TE







       " KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 38. ]        NEPIA, HATAREI, TIHEMA  3, 1864. [VOL. II

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                   MAI.

HE maha  nga tangata kai te tuhi mai ki nga

hoiho ngaro kei a ratou e noho ana. Kaore e

mohio nga pakeha ki te reo maori, no konei pea

i kore ai e tae atu etahi o ratou ki te titiro. Ko

tenei e mea ma  matou  me ta katoa nga reta

hoiho ngaro ki te reo pakeha kia mohiotia ai.

  He  mahi  reta a nga tangata ekore e o ki

te nupepa.

 



I TERA   mutu aua i te Mahia te

korero o to  haerenga ko te Makarini

 ma ki te  whenua—ko tenei me haere

 tonu mai i  korero.

   Heoi, — Manei, te 24 o nga ra o

 Oketopa, ka  whakatika mai matou i to I

 Mahia ka  ai   mai matou  ki Nuhaka.

 Matou  ko  Whanga, ko Tamihana

 Taruke, Otene Tangihaere, kowai

 tangata  tangata atu, i haere

 mai. Tae  tonu matou ki Nuhaka.

  ki te kainga, ka rokohanga

 ko te Matenga Tukareaha, i tona kainga i

 tera taha o te awa e noho ana. Ka noho

 ka korerorero i reira; muri iho ka ki mai

 a te Matenga kia haere ia ki te tiki i ona

 tangata i uta e ngaro ana; ko matou me

 whiti mai  ki te kainga i tenei taha o te

 awa  noho ai, hei te ahiahi ka korero ai.

 Ka  mutu, haere mai ana matou ka whiti

 mai i te awa. Ka  pa te karanga a te

 tangata kainga; —" Haere mai ! Haere

 mai!  Haere mai te Makarini! " Katahi

 ka whakaarahia ta matou teneti, ka noho.

 Ki hai i roa ka tae mai a te Matenga ma,

  ka timata te korero. Mo te hoko anake i

  te whenua ki a te Kuini te korero a nga

  tangata; mo te hoko anake, i Nuhaka haere

  atu ki Waikokopu.

    Ki atu ana a te Makarini; —

    " Kua tae mai ano ra e te Matenga to puka-

  puka  ki au i mua kia hokona  tetahi piihi o te

  whenua; a, whakahokia ana mai e au tetahi

  pukapuka. E tika ana ano ra ta koutou ki ko

  tona otinga tena. Otira, waiho kia mahia mai.

  tera pito o to koutou kainga kua riro mai nei i te

  Mahia, me te ahu mai ano ki konei. Ko nga

  ritenga e ki mai nei koutou mo te taha Kawana

  —ara, kia Kuini katoa koutou—e pai ana tena.

  Taku mahara  ano tena i roto i nga takiwa o te

  kino o te Motu nei kia whakakotahitia nga tika-

  nga i runga i tenei waka i a Takitimu, i Here-

  taunga mai ra ano, a, Tikirau atu. He waka ano

   a Tainui, me ona tikanga ano, me tona totohu

   atu. He waka ano a Taki timu, me ona ritenga

   ano. Toku hiahia ano tenei kia whakakotahitia

   o tatou whakaaro o runga o tenei waka. Ko te

  taha mo te whenua me ata mahi marire. "

    Kei runga ko Henare te Whiakama; —

     " Kaore; me mau e koe inaianei. Taku ritenga

   i mua, ka mate a te Ratau ka hunaia katoa nga

tangata. Ina hoki, kua mate a te Mahia i a koe

me mau  tou hoki e koe taku piihi, kia noho tahi

taua i runga i te Kawanatanga, kia aroha tahi ai

taua. Mau au e whakakino ka kino ai au. Ko

tenei me mau tonu koe i taku piihi inaianei. "

  Kai runga ko Hami te Hau; —

  " Haeremai! e taku matua, e te Makarini. Ka

hoatu ano te roro kai ki to aroaro, kaua e koe e

pana. Kaua e ki tera atu te tukunga. "

   Tera atu te roanga o aua korero, ekore

e taia te korero. Muri  iho ka korero ko

 Tukareaha, ko tetahi atu, ko

 tetahi atu atu—mo te hoko whenua anake.

