TE











       "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 57. ]        NEPIA, HATAREI, AKUHATA    12, 1865. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                   MAI.

KAORE  e taea he korero nui mo tenei putanga o

ta tatou nuipepa i to matou raruraru ki nga mahi

o  te Hupirimi Kooti i Nepia  nui—ko te tino

Kooti Whakawa  ia o te motu katoa. No te 2 o

nga ra o Akuhata i timata ai te mahi o taua

Kooti  taea noa te Hatarei kua hori nei. He

pakeha anake nga mea i whakawakia—he wha-

 nako, he aha, he aha. Ko taua Kai Whakawa

 kua hoki inaianei ki Po Neke.

   Tenei te reta a Nguha mo nga ki whakakaitoa

 a te tangata. Hei aha kuia ena korero i whaka-

 rongona atu ai ? Waiho i kona te tamariki raua

 ko te koroheke korero ai i a raua nei korero—u a

 raua.

   Ko Hori Pirihi o Patangata e ki ana tena te

 kuri kai poaka kei a ia; ki te pirangi tetahi ta-

 ngata ki te hoko me hoatu kia £5.

              KUA    MATE.



   Ko  te MANIHERA Kai-whakawa maori no

    Wangarei i o Ngapuhi. He rangatira kaha

    rawa taua tangata ki te pehi i te kino, ki

    te hapai i te pai. No te 20 o Hurae ka

    mate, no te 24 ka tanumia ai. Hupeke

    katoa nga maori me nga pakeha o taua

    kainga i muri i te kawhena haere ai i te

    amohanga kia tanumia. Te kai karakia i

    te tanumanga he minita pakeha. He nui

    te pouri o nga pakeha o taua kainga ki te

    matenga  o to ratou hoa pai. I haere i ru-

    nga i te aroha ona whakaaro katoa.

          TARANAKI.

 KOTAHI  te Kapene me  nga hoia tokorua

 kua  mate i nga Hau  Hau  o Taranaki.

  Ehara i te parekura i mate ai, engari be

  pehipehi. I mate ki Warea inanoa nei.

    Muri tonu mai ka whakatika atu i Wa-

  rea nga hoia e 400, he kimi i te iwi nana i

  pupuhi aua pakeha nei. Ka haere taua

  ope tae ki te huarahi katahi ka wehea, ka

  anga etahi ki uta ka haere i te huanui ki

  Okea; ko etahi i haere tonu i tatahi a peka

  ana ki uta ki Kairuru.

    Ko  te tohu i anga ki Okea i tae ki te

  kainga i te 7 o nga haora o te ata, katahi

  ka  piki ki te hiwi titiro ai ki te raorao. Te

  ekenga ki runga ka kitea e ratou te aoahi e

  haere ake ana i roto i te manuka, i te ota-

  ota—e  500 iari te pamamao atu. Katahi

  ka  wehea  atu e 60 o  ratou hei tiki hei

  titiro. Haere  tonu te 60  na, eke pu ki

  runga ki nga whare e 20. Huaki tonu te

  pupuhi. Te kau ma tahi o te Hau Hau i

  werohia i konei ki te koikoi o nga pu, mate

  rawa—hinga  iho i te mata be maha. To-

   korima i riro herehere mai. Kotahi tonu

   te pakeha i mate rawa ki konei, kotahi

   hoki i tu a kiko, he rangatira. Katahi ka

   hoki mai te 60 ki runga ki to ratou matua.

   Katahi ka hoki mai te katoa. E hoki kau

   mai ana ka huaki te pupuhi a tera i roto i

   nga wahi otaota, i nga awaawa. Katahi ka

mahi tetahi, tetahi. E amo  haere ana te

pakeha i ona mea tu, me te pupuhi tonu

nga maori i tahaki. Ka rongo tera tohu i

anga ki Kairuru ki te waha o te pu, ka-

tahi ka haere tonu mai i te huanui tae mai

ki Okea; haere tonu mai i te huanui i riri

haere nei tenei tohu, tae rawa mai kua kore

nga maori. Tokoono  tonu nga mea i kitea

e ratou, puhia ana ka mate rawa tokorima

—kiia  ana a Minarapa (te maori kai arahi)

he rangatira tokorua o ratou i mate nei. I

te haerenga mai i te huarahi tokotoru o nga

herehere i mea kia oma, puhia ana  e te

pakeha, mate  katoa—tokorua  i riro ora

 mai ki te kainga. Hui nga mea o te hoia

i mate rawa tokowha; he rangatira tetahi o

ratou. Nga mea tu a kiko kotahi te ranga-

 tira, tokorima nga hoia. Muri iho ka mate

 tokorua o nga mea i tu a kiko. No muri

 ka haere tera tohu i anga ki Kairuru ra,

 ka haere ki Okea ka tahana nga whare ki

 te ahi. Ka riri ano i konei, mate tokorua

 o te Hau Hau, kotahi te pakeha.

