TE







       "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 71. 1         NEPIA, HATAREI, MAEHE   24, 1866. [VOL. III.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                  MAI.

TENEI te 10s. a Raniera te Ihu o Wairarapa, me

te 10s. hoki a Hemi te Miha o Wairarapa ano

kua tae mai—na Henere Rata i homai.

  Ka  tata tenei te mutu te toru o nga tau o tenei

nuipepa a mahia ana, hei a Hune mutu ai. Na

ko etahi tangata kai te utu. ko etahi kaore. E

tango noa ana etahi i te nuipepa nei kaore hoki

he whakamatanga. Na he mea atu tenei ki aua

 tangata koi ki ratou era e tukua tonutia te nui-

 pepa ki a ratou. Kaore; ki te kore e hohoro te

 homai a ratou moni ka whakamutu rawa te

 hoatu nuipepa ki a ratou. Hei tetahi nuipepa

 pea te taia e matou nga ingoa o nga tangata e

 kore ana e whakaaro ki te utu i a ratou nuipepa

 —me i kore e whakama.



 Ko te tima o te Kawanatanga, te Kira, kua

 rere ki Wharekauri ki te kawe i nga here-

 here Hau Hau ki reira noho ai—no te Ha-

 tarei te 10 o nga ra o Maehe i rere atu ai i

 Nepia. E whitu te kau nga Hau Hau i

 utaina atu i konei, hui ki nga wahine, ki

 nga tane, ki nga tamariki. Ko enei i ma-

 hue ki muri nei kia hoki mai ra ano te Kira

 katahi pea ka kawe atu ai. E rua te kau ma

 rima nga hoia o te taha Kuini i haere tahi i

 a  ratou, he pakeha etahi he hoia maori

 etahi. Ko  Kapene Tamati, te Kai Wha-

 kawa  o Wharekauri, tetahi i haere tahi atu

 i a ratou. E  mea  ana te Kawanatanga

 kia retia mai e nga maori o taua moutere

 tetahi wahi whenua hei nohoanga mo nga

  herehere. Ka ruritia mariretia te whenua,

  ko te tangata ko tona wahi, ko te tangata

 ko  tona wahi. Ma  te Kawanatanga e

  hoatu he hapara, he toki, me etahi mea atu

  hei ngaki i te whenua, me nga purapura

  hoki. He  kai hoki ka hoatu ano e te Ka-

  wanatanga i te tuatahi, muri iho kia tupu

  nga mara kai ka whakamutua te kai a te

          O

  Kawanatanga—hei reira ai ka hemo te mea

  mangere. Tera te takiwa e whakahokia

  mai ai ki tenei motu ki te pai ta ratou noho

  i Wharekauri—ka  whakahokia mai ka tu-

  kua kia hoki ki o ratou whanaunga.

    Ko  nga maori e noho ana i tera moutere

  inaianei no Ngatiawa, no nga hapu nei no

  Ngatitama, no te Kekerewai—no Ngatimu-

  tunga etahi. No te tau 1836 i rere atu ai

  te taua o enei hapu i Po Neke, te taenga ki

  Wharekauri  ka mate nga tangata o reira i a

ratou, ara nga Moriori, waiho ana hei tau-

rereka—ehara hoki te Moriori i te iwi mo-

hio ki te riri. Te Rangatira o Ngatiawa i

haere atu ai ko Pomare; kei reira e tanu

ana inaianei. I tenei takiwa etoru rau  e

waru te kau ma wha tonu nga Maori e ora

mai nei kei taua moutere; ko nga Moriori

kotahi tonu rau te kau ma whitu—hui ka-

toa nga Maori me nga Moriori ka rima rau

 ma tahi.

   Ko te pamamao atu o Wharekauri i tenei

motu e wha rau maero. Kia hoki mai te

 Kira ka korerotia ano e matou nga korero

 o reira.