Muri  rawa  iho tu ake aua ko Ihaka

 Whanga, ka ki kia kaua ratou, nga tangata '

o te kainga e whawhai ki te hoko rawa

 inaianei. Engari me waiho marire. Ko

 te Wairoa ta te Makarini i haere mai ai;

 me waiho kia tutuki tana haere e haere

 nei. Ko te whenua, ka riro ano te whenua;

 engari, ki taua whakaaro me waiho kia

  tetahi pito o te whenua, katahi ka

 nuku haere mai. Mutu  ana ta tera korero,

 tu aua ano ko te Makarini, ka ki; —

   " Kia rongo mai koe, e te Matenga. Tenei taku

 kupu ki a koe. E whakarongo atu ana au ki ta

 koutou korero, he whenua   uruuru to koutou

 whenua. Ehara i te whenua motuhake ki tetahi

 papanga anake, Tenei taku—ko te piihi e motu-

 hake aua ki a koutou me tuku mai e au tetahi

 pakeha, mo ka hoki mai au ki te Mahia, hei

 titiro ki taua wahi. Ko te nuinga o te whenua,

 kia oti i a Ihaka, i a Tamihana, i a koutou katoa,

  ka tika ai te rironga i au. "

    Heoi, katahi ka korero tonu. Ka ki

 nga tangata ki te noho he i a ratou. Ti-

  tiro ratou ki te taha katau, he  Kuini;

  titiro ki te taha maui, he Kuini. Ko

  ratou anake e noho he ana; ko a ratou kai

  pirau iho i runga i nga whata, pau etahi i

  te kiore, i te kore pakeha. Ko nga tama-

  riki hoki e hiahia ana ki te mahi turapa i

  te taha Kuini. Katahi ka ki atu te Maka-

  rini me hoatu ia he moni hei mahi rori i

  Nuhaka  atu, a, te one i te Mahia, hei ara

  kaata kia taea te mau i nga kai ki te tu-

  nga kaipuke i te Mahia. Me  tika taua

  ara i te  taha ki  uta, tena ano  he  ara

  tawhito. He  koa  anake nga tangata;

  katahi ka whakaae te katoa ma  ratou e

  mahi. Te  penei hoki te Kingi ki te wha-

  kapai i nga kainga o ana tangata.

    Heoi—No   te 25 o nga ra ka whakatika

  mai matou ka anga whaka te Wairoa mai.

  Tae mai matou  ki Tahaenui ka titiro ki te

  pai o tera kainga; haere tonu mai matou

  tae awatea  mai ki te Uhi, te kainga o

  Ngatikurupakiaka. Ka  whai korero nga

   tangata o konei ki a te Makarini. Mo te

  hoko i te whenua anake nga korero o ko-

               TE WAKA MAORI O AHURIRI.

nei. Haere tonu matou ko Kopu  Pitiera

ma, ka tae ki Waihirere, te kainga o Paora

te Apatu. Kaore  he korero i to matou

taenga atu, he ngaro no nga tangata; te-

tahi e mea ana kia rite rawa a ratou korero

katahi ra ano ka korero ki a te Makarini.

Titiro ana matou ki te pai o te Whare Ka-

rakia i tenei kainga. Ko Rihimona Manu-

hiri te tohunga hanga i taua whare. Kaore

rawa  pea he whare i nga kainga maori

katoa  kia rite ki tenei whare. Katahi ka

whiti matou ki te whare pakeha noho ai.

