TE



WAKA MAORI O AHURIRI



       "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 69. ]       NEPIA, HATAREI, PEPUERE  3, 1866. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                   MAI.

TENEI te 10s a te Teira Tiakitai kua tae mai; me

te 10s a Nguha; e 5s na te Hapuku nga toenga

mo  te nuipepa i a ia; e 5s hoki na Nikora Nga-

rangi nga toenga mo te mea i a ia; e 6s hoki na

Paora  Whatuira  tenei kua tae mai. Tenei hoki

te 10s kua riro mai na Hemi Takuki o Turanga.

  Kua  kite iho matou i te reta a Wi Tutere o

Wairarapa  i tuhia mai e ia, e whakakino ana ki

nga mahi kohuru a te Hau Hau; engari ko te

karakia parau o te Hau Hau e whakapaingia ana

e ia!  Ekore  e taia e matou taua reta. E tohe

ana  kia waiho tona ingoa ki roto ki te rarangi

 tangata hoko nuipepa—kia homai o ia ona moni

 ka pena ai matou.

   Ko te 10s a Wereta Kawekairangi tenei kua

 tae mai.

   Tenei te reta a Ngatimatepu kua tae mai ho ui

 ki te whenua ki Tarawera e ki anu ratou kua tukua

 e te Waka Kaka raua ko Tami Tuki ki te pakeha.

 Kaore ano  matou  kia rongo ki taua korero;

 engari tenei kei te 27 o nga ra o Pepuere nei ka

 tu te Kooti Whakawa Whenua  Maori ki Nepia

 nei—a, me haere mai a Ngatimatepu ki reira wha-

 karongo ai, kei reira pea te kite ai i te whakaaro.

   Ka rua enei takiwa kua hori nei kaore ano he

 nuipepa kia puta atu ki no koutou. Otira he

 raruraru  i te Whakawa o te Hupirimi

 Kooti, i etahi mahi maha atu. Ko tenei ka mahi

 ano; a, ko haere auau atu i roto i enei wiki e ta-

 koto ake nei hei whakarite mo nga mea ngaro.



         WHANGANUI.

 KAI  te riri tonu ano te riri i te taha ki

 Whanganui. Kotahi hoki tenei pa horo no

 te Hau Hau i muri nei, ko Otapawa te

 ingoa. He pa kaha rawa taua pa. Te ki

 a nga tangata o taua kainga o mua iho

 ekore rawa tena pa e  taea. Kai runga

 hiwi te tunga o taua pa; ko te ara atu he

 kino, he piki, he heke, he haere ma roto i

 te ngaherehere—te   putanga  toutanga ki

 waho  ko te pa tonu e tu ana. I te 10 o

 nga ra o Hanuere ka haere atu te ope hoia

 i Putahi tae tonu atu ki Kakaramea; i te

  11 o nga ra ka tae ki Tangohe; i te 12 o

  nga ra ka tae ki Puketara; i te 13 o nga

  ra ka tae ki Otapawa, riri tonu i te ata po

  horo tonu te pa. Nga hoia o taua ope no

  te rangapu te 57, ko etahi no te rangapu

  te 14 (ko nga mea i Nepia nei i mua ra);

  he pakeha Mirihia nei etahi, ko nga Maori

  Kuini o Whanganui  etahi. Heoi, no  te

  putanga atu o te ope ra ki waho o te nga-

  herehere ka kitea te pa e  200 iari te pa-

  mamao atu. Ka  toru pakunga o te pu

  repo kaore i whakahokia mai e te Hau

  Hau. Ka mahara te pakeha kua oma nga

  tangata. Otira no te tatanga atu ka kitea

  nga upoko o nga tangata e noho ana i roto

  i nga awarua i tua i te tuwatawata—ki

  tonu i te tangata. Ko tetahi motu rakau

  hoki i te taha o te pa, ki tonu ano i te ta-

  ngata. Haere tonu te ope ra, ko nga hoia

  ki mua; ka tata rawa atu ka karangatia e

te Tianara kia reia te pa e nga hoia, ko nga

pakeha Mirihia kia huaki ki te motu rakau.

Katahi ka reia; ' ki hai i 20 miniti kua

horo te pa kaha nei, kua whati kino hoki

nga mea i roto i te motu rakau. E tomo-

kia ana te pa e te hoia i te taha ki mua,

kua puta nga pakeha Mirihia ki te taha ki

muri kokoti ai i nga Hau Hau e oma ana.