   Tera ano ra he maha o te Hau Hau kua

 mate i roto i te otaota, kaore e kite atu—

 he maha ano hoki nga mea tu a kiko.





          WANGANUI.

 No te 10 o nga ra o Akuhata nei ka tae mai

 te Ekemati, he tima mai no Po Neke. No

 reira te rongo mai o Wanganui, o Tara-

 naki. Kua panuitia e matou i te nuipepa

  o te IO o Hune te rironga mai o Pipiriki i

  te pakeha raua ko te maori Kuini—he pa

  Hau Hau  a Pipiriki kei Wanganui. Muri

  iho ka hangaia e te pakeha e toru nga pa

  ki reira, ka nohoia tonutia iho. Na, no

  te 8 o nga haora o te ata o te 19 o Hurae

  nei ka tikina mai aua pa e te Hau Hau ka

  awhitia. Nga pakeha o  roto i aua pa e

  231; nga Hau Hau e 400. Kitea ana e

  te pakeha o ro pa ko Pehi, ko Topia, ko

  Paora, etahi o nga  rangatira kei roto i te

  Hau Hau. Na, he hiwi kei tetahi taha o

  aua pa, puta noa taiawhio noa—ko nga pa

  kei roto i te whawharua e tu ana. Ka keria

  e te Hau Hau ona parepare i te taha o nga

  hiwi, puta noa  ki  tetahi taha, ki tetahi

  taha, hei pupuhi iho ma ratou ki ro pa.

  Katahi ka riri; ri tonu te rere a te mata o

  te Hau Hau, pakarukaru noaiho nga teneti

  o te pakeha i roto i tetahi o nga pa i te

  mata. Katahi ka whakaputa e 20 o nga

  pakeha o tetahi pa ki waho he tiki he patu

  i nga Hau Hau e noho ana i runga i tetahi

  hiwi tata tonu ki te pa. Kotahi rau  e

  rima te kau te Hau Hau i runga i taua

  hiwi. Katahi ka piki te tohu o te pakeha

  i roto i te mata e maringi ana me te huka

   nganga nei; e 400 putu te teitei o te piki-

  tanga i piki ai. Te ekenga ki nga  pare-

14               TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

pare, katahi ka tukua te mahi a te pakeha!

He  pupuhi tena, he tapahi tena, he wero

tena, anana!  ki hai i taro whati ana te

Hau  Hau haere atu ana ki etahi hiwi ki o

ratou hoa. Katahi ka makamakaia  e te

pakeha ki te pari nga mea kua mate i a

ratou te patu. Kotahi  te apiha i tu i te

taringa  i konei, riro atu tetahi wahi o te

taringa; mate tonu hoki te Hau Hau nana

i pupuhi, he pakeha ke nana i patu. Heoi

 penei tonu te riri; he mea ano ka noho te

 pakeha ki ro pa, he mea ano ka puta ki

 waho riri ai. Ekore e rupeke nga korero

 ki roto ki tenei nuipepa. Te kau ma tahi

 nga ra e awhitia ana te pa, me te riri tonu.

 No te 1 o nga ra o Akuhata nei ka tae ake

 nga hoia e 500 hei kai awhina mo nga pa-

 keha i roto i nga pa. Katahi ka whati

 kino te Hau Hau, ka marara ke noa atu

   I mate o te pakeha kotahi te apiha, toko-

 toru nga hoia—ka tokowha mate rawa. Te

 kau nga mea tu a kiko—tokorua nga ra-

 ngatira o roto i a ratou. Nga mea e mo-

 hiotia ana o te Hau Hau kua mate raw a, e

 30—tera  atu etahi i toia atu e ratou. Ko

 a ratou mea tu a kiko kaore i mohiotia.

 Tokorua i riro herehere mai.

        TOTARA  NUI.