   No te 26 o nga ra ka tae mai te tangata

 o Nuhaka. He  korero ki a te Makarini

kua tino tumau te whakaaro o nga tangata

i muri i a ia kia hokona nuitia te whenua

 i reira. E ki ana ratou kua  oti to ratou

 whakaaro kia Kuini  katoa ratou, ekore

ratou e pai kia taka ki waho o nga Ture

 o te  Kuini. Whakaaetia  ana  ta ratou

 tikanga e Ihaka ma. Heoi, oti ana i a te

 Makarini kia tae mai ia ki Nepia ka tonoa

 te kai ruri; kia oti te ruri ka whakaritea

 nga utu.

   Ka mutu, mo te 27 o nga ra ka tikina

 mai te Makarini e nga tangata o Waihirere

 kia haere ki te kainga korero ai. To ma-

 tou whitinga ki rawahi ka rokohanga atu e

 noho ana nga tangata—katahi ka timata te

 korero e Paora te Apatu: —

   '' Haere mai te pakeha ! Haere mai te Ma-

 karini ! Ko to tuarua mai tenei. Tera taenga-

 mai ou e ora ana nga rangatira o te Wairoa. Ka

 kiia kia tukua te whenua i reira. I tenei takiwa

 i muri mai ka tu he ritenga ke. Ka tae mai a te

 Moananui  kia haere ki tona Kingitanga. Ka

 tae matou ki reira, ka ki nga tangata o Heretau-

 nga kia tapoko matou ki roto ki te Kingi. Kaore

 matou i pai. Ka ki matou hei Kawana matou.

 Ko etahi iwi i tu hei Kingi. Na, ko to matou

 ritenga i reira ai he pupuri tonu i te whenua—

 akakoa Kawana, pupuri tonu. Na no te taenga

 atu o Ihaka ki Nepia ka ki mai koe kia tukua

 tetahi wahi o te Mahia hei taone. Ka ki a Ihaka

 kei nga tangata o muri, kei a matou, te ritenga

 —mana  e whakaae, mana e kore. Muri atu, ko

 Toha. Na, ka ki mai ano koe kia tukua atu te-

 tahi wahi o te Wairoa hei taone. Muri atu, ko

 Pitiera Kopu. Ka ki ano koe kia tukua te Wai-

 roa tetahi wahi hei taone. Ka tae mai a Kopu

 ka whakaaetia e au. Ko te whenua e tukua ana

 ki a koe inaianei ka timata ki te Wai o Tureia:

 haere tonu  ki hea atu, ki hea atu, kaore au e

 mohio ana  ki nga ingoa. Koia hoki tenei, he

 kainga nau i tumanako, kia nui tonu te utu—kia

 £10, 000! !"

   Katahi ka korero etahi tangata; he pena

 anake te ara o te korero. Muri  rawa iho

 ka tu ko te Makarini, ka ki; —

   " I taku taenga tuatahi mai ki te Wairoa, i era

 tau atu, e homai ana he whenua ki au i reira ai.

 A, tena ano hoki e riro taua whenua i au i taua

 takiwha mehemea  i puta ki te moana — ekore

 hoki e pai kia araia atu te pakeha i te moana.

 Ko nga mea ena e kake ai nga mahi pakeha. ko

 te moana, ko te awa—a, ekore hoki au e pai kia

 panaia ratou i ena painga. Penei ekore e tika

 nga mahi hoko a: te pakeha, ekore hoki o rawe

 ona taone. Ko te takiwa tena o nga rakau nunui

  o te Wairoa e ora ana; ara, ko te Apatu, ko te

  Koari, ko Ngarangimataeo, ko te Apatari. Ko

  ena rakau kua pirau, kua hinga ki te whenua;

  ko koutou tenei, ko ona hua, e korero "mai nei ano

 ki au mo taua whenua ano. To mea i kore ai e

  tukuna ki te moana te rohe i tera takiwa, ho mea

  na te Koari ekore ia e tika ki te tuku i te taha

  ki waho o te Wairoa. He haerenga hoki no ona

  tupuna ki Maungaharuru ki te tahere manu; te

  hokinga mai kua hemo i te kai. No te taenga

  mai ki te kainga o te iwi e noho mai nei inaianei

i te taha ki waho o te Wairoa katahi ka karanga-

tia ki te kainga, ka tapaetia ki o ratou aroaro nga

kai o nga hangi e tao ana, ka kai, ka ora. No

konei te Koari ka hoatu  i te whenua ki  a

ratou; a, ekore hoki ia e tika kia hokona ki te

pakeha i muri mai.