 [Ko te Pukapuka neina he mea mahue na

 nga Hau Hau i to ratou pa i Tukurangi i

 runga i te hiwi i Waikare Taheke i te horo-

 nga o te pa i te po i nga maori Kuini—i a

 Kopu  Pitiera ma, i a Ihaka Whanga, i a

 Paora te Apatu ma. He omanga hoki no

 taua Poropiti teka i te wehi i mahue ai

 tana pukapuka teka. ]

                      Te Kapakapa.

 Ki  te kainga ki te Ariki.

   Ki a Matenga Ruta, ki a Reihana.

    E hoa ma, whakarongo mai. Mehemea

  he korero kei a koutou  hurihuri marika

  mai i kona, ma korua hoki e mohio ko Na-

 ma  kei Orewha. Ko te Urewera, ko tenei

 ra tau ai ki Waikare. Na  konei ahau i

  mea atu ai kia mau marika a koutou wha-

  kaaro ki a Nama. E tauma, whakarongo

  mai, tenei te kupa, Kua puta mai te wha-

  kaaturanga hou a to tatou Hau Pai Marire

  ki a hau; te tuatahi he Mango na Puhirua;

  te tuarua he Pakake na Rakaupuhi. Na

  kia mohia  koutou  ki te titiro i te ahua o

  enei mea e rua; no te riri tuatahi ena, hai

  reira te mohiotanga mai ma te ngakau o te

  tangata.

    Ko tenei he Pakake ano. Na ko te ki

  mai a te tangata ki a hau; " Tunua ki te

  ahi kia kakara ai. " Na, ka mutu tena ka

  ki mai ano tana tangata ki a hau; —"Kia

  ata mahi, kia ata mahi. Mehemea ku ata

  mahi koe ka pae ano he Pakake. " Na ka

  mutu tena. Moe  iho ano ahau ka whaka

  kitea mai ano ki a hau e homai ana he kao

  kumara; taku naomanga atu kainga ana e

  a hau.

    Ko  tenei e hoa ma  ka tata id te ra e

  whawhai ai—me  kai e koutou. Ko tenei

  hoki  tetahi, ki te pa ki te whawhai ko te

78                 TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

toto o tatou whanaunga mauria atu wha-

ngaia ki te Apa  Hau, ara ki te tangata

nana te mahi. Na ka kite koutou i te tino

kuao e takoto ana pokaia te manawa, tunua

ki te ahi kia maoa, whangaia  ki to tatou

Hau Pai Marire. Ka huri, huri rautu.

     Na to koutou hoa poropiti,

                    Na PENE TITI,





     WHARE  WHAKAWA.

TENEI te mahi nei ano a Renata Pukututu

ki te patu i tona wahine, te whaea o ana

tamariki. Hua  noa me mohio ia ki tona

nohoanga i roto i te whare herehere i mua

atu ra. Tenei patunga ana he hae ki tona

wahine. He  haerenga no te wahine ki te

whakarongo  haka i tetahi pito o to ratou

kainga e noho mai  i tatahi i Nepia nei.

He  riri anake te tane ka whaia ka whaka-

hokia mai ka patua. Ka  kitea e Hiraka

 Poaka te patunga ka korerotia ki nga Pi-

rihi. Katahi  ka  hopungia  e  Nguha

 Pirihi maori nei ka  mauria  mai ki  te

whakawa. No  te Mane, ka whakawakia.

 Katahi ka ki mai te wahine e kore ia e pai

ki te whakapae ki tona tane, he iti hoki no

 te hara e tona tane—ekore ia e pai kia ka-

 wea tona tane ki te whare herehere. Ki

 atu ana te Kai Whakawa he pai na te wa-

 hine i ora ai a Renata  ehara i te mahi tua-

 tahi nana; engari ki te penei ano ia a muri

 ake nei ka taumaha te whiu mona; penei

 ekore e riro i te wahine te ritenga, tera e

 whakaritea kia ono marama e  hereheretia

 ana, e kuru kohatu ana. Heoi, katahi ka

 tukua, hoki ana raua ko te wahine ki to

 raua kainga.

