|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 3, Number 56. 29 July 1865 |
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 56. ] NEPIA, HATAREI, HURAE 29, 1865. [VOL. III.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI
MAI.
KUA tae mai nga moni te 10s. a Pahoro Apera mo
tana nuipepa o tenei tau.
Tenei te reta no te Wairoa kua tae mai ki a
matou, kaore i roto te ingoa o te tangata nana i
tuhi. E mea ana matou he parau anake nga ko-
rero o roto; na reira i huna ai tona ingoa e te
tangata nana. Ekore e taia e matou aua korero.
Kua tae mai te reta a Hori Nia Nia he ui mai
ki te Ture hoko whenua. Na, ko taua Ture kaore
ano kia tu noa ki Heretaunga i tenei takiwa.
Engari me noho marire komou ko o pakeha. Ki
te whakaturia taua Ture ki konei a muri ake nei
e kore ano e ngaro ona tikanga.
Tenei te 10s. a Hori Pirihi kua tae mai mo to-
tahi nupepa mana, me nga moni hoki a Wiremu
Mahupuku raua ko Enoka te Wheturariki—te
10s. a tetahi, te 10s. a tetahi.
Ko nga rongo mai o Waiapu he rongo riri.
Kua hinga ano nga parekura i muri mai
nei.
Erua nga ra i whawhai ai. I te 17, i te
18 hoki, o nga ra o tenei marama ano ka
whakaekea te pa o te Mokena ratou ko nga
hoia pakeha e te Hau Hau. Kokiritia ana
e te pakeha raua ko o ratou hoa maori, ka
whati te Hau Hau; hinga iho o te Hau
Hau te kau ma iwa, mate rawa—he toko-
maha nga mea i tu a kiko. Ko nga mea i
mate o te taha Kawanatanga kotahi te
maori i mate rawa, tokorua nga mea i tu a
kiko. Toko toru hoki nga pakeha i tu a
kiko—pai noaiho. Kotahi te poropiti o te
Hau Hau rae nga tangata tokotoru no
Taranaki mai i mate rawa i taua riri ano.
Ko Patara me tona wahine, me o raua hoa
tokowha, i oma ki Raukokore, ki Opotiki
ranei. Ka nui te rawe o te mahi o te hoia
ratou ko o ratou hoa maori; ka hui ta rawa
nei riri, ma te aha e whai! Katahi ka ki
tea e te Hau Hau kaore ratou e taea te
whakaora e to ratou atua parau i roto i te
riri. Heoi, katahi ka anga ka korero parau
he tokomaha o te taha Kawanatanga kua
mate i a ratou. Ko ta ratou tikanga ia he
huna i o ratou mea e mate ana. Kaore, ki
te taha Kawanatanga kaore he hunanga,
kaore hoki he mataku tanga. No te tima-
tanga o te riri ki Waiapu tae noa mai ki
tenei riri o muri nei e rima te kau ma whitu
o te Hau Hau i mate rawa. No te taha
Kawanatanga te kau ma rima i mate. Ko-
tahi to te Hau Hau i mate, he nui nga mea
i tu a kiko, na te mata o te pu repo o runga
o te tima manuwao o te Ikiripi i puhia ki
roto ki to ratou pa ki Pukerimu. Ko taua
tu mata ka rere atu i roto i te pu ka tae ki
tona wahi ano i whakaaro ai nga kai pupu-
hi kia paku, a, ka paku-—ka mate te ta-
. ngata i te maramara, i nga mea hoki o roto
o taua mata.
Ko Iharaira te Hokomau me ona tanga-
ta kotahi rau no te Kawanatanga anake.
Ko Raniera me ona tangata e 200 o Tupa-
roa no te Kawanatanga ano. Kotahi rau
e whitu te kau nga tangata o te Mokena
kei Waiapu. E whitu te kau hoki nga
tangata o te Kawanatanga kei te Mawhai.
