TE



WAKA MAORI O AHURIRI                             





       "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 77. ]        NEPIA, HATAREI, AKUHATA   18, 1866. [Vol III

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI

                  MAI.

TENEI te reta a Tamati te Apatu o te Unu Unu

(Flat Point) kua tae mai. E ki ana kua hoatu e

ia nga utu mo tana nuipepa ki a Henare Koura

mana e kawe mai ki a matou. Kaore ra he moni

kia tae mai ki a matou a Henare Koura—tera

pea kei a ia e takoto tonu ana.

  Kia rongo mai koutou katoa nga tangata maori

o Heretaunga. Kua ki mai a Hemi Wuru, te kai

ta o tenei nuipepa kia whakamutua e ia te mahi.

E  ki ana kua hoha ia; he  kore hoki kaore e

rite te mahi  a ona  tangata—ko  te mahi  e

nui  ana. ko  te  utu e  iti ana. No  konei

ka mea  ia kia whakarerea te mahi; me anga

tona aro ki te nuipepa pakeha anake ano—te mea

e rite ana. E taea hoki ianei te aba e matou 1

 Kia kotahi te nuipepa ki muri hei whakakapi

 mo te toru o nga tau ka whakamutu ai te mahi.

 Ekore pea e puta wawe taua nuipepa, he kore

 korero hoki i tenei takiwa. Engari kia whai ko-

 rero ka whakaputa atu ai, he mea whakamutunga

 hoki. Mehemea  i rite nga tangata katoa o Here-

 taunga te whakaaro ki te nuipepa, penei kua

 mahia tonutia. Ta  matou whakaaro  ki nga

 tangata rangatira tera ratou e manaaki i tenei

 hanga—otira kua kere, heoi ra he kore ano. Hei

 tera nuipepa puta ai ta matou kupu poroporoake.



HE PA HORO KITE TAHA KI PATEA.

 KUA  timata ano te riri i te taha ki Pa-

 tea, kei ko atu o Whanganui. Ko-

 tahi te pa Hau Hau kua horo, ko Po-

 kakai te ingoa. He pa hou taua pa,

 katahi ano ka hangaia hei pa huinga

 mo nga iwi o tera tai. No te 2 o nga

 ra o Akuhata nei, i te 4 o nga haora o

 te ahiahi, ka whakatika atu i Mana-

 wapou nga hoia pakeha me nga hoia

 maori o Whanganui ka  anga atu ki te

 riri ki te pa ki Pokakai—ko Makita-

 nara to ratou rangatira. Hui katoa te taua

 i haere ra ka kotahi rau e waru te kau

 takitahi. Ka  ono nga  haora e haere

 ana te taua ra i te po i te whenua kino

 —e  kau haere ana i ro awa i roto i te

 waipuke—ka   tata atu ki te pa. Kata-

 hi ka tau ki raro te matua ka tukuna

 nga kai toro ki te pa. Ki hai i roa ka

 hoki mai nga kai toro ka ki mai e ata

 noho  ana te pa. Heoi, noho tonu te

 taua nei, no te titinga o te marama ka

 whakatika  ka haere  ka tae ki te pa.

 Ta Makitanara i mea ai kia muia te pa

  e ona hoia katahi ka  ngaua. Otira

 kaore  i ata taea te pera, he ururua

  hoki, he taiepa, he kino noaiho no te

 whenua. E whakamaro puku  ana te

  ope nei ki tetahi taha ki tetahi taha o

  te pa ka kitea mai ratou e nga tangata

  o ro pa, katahi ka puhia mai. Ka tai-

  paratia e te ope Kuini te whakaho-

  kinga, a ka  reia toutia te pa. Ki hai

i noho te Hau Hau; ko tona ahua

tonu he wehi—ka  tahuti te katoa, ma-

hue kino ana nga wahine me nga ta-



mariki i ro pa, me nga pu e toru te kau

ma tahi. Te kau o te Hau Hau i mate

—ko  Aperahama, rangatira nei, tetahi.

Kotahi tonu o te taha Kuini i mate, he

pakeha—na   ona hoa ano ia i pupuhi.