 TENA te whakatauki o mua, ara: —"Haere

 mai e whai i te waewae o Uenuku kia kai

 koe i te kai! "

   Na, mehemea tena ko te waewae o

 Uenuku  kua tau ki tera kainga ki Totara

 Nui—he kainga no Ngaitahu i tera mou-

 tere i te ritenga atu ki Mana, ki Porirua

 hoki. Inahoki, i te marama kua hori nei

 ka paea te ika nei, a te Aua, ki uta i taua

 kainga. Anana !  ma  te aha e korero !

 Pukai  takoto atu ana i te one i tetahi taha,

 i tetahi taha, o taua whanga; te taea te

 tatau, te kitea e te kanohi te mutunga—me

 te one hoki i tatahi, ngaro tonu iho i taua

 ika nei. Ka kitea te nui, te momona o te

 ika — he  Aua  maori  etahi, he  Aua

 pakeha   etahi, e  korerotia  ana. - Ka

 mahi  te pakeha ki te kohikohi; ngahau

 nga tane, nga wahine, me nga tamariki, ki

 te mahi i ta ratou kai. Kaore rawa i taea

  te kai; e kiia ana tera e ki tonu nga kaata

  e wha rau i taua tahuna ika. He nui nga

  mea i panipania ki te tote, whaongia ana ki

  ro kaho, e kawea ana ki Po Hakene, ki

  Merepana, ki  etahi wahi atu hoki. I te

  hekenga o  te tai ka kitea he mano tini o

  aua ika e maanu haere atu ana i runga i te

  kare o te tai, he mano tini hoki i mahue ki

  uta, a pirau iho. Mahara  ana  te pakeha

  tera e tupu he mate i te haunga ki te kore

  e riro i te tai. No te ahiahi ka kapi te wai

  i te tupoupou, te aonga ake o te ra ka kitea

  te hanga nei e pukai ana ki uta. No reira

  ka maharatia he wehi ki te tupoupou i paea

  ai ki uta. Mataku  ana ki te waha o te

  Parata o te moana, rere ke ana mai ki roto

  ki te waha o te Taniwha o uta. I te aonga

  ake o tetahi ra i muri tonu ka ki tonu ano

  te wai i te ika ora; na te monomono pea o

  nga mea mate nana i taki mai—otira ki hai

   enei i muri nei i pae ki uta.

     Te pena he ika ma tatou i tenei takutai.

TENEI te korero katahi ano ka tae mai i

tenei ra i te Parairei te 11 o nga ra, na te

tima mai o Akarana i kawe mai. Kotahi

te kaipuke rewa tahi i u ki Whakatane, tu

ana i waho  kia kato te tai ka rere ai ki

roto. Katahi ka eke nga Hau Hau o Ke-

reopa ki runga ki tetahi poti patu weera,

ka hoe ki taua kaipuke. Rokohanga atu

e parakuihi ana nga pakeha—tokowha, to-

korima ranei aua pakeha. He awhekaihe

kai whakamaori na te Kawana tetahi i ru-

nga e moe ana. ko te Purunu te ingoa. Ka

kai tahi ratou ko aua Hau Hau, mutu ana

 te kai ka mau tetahi o aua tangata ki te

pitara a te Purunu ka  puhia tonutia ki a

 ia, ki a te Purunu, i a ia e moe ana—ka

 rua, ka toru pakunga ka mate tera. Rere

 ana tetahi ki runga ki te Kapene, patua iho

 ki te patiti, ka mate. Ko etahi hoki, mate

 anake. Ko  tetahi, ko te Waiti te ingoa,

 ka toru puhanga, no te korenga e tu, ka-

 tahi ka whakaorangia, ka hereherea. No

 te 22 o Hurae te kohuru nei; no te 26 ka

 puta te Waiti haere ana ma  te ara ki uta

 tae ana ki Maketu. Ko te Purunu i tanu-

 mia i te taha o tona whaea; ko te iwi hoki

 ia o tona whaea nana ia i kohuru. Muri

 iha ka tahuna e ratou te kaipuke ki te ahi,

 pau ake. Anana ! to te kuri tona ahua !

 Te whakaaro he tama, he whanaunga, he

 aha—hei kai anake mana.