Kua rongo hoki matou ko Arapeta, tuakana
o Henare Potae, no te Kingi maori i mua,
inaianei kua rere mai ki te Kawanatanga.
Ko nga maori o te Kawanatanga kua oti te
whakawhiwhi ki te pu, ki te paura inaianei.
Ko nga kainga katoa i taea ai a te Makarini
kanui te whakamihi a nga tangata maori ki
a ia; ara, ki te whakakite, ki te whakaara
waewae. Ko Ngatiporou me era atu iwi i
whakarongo ki nga korero a Patara, i tuku
hoki i o ratou tinana kia arahina e ia ki te
mate, ka nui to ratou kuare. Rite tonu to
ratou kino ki to nga kai kohuru i a te Wa-
kana i Opotiki; ara, ki to ratou tukunga i
taua tangata kino hei kai arahi i a ratou.
Takahia ana e ratou nga Ture o te Atua
Pono, o te tangata hoki. Ko a ratou
mahi ko nga mahi a Hatana, e haere noa
ana e whakawai ana i te tangata kia mate.
Ahea rawa ra mutu ai te whakamana a
enei iwi ki nga mahi porangi o Taranaki ?
No inaianei nga tangata o Ngatiporou i
kuare rawa atu ai ki te karanga i a Patara
kia haere mai ki o ratou kainga—a, tona
tukunga iho he mate ki a ratou.
Ko nga tangata o Taranaki i mate nei i
te pakeha ki o ratou wahi ano e haere nei
ki nga iwi o te motu nei whakakino ai kia
rite tahi te mate ki to ratou.
TENA pea koutou kai te mahara ki te ko-
rero mo te riri i Amerika (e whakahuatia
ana ko Merikena) i tera nuipepa o te tahi
o Oketopa i tera tau, i te tau 1864. I
korero ra matou i reira ki te wehewehenga
o taua iwi, te tahuritanga o tetahi taha o
ratou ki to ratou Kawanatanga whawhai
ai; he mea hoki kia tu he Kawanatanga ke
mo ratou mo te hunga e riri ana, kia motu
ke ratou i te tino Kawanatanga—kia rua
Kawanatanga i taua whenua. Kua maha
nga tau e riri ana taua whenua i tana riri.
Ehara i te riri patai. Kaore ano he whe-
nua i pera te nui o te tangata e mate ana i
roto i te riri me tenei e korero nei matou;
takirua te kau mano o te tangata e mate
ana i te parekura kotahi i tena wiki, i tena
wiki—i tena marama, i tena marama. Na,
i te riri kino tonu ano taua whenua i tenei
tau kua hori nei taea noatia mai tenei taki-
wa; kua mano tini te tangata kua mate.
No naianei kua tae mai te rongo i te Meera
mai o Ingarani kua mutu taua riri; kua
mate tera i tutu nei, kua riro te kaha i te
tino Kawanatanga o taua whenua. Nga
|
|
2 2 |
▲back to top |
10 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
taone nui o te hunga kua mate riro anake i
te Kawanatanga, ko etahi pau ake i te ahi;
ko nga taonga, ko nga kaipuke, ko nga aha
noa, riro anake i te Kawanatanga. He
whenua whakatupu katene (whatu kahu
nei) taua whenua; whawhao ai ki ro peeke
me te huruhuru hipi i to tatou kainga te ahua
nei. Na, he mano tini aua peeke kua pau i te
ahi i te horonga o nga taone, he mano tini
hoki i ora, riro tonu i te hunga i kaha.
Engari ko etahi kaipuke o te taha i mite
kai te rere ano i te moana inaianei ano; ki
te kitea apopo ake nei e nga puke o tetahi
taha ka mauria ano hei kaipuke ma ra-
tou.