He  hianga  nona ki te rere atu ki te

pa (me te manu e whakatopa ana ki te

kai mana), ka taka atu ki mua o nga

pu o ana hoa—no te puhanga he mate

 anake. Riro ana i te pakeha nga pu i

mahue  i ro pa, me nga kariri. He moni

 ano etahi i kitea i ro pa—he mea ano

 kotahi pauna, he mea ana te kau pauna,

he mea ano rahi ake. Katahi ka mau-

 ria nga wahine me nga tamariki ki ta-

 haki, ka tahuna te pa ki te ahi pau ake.

   Ko te Ua kua tae ki reira ki taua

 tai haere ai ki nga iwi kia whakamutua

 te riri, kia kati te tohe ki te mate, en-

 gari te rere ki roto ki te mana  o te

 Kuini kia ora ai. E mea ana ratou kia

 tae atu a te Parihi, he pakeha no te

 Kawanatanga, katahi ka tukuna te kaha

 ki te pakeha ka noho hoki ratou ka

 whakarongo pu ratou ki nga ture o te

 Kuini. Ki atu ana a Makitanara heoi

 ano te oranga mo ratou ko tena takiwa

 tonu. Ki te whanga ratou kia tae mai

 a te Parihi ekore ia e pai ki tena, ka

 riri tonu ia, ka tikina tonutia nga pa ka

 patua. Engari me haere mai ratou ki

 a ia, ki a Makitanara, inoi ai kia whaka-

 mutua  e ia te riri katahi ratou ka ora—

 otira me hohoro ratou, ekore ia e pai

 kia roa e whanga ana.

   Tenei pea kua riro mai aua Hau Hau

 ki raro i nga ture o Ingarani i ruuri mai;

 ka  kore kua riri tonu pea, kua hinga

 ano  he parekura pea. Ma  tatou e

 whakarongo  atu.

   Kua rongo matou i muri nei he mea

 pupuhi marire te pakeha i mate nei e

 ona hoa. He mahara ko tetahi o nga

 pakeha e noho ana i roto i te Hau Hau.

 Tokotoru  hoki aua koroke e korerotia

 ana kei roto i aua iwi Hau Hau e noho

 ana. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_



 KOOTI WHAKAWA    WHENUA

             MAORI.

 Ko  nga whenua enei kei raro iho nei

  kua oti te korero i te Kooti i Nepia

  nei: —

     Te Awa    a  te Atua, 5070  eka. —Ki   a

104             TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

Karaitiana Takamoana, Te Harawira Takuao,

Meihana Takihi, Ropata Puaho, Paora Nonoi,

Werahiku  te Oipu, Hirini Takamoana, Otene

Toatoa, Maata Kuiatu.

  Kakiraawa. — Ki  a  Paramena  Oneone,

Urupene Puhara, Tamihana Materoa, Riperata

Kanewhai, Henare Tomoana, Te Koko, Hone

te Wharemako, me Enoka te Rua.

   Matapiro, 22, 700  eka. — Ki   a  Renata

Kawepo, Noa Huke, Raniera te Ahiko, Anaru

te  Wanikau, Te Kihou, Panapa  te Nga-

rengare, Herewini te Opuha, Ria  Tawhara,

 Kiriona Tauwhitu, me te Waka Rakaiwerohia.

   Kohinurakau, 613  eka. — Ki  a Enoka

 te Rua, Te Koko, Te   Harawira Tatare,

 Hira te Ota, Kawenata Taui.

   Te   Wharau, 2, 457  eka. — Enoka   te

 Rua, Te Koko,. Aterata, Te Pukepuke, Ra-

 wenata Taui, Pene te Puna, Hone Rautahi,

 Eru te Whakaruamoko, me te Hira te Raupa-

 raha.

   Pukahu, 1850  eka. — Ki  a  Hone   te

 Wharemako, Karauria, Enoka te Rua, Te

 Koko, Kawenata Taui, Eru te Whakaruamoko,

 Pene  te Puna, me te Hira Pirika.

   Mangaroa, 11, 726 eka. —Ki  a Te  Hara-

 wira Takuao, Karaitiana Takamoana, Hamana.

 Hoani Waikato, Ihaka Kapo, Ropata te Hoa-

 kakari, Te Owai, Paora Nonoi, me Hohepa

 te Ringanohu.

