TE









                              O     AH      U  R   I R   I.

     "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 11. ]     NEPIA, TAITEI, HEPETEMA   12, 1867. [VOL. IV.

TE KAI HAU KAI A NGATI-

      KAHUNGUNU.

KUA  tu, i roto i nga ra o te wiki

                

kua taha nei, te Kai hau kai a Nga-

tikahungunu  ki  a te Whatuiapiti.

I korerotia e matou i tera nuipepa o

te 15 o Akuhata nga manu kua mate

                                                         O

mo taua kai hau kai. Ko  Tareha,

ko Karaitiana, ko Renata Kawepo,

 ko Paora Kaiwhata; ko  Karauria

 Pupu, nga tangata nana taua Kai

hau  kai: ko te Hapuku, ko Hoani

 Waikato, ko Henare  Matua, ratou

 ko o ratou iwi, nga manuhiri i ta-

 paetia ai nga kai me nga hanga.

   Kaore he tikanga korero o taua

 hui i karangatia ai; engari he whai

 noaiho ki nga ritenga o mua, nga

 ritenga a nga tupuna hei whakanui

 i tona ingoa. I mua  ai i riro i te

 kai maori i te kaka maori anake, ko

 tenei i haere rua i te taha maori i te

 taha pakeha—he takiwa pakeha hoki

 me ana taonga ano. I Omahu, te

 kainga o Renata Kawepo, te tako-

 toranga o taua Kai hau kai. No te

 Parairei o tera wiki i timata te haere

 mai o nga manuhiri tae noa mai ki

 te Turei; i te Wenerei te 4 o nga ra

 o Hepetema nei ka rupeke mai. He

 tokomaha nga  pakeha o te taone i

 tae atu ki reira matakitaki ai Ma-

 wai rawa e korero te atawhai a Nga-

 tikahungunu ki ona manuhiri? E rua

 rau iari te roa o te tahua kai (taewa

 nei), e rua iari te whanui, e ono kete

 nui te teitei o te whakapaitanga ake

 —ko  nga pito me  waenganui o te

 tahua i neke ake te teteatanga. Ko

  runga ake puta  noa ki tetahi pito

  ki  tetahi pito  i  whakatakototia

  ki te peeke  paraoa, ki te  peeke

  huka, ki  te poaka  tinana  kua

  oti te tuaki, ki te  pouaka  ti, ki

  te kaho tupeka, ki te pouaka maati

  tini noaiho: ko runga rawa i uwhia

  ki te paraikete, ki te kaawhe, ki te

  haoro (kaka wahine nei), ki te haata,

  ki te tarau, ki te koti, ki nga kaka

  wahine, ki te piwhi puku tonu, me

  nga kaka maori tu ke, tu ke. Ko

  nga taha manu maua e whitu te kau

ma rima, he mea pupuhi na Ngatika-

hungunu. I waho  o te pa kotahi

rau nga hoiho e tu ana he mea wha-

kauwhi te nuinga  ki te paraikete

ki te haoro; he mea  ano  takitoru

he  mea ano  takiwha nga  kaka

ki runga  ki te hoiho kotahi. Ko

enei kai katoa me nga kahu, me nga

                                             

hoiho ano; hei mea  tapae  katoa

ki te manuhiri. Ahiahi rawa atu o

te Wenerei  kua oti te tapaetanga:

 ko te Taitei he ra taparere ki te ko-

 rero, ki te haka, ki te waiata, ki te

 whakangahau noaiho. Ka mutu ka

 hokihoki nga manuhiri ki o ratou

 kainga.