Ehara i te kaha kore i mate ai te taha i
mate; engari he kore tangata, he kore kai,
he kore aha atu—kua he i te maha o nga
tau e riri ana. Engari ko tetahi taha, te
taha o te tino Kawanatanga, he nui te ta-
ngata, he nui te kai, he nui te ora. E kore
e taea, e te ngakau te whakaaro, nga mano
tangata kua mate i te pito timatanga o te
riri tae mai ki tenei takiwa—he mano hoki
nga parekura i uta, i waho hoki i te moana.
Engari i enei riringa i muri rawa nei, riro
ana i nga hoia o te tino Kawanatanga nga
herehere kotahi te kau ma rima mano
o tenei ka mate nei. Muri iho ka muia
tonutia e nga taua maha; katahi ka riri,
riri atu, riri mai, nawai ra ka mohio ratou
he mate tenei, katahi ka whakamu-
tua te riri ka tukua mai a ratou pu
nui, me a ratou pu maori, me a ra-
tou tinana, ki te Kawanatanga—e rua te
kau ma rima mano ratou i riro herehere,
muri iho ka tukuna ano kia hokihoki ki o
ratou kainga. Tera atu ano etahi wahi o
taua whenua kai te tohe tonu, kai te riri
tonu; otira ekore e roa te mate ai, kua
riro hoki te nuinga o ana tangata—he wha-
kahemonga no tona kaha tenei e tohe
nei.
Heoi, ka whakatupu ano taua iwi apopo
ake hei iwi kotahi ano i raro i te mana o te
Kawanatanga kotahi—ara, o te Kawanata-
nga tawhito. Inaianei e korerotia ana
tera e tae nga hoia o taua Kawanatanga ki
te rua rau mano, he toa anake, he mohio
anake ki te riri. Kowai hua e noho pai
ratou apopo ake rei ? Kua tauhou hoki
ki nga mahi maori, kua ahuareka ki tona
mahi riri. Tera pea e tahuri ki etahi whe-
nua e tata ana ki a ia riri ai. Ki te pera
ia, katahi rawa ia ka raru—ka hui hoki
etahi iwi kaha o te ao ki te patu.
KUA rongo matou kua hinga te parekura a te
Hau Hau Kereopa raua ko Arama Karaka, he ra-
ngatira no te Arawa. Tokorima o te Hau Hau i
mate, tokorima hoki o te taha Kawanatanga.
Mauria ana e te Hau Hau nga tupapaku o te taha
Kawana, kainga ana. Ko nga mahi o mua enei,
he kai tangata. Ko nga ritenga o te Hau Hau
enei, e ki nei ratou kei a ratou te tika. Kaore ano
kia ata marama taua korero. Taihoa pea e ata
korerotia e matou.
Kotahi te tima no Merekena kua wera i te ahi
ki waenga moana. Erima rau nga tangata o runga
o taua tima kua mate, e rua te kau ma iwi nga
morehu.
No te 21 o nga ra o tenei marama ka whakaekea
e te pakeha a Areiahi, he pa no te Hau Hau kei
runga atu o Whare Roa i Wanganui. Mau mai nga
herehere o reira e iwa te kau; e toru te kau ma waru
nga wahine me nga tamariki. Ko enei i tukua atu
kia hoki ki o ratou kainga. Ko nga tane e ono te
kau i puritia hei herehere. Toko toru o nga kai
kohuru o te Wakana i roto i aua herehere. Muri
tonu iho ka huaki nga maori Kawanatanga me nga
pakeha ki te pa ki Whareroa; riro ana mai te pa
a ratou—ko nga Hau Hau o roto kua oma.
HE TANGATA
ENEI KUA OATI PONO HEI TANGATA MO
TE KUINI.
E OATI pono ana a hau kia tu tonu hei
tangata tuturu mo te Kuini o Ingarani,
kia rongo i ana ture ake tonu atu.
Hurae 17, 1865.