  He hanga pai ano ra te whenua ki te ata wha-

kahaerea ona tikanga. He  taonga ia e mate

nuitia ana ano e te pakeha raua tahi ko te maori.

Otira, tera te mea e nui ake ana i te whenua ki

toku whakaaro; ara, ko te whakakotahitanga o

te tangata, ko te whakatupuranga o te aroha i

roto i te pakeha raua ko te maori. Nui rawa

atu te pai o tenei ki taku whakaaro i to te whi-

whitanga ki te whenua. E ki ana te tangata kua

tupu he riri, he tautohe, he aha. i roto i te hoko o

te whenua ki te pakeha. E tika ana ra. Otira

na te aha i pena ai ? Na te poka noa mai ra o te

tangata. He penei hoki me koutou e mea nei ki

te hoko i to koutou whenua inaianei. E mahara

ana koutou na koutou ake ano te whenua; me te

tangata e hoko ana i tana kete taewa, i tana hoiho,

i tana aha, e mahara ana nana ano. Ko te ta-

ngata poka noa mai e ki ana kia kaua koutou e

hoko; ahakoa no  koutou te taonga, kaua e

hokona. I penei hoki a Taranaki i tupu ai te

kino. he poka noa mai na te hunga Kingi; te

hunga nana koutou i tahu ki te ahi—a. e mahi

nei ano inaianei ki te whakaara i tona Kingi hei

ariki mo koutou, mo o  koutou whenua hoki.

Kaore rawa i penei te pakeha ki a koutou. Ekore

hoki e taea e koutou te ki i penei te aroha kore o

te pakeha me te iwi e whakatu nei i tona Kingi.

Titiro rawa atu au ki te motu nei. ki tena taha,

 ki tena taha, ka kitea iho e au te pai. te aroha,

 to noho marire, e tupu ana i roto i te hoko o te

 whenua ki te pakeha. Te iwi e noho he ana, e

 noho puhaehae aua, tetahi ki tetahi, i te maori-

 tanga, no te nohoanga o te pakeha ki tona kainga

 kua marama—kua   haere tika nga whakaaro,

 kua pai. E taea ano e au te whakahua i nga

 kainga maha i penei ai. Otira kua oti ano i au

 etahi te whakahua; ma koutou ano hoki e ata

 rapu—ehara ienei i te whakaaro pohehe, i te pu-

 haehae, o te ngakau maori nana tatau i whaka-

 kino. Ekore ano ra au e tino ki ekore rawa e

 puta he tautohe i roto i a koutou ko te pakeha

 apopo ake nei. Engari me titiro marire koutou

 ki te take e puta ai tena he—me kore i te ngakau

 maori ano. Ki te mea na te pakeha, kai raro ia

 i te Ture e noho ana, ka taea ia i te mana o te

 Ture; me koutou hoki, e tika ana kia taea hoki

 koutou i te mana o te Ture, kia kotahi ai wha-

 kaaro.

   Ko tenei e tukua mai ana e koutou tetahi

 whenua ki au. Ko koutou kai te mohio ki ona

 robe, ki te rahi, ki te aha; ko au e kuare ana.

 Ko etahi pea o nga rohe kai te mohio au, ko

 etahi e ngaro ana i au. Heoti taku ki inaianei,

 kia oti te whakahaere i taua whenua katahi au

 ka whakapuaki i taku whakaaro. Engari ki te

 hiahia koutou kia noho he pakeha i roto i a kou-

 tou, kia rahi te whenua hei nohoanga. Otira

 kei a koutou tenei; ma koutou e whakaiti, ma

 koutou e whakarahi. Ehara moku anake nga

 painga o te taone pakeha, ma tatou tahi.