 TENEI  matou te whakaaro atu nei ki nga

 tangata o Heretaunga he iwi ka nui ona

 kau mahi, kanui ona kaata, ona terei, ona

 aha; kanui hoki ona tohunga mohio ki te

 a i nga kau mahi—he aha ra i kore ai e pena

 me te pakeha e tahuri ki te kawe mai i nga

 huruhuru  hipi a te pakeha ki te taone hei

 mea moni ma ratou?  Inahoki, he takiwa

 mahi  tenei e takoto ake nei. Ka tae ki te

 wa kotikoti huruhuru he nui te mahi ki te

 kawe mai ki te taone, ki te kawe atu hoki

 nga kai, nga taonga, o te pakeha ki uta.

 He utanga i te haerenga mai, he utanga ano

 hoki i te hokinga atu—me tona moni ano,

 me  tona moni ano. Me whakaaro marire

 nga  tamariki o Ngatikahungunu tenei te

 kai ka  tapaetia ki o ratou aroaro. Ma  te

 mahi  ka ora te tangata, ka puta hoki te

 rongo o te iwi.



        KI RUNANGA.

  Ko nga ritenga enei mo nga whenua kua tu-

    turu ki runga i nga tikanga o te " Ture

    mo te whakanoho i te Hunga Marie, "

    ("New  Zealand Settlements Act, 1863. ")

  G. GREY, Kawana.

   I te whare o Te Kawana i Akarana te

    tekau ma ono o nga ra o Mei, 1865.

                       I reira:

  Ko TE KAWANA I ROTO I TONA RUNANGA.

  NOTEMEA   i runga i nga ritenga o te

   " Ture mo te whakanoho i te Hunga

  Marie" (" New Zealand Settlements Act

  1863, ") ma Te Kawana  e whakarite etahi

  taone  kia ruritia, kia haehaea, rae etahi

  pamu hoki ki nga wahi e tutata ana ki au

   taone, kia ata rite marire ai nga tikanga

  te kawenata a te Kawanatanga o Niu Tireni

  ki nga Pakeha noho mo  aua taone—-ara

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI. 15

nga  tikanga tuku whenua kia ratou hei

ritenga mo to ratou mahi hoia, a ko nga

tangata hoki i whakaturia nei hei hoia i

runga i nga ritenga o taua kawenata—ko

ratou nga tangata e totika ana hei kai noho

mo aua pamu, taone hoki, i runga i nga

tikanga o taua whakaritenga:

  A  kei a Te Kawana hoki te ritenga kia

whakaahuatia ke tia aua ritenga nei i runga

i te whakaae o tetahi tangata e tau ana ki

runga ki a ia nga ritenga o taua Kawenata,

(otira me tuhi ki runga ki te pukapuka tona

 whakaaetanga), kia ata tautika ai aua ritenga

 nei ki nga tangata e tuturu te whakaaro o

 Te Kawana i roto i tona Runanga kia pera-

 tia kia ratou. A kua whakaritea huki hei

 muri iho o te motuhaketanga o te whenua

 mo nga  tangata katoa e uru tika ana ki

 reira, ka tika ma Te Kawana i roto i tona

 Runanga  e whakaputa te Ki kia ruritia kia

 haehaea etahi Taone, tekihana tutata hoki

 ki aua taone, me etahi ki nga wahi mamao.

 Nga ritenga katoa mo anei tekihana Taone,

 tekihana tutata, whenua mamao ranei, kia

 tuku retitia—kia hokona renei—kia  ahatia

 ranei, ma Te Kawana e whakarite i roto i

 tona Runanga i tenei wa, i tenei wa:

   A no te mea kua oti etahi Taone, pamu,

 pihi tutata ki te Taone, pihi mamao hoki,

 te ruri, te haehae, i runga i etahi wahi o nga

 whenua kua tangohia mai nei ki raro o nga

 ritenga o tenei Ture, a ko a muri nei ano

  etahi atu ruritia ai—haehaea ai:

    A no te mea tera etahi tangata ko a muri

 nei kitea ai, he tika kia whiwhi ano hoki

  ratou ki tetahi taonga, aha ranei, i runga

 i  te tikanga o te whakarite mo o ratou

  whenua—aha  ranei (i riro i roto i te mahi

  a Waikato, me eru atu iwi) tera pea ratou

  te pai hei whenua te mea e tukua kia ratou,

  kaua i te moni—Na he pai kia whai-tika-

  ngatia kia marama ai Te Kawana te whaka-

  takoto i tetahi ritenga kia tau ai te pai kia

  ratou kia ahei ai hoki te tuku reti—te hoko

  —te whakanoho  ranei ki te tangata, te aha

  ranei, aua Taone—Pamu—pihi whenua tu-

  tata—mamao  ranei.