Iharaira Houkamau Maka Pahoe
Wiremu Pahuru Teretiu Noho
Irimana Korau Tamati Pohue
Harawira, Waetohe Hemi Kopa
tohe I Hare Kopa
Hamiora Kapawai I Wheoro
Hira Hape Pita Kapiti
Henare Katoe Hamiora Taitua
Kepa Tioke Mahi Kino
Hotene Auporo Rawiri Tangaroa
Taiheru Tihi Pounamu
Timoti Aukaha Himiona Taitua
Matiu Rumaki Himiona Tiwha
Eru Pahika Hoera Taitua
Himiona Mataku Hotene Tatare
Anaru Poharu Mihaka Te Huia
Patoromu Pohara Hoera Puha
Hakiaha Mahaki Ihaia Ingoa
Himiona Raukawa Rutene Hoenga
Wiremu Pakeha Hori Ngangaro
Tiopira Kapa Henare Kaka
Wirihi Whare Riwai Waewae
Raua Aukaha Wirihana Hautao
Rihara Tama Hoani Te Aute
Tanara Kaingapura Henare Taiau
Wiremu Kutukutu Koroniria Whitu
Wiremu Houkamau Pita Horuhoru
Munu Taito Tane Pahaoa
Rewi Haria Irimana Whare
Hataraka Haria Rawiri Tawhaki
Hatara Tirau Tamati Karaha
Honata Hautonga Hemi Tawhera
Renata Pouaka Pene Tiritahua
Renata Rongokako Penetana Tu
Remeka Takiori Heta Kotete
Himiona Papamate Raniera Kotete
Hamiora Mania Kepa Mahe
Paora Tonga Hairuha Hape
Hori Rongokahe Timoti Taiheru
Henare Iwi Wirehana Maoa
Hohepa Werohu Rei Huna
Hataraka Rumaki Akapu Pari
Wiremu Uria Wiremu Huihui
Paratene Koreha Katene Ngatoki.
Himi Tuatae.
Na Rota Waitoa i tuhituhi to ratou
whakaaetanga.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA
HOA TUHI MAI.
Wairoa, Hune, 1865.
KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.
He korero tenei no te haerenga o Pitiera
Kopu, o Paora te Apatu, o Areta te Aria,
o Ahita Karari, o Raka (Locke) ki te Uhi
ki te pehi i te riri a te Hau Hau raua ko te
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI. 11
Kawanatanga: ara, ko Karauria te Iwirori
raua ko Hamana Taiepa—he riri mo te
kawenga o te kara a te Kuini ki tera taha o
te Wairoa. Ka tae atu ka tu ko Paora ka
ui atu ki te Hau Hau; —" Tena, he pono
te ki tapahi mo te kara a te Kuini ?"
Kei runga ko te Retiu, no te Hau Hau;
—" He tika tuku ki tapahi mo te kara na.
Kia rongo mai koe, e rua nga take o taku
ki mo te kara. Tetahi, mo nga moni; te-
tahi, te ki mo te kara kia whakahokia atu
ki tera taha tu ai, ki te wahi kua riro i te
pakeha, koi tu i tenei taha, tona tahuritanga
iho ko te whenua—ko te taha kei au ano
kei te maori. Mo nga moni; mo te kianga
mai kotahi rau pauna mo te hanganga o te
pa o Karauria raua ko Hamana. Ka ki
' au i kona, kaore e pai ena moni kia homai;
me te pa e kore e tu ki konei ki tenei taha,
koi waiho tonu iho ena moni hei utu mo te
wahi i tu ai te pa. Tetahi, i mua he Ka-
wanatanga anake nga tangata o te Wairoa,
kaore hoki e homai e te pakeha he mea ma
nga maori; tena inaianei homai noa te mea,
te mea, te mea, Ka mahara au i konei hei
tango enei mea homai noa mo te whenua. "
Kei runga ano ko Paora te Apatu; —
" Ae, he Kawanatanga anake tatou i mua;
kaore e homai una e te pakeha he mea ma
tatou no te mea hoki e rite tonu ana o tatou