   He maha enei pakeha e whakarongo mai nei.

 Na, e hiahia ana au kia whakaputaina tetahi ku-

 pu ki a koutou i a ratou e tu nei. Tena pea kua

 puta te ki a tetahi o ratou kia puritia e koutou

 te whenua. Na. kia rongo mai koutou, ehara

 i te whakaaro ki a koutou i pena ai; engari

 mona ano. E whai ana kia tutuki ana whakaaro

 pehea ranei i runga i te kuaretanga o nga maori;

 he mea  kia kati tonu te kainga i runga i tona

 ahua maoritanga nei ano kia puta ai ona ritenga

 pehea ranei. Tena  ka pakehatia te kainga, ka

 whai putanga mo te uaua o te tangata, mo te

 matauranga o te tangata—ka kake tahi te paketu

 me  te maori i raro i te atawhai o te Ture, o te

 Kawanatanga. "



   Tera nga kupu  whakahoki a Paora te

 Apatu; ekore e taea te korero, kua 

 noa hoki te nupepa  nei. No te otinga (

 te korero kai ana nga maori me nga pakeha

 i nga kai a Paora. Me mahue hoki ko

 te "tatua a Hikakawa ?" No tetahi rangi

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

i muri mai ka riro i a Paora raua ko Kopu

kotahi mano pauna mo taua whenua. Heoi,

oti ana tena.

       [Hei tera nupepa te roanga. ]





KAORE   he korero  tikanga o raro mai.

Engari ko te Runanga nui o te Kawana-

tanga  o te motu  katoa nei kua hui  ki

Akarana; he rapu tikanga, he whakatakoto

ritenga, mo  nga raruraru o tenei takiwa.

             O                       O

Ko  te Makarini kua riro ki reira.

   Kotahi te kaipuke uta hoia kua riro mai

i Ingarani; e wha rau nga hoia kai runga.

Kei  te moana e rere mai ana, meake pea

 puta ai.

   Kotahi te kaipuke nui no Ingarani kua

 u mai ki Nepia nei—80 pea nga tangata i

 eke mai i  runga hei tangata mo  tenei

 kainga, mo Heretaunga.





             Mataikona, Noema, 1864.

 KI A HEMI WURU.

   He  korero Ienei no te hemonga o te

 Wiremu  Potangaroa. Ko  ana korero i

 tona oranga he  korero tonu mo  te pai

 anake, a, tae noa mai ko te pakeha. Pai

 tonu nga ture a te pakeha ki tana mahara.

 Koia hoki ia i kawe ai i ana korero ki nga

 whenua maha o  te motu nei. No te nui-

 nga o tona mate, no te 29 Akuhata 1864,

 ka tangi ia ki a maua, ki ona iwi hoki i te

 tonga i  te rawhiti. Ka whakahuatia te

 waiata: —

 Tena koutou te hua mai na, e;

 Ko  te kiri a waho te tirohia mai na e:

  Ka taka ko roto nei, me ika ora au e,

 Ki te iwi ra e, e haupu mai i taha ki te tonga e,

 Ki  a te Toritori, me aba atu koe ra,

  Me tangi atu koe ki te tangi o Rakauri e:

  To rangi o Rikiriki te ra kui te raro e—

  Kia mate i te matua e ora mai ana koe ra

  Hei whakamahurutanga mohoku ki te iwi e.

 —Ka   mutu te waiata ka tangi. No te 30

 o nga ra o taua marama ka korero ki a

  ko tana kupu penei; —" Hei konei

 ra korua. Kia mau ki a korua pakeha hei

 matua mo  korua. Ma ratou korua e ata-

 whai. No  te mea ia kei te ora ano te hika

 o  Papaama hei manaaki mo korua. Ko

 tenei i waiho he korua e au—he matua mo

 korua ko te pakeha. " No  te 5 o nga ra o

  Hepetema ka poroporoaki ki a maua; —

  " Hei konei ra; kia manawa nui te noho i

  runga i te kainga. " No te ono o nga ra

 ka hemo.