    Whenua Kura, 367 eka. —Kia Hetekia Ta-

 hatu, Henare Tomoana, Hira Te Rauparaha,

 Miniata Tohi, Te Ororo Hokokakahu, Ara-

 reina Tororangi, Ani  Whaitiri, Petera Puiti,

 Makereta Pupu, me Paramena Oneone.

    Rangaika, 326 eka. —Ki a Karauria.

    Mangateretere, 1253   eka. — Ki  a  Te

 Meihana, Henare Tomoana, Karamoa Pohatu,

 Manaena  Tini, Reihana Paukena, Manahi Te

 Apaapa, Te Wirihana Ponomai, Heremaia Hu-

 nuhunu.

   Mangateretere ki te taha kapekape, 3, 300 eka. —

 Ki a Paora Torotoro, te Waka Kawatini, Tareha,

 Karaitiana Takamoana, Urupene Puhara, Ahere

 Te Koare, Erueti Ngamu, Nikera Whitingarara,

  me Karauria.

    Te Upoko, 166 eka. —Ki a Te Waka Ka-

  watini.

    Pukehou, 734  eka. — Ki  a Paurini Te

  Whiti, Paui Te  Urihe, Paora Pahi, Pene te

  Puna, Te Rerepukapuka, Rota Porehua, Reko,

  Matene Waewae, me Hakaraia Toi.

    Pekapeka  (1), 5645 eka. —Ki  a te Retiu

  Tahupa, Paora Te Urihe, Eria Waerenga,

  Hohepa Te Ringanohu, Merania  Kanewhai,

  Perehama Huke, Mere Peka Te Hono, Horo-

  mona Puketapu, me Mita Ngapu.

     Pekapeka (2). —Ki  a Paurini te Whiti, Pa-

  ramena  Oneone, Urupene  Puhara, Totoia,

  Ahipene Tururu, Pera Pahoro, Te Ororo Ho-

  kokakahu, Henare  Tomoana, Nguha, me

  Whakaari.

    Waikahu, 764 eka. —Ki a Te Waka Ka-

  watini, Karaitiana, Te Meihana. Paora Toro-

  toro, Tamihana Pekapeka, Manaena Tini, Ka-

  ramoa Pohatu, me Henare Tomoana.

     Pahou, 694  eka. — Ki a  Paora Torotoro,

  Turuhira Te He Toroa, Maihi Raukapua, Hama

  Paeroa, Te Waka  Takahari, Pera Te Ruako-

  whai, Matiu Te Manuhiri, Morehu, Te Waka

   Kawatini, me Hoera Paretutu.

     Raukawa   ki te taha kapekape, 9, 300 eka. -=

 Ki a Karaitiana Takamoana, Paora Nonoi, te Ha-

 rawira Takuao, Ropata Te Hoakakari, Urupene

 Puhara, Reihana Te Ikatahi, Hoani Waikato,

 Paramena Oneone, Arihi Te Nahu, me Paurini

 Te Whiti.

   Raukawa   ki te tahi rawhiti (East. )—Ki a

 te Hapuku, Hineipaketia, Ihaka Kapo, Haka-

 raia Toi, Hohepa Ringanohu, Mangaonuku,

 Ahipene Tururu, te Waihiku, me Rota Porehua.

   Petani, 10, 000 eka. —Paora   Torotoro, Te

 Waka   Kawatini, Paraone Kuare, Tamihana

 Rakatairi, Tami Tuki, Taka Taina, Anaru

 Kune, Aheu Te Koari, Hamahona Taingaehe,

 me Ani Te Whanga.



 HE MAHI KOHURU  WHAKARIHA-

            RIHA.