   Ki ta matou whakaaro ka tata to kuare

 rawa tenei tangata a Renata Pukututu i

 tona mahi patu i tona wahine. Engari me

 whakamutu  inaianei, koi mate te wahine ko

 ia te utu.



 TE KOOTI WHAKAWA   WHENUA

            MAORI.

 I TE mahi  tonu taua Kooti i Nepia nei i

 roto i nga ra katoa. Ko  etahi enei o nga

 whenua  kua oti te korero, ara; —

   Ko Moturoa kua tumau ki a Hoani Wai-

 kato; ko Papakura ki a Tareha ratou ko

 etahi atu; ko Waipukurau, ko te Tamumu

 hoki, ki a Hori Nia Nia te Aroatua ratou

 ko  etahi atu; ko Hikutoto ki a Karaitiana

 ratou ko  etahi atu; ko te Karaka ki a te

 Waka  Kawatini ratou ko etahi atu; ko

 Tarakaihae  me Heretaunga  kaore i rite te

  korero.

    Ko Wharerangi kaore i oti, he tokomaha

 rawa  no nga tangata, he pahika rawa i to

  te Ture i karanga ai mo roto i te Karati

  kotahi. Tetahi kaore kia rite i nga tangata

  te wehewehe i taua whenua.





      HE KORERO NO MUA.

  TENEI  te korero no tetahi moutere kei te

  moana  ki te taha whakarua o Niu Tirani.

  He moana  ataahua taua moana, he ra, he

  mahana; otira be kino ona toka, he mea

hoki kaore e puta ki runga rawa, kai raro

tonu o te wai e ngaro ana—he takiwa ano

hoki ka puta kino ona marangai, a pakaru

ana nga  kaipuke ki runga ki nga toka.

Engari ko  nga kai o aua moutere he tini

noa iho—haere  te panana, te taro, te koko-

naiti, te manu, te aha noa atu. Kei roto i

wai  he nui te ika, te koura, te pipi, te tio,

me  te tini noa iho o te kai. Te mahi a

nga tangata o era moutere he kai, he moe i

nga wahi marumaru i raro i nga rakau i te

avvatea, no te mea e tupu noa ana te kai—

te mate mahi hoki.

   Heoi, no te tau 1789, i muri mai o te

takiwa o Kapene  Kuka, tera te rere haere

tetahi kaipuke no te Kawanatanga o Inga-

rani i roto i aua moutere i taua moana ki te

ruri haere i nga whenua. Ko te ingoa o te

Kapene  o taua kaipuke ko Parai (Bligh)—

te ingoa o te kaipuke ko te Pauti (Bounty).

 Ka rere taua puke ra ka u ki Oahu, ki

 Tahiti, ki Hawaiki, ki hea atu. Eke ana

 nga pakeha ki uta haereere ai i roto i nga

 tangata maori takaro ai, whakangahau ai i

 a ratou i runga i nga ritenga o tera takiwa.

 Ka manaakitia nuitia ratou e nga tangata

 whenua; tohe una kia noho tonu a ratou

 pakeha ki uta, kawa rawa e hoki. Ka

 mutu, ka tae ki te takiwa hei hokinga mo

 te Kaipuke ki Ingarani ka whakawhaititia

 e te Kapene ona heramana ki runga ki te

 kaipuke, ka rere ki te moana. Tena etahi

 o nga  heramana te tangi nei ki o ratou

 whaiaipo kua mahue ki muri—ara, nga

 wahine maori nei o aua moutere. Nawai

 ra i rere te kaipuke ra, i rere, ka puta te

 whakaaro o etahi o nga heramana kia hoki.

 Katahi ka  whakaritea i roto i a ratou kia

 tangohia te kaipuke hei kaipuke rere mo

 ratou ki nga  moutere kia kimihia  tetahi

 kainga hei nohoanga tonutanga mo ratou.