E  toru rau o te Hau Hau i roto i taua riri.

No  te mutunga ka kitea nga mea mate o

te Hau Hau  i ro pa e takoto ana te 10;

ko etahi i waho i takoto ana. E korerotia

ana e 30 o te Hau Hau ka mate rawa—

kaore i mohiotia nga mea tu a kiko. Nga

 mea mate rawa o te pakeha kotahi te ra-

 ngatira, tokowhitu nga mea mate noaiho.

 Nga tu a kiko kotahi ano te rangatira, to-

koono nga mea noaiho. Kotahi te maori

 Kuini, ko Peina te ingoa, i mate rawa.

 He toa taua tangata, he kai arahi i nga pa-

 keha Mirihia. No te mutunga o te riri ka

 tahuna te pa ki te ahi, ka pungarehutia

 rawatia.



       HE PANUITANGA.

 Ko aku tamariki ko Kana, ko Ruiha, ko

 nga tamariki maori e rua, ko Karoraina, ko

 Peni, i whanakotia e Kehoma i te Wenerei

 i te 7 o nga ra o Pepuere 1866. I ka-

 whakina i runga i te tima ki Po Neke. Te

 take i kawhakina ai ki taku mohio kia

 motu ai ki tawhiti moe ai i aku tamariki.

 He awhekaihe tane tetahi i kawhakina, ko

 Teone (John Morell) te ingoa. I tikina e

 Kehoma  taua awhekaihe ki te Wairoa hei

 hoa mona. Ko taku hiahia tenei kia wha-

 kahokia mai aku  tamariki, a kia whaka-

 wakia taua tangata mo tana mahi kino.

   Engari a Peni he tamaiti ano na taua

 tangata, engari i riro whanako atu. Ko te

 tamaiti ko Karoraina i patua nuitia e taua

 tangata no te mea i rere ki te wai i te ka-

 whakitanga  ki te tima, mauria ana e ia i

  roto i te wai ki runga ki te poti. Kaore

 hoki taua tamaiti me te awhekaihe a Ruiha

 i pai ki te haere tahi me taua tangata. He

 mea  marena taua tangata; kaore hoki i

  pai ahau, me nga tangata katoa, kia moe ia

 i taku tamaiti. Ko  ana tamariki toko-

  rima.

            Na HINEMARE o Mohaka.



  TE TAENGA MAI KI NEPIA O

         NGATIPOROU.

  TENEI no te 25 o nga ra o Hanuere kua

  hori nei ka tae mai te tima o te Kawana-

  tanga, a te Kira (St. Kilda) i rere mai i te

  Wairoa, i te  Mahia  atu. I  eke mai ki

  Nepia nei na runga mai i taua tima a Nga-

  tiporou o Tuparoa—kotahi  rau e  rua te

  kau ratou nga tangata o taua iwi. Na ru-

70              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

nga mai i tetahi tima e toru te kau ma

waru  nga tangata o taua iwi ano—tenei

kua tae katoa mai ki Nepia. Na te Ma-

karini taua iwi i karanga kia haere mai ki

te Taone  nei kia kite te pakeha, kia kite

hoki te pakeha i a ratou; i te iwi e wha-

kaheke ana i ona toto i runga i te mahi o te

Kuini, i runga i te mahi pehi i te kino.

Ko   te iwi hoki ia kaore i tahurihuri te

whakaaro. No te kitenga i te kino e tupu

ake ana i waenganui i a ratou kaore i wha-

kaaro he matua, he tamaiti, he whanaunga,

he aha; ko te kino anake tana i titiro ai

kia ngaro. Tana  tahuritanga ki te riri i

 te tuatahi ki Mangaone, he meremere te

rakau, ko ia ano i mate i reira. Te riringa

i muri iho i Tikitiki ka mate ano etahi o

ratou i reira—tokotoru o te Hau   Hau i

hinga. Muri rawa mai katahi ka whai utu.

 Ka riri ano taua iwi i te Urukowhai hinga

 ana no te Hau Hau  tokowhitu, kaore i

 whai utu. Tuku mai ki muri mai, i te

 Rua-o-Pango ka hinga ano no te Hau Hau

 i taua iwi te kau ma rua, kotahi te utu.

