa, kore te

   moni i a koutou me haeremai ki te matakitaki;

   tena te rangi e kite ai koutou i te moni ka hoki-

  mai ai ki te hoko. He utu iti te utu. Ko te pa-

I  raikete ma, he mea ano 12s. mo te mea kotahi;

   be mea ano 15s.; he mea ano 18s.

                     Na te HATANA