    Na, ko Te Kawana i runga i te whaka-

  mohiotanga i te whakaaetanga o tona Ru-

  nanga ake i runga i te mana o taua ture,

  me era atu mana katoa, te ki nei, ko anei ka

  tohutohungia ki raro iho nei, nga ritenga

  mo nga whenua kua tuturu nga ritenga o

  taua ture nei ki runga, ara mo tetahi whenua

  kia whakaritea:

    I. Hei huarahi, me era atu mea e tau ana

  tona pai ki te katoa.

    II. Hei kainga, mo nga Hoia Pakeha-

  Maori, me era atu Pakeha e haere mai ana

  i runga i te tikanga o te Kawanatanga; kia

  ata whakaritea mo ratou, kia tau ai te pai

  o era whenua kia ratou i runga i te ritenga

  o nga kawenata mo taua mea.

    III. Hei whakaritenga ki nga tangata e

  totika ana, kia whiwhi ki te moni ki te aha

  ranei, hei whakaritenga,, kia kaua ai ratou e

  tango i te moni.

    Ko te wahi e toe ana o nga whenua i muri

  iho i te otinga o enei ritenga kua whakahu-

  atia nei, e haehaea hei pihi mo te hoko, a ka

  hokona  i runga i nga tikanga o te hoko

  akihana; Otira e ahei ana ano taua whenua

te hoko noa iho ki te Huparitene o te Taki-

wa-nui kei reira taua whenua.

  I runga i ia tikanga, i ia tikanga, o enei

kua whakahuatia nei, e ahei ana taua whe-

nua te haehae, hei Taone—hei pihi whenua

tutata ki te Taone—hei pihi mamao ranei.

  E whai mapi-tia nga whenua penei katoa,

kia ahei ai te tuku ki te aroaro o te tangata

e hiahia ana  kia, kite.

  Kahore o tika kia hokona i runga o te

ritenga o te Akihana te whenua, kia taka

ra ano te tino marama ki muri iho o te

panuitanga o taua whenua, ki te Nupepa

 Karere o te Tikiwa-nui kei reira taua pihi.

   Te utu mataati e karangatia, i te akihana-

tanga o te whenua, kaua e iti iho i te tekau

hereni mo te eka kotahi; ma te tino Kai-

 ruri, ma te tahi atu tangata ranei, me matua

 whakatu hei pera, e whakarite te utu tuatahi

 ki a hia ranei.

   Te moni utu mo tana whenua, me penei

 tona putanga ki te kai hoko i te akihana-

 tanga o te whenua, me  tatu te moni kia

 kotahi koata o te moni utu (e Rua tekau

 ma rima pauna i roto i te Rau kotahi o te

 utu mo te pihi, ) ka taka te tino marama ki

 muri iho, hei reira tatu ai te toenga—poto

 katoa. Ki  te mea  ka he  tetahi o enei

 utunga e rua — heoi ano, kua  he taua

 hokonga, ki te rite te tuatahi a kaore te

 tuarua. i rite—kua noa taua hokonga, ko

 nga moni te puritia, kua riro hoki i runga i

 te he o te tangata hoko; a i muri iho ka

 hokona ano taua whenua ki te tangata ke.

    Ki te mea e uru ana tetahi tangata ki te

 tikanga o te " Ture mo te whakanoho i te

  Hunga  Marie, " (" New  Zealand  Settle-

  ments Act, 1863'') a e hiahia ana ia, kia

  puta whenua atu ki a ia taua whakaritenga

 —kaua   i te moni, me ki atu ia ki tetahi o

 nga tangata e whakaturia e Te Kawana hei

  kai hoatu tikanga ki nga tangata pera.

               FRED. THATCHER.

                          &c., &c., &c.



    TITIRO MAI! TITIRO MAI!

  Koutou nga tangata e hiahia ana ki te taonga

              ngaware te utu.



  KO    au tenei, ko PERENITIHI, e whaka-

         whetai atu ana ki nga maori o te Wairoa,

  o etahi atu hoki kainga i tenei pito, mo to ratou

  manaaki i au i nga takiwa kua hori nei ki te hoko

  i aku taonga. Na, he mea ahu tenei kia rongo

  mai ratou  e tukuna katoatia atu ana e au oku

  taonga inaianei; ko nga utu ka whakaititia rawa-

  tia o au, he mea kia we te pau atu, kia watea au

  te hanga i tetahi toa nui at u i te hokonga o nga

  whenua o te Kawanatanga i konei a muri ake nei.