 Muri mai ka mate ano te Hau Huu i a ra-

 tou i te Horo, i Tikapa hoki, kaore o ra-

 tou i mate. Muri iho i Pakairomiromi

 ano taua iwi e riri ana, ka tahuri te pa ka

 mate i a ratou ko te pakeha e 23 o te Hau

 Hau i reira ai. Muri mai ko Tokomaru,

 he pa tahuri no te Hau Hau; ka whaia

 mai, mau ki Tahutahupo, ka tahuri ano

 tena pa—hinga iho no te Hau Hau te kau

 ma tahi. Auwinake ko te parekura ki Pa-

 kuranui, ka mate ano te Hau Hau. I muri

 iho ko Pukemaire, ka rua nga whawhai-

 tanga i reira, ka horo te pa i a ratou ko

 nga pakeha, ka mate no te Hau Hau to-

 koiwa ka whati te nuinga—muri iho ka

 mau ano i a ratou ko te pakeha ka here-

 tia. Muri  rawa mai ka  haere mai taua

 iwi ki Turanga, ratou ko o ratou pakeha,

 ka riri ki reira, ka tahuri te pa ki Waere-

 ngaahika, me  te parekura. Muri rawa

 mai ka haere mai ki te Wairoa ka whawhai

 ki Waikare Moana—ka  mate  nui nei te

 Hau  Hau ki reira i a ratou ko nga maori

 Kuini o te Wairoa.

    Heoi ko nga rangatira o taua iwi i tae

 mai ki Nepia nei ko Hotene te Horo, ko

 Rapata Wahawaha, ko Wiremu Kingi Ku-

 hukuhu, ko Wi  Awatere, ko etahi atu.

 Katahi ano ratou ka  kitea mai ki Nepia

 nei. No te Hatarei ka haere ratou ki te

 whakarongo  ki te hoia pakeha e whaka-

  tangitangi ana i a ratou piukara, i a ratou ta-

 ramu i te taone nei. Ka karangatia e te Ma-

  karini ka tu waewae taua iwi kia kite nga

  pakeha i taua mahi. Katahi tera ka huihui

  mai te pakeha, te wahine, te tamariki, te ka-

  toa tonu, ki te matakitaki. Heoti ano, ka •

  tahi ano ka kitea ki Nepia nei te mahi

  ahuareka pena. Ina te peruperu: —

  Ka tohe au, ka tohe au ki te Hau Hau,

  Ki taku tangata i whakamate i te waru e tu nei.

  Kati Kawana kia kutia au ! au ! kia wherahia

      au! au!

  Kia rere atu te kohuru ki tua o Hikurangi titiro

     mai ai—Ae 1 Ae! A ! A !

    Ko  tetahi tenei: —

  Ka pahi Waiapu, ka poharu Turanga, ka miere

      Wairoa:

Ko tou arero tena te whatero i mua ra i o rangi

    koroke.

Whakakapo  aitia kai te poharutanga, po ! A !

  Ka  mutu nga peruperu ko te waiata, koia

tenei: —

Hau Hau  pare te waitai kapa kore

E tu mai Ahuriri e, kia atea.

Tukua  te urunga o te ra kia rere ra e

Hei kata ma te Kingi, hei tawai mai e.

He mana hoki to Rura, he Atua kai hamu, e 1

Tukua a Kawana kia mana tana peniti e, hei ti-

    hoka puku e;

Ki te he o te Ua, e takoto nei ko te Tuatini e.

   Ko tetahi tenei o nga waiata: —

Tenei ka noho ka rau mahara noa,

Kai te ruru au ki te whare.

 Ka panapana haere i runga i te ngutu Tiu.

 E hoa tutaia atu te pohi te heketanga mai kai te

    Kautuku

 Pataia atu te korero o Kaiwhatu e hau mai nei.

 Tope ra i te whenua, kai te muri, kai te tonga;

 Kai Waiapu te korero te kino,

 Ko te putake i huri ai aku hoa ki te Tiu.

 Me hopu koe e Waiapu ki taku ringa,

 Me tipare nga ture ki taku rae.

 He whakakoi aha tau e te Kingi ?

 Taka atu koe i Waiapu, waiho te mana ki a te

     Kuini.

 He tohe aba mai tau e Kaiwhatu ?