             O

   E  korerotia ana  tera e tae ki te

 toru mano pauna moni, ki te rima

 mano  atu, te ritenga o enei hanga

 katoa i makaia noatia e Ngatika-

 hungunu ! Mehemea  i waiho ena

 moni hei whakarite mo nga " nama''

 e raru nei a Ngatikahungunu inaia-

                                

 nei penei kua ahua marama ratou i

 tenei takiwa. Akuanei nga pakeha

 kuare ki nga ritenga maori te ki ai,

                                 

 " he ngakau  kore marire no nga

 maori ki  te whakarite i o matou

 taonga i a ratou. Kanui  ano te

 rawa i a ratou, inahoki e makaia noa-

 tia ana. " Koia  ano, akuanei penei

 ai ta ratou whakaaro, a  ka hihiri

 tonu ratou ki te mahi e tamana tonu

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

katahi ka tukua tona atawhai ki nga

tangata o tawhiti. I puta  ai enei

kupu a matou he ako ki a koutou.

Te tikanga hoki o tenei hanga o te

niupepa he whakaatu i te huarahi o

te pono o te tika.





     WHAKAATURANGA,.

          Tari Maori, Poneke,

               Akuhata 12, 1867.

KO    nga tangata Maori katoa o era atu

     takiwa haunga a Poneke e hiahia

ana kia tomo ki roto ki te whare mo nga

Rangatira Maori, i Poneke, i runga i te

tikanga ma te Kawanatanga e utu te

kai, me matua paatu ki te Kai-whakawa

o  tona Takiwa, me  hoatu e ia tana

pukapuka tono mona kia tukua mai ki

roto ki taua whare nei noho ai. Nga

pukapuka tono pera katoa ma te Kai

whakawa  tonu e tuku mai ki Poneke

nei kia whakaaetia, me tuku mai hoki e

ia tetahi pukapuka whakaatu mai mo

nga tikanga e haere mai aua te tangata

ki te korero ki te Kawanatanga. Ka

mehemea  ekore e tukua utu koretia mai

te tangata kahore i puta atu ki a ia te

 whakaae a te Kawanatanga mo  tana

tono kia tukua mai ia ma te Kai whaka

  hoatu ki a ia mehemea e whakaaetia

 aua.

   Te tangata katoa e haere noa mai ana

 me te kore tu maina whakaae a te Ka-

 wanatanga, ka whakaritea mana ano e

 utu tana noho ki taua whare nei, i runga

 i to te utu tikanga.

              Na TE RORETANA.

                W. ROLLESTON.

 £0   te whakapuakanga tenei i te kupu

      a Te Kawanatanga, mo to paanga

 o nga tangata Maori ki nga Whenua i

 Taranaki, ara. o nga tangata kahore nei

 i whakaritea e te Kooti he whenua mo

 ratou no te mea kua roa noa atu to ra-

 tou noho he whenua ke.

   Ko  aua tangata nei, ko etahi ranei o

 ratou i tuku pukapuka ki te Paremete

 o Niu Tireni, he inoi kia whakaarohia

 ano to ratou paanga ki te whenua. E

 ahei aua hoki te Kawana i runga i nga

 ritenga o te Ture te whakangawari atu

 i tetahi ritenga ki runga  atu i ta te

 Kooti i whakarite ai ko etahi o nga

 tangata o te Komiti i whakaritea e te

 Paremete hei hurihuri i nga tikanga o

 taua pukapuka  inoi nei, i mea, engari

 mo  whakaputa e te Kawana, nga rite-

 nga o te mana, kua oti te tuku atu e

 taua Ture nei kia ia. A kua mea  atu

 hoki te Kawanatanga kia whakaputaina

  atu e te Kawana tona aroha ki aua ta-

  ngata nei, kaua ia e takahia ta te Kooti

  i whakaoti ai.

    Na, kua puta rapea te whakaaro a te

  Kawana kia rite tahi te tikanga ki nga

  tangata o te takiwa ki Taranaki kaore

  nei e noho ana ki runga ki te whenua,

              TE WAKA MAORI  O AHURIRI.

      HE PANUITANGA.



Ki nga tangata e whai take ana ki te whenua,

  kia mohiotia ai te wahi me te ra e tu ai tu

  Kooti hei whakana i o ratou take.

NA, he Panuitanga tenei kia mohiotia ai,

    ko te take a nga tangata no ratou nga

ingoa e mau i raro nei ki nga piihi whenua

kua whakahuatia i raro nei. ka whakawakia

a te 21 o nga ra o Oketopa, 1867, e te Kooti

Whakawa   Whenua  Maori, ki Ohinemutu,

Rotorua.