whakaaro i reira; putu noa mai koe—ehara,
he Hau Hau ! Na, kia rongo mai koe ehara
i au i tono nga mea e homai noa nei e te
pakeha. Kaore, engari nahau na te Hau
Hau; na to ki hatepe nei ra i "au, i te Ka-
wanatanga, maori, pakeha hoki. Na konei
i tahuri ai au ki te tono ki te pakeha ki
tetahi" tiaki moku; koia ka homai e te
pakeha nga pu maku me nga paura—e ki
mai na koe, kaore. Hei tiaki tonu mo
matou, ehara i te mea hei utu mo te whe-
nua. Mau hoki e mohio ki hai i peneitia
tera tarawahi; i kai tonu koe te Hau Hau,
me au hoki me te Kawanatanga, tukua
paitia atu ana tera e taua. Ko to ki tapahi
mo te kara a te Kuini, whakarerea atu, hei
tohu hoki tena moku, hei tiaki i au. Me
tohou tohu hoki e tu mai na tau pou, e
aroarohaki mai na hoki o ringa i te take o
tau kara, e ki na hoki koe ko tou mana
tena me tou atua hei tiaki i a koe—ko
matou hoki kaore i te ki atu kia tapahia
tau kara. Ko tenei me whakamutu to
mahi whakahihi, e ki na hoki koe koi a
Akuhata ka tae mai a te Ua katahi ka
hatepea katoatia te Kawanatanga maori,
pakeha hoki. Kia rongo mai koe. whaka-
rerea to mahi penei. Kei to matenga apopo
ka mate koe i te whakama. He pai ki te
totika koe; ki te he koe, e tama ka mate
koe i te whakama. "
Kei runga ko Pitiera Kopu; — '' Kia
rongo mai koutou, ka mutu te korero mo
te pai i a tatou i konei i te Uhi nei, i Matiti
hoki, kia noho pai koutou kia noho pai hoki
matou te taha Kawanatanga. Ko tenei me
whakamutu tenei mahi. Ko te tino take
ia o ta matou haere mai, he ki atu ki a Wai-
kato kia hoki atu ki tona kainga; kati te
noho i konei, kei noho tonu, a, waiho hei
whakararuraru i tenei wahi. "
Ka mutu, e rua hoki nga ra i muri iho i
taua korerotanga ka whakatika a Wai-
kato ka haere. Ko tenei kua riro aua
tangata kua hoki ki o ratou kainga.
Na PAORA APATU,
Na PITIERA KOTU,
Na ARETA ARIA.
Mawhai, Hurae, 1865.
KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.
Tukua taku reta ki te nuipepa kia kite
nga tangata. Ł hoa ma e nga iwi o runga
tena koutou. He korero tenei kia rongo
mai koutou kua hinga te Hau Hau. Hui
katoa e 52 o nga whawhai katoa. No te
taha Kawana te kau ma whitu. He pono
tenei korero, he pono rawa. Kua hinga
ano hoki a Patara. Otira kaore ano i ata
marama; ko te whawhai kei te whawhai
tonu i nga ra katoa.
Na HENARE POTAE.
H E H A K A
NA NGA TANGATA O WHAREKAHIKA.
Ka piri au, ku piri au. ka piri au
Ki a Kawana te tangata nana i wehewehe te
Hunanga;
A, tu ke te Kingi maori, noho ke te Kawana-
tanga.
Ko nga tohu tenei o te kotahitanga,
O to kotahitanga ki te maru o Kuini, e! e!
E haere noa ana i te takutai one,
E whakaaroa ana kia Kuini.
Pakia! A! ha! ha!
Taku ngakau i kopiri i mua
Tenei ku mahora. Pakia! A! ha! ha!
Whakarongo mai e to Runanga
Ki te tangi mai a te Pu repo—tu! tu!
PANUITANGA.
KO TEOTI WINIRAWE e mea atu ana ki
nga tangata maori kia rongo ratou kua ti-
mata ia tona mahi Kamura ki Waipukurau.