 Kua tipatere koe i te awatea;

 Kua hinga atu ki Taranaki;

 Kua mate kino i Tauranga;

 Kua whati kino i Hunuhunu;

 Kua pukaikaika te ao wheua i te parekura i Ra-

     ngiriri.

 Puritia mai e Tako i te pito o te whenua

 Kia ora atu ai taku ngakau.

 Haere atu e Kaiwhatu ki Taranaki.

 Nuku atu ! Nekeneke atu !

 Ka  tu koe i aku kipa. Kipa ! kipaia !

   Na, no te Manei ka tae mai a Ngatika-

 hungunu ki Nepia nei, a Karaitiana, a Re-

 nata, a Henare Tomoana, a wai tangata

 atu, ka tapaetia te kai ma Ngatiporou he

 riwai, he kahawai io, maroke nei—kotahi

 te kaho tupeka. Ka tu waewae ano i taua

 rangi—ekore  e taea te tuhituhi i nga peru-

 peru. Muri  iho ka whai korero, tetahi me

 tetahi.

   Heoi no te 30 o nga ra o Hanuere ka

 eke ano taua iwi ki runga ki te tima ka

 rere ki to ratou kainga ki Tuparoa. No

 te 1 o nga ra o Pepuere  i tae atu ai ki

 reira. Ko  te tima nana i uta atu i a ratou

 tenei kua hoki mai ki Nepia nei.



           Manawatu, Pepuere 2, 1866.

 KI A TE MAKARINI, HUPARITENETI, —

   Tenakoe. He korero ta matou ki a koe

 mo to matou whenua kei Manawatu nei;

 me  whakaatuatu e matou  nga rohe kia

  mohio ai koe, kia taia hoki ki te Waka

 Maori.

    Ka timata i te Maire e ahu ana ki runga

  o Tararua; te Maire rere tonu Otauru,

  Opapa, te Iwiomoa, te  Eweowhanake,

  Paewhakamarumaru, Aputati, Otuahu, ka

  eke ki te hiwi o Tararua, ka heke ki roto o

  Mangaohao. ka rere whakararo ka tae ki te

  huarahi o Arawaru, ka piki ano ki Tararua,

  e hoki ana ki Manawatu ka tae ki Ara-

  waru ka tutaki ki te rohe o te whenua i

  hokona e te Hirawanu ki a te Kuini, ka

  rere i runga i te rohe a te Kuini ka puta ki

  Mangawharawhara, rere tonu ki roto o Ma-

  kurerua, Ngapukaru, Hingatiraha, ka rere

  i roto o Manawatu, te Mau, Parikawau, te

  Kopiro Titiuwa, Mangamahoe, te Papa-

                  TE WAKA  MAORI O AHURIRI. 71

  rewa, Hikaretu, Tokomaru, ka tutaki ano

  ki te Maire. Ko nga ingoa o nga maunga

  nunui kei roto i enei rohe ko te Whakaa-

  ngiangi, ko Tihipakirakira, ko Kaihinu, ko

  Taumata Wharawhara, Taumata Houhou,

  ko te Powhatu, ko  Maungarake, ko te

, Paki, ko Tahamaro.

    Ko  tenei whenua ka u tonu ta matou

  pupuru; kaore matou e pai kia peke po-

  kanoa mai tetehi tangata ki te hoko. Kia

  mohio  tuturu mai koe, ko nga tangata e

  tohe ana ki te boko i roto i tenei rohe ko

  Huru  te Hiaro, ko te Warena Mahuri, no

  Rangitane raua; ko Hona te Purangi, no

  Ngatiraukawa  tera. Ki  te puta atu enei

  tangata ki kona, ara ki a koe tono moni ai

  hei utu mo  tetehi wahi iti nei o roto i tenei

  rohe, kia tupato koe kauaka e homai. Me-

  hemea ka homai e koe tetehi pauna, hereni

  ranei, ki a ratou ka waiho tena hei putake

  kino, raruraru, ki a matou. Kei ki koe

  kaore i whakaaturia ki a koe te kino. Kei

  hoko koe i tenei whenua—ka kino. Heoti

  ano.