  Hei  reira ka tango mai e au etahi taonga hou

  katoa. Ka pai hoki  au ki reira ai kia waiho au

  hei kai hoko ma  nga tangata i a ratou kaanga,

   witi, aha atu, i runga i te ritenga o te pakeha—

  ara, he koha ano ma te kai hoko.

                    Na PERENITIHI.

    Te Wairoa, Akuhata 1, 1865.



        PANUITANGA.

   KIA    rongo mai nga, tangata o Mohaka, me

         nga tangata haere hoki. Tenei kua oti o

  au  te whakatakoto rongoa whakamate kuri  i

   oku whenua katoa i Mohaka, i Waitaha hoki.

                        Na PIATA

                                o Mohaka.

16             TE WAKA MAORI O AHURIRI.

   WHAKARONGO  MAI.

ME    haere mai nga maori, me nga manuhiri

      puta mai  ki Nepia nei, ki taku whare

matakitaki ai ki aku hanga hou. Ara ko nga

TERA WAHINE; ko nga TERA TANE; nga

PARAIRE; he papai anake, he iti ano hoki te

utu.

  Tenei hoki nga Hate, nga Tarautete, nga Koti,

nga  Ringi, nga Piwhi, me nga  aha noa atu.

 Kei taku whare enei hanga e tu ana, ko te whare

 e tu ana i tetahi taha o te rori i te toa hou o te

 Hutana.

                     Na RAWHE.

      HAERE MAI KI TE MATAKITAKI.





      PANUITANGA.

 KO     aku hanga i taia atu nei au na ru nga

       mai i te kaipuke i a te NEPIA kua pau

 tenei te hoko—ekore   hoki e toe i te papai o

 aua hanga. Ko  tenei he taonga hou enei kei au

 i tenei takiwa na runga mai i etahi kaipuke

 maha; ekore e taea te tatau. Ko toku karanga

 ano i mua ra, koia ano tena; ka kore te moni i a

 koutou, ahakoa tena, me haeremai ano koutou ki

 te matakitaki—tena  te rangi e kite ai koutou i te

 moni ka hoki mai ki te hoko.

   E  hiahia ana au ki te hoko taewa; roa te tangata

 e  whai taewa ana e haere mai ki taku whare, '

 maku e hoko.

                    Na te HATANA.



      KARANGATIA!

           KARANGATIA ! !

 TENEI   TE HAERE  NEI nga kaipuke taonga

     a te HUAINA  raua ko te EAWINI i

  roto i nga marama  katoa. "Heoti nei ano te

  whare e uta te tika tonu mai ana i Ingarani i te

  hanga nei i Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

    Te kau enei takai Paraikete kua tae mai i tenei

  takiwa tonu; he whero te ahua, he ma etahi, he

  puru etahi—he  mahana katoa.

    Tenei hoki nga kahu huruhuru, nga  kahu

  mahana katoa ano hoki, kua tae hou mai hei kahu

  HOTOKE. Otira hei mote  aha i korerotia ai

  tenei whare, te whare kua mohiotia e nga tangata

  katoa o Heretaunga.



    Haere  mai, tirohia nga paraikete.

         Na te HUTANA raua ko te EAWINI.





        PANUITANGA.

  KUA    NGARO, i te Paraire te 21 o nga ra o

        Hurae, be KOTI. I ngaro i ko atu o te

  whakawhitianga i te Poti taura i te Awapuni,

  haere atu ki te nohoanga o nga hoia, tae atu ki te

  kauanga i te Karamu. Ko  taua Koti he kahu

  peeta, he mea  kia kore e puta te ua ki roto. Ki

  te kitea e te tangata me mau mai ki a te KIRA;

   ara, i te whare Paparikauta  i te ritenga ki te

  whare o te Hutana raua ko Eawini—a, ka utua

   paitia taua tangata nana i kite.





  NGA MAHI  A TE HOTOKE.

  KO    te ROPITANA   o Nepia e karanga ana

         ki nga rangatira me nga tangata o Here-

   taunga, tenei kei a ia nga tino KAHU HOTOKE

   —nga  Paraikete, nga Tarau Huruhuru, nga Koti

   Huruhuru, nga Haora Wahine, nga Kawhe, nga

   aba noa atu.