              Na HORI POTANGAROA.





      REGISTER OF STRAY HORSES.

  At te Pohue—one bay gelding, white marks of

    rope on neck. Apply to Kipa.

  At Omarunui—an   entire horse—Description to

    be forwarded to Hohepa Paora of that place.

  At Kaiarero, Petane—a  light red bullock; one

    of the ears split or " cut; " brand  on right



    shoulder, thus    and A  G on thigh;

    white marks  on left fore leg and on thigh.

    Apply to Rewi Tahana of Petane.

  At  Omarunui—a  black horse, about two years

     old, no brand. When first seen at the above

     place he was an entire, but he has since been

     castrated in consequence of biting the natives'

    horses. Apply to te Awa Puni as above.

At te Pakipaki—a bay horse or mare (sex not

  stated), brand Xn. Has been running at the

  above place about two years. Apply to Pene-

  tiki Pokai as above.

Ihaia Hutana (a Half-caste) is prepared to break

  in horses. His  charges are from £3. to £5.

  Any  person  requiring his services, will please

  apply to him at Waipukurau.





      P A N U I T A N G A.

 HE    kai hoko hoiho au. Ka tae mai te hoiho

       a te tangata ki au me hoko tonu e au; ka

kore, ka waiho iho i au maku e hoko atu, ma te

tangata nana te hoiho te ritenga ki au. Nga hoiho

 e waiho ana ki au ka kawea e au ki roto ki te tai-

 epa 25 eka te rahi; he nui te kai. te wai. Kia

 pahika atu i nga wiki e rua e noho ana ki roto

 kaiahi ka mea au kia whai whakaaro te tangata—

 ki te rua tonu wiki e noho ana kaore tahi he utu.

                    Na TANA,

               Kei te taha ki te MIRA a, TAMATI

                        i NEPIA.

   Noema 28, 1864,





       P A N  U I T A N G A.

 KI     nga maori o Eparaima, o Porangahau,

      Kia rongo mai koutou, e nui ana toku pouri,

 toku riri hoki, ki a koutou mo to koutou mahi e

 whakangau tonu nei i te poaka i runga i taku

 whenua  i Parimaahu. Te whakaaro koutou ki

 aku hipi, te aha. Ka kore koutou e whakarongo

 mai ki toku panuitanga noi, katahi au ka whai ki

 te ritenga o te Ture a te Kuini—tena te takoto

 marire nei.

                Na TAARE NEANA.





 KARANGATIA! KARANGATIA:

 TENEI TE HAERE NEI nga kaipuke taonga

  1   a te HUTANA  raua ko te EAWINI i roto

 i nga marama kuroa. Heoti nei ano te whare e

 uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga nei

 i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

   Ngu  kuhu huruhuru o tenei wharo mo te hotoke,

 he mea uta tonu mai i Kotorani; nga hate, no Ma-

 rikena tonu mai hoki. Ko te Tupeka o tenei whare

 he hira ke noa aku i to etahi whare to pai—ki

  te tangohia i te pauna kotahi ka hoatu noa he

 paipa hei puranga.

    Ko nga piwhi e iwa pene, tae ki te 11 pene,

 mo  te iari; he kura mau—ki te moa ka whakama-

  tauria tera e hold tonu mai te tangata ki to hoko.

    Ko nga kai katoa hoki kei konei e takoto ana;

  ko te huka kaore he kirikiri i roto.

    No mua noa utu ano tenei whare, ehara inaianei;

  ehara i te mea tupu ako i te po kotahi me te

  harori te ahua. No konei hoki i ngaware ai te

  hoko; he mohio hoki no ona  tangata ki ana

  mahi, ki te tango mai i te kahu pai, i te kahu iti

  te utu o rawahi.