 TENEI te rongo kohuru kua tae mai no nga

 kainga o Ngaitahu, no  Maungatapu no

 Okitiki, nga whenua keri koura i tera taha

 o te moutere o Ngaitahu—i te takutai ki te

 taha hauauru. Kaore he kohurutanga o te

 ao  katoa i rite ki enei te kino, te whaka-

 rihariha. Tokowha   nga tangata nana te

 mahi nei, he pakeha anake. Te mahi a aua

 ngarara he haere ki nga rori anga mai i nga

 whenua keri koura ka anga mai ki te taone

  ki reira noho ai i tahaki i roto i te rakau, i

  te otaota, ka kite i te tangata e haere mai

 ana  ka puhia, ka mate ka tangohia nga

 moni me  nga koura o tona mahinga. He

  mea ano  ka hopungia oratia ka arahina ki

  roto ki te motu rakau patu ai whanako ai

  hoki i nga moni, muri iho ka tanumia kia

  ngaro. Ahakoa  kore ana te moni o te

  tangata e haere ana, hei aha ki a ratou, he

  kai anake ma te patu—he mea ano ka ara-

  hina ki tahaki puhia ai ki tepitara, he mea

  ano ka notia te kaki. Tokowha <> ratou kua

  mau i nga pirihi; e ki ana kai te haere ano

  etahi. No  te maunga ka whakina e tetahi

  o ratou nga tangata kua mate i a ratou te

  patu. E  ki ana kai runga ake i te toru te

  kau o ratou tupapaku; he mahi ahuareka

  ki a ratou taua mahi, e rite ana ki te patu

  kiore, ki te whakangau poaka ranei. Ko-

  tahi te wahine i mate i aua koroke. I

  hanga  kinotia rawatia e ratou taua wahine

  i te tuatahi muri iho ka patua, ka mate.

  Kotahi te koroheke patu weera i mate i a

  ratou. E  haere noaiho ana taua koro i te

  huanui ka whana  atu tokorua o ratou ka

  tonoa nga moni kia homai. Kaore i homai

  e taua koro, katahi ka hopungia e ratou.

  Ko  te karangatanga mai a te koro ra; —

  " He kohuru ra pea ta korua i au ?" Ka

  ki atu raua; —" Ae ra. " Katahi ka unu-

  hia e te koroheke tona naihi hei oka i a

  raua. Otira ekore ano e kaha te kaumatua;

  katahi  ka toea haeretia ki ro ngahere ka

  puhia ki te pitara. Riro mai nga moni e

   toru pauna—heoti tonu. Ko  te tangata

   nana i whaki ko ia te kai tiaki i te huarahi koi

  mau  ratou i te tangata haere mai; ko era

   tokotoru nga kai patu. E  ki ana tera atu

   tetahi te tokorima o ratou kua mate i a ra-

   tou ano te patu; he wehi koi whakina e ia

   ta ratou mahi, he tangata hoki ia kaore i

   rite ki a ratou te toa o tona ngakau ki te

   patu tangata, e ahua ripeneta ana hoki—

   katahi ka tahuri ka patua e ona hoa. E

  korerotia ana he tokomaha nga tangata kua

                 TE WAKA  MAORI  O AHURIRI. 105

kohurutia e ratou i tera whenua i Mere-

pana, i rere mai hoki ratou i reira. Ina

ano nga ahua o aua tangata kei Nepia nei,

kei  te whare o te pakeha  hanga  ahua

 tangata. Ki te tae mai etahi o koutou ki

Nepia tera ano e kitea ki te haere koutou

 ki taua whare titiro ai. He Hurai tetahi o

 ratou, ko Riwai te ingoa. E ki ana ko ia

 te mea tino kino o* ratou. Ekore  e ora

 aua tangata apopo ake nei. Tera e kawea

 mai ki Po Neke whakawa ai ranei, kei Ne-

 rehana i te Taitapu  ranei whakawa ai.

 I te  kawenga   ki  te  whare  herehere

 i Nerehana tera rapea e patua  tonutia e

 nga pakeha i reira tonu me kore nga pirihi

 e tiaki haere ana—he kawenga hoki no te

 whakatakariri o te tini o te tangata e ma-

 takitaki ana ki a ratou e arahina ana ki te

 whare herehere. He  whakatarewa te utu

 o tona mahi apopo. Ekore hoki e waiho

 tenei tu ngarara kia ora ana koi ngau ano

 i te tangata. Kua kitea etahi o nga tupa-

 paku e nga pakeha i haere ki te kimi, kua

 mauria mai  ki te taone tanu ai. Na  te

 mea na tetahi o ratou i whakaatu nga wahi e

 tanu ana, na reira i kite ai. I hui te taone

 katoa kia kite i te tanumanga i te taenga

 mai ki te taone.