 Heoi no  tetahi po. o ware ana te Kapene i

 te moe, ka whakatika ratou ka hopuhopu i

 nga heramana me  nga apiha e piri ana ki

 te Kapene, muri iho ka hopungia ko te

 Kapene. Katahi ka tukua  tetahi o nga

 poti ki te moana, ka hoatu he kai he wai

 hoki ki runga, me te kapahi (compass) hei

 tohu mo  te rerenga. Katahi ka tonoa te

 Kapene  ratou ko ona apiha, me nga hera-

 mana  i piri tonu ki a ia, kia haere katoa ki

 runga ki taua poti. No te rupeketanga ki

 runga ki te poti katahi ka tukuna te taura,

 ka mahue  te poti i waenganui o te moana

 nui—i   kona  mate  atu ai, ora ai ranei.

 Ekore  e taea i konei te korero o te rerenga

 noatanga  o taua poti ki te moana; te

 matenga o nga tangata o runga i te hemo

 kai i te kore wai, i te mate noa atu. Ko

 etahi i mate ko etahi i u ano ki etahi whe-

 nua, muri iho ka puta ano nga morehu ki

  Ingarani i runga i etahi kaipuke.

    Na, no te mahuetanga o te poti, tokorua

 nga  apiha o te kaipuke i noho tonu i roto

  i nga heramana i runga i te kaipuke—ko

  tetahi o aua apiha i karangatia e nga Here-

  mana hei Kapene  whakatere i to ratou

  kaipuke, ko Karaitiana te ingoa (Christian).

  Katahi ka rere te kaipuke  ra ka tae ki

  Toupouai (Toubouai)—he moutere kei ko

  noa mai o Tahiti. Kaore i pai nga tangata

  whenua o taua moutere ki a ratou; tahuri

                 TE  WAKA  MAORI  O AHURIRI. 79

tonu mai ki te riri. Katahi ka hoki atu te

kaipuke ka rere ki Tahiti. Pai tonu nga

tangata o reira ki a ratou kia noho tonu

ratou ki uta. Ki  hai i roa e noho ana ka

puta mai tetahi kaipuke manuwao no In-

garani ki te kimi i a ratou—ko te Panatora

(Pandora) te ingoa. Ka mau i reira te kau

ma ono o ratou, mauria atu ana ki Ingarani

whiu  ai mo to ratou kino. Ko te ranga-

tira, ko Karaitiana, ratou ko nga hoa toko-

waru, i puta i runga i to ratou kaipuke i a

te Pauti. Nga  mea i haere i runga i taua

kaipuke tokoiwa nga pakeha tokoiwa hoki

a ratou wahine no Tahiti, me nga tangata 

whenua tokoono me nga wahine tokotoru

no etahi o aua tangata whenua—hui katoa

ratou te kau ma rima nga tane, te kau ma

rua nga  wahine. Eke  katua enei ki te 

kaipuke  ka rere ki te moana ki te kimi 

kainga mo  ratou. Ka  roa e rere ana ka {

tupono  ki tetahi moutere iti nei kei te taha,

whakarua  o Niu Tirani. Katahi ka haere !

ki uta ka titiro e ataahua ana te kainga hei

nohoanga mo  ratou. Heoi ka mauria nga 

hanga  o to ratou kaipuke ki uta. ko te kai- 

 puke huki ka whakapaea ki uta ka tahuna 

ki te ahi he mea koi kitea te kaipuke mo-

 hiotia to ratou kainga. E  rua pea maero

 te roa o taua  moutere—he   paku  marie

 hoki. • Kaore tahi he tangata o iaua mou-

                                                   

 tere, engari i kite e ratou nga tohu o te

 nohoanga  tangata i mua atu—ara, nga

 toki, nga maramara tarainga rakau, rae nga

 maara tawhito, me nga iwi tangata e takoto

 ana. Heoi, ka  noho  ratou—ko  te tau

 1790 tenei i eke ai ratou ki taua moutere.