Ko ia kua waiho hei tohunga mahi i nga kaata
katoa e hangaia ana o te Parakimete o Waipu-
kurau.
Tenei ano ona rakau maroke te haere mai nei
hei hanga kaata. Ki te hiahia te tangata kia ma-
hia tona kuata pakaru, heoi te tohunga hei mahi.
E mea atu ana tenei, taua Teoti Winirawe, kia
rongo nga, tangata he utu ngaware ona utu, he pai
tona mahi.
Waipukurau, Akuhata 27, 1865.
PANUITANGA.
KUA NGARO, i te Paraire te 21 o nga ra o
Hurae, he KOTI. I ngaro i ko atu o te
whakawhitianga i te Poti taura i te Awapuni,
haere atu ki te nohoanga o nga hoia, tae atu ki te
kauanga i te Karamu. Ko taua Koti he kahu
peeta, he mea kia kore e puta te ua ki roto. Ki
te kitea e te tangata me mau mai ki a te KIRA;
ara, i te whare Paparikauta i te ritenga ki te
whare o te Hutana raua ko Eawini—a, ka utua
paitia taua tangata nana i kite.
PANUITANGA.
KIA rongo mai nga tangata o Mohaka, me
nga tangata haere hoki. Tenei kua oti e
au te whakatakoto rongoa whakamate kari i
oku whenua katoa i Mohaka, i Waitaha hoki.
Na PIATA
o Mohaka.
|
|
4 4 |
▲back to top |
12 TE WAKA MAORI O AHURIRI.
WHAKARONGO MAI.
ME haere mai nga maori, me nga manuhiri
puta mai ki Nepia nei, ki taku whare
matakitaki ai ki aku hanga hou. Ara ko nga
TERA WAHINE; ko nga TERA TANE; nga
PARAIRE; he papai anake, he iti ano hoki te
utu.
Tenei hoki nga Hate, nga Tarautete, nga Koti,
nga Ringi, nga Piwhi, me nga aha noa atu.
Kei taku whare enei hanga e tu ana, ko te whare
o tu ana i tetahi taha o te rori i te toa hou o te
Hutana.
Na RAWHE.
HAERE MAI KI TE MATAKITAKI.
PANUITANGA.
KO aku hanga i taia atu nei au na ru nga
mai i te kaipuke i a te NEPIA kua pau
tenei te hoko—ekore hoki e toe i te papai o
aua hanga. Ko tenei he taonga hou enei kei au
i tenei takiwa na runga mai i etahi kaipuke
maha; ekore e taea te tatau. Ko taku karanga
ano i mua ra, koia ano tena; ka kore te moni i a
koutou, ahakoa tena, me haeremai ano koutou ki
te matakitaki—tena te rangi e kite ai koutou i te
moni ka hoki mai ki te hoko.
E hiahia ana au ki te hoko taewa; ma te tangata
e whai taewa ana e haere mai ki taku whare,
maku e hoko.
Na te HATANA.
KARANGATIA!
KARANGATIA!!
TENEI TE HAERE NEI nga kaipuke taonga
a te HUTANA raua ko te EAWINI i
roto i nga marama katoa. Heoti nei ano te
whare e uta te tika tonu mai ana i Ingarani i te
hanga nei i Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.
Te kau enei takai Paraikete kua tae mai i tenei
takiwa tonu; he whero te ahua, he ma etahi, he
pura etahi—he mahana katoa.
Tenei hoki nga kahu huruhuru, nga kahu
mahana katoa ano hoki, kua tae hou mai hei kahu
HOTOKE. Otira hei mote aha i korerotia ai
tenei whare, te whare kua mohiotia e nga tangata
katoa o Heretaunga.
Haere mai, tirohia nga paraikete.
Na te HUTANA raua ko te EAWINI.
TENEI TE HANGA!
ERIMA nga pouaka TERA TANE, me nga
TERA WAHINE katahi tou ka tae mai ki
au—e wahia ana e au inaianei ano.