          Na Hore Kerei te Waharoa,

             Takerei te Nawe,

              Neri Puratahi,

             Arapere Tukuwhare,

            Epiha te Rimunui,

              Nerehana te Whare,

            Te Aomarere te Puna,

              Te Moroati Kiharoa,

            Hoani te Puna,

             Henare te Herekau,

             Paramena Pehitane,

             Te Mira te Tuhera,

             Kirihipu te Poa, Te Kereama,

              Arapata Whanga,

                Iharaira Pikitia,

             Te Teira Ngapawa,

            Hakopa te Umu,

            Te Waka Tukuwhare,

             Arama Haereora,

             Hopa Tahaia,

              Paneta Haereora,

              Karauria Karangapa,

              Hira te Rua,

             Nopera te Herekau,

              Wirihana te Ahuta,

              Taipo, Akatohe Tututahi,

            Kemara Tamahika.





            Patangata, Hanuere 23, 1866.

   KI A TE KUPA,

     E hoa tenakoe. E  hoa tenei te panui-

   tanga o ta tatou whakawa ka kite iho au. E

   pai ana hei whakatupato mo etahi tangata

   atu kei te ao e noho ponaana ana. En-

   gari e hoa kotahi te kupu e kakaritia atu e

   au, ko tenei kupu e ki nei koutou no to

   matou korenga e wawao. E hoa kaore e

   pai te wawao ta te mea kua oti noa atu te

   wawao i te Atua te hanga; e mea nei hoki

   te kupu o te Karaipiture, "ko te tangata e

   patu ana i tona hoa. kia tu wehi ki te wha-

   kawa. "   Tae hoki ko  te tangata ki te

   hanga i tetahi ture hei whakawehiwehi i te

   tangata hara—ana kei hea kia wehi? Ko

   ta te Atua ko ta te Ture i kore ai o rongo,

   hei taku rongo ai ? E kore. Ta te mea

   kua korerotia te korero pai e nga kai hapai

   o te ture i nga taima katoa hei whakatupato

  kia tupato ai kei taka ki  te hara; a ka

  hihiri ia ki te tohe ki te hara kowai e hihiri

  atu ki te wawao. Ta te mea hoki be ta-

  ngata hapai  ture taua tangata a Renata.

  Mahara ai au ko ia hei kawe i au ki nga

  whakawa.

                  Na RAPATA TIAKI.

    [E pai ana ra o korero e Rapata mo nga

  Ture  o te Atua, o te tangata hoki, hei ha-

  pai i te pai. Otira ka  kore e rongo  te

  tangata kino i aua ture, ma te tangata e

  whakarongo  ana  e tiki atu e herehere, kia

  pai ai te noho o te katoa. Ki tau ritenga

  me  noho kau koe ka matakitaki atu ki te

  tangata hara kore e patua ana e te tangata

  hara, a ekore ano koe e rere atu ki te wha-

  kaora ! Katahi te ritenga he ! Mehemea

  i pena te whakaaro o nga tangata katoa

  ekore  koe e  noho  tika i  to kainga:

                                                                                                                     

  ekore e waiho mau  e kai nga kai o to

  maara; ekore  e  ora roa  i te  ao  te

  tangata  ata noho — ko  te  tangata kino

  anake e noho rangatira. Mehemea i mate

. rawa taua wahine i a Renata te putu ka

 pehea koe ? Akuanei ra koe te rite tonu

  ki a ia te kohuru—ta te mea i matakitaki

  kau atu koe, me te mea e matakitia ana te-

  tahi mahi ahuareka. Ko to te Ture tenei. ]





                Nepia, Pepuere 6, 1866.

  KI A TE MAKARINI, —

    Kia rongo mai koe ki taku kupu e pa.

  He kupu a Ema ki a koe, e tika ana. Ko

   te putanga hoki tena ko taua wahine o ru-

  nga ake i a matou ki te tupuna wahine ki

  a E Poa. E tika ana puta noa ki runga o

   Whanganui, puta noa ki tai, huri noa ki

   Waitotara, Patea, Waingongoro, ka puni.

     Koi ki koe no  Ngatiraukawa ia; no

  Whanganui—ko   tena wahine he rangatira

  no matou. Ki te tare moni ki a koe me

   hoatu e koe mana tetahi moni; ta te mea

   kai te kai mai te iwi i runga i te whenua,

   ko taua wahine kaore ano kia mau i tetahi

   moni mana—engari, ki te ki mai ra ki a

   koe, me hoatu e koe.