 Ngaro tonu iho ratou i nga pakeha o Inga-

 rani, kaore hoki i mohiotia kei hea ranei e

 ngaro ana, kei hea ranei. Ko  te ingoa o

 te moutere i noho ai ko Pitikeana. Na, no

 te tau 1825 (e 35 tau i muri iho o to ratou

 unga ki uta) ka tupono ano tetahi kaipuke

 o Ingarani ki tana moutere. Hua noa he

 tangata maori nga  tangata o uta, he reo

 maori pea te reo; no te hoenga mai o te-

 tahi waka o uta ki te kaipuke ka karanga

 mai nga  tamariki i runga ki te reo pakeha

 kia hoatu he taura hei here i to raua waka.

 Ka  ohorere nga pakeha i runga i te kai-

 puke, ka mea; —"Aue!    he reo Ingarihi

 te reo ! " No te ekenga mai o aua tama-

 riki ki runga ki te kaipuke ka hoatu he kai

 ma raua; mauria ana whakapaitia rawatia

 ana, muri iho ka kainga. Mahara ana nga

 pakeha  i hea ranei to raua mohiotanga ki

 te whakapono ki te Atua. Na te mea ka ko-

 rero aua tamariki he uri raua no nga hera-

  mana nana i kahaki te kaipuke i mua—a te

  Pauti—katahi ka marama. Katahi ka ha-

  ere te Kapene o te kaipuke ra ki uta. Te

  ekenga ki uta ka titiro ki nga tangata e noho

  ana—me  te mea he pakeha te ahua, ko te

  reo he reo pakeha katoa. Ko  nga hera-

  mana kua matemate katoa, kotahi tonu te

  mea e noho ana, ko Arama (Adams) te ingoa;

  kua koroheketia, kua hina te mahunga.

  Tauria ana e taua Kapene nga tane e noho

  ana e toru te kau ma ono, nga wahine e to-

  ru te kau—hui ki nga tangata matua ki nga

  tamariki. Ko te heramana ko Arama, to

  ratou kaumatua, to ratou rangatira. He

  nui te aroha o taua iwi ki a ia—mana tonu

 ana kupu ki a ratou. Titiro ana taua Ka-

 pene he iwi whakapono nui taua iwi ki te

 Atua, nui atu i to te pakeha o Ingarani.

 Na to ratou kaumatua na Arama ratou i

 ako ki te karakia. Korero ana mai  taua

 kaumatua, no to ratou ekenga ki uta ki hai

 i roa e noho ana ka puta te kino i roto i a

  ratou, he hae koki pea ki a ratou wahine.

  Ka kohurutia etahi o nga pakeha e nga tan-

  gata maori, muri iho patua ana etahi o nga

  maori e te pakeha ratou ko nga wahine ki

  te toki—he riri hoki no nga wahine mo te

  matenga o nga pakeha. Penei tonu to ra-

  tou mahi a mate katoa nga tane (maori,

  pakeha hoki) ko Arama anake te morehu,

  ratou ko nga wahine rae nga tamariki. No

  te matenga o te katoa ka moe a Arama i

  tana moe, ka puta mai te anahera o te Atua,

  a Kapariera, ki te whiu i a ia mo ana hara.

  No tona ohonga ake ka nui tona wehi, ka

  rere ki tena paipera koropiko ai. Heoi,

  ka timata tonu i konei tana karakia. Ta-

  huri tonu ki iti ako i nga wahine me nga

  tamariki, a rokohanga noa mai e nga pa-

  keha nei kua tino nui rawa te karakia o te

  katoa. He mea  hoki kaore ano ratou i

  mohio ki nga kino o te ao i pai ai ta ratou

  mahi.

    He maha nga kaipuke kua  u ki taua

  moutere i muri mai nei. Ko Arama kua

  mate—i mate i a Maehe 1829. Na te Ka-

  wanatanga i hoatu he toki, he hapara, he

  kani, he parapara, he aha noa atu, hei mahi

  ma  ratou. He kau  tetahi i hoatu ai hei

  whakatupu ma ratou. Ko muri nei ka nui

  haere te tangata, kaore he tupuranga kai

  ma ratou i te paku o te moutere; a, no te

  tau 1855 ka mauria ratou katoa e te Ka-

  wanatanga  o  Ingarani ki tetahi moutere

  rahi, ko Nawhaka Airana (Norfolk Island)

   te ingoa—he motu pai raua atu taua motu.