   Ko nga tangata katoa e whai tikanga ana

ki aua whenua me haere ki reira.

   Ka oti te whakawa, ka puta te Karauna

Karaati  ki te hunga i kitea tona tika e te

Kooti; heoi ano, he tino whakaotinga tena;

 ekore rawa e tika kia peke mai tetahi ta-

 ngata ki muri.

                      NA TIKI,

               Kai tuhituhi o te Kooti.

   Kooti Whakawa Whenua  Maori,

     Akarana, Hurae, 1, 1867.





 Ko Hori Haupapa me etahi atu nga

   tangata; ko te Raho-o-te-Rangi-

   piere te kainga, kei te takiwa o

   Rotorua; o Waikato.

   Nga rohe ko Pururu, Tupuaki. Pukunui,

 Nga Kuha-o-Nga  Wherangi. Te Wai patu

 Kakahu. Te  Anapouri, Otukuti, Te Ta-

 puwae, Matai Whakapiki, Opua Ngawha,

 Te Whakaharo-a-te Piere, Nga Ruahine

 Te Iwi Tuaroa. Te Pare-o-Ngaawherangi,

 Te  Onepu, Te  Whikitiki. Tirotiro Wheru,

 Nga Tokarua, Pururu.

 Ko Tamati Hapimana me etahi atu

   nga tangata; ko Rotorua ki Roto-

   maniania te kainga.

    Nga rohe ka timata i te Ponetu-a-Hika-

 peke, ko te Tuhi-a-Hinepare, ko te Puna,

 ko Kakatarae ko Turangiiti, ko te Wha-

 kahoro, ko Mihia, ko Hawaaroa, ko te Piri-

 piri, ko Manawa Paroparo, ko te Horo, ko

  te Hautapu, ko Maru Hiwena, ko te Hape-

  a-Tapae, ko te Tuutu o te Rangi, ko Tawhi

  Ringaringa, ka mutu tera taha. Ko  te

  Ahi-o-Tangaroa, te Ruamatae, te Koro-

  koro-o-Tamarakau, te Atua Whakaniho,

  Papatikhakehake, te Whare-o-te-Ariki,

  Omania  Kakapea, Kawhiu, te rohe ki a

  Tutanekai, te wai tuatahi, te wai tuarua ka

  mutu.



 Ko  Tamati Hapimana me etahi atu

    nga tangata; ko Rotorua  ki te

    Koutu te kainga.

     Nga rohe ka timata i Tapeo   kei te

  moana, ko te Huaki, ko Waipaepae, ko te

  Kohika, ka ninihi i te taha Tonga o  te

  Tuahu  a-te-Atua kote Tupari, ko te Hewa

  o   Paengatu, Huakaramuramu - o - Raka

  Matua, te Taiki o Manakare, ka whakataki

  te Hauauru, Makaa-o-Ruanumokoroa, Pa-

  tetere. Nga Matarae ka mutu tenei taha.

  Ko Tahunapukeko, ko te Tuporo, ko Ma-

  ngakakahi, te pa o Mangungu, Pawhenua,

  Paenangeo. Pungaua, te Tuke Mata, Ma-

nuinoia, te Waihapuapua, Taorua, Waihuka,

Nga Pakanoni, Rahopaka, te ana-o-Ruarau,

ka mutu tenei taha ki te Tonga.



Ko Taimona te Keunga te tangata;

  ko Nga Mahanga kei Rotorua te

  kainga.

   Ka timata te rohe ki te Tonga, kei te

maiaro o te pa o Waiohewa, maro tonu tae

noa ki te awa; te rohe ki te Rawhiti ko te

Mira; te rohe ki te Tuaraki ko te Pohue,

makere  noa ki te moana  o Rotorua, ka

mutu.



Ko Rota Rangihoro me etahi atu nga

  tangata; ko Matawhaura, kei te

   Rotoiti, te kainga.

   E rima ona rohe.