        Na te HUTANA raua ko te EAWINI.





    WHAKARONGOMAI.

  KO    au tenei ko RAWHI, i te toa i tetahi taha

        o te rori i te whare Kawanatanga i Nepia,

  kua noho ke ki tetahi whare e tu ana i tetahi taha

  o te rori i te toa hou o te HUTANA ma.

    Me haere mai nga maori, me nga manuhiri, puta

  mai ki Nepia nei, me haere mai ki taua whare oku

  ki te matakitaki i aku hanga hou. Ara, ko nga

  Tera wahine, nga Tera tane, nga wipu, nga paraire,

  me nga aha noa atu—e wha nga pouaka hou mai

  no nga whenua pakeha e wahia ana e au inaianei.

  Tera hoki  nga Koti  puru, nga  Tiakete, nga

  Tarautete, nga Hate, nga Ringi, nga Piwhi, me

  nga aha noaiho—he mea ngaware anake te uta, he

  mea pai anake hoki.



    Haere mai ki te Matakitaki.

               TE WAKA MAORI O AHURIRI.

  TE ORANGA MO TE WAEWAE.



HE    panui atu tenei ki aku hoa maori kia mohio

      ratou ko taku whare tawhito, hoko puutu

nei, i tetahi taha o te rori i te Whare Kawanatanga,

kua tukitukia, kua hangaia houtia. Inainei kua

ahua hou taua whare; koi he te tangata haere mai,

he whare tangata ke.

  Katahi ano ka u mai aku pouaka puutu maha.

He puutu tane, he puutu wahine, he puutu tama-

riki—ahua ke etahi, ahua ke etahi. Ma koutou e

haere mai  ki te titiro.

                 Na REATANA,

                             Kai tui puutu.

  Nepia, Noema 16 1864.





      E rima Pauna hei Utu.

KUA      NGARO, kua tahaetia ranei ratou ko

       etahi atu i a Oketopa kua hori nei, tetahi

KAU  RAHOPOKA., he whero te kara; ko te

parani kei te papa. Tetahi he KAU RAHO-

POKA   ano; he whero, kotingotingo ma nei e uru

 ana ki roto ki te whero; ko te ihu me nga taringa

he tu a pouri; ko te parani kei te kaokao katau 

 —kua whakamahia taua rua. Ka hoatu nga pauna

 e rima ki te tangata mana e whaki mai ki au aua

 kau.

                TEONE HATINGA.

  Waipukurau,

       Hepetema 22, 1864.





  ERUA PAUNA HEI UTU.

 KUA    HAERE   KE  i roto i te taiepa o te

       PAAKA, i te whakawhitianga i ko atu o te

 Awapuni, tetahi HOIHO WHERO;, kaore he

 wahi ma; ko te parani kei te pakihiwi, he penei

 P H   Ko  nga moni i runga ake nei ka hoatu ki

 te tangata mana e mau mai taua hoiho ki a te Pa-

 ratiweti, te rangatira o te Peeke i Nepia i runga i

 te rori e anga atu ana ki te Whataapuka.

                Na TAMATI TANA.

   Nepia, Hepetema 28, 1864





  TURANGA TEEA HOIHO.

 E   MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei, ki

      nga tangata Maori o Heretaunga kia rongo

 mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia nga uta-

 utanga tera pai o Ingarani mai. He mea whakarite

 marire e ia kia hangaia mai ano; ehara i te mea

 hanga noa. Ko te ritenga o te utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

 mai ki a ia.

    Heekipiri rori.





     WHAKARONGO!!

 E MEA   ana a WIREMU RAETEPONE, o

      Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo mai

 ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te Poaka,

 i te aha noa atu hoki a te tangata maori.

   Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pakeha.

 kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei hoko.





 TAHUTI MAI! TAHUTI MAI!