     Tenei ano nga kai whakarongo o taku

   korero—ko  Karaitiana raua ko Henare.

          Na to hoa aroha,

                 Na KAWANA PAIPAI.

     [Tena kua tukuna atu te reta a Kawana

   Paipai ki a te Petitone ki Po Neke—mana

   e rapu he ritenga. ]





               Eparaima, Pepuere, 1866.

   KI  A TE KAI TUHI  O TE WAKA   MAORI, ——

     E hoa me tuhi atu enei kupu aku ki te

   reo maori, ki te reo pakeha. Kanui toku

   mate  inaianei i te pakeha o  te Pereti i

   Eparaima. Kua  wera toku ngaherehere i

   te ahi; ka rua marama e ku ana i te ahi,

   pau  katoa nga  totara, nga kahika, nga

   matai. E mea ana au  kia utua ki au te

   kinonga o toku whenua i te ahi a taua pa-

   keha, a Maero.

                  Na PAORA ROPIHA.



   E KOREROTIA ana i muri nei e 50 rawa nga

   mea o te Hau Hau i mate rawa i te riringa

   ki Waikare Moana.

72               TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

Ko  te Parihi o Taranaki, te Kamihana

whakarite tikanga o te Kawanatanga, kua

tae ki Opumake i roto i nga ra o Tihema

kua hori nei raua ko Hoani te Rei Mana-

tawa, he rangatira no Ngatiruanui—nana

hoki i uki ake i a te Parihi ki Taranaki kia

kite i a te Ua, a rere tae mai ana raua i

Taranaki i runga tima u ana ki Opumake.

No  te unga ki uta ka haere a Hoani ki te

 tiki i a te Ua, ahiahi noa ka hoki mai raua

ko  te Ua, ratou ko etahi tokorima atu, ka

tae mai ki te kainga o Arama Karaka i te

 taha tonga o te awa o Waiaua. Katahi ka

 haere atu a te Parihi ki reira kia kite—heoi

 korerorero ana  raua i reira. E ki ana te

 Parihi ki tona whakaaro kua tohe noa te

 Ua ki nga iwi tutu kia whakamutua ta

 ratou mahi. E  ki ana hoki e ahua hiahia

 ana te Ua  ki tana titiro kia wehea mai

 ratou ko tona iwi i aua iwi tutu. E tohe

 ana te Ua  kia tapu te whenua katoa ki

 waenganui o  Waingongoro  o Ikaroa, he

 whenua roa ia—e wha te kau maero te roa.

 Ko te mahi tonu ia o nga hoia o Opumake

 he haere ki Waingongoro haereere ai; a e

 manaakitia tonutia ana ratou e te Ua me

 ka puta atu ki tona kainga. Otira kowai

 hua ai e tapu tera wahi i te pakeha—he

 whenua  hoki e takahia tonutia ana e te

 Hau  Hau te iwi kohuru, kai tangata,



 KOTAHI  rau o nga hoia o Nepia nei kua

 riro atu ki te Wairoa. Kotahi  rail hoki e

 50 kua  riro atu ki Tauranga i te Hatarei

 nei; kia po toru ki muri ka haere atu ano

 enei ki muri nei, kotahi rau ano e rima te

  kau—ka  toru ai rau.



 KUA  rongo ano pea koutou ki te omanga o

 nga  herehere Hau Hau i kawea ki runga

  kaipuke noho ai ki Po Neke. Hui katoa

  ratou i runga i taua kaipuke e noho ana e

  rima te kau ma ono. I tetahi po hinapouri

  rawa i a Hanuere nei ka rere ratou ki ro te

  wai ka kau  whaka kiuta; u atu ana etahi

  ki Ngahauranga. He tokomaha i mate i

  roto i te wai i te hauaitu. Kua kitea e te

  pakeha nga  tinana i uta e takoto ana—

  mauria aua tanumia ana. Toko  rima i

  hopungia i muri nei, i hopukia ki Paika-

  kariki. Tokotoru tonu nga mea i mahue

  ki runga i te Kaipuke. Ekore e oti te ko-

  rero o to ratou omanga i tenei nuipepa.