Te utu o te Tera Tane kotahi pauna, te
kau ma rima herengi—haere atu etahi ki runga
ake.
Na RAWHE.
NGA MAHI A TE HOTOKE.
KO te ROPITANA o Nepia e karanga ana
ki nga rangatira me nga tangata o Here-
taunga, tenei kei a ia nga tino KAHU HOTOKE
—nga Paraikete, nga Tarau Huruhuru, nga Koti
Huruhuru, nga Haora Wahine, nga Kawhe, nga
aba noa atu.
Ki te hiahia te tangata kia tuia mariretia he
kahu mona, kei te whare o te Ropitana nga
kai tui—ahakoa kahu tane, kahu wahine ranei E
mahara ana te Ropitana tera e pai nga tangata
ki tana mahi me ka whakamatau ratou—ko tana
mahi tonu tenei i Akarana i mua, he hoko.
Ko te whare kei ko atu o te Toa o te
Hutana raua ko te Eawini, na te mea kei tetahi
taha o te rori.
Na te ROPITANA.
PANUITANGA !
KUA kite au i te Panuitanga a Heemi i roto i
te Waka Maori mo tona mahi hanga
waati. No reira au ka mea kia panuitia ano hoki
taku whare, koi ki nga rangatira maori ko ia
anake te tangata mahi pera i Nepia. Ko taku
tangata hanga waati he tino tohunga rawa. Me
haere mai koutou ki au whakamatau ai. He
tini nga taonga kei au—nga waati, nga tieni, nga
aha noa atu. Eo te utu o te waati e toru
pauna, haere atu ki te ono pauna. Ko taku tu-
peka, kaore ano he tupeka o te moutere katoa e
rite ki taku.
Ko taku whare kei te taha o te whare puiha
i tetahi taha o te rori i te whare hoko rongoa nei.
Na MANOI.
PANUITANGA.
HE pakeha hoko i nga kai maori nga ta-
ngata kua tuhia nei nga ingoa kiraro
iho—ara, i te witi, i te aba noa.
Ko te WATA ratou ko KENERE
ko WATA ano.
WHAKARONGO!!
E MEA ana a WIREMU RAETEPONE,
o Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo
mai ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te
Poaka, te aha noa atu hoki a te tangata maori.
Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pake-
ha i kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei
hoko.
PANUITANGA
KI NGA TANGATA O TE WAIROA.
KO au tenei, ko PERENITIHI o te Wairoa
Kai-hoko taonga, e mea atu ana ki nga ta-
ngata o konei kia mohio ratou tenei kei au e tu
ana hei hoko; —
He Huka
He Ti
He Paraoa
He Pihiketi
He Paraikete
He Raka
Me nga kahu katoa ano hoki; ma te aha e ta-
tau.
Kai au e tu ana nga hai me nga taonga
e tau ana mo nga tangata rere kaipuke.
TURANGA TERA HOIHO.
E MEA ana a HOURA, kai hanga tera nei,
ki nga tangata Maori o Heretaunga kia
rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia
nga u tautanga tera pai o Ingarani mai. He mea
whakarite marire e ia kia hangaia mai ano;
ehara i te mea hanga noa. Ko te ritenga o te
utu e ngaware ana.
Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria
mai ki a ia.
Heekipiri rori.
W PANUITANGA.
KO KAHIKOROWI e mea atu ana ki nga
Maori o Heretaunga kia rongo ratou kua-
timati ia tona mahi hanga tera hoiho nei, pa-
raire hoiho, kara hoiho, me nga mea mo te hoiho
to kaata, me nga mea hoiho katoa. Ko tona
whare kei te Heekipiri Rori, i te ritenga o te
whare parakimeti, i raro mai nei o te Peeke.
E mea ana taua pakeha kia whakamatau nga
tangata ki tona mahi. Akuanei hei te kitenga
i te pai o te mahi, i te iti o te utu, ka hokihoki
tonu mainga tangata kia mahia e ia o ratou tera.