  Hui  katoa nga tane, nga wahine, me nga

   tamariki, i mauria ki taua moutere ka 194

   —a, e noho mai nei ano kei reira inaianei,

  ratou  anake me a ratau kai whakaako.

   No te haeretanga mai i to ratou moutere ka

   tangi nui te katoa. Inaianei kua akona ki

   te parau whenua, ki te mahi kamura, ki te

   mahi parakimeti, ki nga mahi katoa hoki.





              Otakou, Pepuere 13, 1866.

  KI  A TE MAKARINI, HUPERETENETI  o

i      AHURIRI.

    E ta tenakoe. Terei kua tae mai nga

   nuipepa i tukua mai nei e koe ki a au—ka

   nui te pai. E  hoa tena ka tukua atu te

   moni te kau hereni mo tenei tau, ma te

   Meera e mau atu. Kia tae hoki ki te mu-

   tunga o tenei tau ka timata ano te utu mo

   tetahi tau—heotiano  tena.

     Tena  hoki te reta a toku tuakana, a

   Hone Wetere Korako, he tono atu hoki ki

   tetahi nuipepa mana. Ko  te moni kua

   tukua  atu kei roto i te reta e haere atu ana

   ki a koe kia tukua atu e koe ki te Waka

   Maori  taku korero kia kite ou hoa maori o

   tou kainga. E hoa ka nui te whakakino

   o nga tangata o tenei motu ki nga tangata

   Hau  Hau. He  kino o ta ratou; he nui

    no te nanakia, no te patu tangata, E ki

   ana  nga tangata o tenei motu, e patai mai

80              TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

ana ki au; —" E  hoa. e Tiaki, he aha te

take i kino tonu  ai nga tangata o tena

motu? "—e  noho mai na koe. Ka ki atu

au; —"Aua   hoki. "  Ka ki mai ano ra-

tou; —"  He kore pea kaore e reka te hipi,

me  te kau, me te poaka, ki o ratou nei

waha?   He  kore ranei kaore e mahana i

nga kakahu  o te pakeha i tahuri ai ratou

ki tera mahi kino ki te Hau Hau ?"

   E hoa  ma, whakawiria nga taringa kia

rongo ai a Rura raua ko Riki i te mamae.

 Heotiano.

        Na TEONE ROPITINI TAIAROA.

                                                       





            Otakou, Pepuere 13, 1866.

 KI A TE  MAKARINI, HUPERETENETI o     AHURIRI.

   E hoa tena koe. He kupu atu taku ki

 a koe mo tetahi nuipepa maku kia taia mai

 e koe i kona i Ahuriri na. Ko te moni

 mo te tau tena kei roto i a maua pukapuka

 ko toku  teina ko Tieke Ropitini Taiaroa.

 Ko  te moni kotahi pauna—tona tohu Łl.

 Heotiano.

            Na  tou hoa aroha



   Na HONE WETERE KORAKO TAIAROA.

           OPOTIKI.





 KUA  puta mai he korero no Opotiki. E

 ki  aua kotahi te pa o te Hau Hau kei

 Whakatane   e ngaua aua  e te hoia—puta

  noa ki tetahi taha ki  tetahi taha. E ki

 ana he whenua marama katoa te whenua

  i waho mai o te pa, kaore he putanga mo

  nga tangata me ka horo te pa. E mea aua

  ko Kereopa  ratou ko etahi o nga poropiti

  Hau  Hau kei roto i taua pa. He pono

  ranei tenei, he pehea  ranei—waiho   kia

  horo te pa te mohiotia ai.

               TE     WAIROA.