   He  kupu  tenei ki nga tangata e hiahia

 ana kia whakawakia  o ratou whenua ki

 roto ki te Kooti Whakawa Whenua Maori

 kia riro mai ai he Karauna Karati. Kua

 rongo matou ki etahi tangata e tango ana i

 nga pakeha hei ruri i o ratou whenua kaore

 ano kia whakaaetia e te Kawana hei mahi i

 nga  mahi pera i raro i te mana o taua

 Kooti. Heoi nga  pakeha ruri whenua e

 paingia ana e te Kooti ko nga mea kua

 whakaritea marire e te Kawana. Ki  te

  mea ka tangohia noatia e koutou nga pa-

 keha noa atu hei ruri i o koutou whenua

  ekore e tahuritia e te Kooti a ratou mapi

 me  ka mahia e ratou. Na he maumau

  moni ki te tangohia aua tu pakeha  hei

  mahi i nga whenua. Heoi nga mea i rongo

  ai matou kua whakaaetia e te Kawana mo

  Heretaunga  nei ko Pitiera; ko Patiwira

  (taringa turi nei); ko te Raka, ko tetahi

  hoki kei Wharerangi  kei hea ranei tona

  kainga, ko tona ingoa kua  ngaro  i a

  matou.



    Meake hangaia ai te arawhata i te awa

  nei i Ngaruroro. Kua tae mai i runga kai-

  puke nga paraki hei hanga.



    Tena tetahi pakeha kaumatua kua mate

  inanoa nei i Merikana. Mate rawa ake

  taua koro kua iwa te kau ma whitu ana tau.

  Hui katoa ona tamariki me ona mokopuna

  me a ratou tamariki hoki i te takiwa i mate

  ai kua tae ki te rua rau e rua te kau ma

  rima ! Tera hoki tetahi wahine no Inga-

  rani i toru te kau ona tamariki, ana ake ano

  —te kau ma ono nga tane, te kau ma wha

  nga wahine. Mate rawa ake ia kua kotahi

  rau e rua te kau ma rua ona whanaunga,

  hui ki ona tamariki, ki ona mokopuna!!

  Mehemea  ko te ahua tonu tenei o te tangata

  ekore  e roa ka  kapi te ao katoa, penei

  kaore he nohoanga mo te tangata.

  OPOTIKI. —Mea   ake pea ka riri ano te

riri ki Opotiki. Kei  reira e korerotia ana

a Kereopa, a Patara, a Eparaima, me to ra-

tou ope Hau Hau. Kua  tae mai ta ratou

korero ki te rangatira o nga hoia i reira, he

tono kia haere katoa nga pakeha, kia mahue

te kainga ki a ratou ki nga Hau Hau; ka

kore, ka tikina mai ka patua katoatia nga

hoia e ratou. He  whakahihi noaiho tenei

ki ta matou whakaaro. Otira ki te pono,

e pai ana; mana e haere mai—e noho tu-

pato ana  te pakeha. Ka  pa ra ano kia

mate a Kereopa raua ko Patara ka tau te

marietanga ki runga ki tera wahi o te motu.

Ko  raua hoki nga mea e whakawai ana

i nga tangata kia rere ki runga ki te mate.

E  mohio ana hoki raua kahore he oranga

mo  raua me ka mau raua, no reira i tohe ai

kia riri tonu nga tangata, mo te mate rawa

 ake ka mate tahi—ka ai he hoa mo raua i to

 raua matenga.



   HE TUPEKA. —Tena  te tupeka e mahia

 ana e nga tangata maori o Taupo. Kua

 tae ki nga pakeha o Akarana tetahi wahi o

 taua tupeka, a kei reira e takoto ana inaia-

 nei e matakitakitia ana e te pakeha. E

 korerotia ana he wahi iti ka rite taua tupeka

 ki nga tupeka papai o nga whenua pakeha.