 TENEI   nga hanga e makaia noatia ana e au;

     ehara i te tikanga utu ona utu. Ko nga

 hanga katoa o te pakeha, ina anake kei au—nga

 paraikete, nga hate, nga tarau, nga kahu raumati,

 nga  kahu hotoke, nga kai, nga tupeka, nga aha

 noa atu. Ko te ahua he pai anake; ko te utu he

 iti noaiho—he  mea  hoki naku kia we te riro, i

 whakaititia ai. Ma koutou  e haere mai ki te ti-

 tiro; ahakoa hoko, kore ranei, me haere tonu mai.

               Na te NOURE

  \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_Kei            Hekipiri Rori.

KO   WETARIKI  TAROUA  e karanga atu ana

      ki ona hoa kia rongo ratou ki ona hanga

hou tenei katahi ano ka tae mai. Hirake noa ake

te pai o enei hanga i ona hanga katoa o mua iho.

Ko  etahi enei, ara: —

    144 pea Tarautete Katene whakatawakawaka

         nei—he mea  raina katoa

   1000 iari Piwhi, ahua whero nei

     500 iari Paranera, he mea tu ke, he mea tu ke

     100 pea Puutu, he mea Watataita

    144 pea Puutu Wahine

     144 Panikina

    100 Paata paku nei, whai kopani rawa

     30 nga Umu

     30 nga Ti Kera

     30 nga Paata nunui

      50 nga Tiakete kahu huruhuru

      5 pouaka Karaka

   Me nga  Paraire, nga Kara, nga aha atu, mo

 nga hoiho to kaata. Ka tata hoki te puta mai

 etahi hanga maha noa atu na runga mai i tetahi

 kaipuke no Ingarani.

    Kia mahara koutou ki te ingoa, ara: —

        WETARIKI TAROUA,

                              O  WAIPUKURAU.





   Kia hohoro mai te tangata hoko, 

                   koi pau.

       PANUITANGA.



 KO    aku hanga i taia atu nei au na runga mai i

       te kaipuke i a te NEPIA kua pau tenei te

 hono—ekore  hoki e toe i te papai o aua hanga.

 Ko tenei he taonga hou enei kei au i tenei takiwa

 na runga mai i etahi kaipuke maha; ekore e taea

 te tatau. Ko taku karanga ano i mua ra, koia ano

 tena; ka kore te moni i a koutou, ahakoa tena,

 me haeremai ano koutou ki te matakitaki—tena te

 rangi e kite ai koutou i te mom ka hoki mai ki te

 hoko.

   E hiahia ana au ki te hoko taewa; mate tanga-

 ta e whai taewa ana e haere mai ki taku whare,

 maku e hoko.

                    Na te HATANA.





      PANUITANGA.

 KUA   TAHAETIA, kua HAERE KE ranei,

       tetahi hoiho uwha; e rua nga tau o taua

 hoiho, kaore he parani, ko te ahua he whero; ko

 te tu, he kaha uaua nei te tu. Te kitenga whaka-

 mutunga  nei i kitea ki Otaia, he mutu rakau i

 runga atu o Waipukurau. Ka riro i te tangata

 mana e whakahoki mai e rua nga pauna moni. Ki

 te kitea i te tangata e haere ana i muri i tenei pa-

 nuitanga ka whakawakia taua tangata, ka tukuna

 te taumahatanga o te Ture ki runga ki a ia.

              Na HENARE RATA,

                           O Waipukurau.

   Oketopa 24 nga ra.





       PANUITANGA.

 HE     pakeha hoko i nga kai maori nga tangata

        kua  tuhia nei nga ingoa kiraro iho ara,

 i te witi, i te aha noa.

         Ko te WATA ratou ko KENERE

               ko WATA  ano.





   RONGOA WHAKAMATE.

 HE     Rongoa Whakamate Kuri kua oti te wha-

        katakoto noa atu ki nga whenua o

              ARIKIHANARA ROI,

                               Ruataniwha.