  TENEI  te korero no  te Wairoa. Ko  te

  Hau Hau  i Waikare Moana kua hinga i a

  Kopu  ma. Rokohanga  iho e te taua o

  Kopu  e noho ana te ope Hau Hau i te

   Onepoto—ka   hinga te  parekura i reira.

  Ka mate o te Hau Hau ko Rangipumakuao,

   ko Tirawhe, ko Henare. Muri  mai o te

   riri ka puta mai te karere o te Waru, he

   tonu kia hoatu  he haki Kuini ki a ia—e

   mea ana kia whakamutua te riri. E ki ana

   ko te Turei te 20 o Maehe  nei te ra hei

   taenga mai mo te Hau Hau ki te pa o

   Tamihana ki Pakowhai—he tuku mai o

   ratou tinana ki te herehere. Hei tera nui-

   pepa  ata korero ai.

HE  WAIATA      NA  TE  UA,

     HE TANGI KI ONA KAINGA KA RIKO.





KAORE hoki te manakonako ka roa nei ko te po.

Te hoki atu koe i waho na te tua kai Hau.

Tirohia mai au ki te aha, he wahine tou kohi;

Tohia iho nei e namata ki te tohi puremu;

Koia ano ra kai taku whaea kia whakaoma au,

Nga hinakitanga ki te Reinga ka pa te whakama.

Mawai  tonu ra e piki atu enei puke kino

Kia marama  au te titiro ki te hua o te pae ?

Anahi tu ki Kaiiwi ra ki taku whenua tupu.

Nona te wairua i hoki mai, kati atu i kona;

A  e wehi ana au he punarua  taututetute ki te

    moenga.





  TURANGA  TERA HOIHO.

 E  MEA ana  a HOURA, kui hanga tera nei,

      ki nga  tangata Maori o  Heretaunga kia

 rongo mai ratou e haere tonu mai aua iki a ia

 nga utautanga tera pai o Ingarani mai. He mea

 whakarite marire e ia kia hangaia mai  ano;

 ehara i te mea hanga noa. Ko  te ritenga o te

 utu e ngaware ana.

   Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

 mai ki a ia.

    Heekipiri rori.



   TENEI TE HANGA! 

 ERIMA     nga pouaka TERA TANE, me nga

      TERA  WAHINE    katahi tou ka tae mai ki

 au—e  waina ana e au inaianei ano.



     Te utu o te Tera Tane  kotahi pauna, te

 kau ma  rima herengi —haere atu, etahi ki runga

  ake.

                          Na RAWHE.





      KARANGATIA!

          KARANGATIA! !

  TENEI  TE HAERE  NEI  nga kaipuke taonga

  X    a te HUTANA raua ko te EAWINI 

  roto i nga marama  katoa. Heoti nei ano te

  whare e uta te tika tonu mai ana i Ingarani i te

  hanga nei i Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

    Te kau enei takai Paraikete kua tae mai i tenei

  takiwa tonu; he whero te ahua, he ma etahi, he

  puru  etahi—he mahana  katoa.

    Tenei hoki nga kahu  huruhuru, nga kahu

  mahana katoa ano hoki, kua tae hou mai hei kuhu

  HOTOKE. Otira hei mote aha i korerotia ai

  tenei whare, te whare kua mohiotia e nga tangata

  katoa o Heretaunga.





    Haere mai, tirohia nga paraikete.

         Na te HUTANA raua ko te EAWINI

       PANUITANGA.



   HE    pakeha  hoko i nga kai maori nga  ta-

         ngata kua  tuhia nei  nga  ingoa kiraro

   iho—ara, i te witi, i te aha noa.



           Ko to WATA ratou ko KENERE

                   ko WATA  ano.





     WHAKARONGO!!

  E  MEA  ana a WIREMU  RAETEPONE,

        o Waipawa, ki ona hoa Maori kia rongo

   mai ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te

   Poaka, te aha noa atu hoki a te tangata maori.

     Rupeke katoa nga taonga, me nga kai pake-

   ha i kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei

   hoko.