 E ki ana  kua hihiri rawa nga tangata o

 Taupo ki the whakatupu  i taua tupeka

 inaianei. Ko nga kakano i tupu ai he ka-

 kano no nga tino tupeka o nga whenua pa-

 keha. Engari kaore ano kia ata mohio nga

 tangata ki te mahi, waiho kia mahi ana,

 apopo ake nei ka mohio. E pai ana tenei;

 ko te riri pai tenei ma nga maori; ko te

 riri tenei e kitea ai te rawa o roto. Apopo

 haere ai te rongo kua riro i nga maori nana

 i whakakite te painga o tenei motu hei tu-

 puranga mo  te tupeka. Ta  te pakeha

 whakaaro ekore pea e ata pai te tupeka i

 whakatupuria i konei. Ka  kitea nei tenei

 tupeka o Taupo apopo te tahuri ai te pake-

 ha ki te whakatupu; a ka waiho hei taonga

 hoko atu ki etahi whenua hei taki rawa mai

 ki to tatou motu. Me whakamatau  nga

 tangata o Heretaunga ki taua mahi.



   Ko  TAWAHA  he rangatira no Ngaiterangi

 kua mate. I mate ki Tauranga i roto i te

 marama kua hore nei, i a Hurae. He mare,

 he aha ranei, tona mate. Ko Rawiri te Ua

 he rangatira no Ngatiwhanaunga tetahi kua

 mate. I mate ano hoki tenei ki Tauranga.

 He kai-whakawa ia no te Kawanatanga; e

 ki ana he tangata whakaaro rangatira. E

 kawea ana ki Poukorokoro tanu ai.



    I te tuatahi o nga ra o Akuhata ka kitea

 e nga tangata o te Wairoa tetahi mea pango

 i waho i te moana e maanu ana. No te ta-

 hanga o te ra ka pae mai taua mea ki uta,

  katahi ka tirohia ka mohiotia he kaipuke

  tahuri ia, ko te kaipuke o Mohaka—te

  Heera Paraiti. Na  nga  tangata maori o

  Mohaka taua kaipuke. No te 31 o nga ra

  o Hurae i rere atu ai i Mohaka e rere ana

  ki te Wairoa, he taewa nga kai o runga.

  Tokorua nga kai whakatere he maori anake.

  Kaore ano kia rongona e matou nga ingoa

  o aua tangata kua mate nei.

106              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

  Ko te Kooti Whakawa whenua Maori kei

Nepia e tu ana i tenei takiwa. He toko-

maha ngu tangata e whai ana ki te Karauna

Karati mo o ratou piihi whenua kua oti te

ruri.



  E  korerotia ana mea ake haere mai ai a

Arapeta te tama a Wikitoria te Kuini ki

tenei pito o te ao matakitaki haere ai. E

haere mai ana ki Po Hakene, ki Merepana

hoki, muri iho ka whiti mai ki Niu Tirani.



  Ko te Runanga nui o te Kawanatanga o

Nui Tirani kei Po Neke e hui ana i tenei

takiwa, he kimi ritenga e pai ai te motu

nei; nga ritenga mo te hoko, nga ritenga mo

nga mahi maori katoa, mo te taha pakeha,

mo  te taha maori—he  whakatakoto ture

hoki hei tauira mo nga Kooti Whakawa.

Ko  te Makarini kai te ngaro ki reira.





    HE PANUITANGA.

 HE    mea  atu tenei kia rongo nga tangata o

      Mohaka  kua rongoatia te whenua kua

retia e Paora Rerepu ki a Hone   Himi. He

mahi  kohuru hoki na nga kuri i nga hipi o taua

pakeha. Ko te rongoa hua ruia ki te Whakapuare

haere noa ki Mangaturanga. Na, kia mau a

koutou  kuri. Koi ki koutou  kaore koutou i

rongo.

                     Na HEMI HIMI.

                  Raua ko PAORA REREPU.





      PANUITANGA.

 KUA   PAUNATIA  ki te PAUNA i Kaikora

       kotahi te hoiho UWHA he pango te kara,

 he tongi ma kei te rae—ko tona kuao he uwha

 whero.

   Kotahi hoki te UWHA WHERO, be ma te rae,

 he ma hoki te waewae maui o muri.

   Kotahi te TAMI WHERO,

   Kotahi te UWHA PANGO; ko te maaka tenei

 IX kei te pakihiwi maui, me te huha maui o

 muri.

   Ka kore e tikina mai e te tangata nana ka

 akihanatia, ara ka hokona, i te tuatahi o nga ra

 o Hepetema 1866.

                    Na te KEMARA.

   Kaikora, Akuhata 8 1866.



      KARANGATIA!

          KARANGATIA!!