 Ko Rota Rangihoro me etahi atu nga

                              

   tangata: ko Pukeroa, kei Tarare-

   wa Awa, te kainga.

   E rua ona rohe.



 Ko Rota Rangihoro  me etahi atu

   nga tangata; ko Taheke, kei te

   Rotoiti, te kainga.

   He maha nga rohe, ko Whangamarino te

 rohe ki te Tonga; ko te Papa-a-Pareawa

 ki tai nei.



 Ko Henare te Pukuatua me  etahi

   atu nga tangata; ko Tikitapu, kei

   Motutawa te kainga.

   Nga rohe ko Popoiti, Kataare, Tutamau-

  rea, Whitikare, te Patuiwi, te Whakarere,

 te Mako, Hararoa, Tuhi Koraparapa, Po-

  poiti.



 Ko  Hamuera te Kainga Mata me

    etahi atu nga tangata; ko Owhati-

                                     

    ura te kainga, kei Rotorua ki Roto-

    kakahi.

    Nga rohe ko Puanui, Tahunaroa, ko te

  Tawa, te Awa-Kokainga, Moturere, Tima-

  nga, Nga Kowhatutuma, te awa o Puarenga,

  Nga Puna, te pakarutanga o te Kakahu o

  Huna, te Whakapukai-a-Paretare, te Turio,

  Tutaki, te Rakaua, Tuawhenua, ko Hinema-

  Koureure te Mapau, te Rere, Turekare, te

  Mingi, Oporete, Kurangaituku, Totarariki,

  Ngatokaarepe.

                 TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

Manuka, Mangakara, te Waro, te Oha, te

Au-o-Waikato, Otamatutau, Manuka, Motu

Tawa.



Ko  Wikiriwhi te Roro-o-te-Rangi

  me  etahi atu nga tangata; ko te

  Itiawariki, wahi o Papanui, Roto-

  rua, te kainga.

  Nga  rohe ki te Rawhiti ko te Moana o

Rotorua, Hakaipuke, te Rakau, kai te

Moana; kai uta ko te Tutu, te Tapae, te

Ngae, Tupapakurau, Patoetoe, Kererutahi,

Upokoparu, Whakatakerewaka, te Ewe, te

Pukeiti, Okapo, te Waiwaro, te Puku-o-

Wai, ka huri te taha ki te Tonga; te taha

               

ki te Marangai, ko Kumera, te anga Kaka-

hi, te Rekereke, Wharekowhatu, te Huru-

huru, te Hamuti-o-Pare. te Rawa, te Hina-

 makopa, Pukehinahina, te Aputa, te Putahi,

 Wai to Ti, te Putanga, ko Potangotango,

 he rakau kai te moana.





 Ko Wi  te Raro-o-te-Tarahina me

   etahi atu nga tangata; ko Para-

   haki te Tuhingamata, kei Rotorua,

   te kainga.

                         o

   Nga  rohe, te taha ki te Rawhiti ko te

 moana o Rotorua, te taha ki te Tonga ko te

 Huka, te Rahuanui, te Pueto, Pukerimu,

 Rouroututae, te Paeahu ko Kotuku, Paetawa,

 Pariwhaiti, te Tawhituihiti, ko Whatu Ta-

 ngoke, Tirotiro Whetu, Pongahuru, Wha-

 kai ringa Toto, te Anga Kakahi, Arongohei,

 Waiteti, Pokapu, to Moko hakai Puku, te

 Tutu, te Utuhi, te Ngae, te Aputa, Wha-

 kaeke Tahuna, Umu  Tangata, te Parakiri,

 te Iringa-a-Koro, Tutu Rewarewa, te Papa,

 te Kopua, te Whare-o-Mata, Takurahi. te

 Arawaere, Waipouri, Kahakaha, te  Iri-

 hanga.

            TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

6. —Ko   Tomokia, kei te Awa-a-te-Atua,

  E  toru nga rohe; ko Tamaarikinui te

timatanga o te rohe.



7. —  Waipumuka  me   etahi atu wahi kei

  Maketu.