     Ki  te hiahia te tangata kia tuia mariretia he

   kahu mona, kei te whare o te Ropitana nga

   kai tui—ahakoa kahu tane, kahu wahine ranei. E

   mahara ana te Ropitana tera e pai nga tangata

   ki tana mahi me ka whakamatau ratou—ko tana

   mahi tonu tenei i Akarana i mua, he hoko.

      Ko  te whare kei ko atu o te Toa o te

   Hutana  raua ko te Eawini, na te mea kei tetahi

   taha o te rori.

                    Na te ROPITANA,

     PANUITANGA!

KUA     kite au i te Panuitanga a Heemi i roto i

      te Waka  Maori  mo  tona mahi hanga

waati. No reira au ka mea kia panuitia ano hoki

taku whare, koi ki nga rangatira maori ko ia

anake te tangata mahi pera i Nepia. Ko taku

tangata hanga waati he tino tohunga rawa. Me

haere mai koutou ki au whakamatau  ai. He

tini nga taonga kei au—nga waati, nga tieni, nga

aha noa  atu. Ko  te utu o  te waati e toru

pauna, haare atu ki te ono pauna. Ko taku tu-

 peka, kaore ano he tupeka o te moutere katoa 9

rite ki taku.

   Ko taku whare kei te taha o te whare puiha

 i tetahi taha o te rori i te whare hoko rongoa nei.

                       Na MANOI.



  TENEI TE HANGA! 

 ERIMA    nga pouaka TERA TANE, me nga

      TERA  WAHINE    katahi tou ka tae mai ki

 au—e  waiua ana e au inaianei ano.

    Te utu o te Tera Tane kotahi pauna, te

 kau ma  rima herengi -haere atu etahi ki runga

 ake.

                      Na RAWHE.





       PANUITANGA.

 HE     pakeha  boko i nga kai maori nga ta-

        ngata kua  tuhia nei nga  ingoa  kiraro

 iho—ara, i te witi, i te aha noa.

         Ko te WATA ratou ko KENERE

                   ko WATA  ano.





        W  H  A  K  A  R O  N  G O  !!

 E MEA  ana a WIREMU RAETEPONE,

       o Waipawa, ki ona  hoa Maori  kia rongo

 mai  ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te

  Puaka, te aha noa atu hoki a te tangata maori.

    Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pake-

  ha i kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei

 hoko.



       PANUITANGA.

 KO    TEOTI WINIRAWE e mea atu ana ki

        nga tangata maori kia rongo ratou kua ti-

  mata ia tona mahi Kamura ki Waipukurau.

    Ko ia kua waiho hei tohunga mahi i nga kaata

  katoa e hangaia ana o te Parakimete o Waipu-

  kurau.

    Tenei ano ona rakau maroke te haere mai nei

  hei hanga kaata. Ki te hiahia te tangata kia ma-

  hu tona kaata pakaru, heoi te tohunga hei mahi.

    E mea atu ana tenei, taua Teoti Winirawe, kia

  rongo nga tangata he utu ngaware ona utu, he pai

  tona mahi.

    Waipukurau, Akuhata 27, 1865.





   TURANGA TERA HOIHO.

  E   MEA   ana a HOURA, kai hanga tera nei,

        ki nga tangata Maori  o Heretaunga  kia

  rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia

  nga utautanga tera pai o Ingarani mai. He mea

  whakarite marire e ia  kia hangaia mai  ano;

   ehara i te mea hanga noa. Ko  te ritenga o te

  utu e ngaware ana.

    Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

  mai ki a ia.

     Heekipiri rori.



       PANUITANGA.

  KO    KAHIKOROWI    e mea atu ana ki nga

         Maori o Heretaunga kia rongo ratou kua-

   timati ia tona mahi hanga  tera hoiho nei, pa-

   raire hoiho, kara hoiho, me nga mea mo te hoiho

   to kaata, me nga mea hoiho katoa. Ko  tona

   whare  kei te Heekipiri Rori, i te ritenga o te

   whare parakimeti, i raro mai nei o te Peeke.

     E mea ana tana pakeha kia whakamatau nga

   tangata ki tona mahi. Akuanei hei te kitenga

   i te pai o te mahi, i te iti o te utu, ka hokihoki

   tonu mainga tangata kia mahia e ia o ratou tera-