 TENEI  TE HAERE  NEI nga kaipuke taonga

   a te HUTANA  raua ko te EAWINI i

 roto i nga marama   katoa. Heoti nei ano te

 whare e uta tika tonu mai ana i Ingarani i te hanga

 nei i te Paraikete, na reira hoki i iti ai te utu.

   Te kau enei takai Paraikete kua tae mai i tenei

 takiwa tonu; he whero te ahua, he ma etahi, he

 puru  etahi—he mahana katoa.

   Tenei hoki nga kahu  huruhuru, nga kahu

 mahana katoa ano hoki, kua tae hou mai hei kahu

 HOTOKE. Otira mo  te aha i korerotia ai

 tenei whare, te whare kua mohiotia e nga tangata

 katoa o Heretaunga.





   Haere mai, tirohia nga paraikete.

         Na te HUTANA raua ko te EAWINI

       PANUITANGA.

  HE    pakeha  hoko i nga kai maori nga  ta-

        ngata kua  tuhia nei  nga ingoa ki raro

  iho—ara, i te witi, i te aha noa.

          Ko te WATA ratou ko KENERE

                   ko WATA ano.

      PANUITANGA.





 TENEI   kua noho au ki taku whare hou i ko

      mai o te Paparikauta o te Kemara i te

 huarahi putanga mai ki te taone. Ko te





    WHARE O RANANA

 tona ingoa. Kei taua whare aku e tu ana inai-

 anei nga hanga hou no Ranana, no Akarana, no

 hea atu. He KAHU  TANGATA MATUA  he

 KAHU   TAMARIKI. He  HATE Karaimiana

 me  etahi tu hate atu. He POTAE ROA, he

 KEPA—he   mea utu rahi etahi, he pai hoki; ko

 etahi he paku rawa te utu.



     HE RAKA, HE PARAIKETE

 Taki kotahi pauna tae ki te rua pauna mo te pea.





        KO NGA TERA

   Taki kotahi pauna e rima herengi tae ki te £0.

               Haere mai ki te



   WHARE             O    RANANA

                 matakitaki ai.





         Na, ANARU RAWHE.

  TE PAUNA 1 PEKA PEKA

  KUA   PAUNATIA   i Pekapeka i te 23 o Hune

       kotahi Homo  UWHA., he kohinahina, kaore

  he parani. Ko te Kuao he pango; ko te waewae

  katau o mua he ma tetahi wahi i raro iho o te

  turi.

    Ki te kore e tikina mai o te tangata nana i roto

  i te takiwa e haere ake nei tae ki te 20 o Hurae, a ka

  utu hoki i nga moni mo te paunatanga, penei ka

  mea atu ki nga Kai  Whakawa   kia whakaaetia

  mai kia hokona noatia atu.

                     Na te METE,

                          Kai tiaki o te Pauna.





       MO TE HOKO.

  KOTAHI      Mahini patu witi, e rua hoiho hei

        mahi i taua mahini. He mea ora rawa,

  pai rawa.

    Kotahi  hoki te Mahini tatari witi. E whitu

  nga tatari kei roto i taua mahini. He mea rawe

   ki te witi, ki te purapura patiti ranei.

                             Kei a IENIHI,

                         Kai hoko Akihana.

    NEPIA, APERIRA 28, 1866.



     WHAKARONGO!!

         \_\_\_\_



  E  MEA  ana a WIREMU RAETEPONE,

       o Waipawa, ki ona hoa  Maori kia rongo

   mai ratou e hokohoko tonu ana ia i te Witi, i te

   Poaka, i te aha noa atu hoki a te tangata maori.

    Rupeke  katoa nga taonga, me nga kai pake-

   ha kei tona whare hanga i Waipawa e tu ana hei

   hoko.





   TURANGA TERA HOIHO.

   E  MEA  ana a HOURA, kai hanga tera nei,

        ki  nga tangata Maori  o Heretaunga kia

   rongo mai ratou e haere tonu mai ana ki a ia

   nga utautanga tora pai o Ingarani mai. He mea

   whakarite marire e  ia kia hangaia  mai  ano;

   ehara i te mea hanga noa. Ko  te ritenga o te

   utu o ngaware ana.

I    Tuitui tonu ia i te mea pakaru, me ka mauria

   mai ki a ia Heekipiri rori.