   Kai roto i te rohe kotahi enei piihi.



8. —Ponga  Kawa  kei Maketu Whakawata.

  E  wha nga rohe o tenei whenua.



9. —Tuna   Tarawa kei Otawa.

  He maha nga rohe.



10. —Matataki  kei Pukehina.

  Te  rohe ki te Rawhiti ko Hinemanea, ki

te Rato ko te awa ko Pongakawa.



II. — Otamarakau me  Pukehirea, kei Ma-

   ketu.

  Te  rohe ki te taha ki te Rawhiti ko Pa-

rangia, ka rere ki te Kokomuka; ki te taha

ki te Tonga ko Manawahe, ka rere ki te

awa o Kaituna kei Pakotare; ki te taha o

te Hauauru, ko te awa o Kaituna, ko Kai-

kokopu, puta ki te awa o Waihi.





Ko  Wikiriwhi te Roro-o-te-Rangi

  te tangata; ko Otairoa kei Ma

                   

  ketu te kainga.

  Nga  rohe, ko te taha ki te Marangai, ko

te awa o Ngataro; te taha ki te Hauauru

ko te robe ki to Pererika, tae noa ki to Wi

Ratete, tae noa ki to Makerini; te taha ki

te Tonga, ko  te rohe ki to Te Tuatini, ki

to Eru; te taha ki te Rawhiti ko te Make-

rini.



Ko  Henare te Pukuatua me etahi

  atu nga tangata; ko Ohinearu kei

  Maketu  te kainga.

  Nga  rohe ka timata i Ohineahuru, ka

haere i te hiwi o Owha! aroa, ka haere Oka-

rito, haere Nohonoa, ka haere i te Wai o

Nohonoa, tae tonu ki te awa keri a Maihe,

ka rere mai ki te Taumata o Paroparoaki,

ka tae ki te Puna, ka huri ki tona tima-

tanga ra ano.





Ko Henare te Pukuatua me  etahi

  atu nga tangata; ko Waituna kei

  Maketu  te kainga.

  Nga robe ko te Tumu, Mamaku, te Wa-

ka Rarangu, te Paroa, te Karaka, te Kopua,

Roto  Parera, Rangiuru, Ouhu, Waiari, ka

rohe.





Ko Petera Pukuatua me  etahi atu

  nga  tangata; ko nga  whenua

   enei, ara: —



 1. —Te Arawa  kei Maketu.

   Nga  rohe te awa o Parawai, Marae

Kura, tenei pito o Marae Kura, o Nga-

taro.



2. —Nga-Rangi-a-te-Karu, kei Maketu.

   Nga rohe ko Nga-Rangi-a-te-Karu, Rau-

paroa, Mauawa.

3. —Te  Waitapu me Awaroa kei Maketu.

  Nga  rohe ko Waitapu, whakaeke noa ki

te Taumata, te Rahui, te Takapu, Awaawa,

haere atu tae noa ki runga ki te hiwi, kake

noa ki te huinga o te hiwi Motunga, whiti

noa, haere noa Tirowetu, ka mutu.



Ko  Rota me etahi atu nga tangata;

  ko nga whenua enei; —

1—Ko   te Awa Kaituna kei Maketu.

   Ko te rohe, Karikari, Patuiwi.

2—Tokia   me etahi atu wahi kei Maketu.

  Nga  rohe, he awa, ko te kaunga-a-Pare-

hingai, ko Pangakawa, he awa, ko Motorari

he awa, Whakahaupapa he awa.



Ko  Taiepa te Waiatua me etahi atu

  nga tangata; ko Whare  Kaahu

  kei Maketu te whenua.

   Te rohe kei te taha tonu o te piihi whe-

nua a te Kawanatanga; ko te rohe o tetahi

taha puta noa, he maioro keri nei.



Ko  Retireti Tapihana me etahi atu

  nga tangata; ko nga whenua enei

  ara; —

1—Ko   Motiti kei Maketu.

  He  motu kei waho o Maketu.

2—Pukaingatara  kei Maketu.