  KUA   hinga ano tetahi parekura ki te taha

  ki Whanganui  na nga Kuini Maori ki te

  Hau Hau. Mate rawa te Hau Hau; to-

  kowaru o ratou i mate rawa, tokomaha i tu

   a kiko—kotahi tonu o te taha Kuini i mate,

   tokotoru, tokowha ranei, i tu a kiko.



   TURANGA  TERA HOIHO.

   E   MEA  ana a HOURA, kai hanga tera nei,

         ki nga tangata Maori o  Heretaunga kiu

   rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia

   nga utautanga tera pai o Ingarani mai. He mea

   whakarite  marire e ia kia  hangaia mai  ano;

   ehara i te mea hanga noa. Ko  te ritenga o te

   utu e ngaware ana.

     Tuitui tonu ia i te mea patara, me ka mauria

    mai ki a ia.

      Heekipiri rori.

 E RIMA PAUNA HEI UTU.

KUA     HAERE   KE  atu i tetahi kainga i Rua-

      taniwha i tera tau, ara i a Tihema 1864,

tetahi hoiho uwha, he whero, he tongi ma kai te

rae, he penei te parani B kei te pakihiwi maui.

E maharatia ana kai te taha ki runga o te parae

ki Ruataniwha e haere ana inaianei.

  Ko te tangata mana e kawe mai taua hoiho ki a

Arikihanara Karaati i Ruataniwha ka utua ki aua

moni i runga ake nei.



  E RUA PAUNA HEI UTU.

KUA     HAERE   KE  atu i Waipureku i te

        taha ki te  Pakiaka  tetahi HOIHO

UWHA; te ahua he tu a whero, he mea wha-

 kauru ki te pouri o roto; te parani he penei TS

 kei te pakihiwi maui. Ka riro enei moni i runga

 ake nei ki te tangata inana e kawe mai taua hoiho

 ki a te MAHE    (Massey) i Waipureku, ki a

 PENETI  ranei (Bennett) i te Puketapu.

   Tihema 11, 1865.





  HE HANGA HOU MO TE

          HOKO.

 TENEI    kei au nga Tera wahine, nga Tera tane,

      o wha nga pouaka. Ko te utu e iti ana, ko

 nga tera e pai rawa ana.

   Tena hoki  nga Paraikete, nga Koti, nga We*

 koti, nga Tarautete, nga Potae, nga Hate, nga

 Huka, nga Kete hanga, nga aha noa atu. Haere

 mai koutou ki te matakitaki i te whare o

                     RAWHE,

                                        i Nepia nei.

   Nepia, Oketopa 19, 1865.





   TENEI TE HANGA !

 E RIMA     nga pouaka TERA TANE, me nga

      TERA  WAHINE    katahi tou ka tae mai ki

  au—e wahia ana  e au inaianei ano.

     Te utu o te Tera Tane kotahi pauna, te

  kau ma rima herengi—haere atu etahi ki runga

  ake.

                          Na RAWHE.



      KARANGATIA!

           KARANGATIA! !

  TENEI  TE HAERE  KEI nga kaipuke taonga

    a te HUTANA  raua ko te EAWINI i

  roro i nga marama  katoa. Heoti nei ano te

  whare e uta te tika tonu mai ana i Ingarani i te

  hanga nei i Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

    Te kau enei takai Paraikete hua tae mai i tenei

  takiwa tonu; he whero te ahua, he ma etahi, he

  puru etahi—he  mahana katoa.

    Tenei hoki nga kahu  huruhuru, nga kahu

  mahana katoa ano hoki, kua tae hou mai hei kahu

  HOTOKE. Otira hei moto aha i korerotia ai

  tenei whare, te whare kua mohiotia e nga tangata

  katoa o Heretaunga.





    Haere mai, tirohia nga paraikete.

         Na te HUTANA raua ko te EAWINI

       PANUITANGA.

   HE    pakeha  hoko i nga kai maori nga ta-

         ngata kua  tuhia nei nga  ingoa  kiraro

   iho—ara, i te witi, i te aha noa.

           Ko te WATA ratou ko KENERE

                   ko WATA ano.



     WHAKARONGO!!

  E   MEA ana a WIREMU  RAETEPONE,

        o Waipawa, ki ona hoa Maori  kia rongo

   mat ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te

   Poaka, te aha noa atu hoki a te tangata maori.

     Rupeke  katoa nga taonga, me nga kai pake-

   ha i kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei

   hoko.