   Te rohe ki te taha ki te Hauauru, puta

noa ki te Tuaraki, ko te awa o Kaituna; te

rohe o te taha ki te Pairoa, ko te repo o

Waitepuia; te rohe o te taha ki te Tonga,

ko te Awa-Ngarara, ki te awa o Kaituna.

3—Papanui  kei Maketu.

  Te rohe ki te Taha o te Tonga, ko Mata-

para; ki te taha o te Hauauru, ko te awa o

Kaituna, haere tonu ki te Awa-Ngarara;

ki te taha o te Marangai, ko te Awa-Nga-

rara, ka haere tonu ki Kaikokopu.



Ko Eruera te Uremutu me etahi atu

  nga  tangata; ko Rangiuru te

  whenua kei Maketu.

   Te rohe ka timata i te Matai, ki te taha

ki te Marangai, rera whaka-te Tonga, ki

Rangiuru, ka wahi i waenga i nga pa, a

Puke Karaka, a Rangiuru, ka rere ki To-

hungarua, rere atu ki wai Pungapunga, rere

atu Kakaroa, rere atu Otumokonui, rere

atu Mangurewa.



Ko  Pererika Tauaru me  etahi atu

  nga  tangata: ko  te Rau-o-te-

  Huia kei Maketu te whenua.

   Te rohe ki te Tonga, ko Kawa; ki te

Rawhiti ko te awa o Waihei; ki te Hau-

waho  ko te Repo ko  Nohonoho; ki te

Hauauru  ko te repo ko Waitepuia.



Ko  Hoani Korari me etahi atu nga

  tangata,: ko Pukehina kei Ma-

  ketu te whenua.

   Timata ana nga rohe i te awa o Waihi,

haere tonu ma te Akau i te taha o te moana

                TE WAKA MAORI  O AHURIRI.

a Pukehina, a Ohinepane, ka tapahi atu ki

uta, maro tonu a te Pare-a-te-Rawahirua,

haere tonu te Karaka, haere ki Kaitangata,

maro tonu te Maranga-te-Kauae, ka rere

Whaka-te Hauauru, a te Pararaki, haere

tonu ki Ohaunui, haere tonu ki Whaere, a

maro  tonu ki te Ngutuawa o Waihi, tona

timatanga ra ano.





Ko Rakitu me etahi atu nga tangata:

                                                                 •

  ko  Waitahanuiahei kei Maketu te

  whenua.



  Timata ana te rohe i te Karamuramu, ka

haere ma te hiwi, a te Arawhatawhata, haere

te Tutu, haere te Maioro, haere Rangiahua,

haere te Tuahu, haere Maungatawa, haere

tonu ki te awa o Waiari, haere tonu ma te

awa o Waiari ki tona putanga, ki te awa o

Kaituna, haere tonu ki tona timatanga ra

ano.





  Me be mea kua oti enei whenua te ruri,

ka  kitea nga Mapi i te Kooti o te Kai

Whakawa. Tuturu i Maketu.

HE WHARANGI  TUWHERA MA NGA

           HOA TUHI MAI.



          Waipawa, Hepetema  5, 1867.

KI A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI.

  E  hoa kua tae mai tau whakaatu ki a

matou  mo te nui o to koutou aroha ki a

matou kei mate matou  i te mate whaka-

koroputa i te tinana o te tangata. E wha-

kaae ana matou  kia mahia matou, engari

kaore matou e mohio  ki te takuta mana

matou e mahi. Ma koutou pea e tono mai

te takuta hei mahi i a matou. He wha-

kaaetanga atu tenei na matou na nga ta-

ngata o Waipawa kia tonoa mai he takuta

hei mahi i a matou.

       Na HANITA, na HETA, na RIPATA,

               na matou katoa.

   [I korerotia ano e matou i tetahi nuipepa

i mua atu te tikanga o te Kawanatanga kua

whakamutua nei e ratou te utu i nga taku-

ta rongoa i nga maori. E  mea ana kua

nui te rawa a nga maori inaianei, ma ratou

ake ano hoki e utu i nga takuta rongoa i a

ratou kia rite ki te pakeha. Na, me anga

koutou ki nga takuta noa atu hei mahi i a

koutou—he   tohungatanga kei nga takuta

katoa. Ko te utu mo te mahinga i te ta-

ngata mo te mate whakakoroputa ehara i

te utu rahi—e  5 pea herengi.

          WHARANGI PANUITANGA.

   TENEI TE TAONGA!



TENEI   te taonga kei au e tu ana, ara

  ko  aku tera hoiho, ko aku paraire,

ku te tini noa utu o nga hanga mo te

hoiho, mo te kaata. He  mea kawe

hou mai no Ingarani, naku ano i kara-

nga atu kia tuia mai mo  toku whare

hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.

  E  tuia ana nga tera, me nga mea ka-

toa o te hoiho i tenei whare.

               Na HOURA.





WHAKARONGO  TE TANGATA

          HAERE!

MEA     ake, hei te tuatahi o nga ra o

     Hurae, ka tu tetahi whare Papari-

kauta maku  i tua mai o te arawhata i

Tutaekuri. He ingoa mo  taua whare

ko te POROWINIHERA HOTERA..

Ko  nga patiti o aku pataka (ara nga tai-

epa kai ma te hoiho) kua oti te tiri ina-

ianei—no  Ingarangi mai nga  kakano.

Ko  nga kai o taku whare mo te tangata

haere  ekore  au e pai kia kino, kia iti

ranei—taku  e pai ai kia ora rawa te ta-

ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ko

te WAKA MAORI  nuipepa ka puta tonu

mai ki taku whare hei korero ma koutou.

   Na e mea ana au kia haere mai kou-

 tou ki taku whare whakamatau ai me ka

 haereere koutou ki te taone.



   Haere  mai e whai i te waewae o

         Uenuku  kia kai hoe i te kai.



        Na HEMI AHUONE.

HAERE MAI  KI TE KAI MA

         KOUTOU !



KUA    tu taku whare  taka rohi kei

     pahaki tata mai o te Peeke o Niu

Tirani i Nepia. Ekore e ngaro taua

whare i te tangata haere—he  whare

hou tonu ia, he whare teitei. He nui

nga kai e hangaia ana e au. nga rohi

nei ano, nga keeki hei kai marenatanga,

nga paua, nga kai reka noa atu.

  He  peeke witi (peeke kautahanga

nei) etahi kei au e takoto aua mo te

hoko.

 Haere mai koutou ki te whakamatau, ki

                aku kai.

    Na ANARU PEREEKI,

                    Kai taka rohi.

  Nepia, Akuhata 29, 1867.





   TENEI TE HANGA!

TENEI RAWA ANO TE HANGA!

HAERE     mai  te tane, haere mai te

 wahine, haere mai  te tamariki,

haere mai te katoa, ki te ora mo o kou-

tou waewae!  Ku  au nga  PUUTU

KAHA, te mea  roa, te mea poto; te

mea  matotoru, te mea rahirahi; te mea

utu nui. te mea utu iti: te mea tane, te

mea  wahine. Haere mai tirohia.

   Ko taku whare  kei tetahi taha o te

rori i te ritenga ki te whare hoko rongoa

i Nepia, i ko mai o te Peeke.

        Tikina mai, patua !

             Na te WURU,

                    Kai tui puutu,

             TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

                         ( WHARANGI PANUITANGA. )

   PANUITANGA.



  KI NGA  RANGATIRA o NGATIKA-

            HUNGUNU.

KO MIRA  raua ko RINITE tenei

 kei Nepia nga tino tohunga hanga

whare, me  te mano atu o nga mahi

Kamura—nga   Whatitoka, nga Mata-

pihi, nga Keeti, nga aha noa atu. He

mea uta mai ua maua i Ingarangi ra ano

nga Raka, nga Inihi, nga Titi, me nga

mea rino katoa, mo nga whare e hanga-

ia aua e maua—no  reira i kaha ai, he

mea whiriwhiri mai hoki.

  Ko  te whare o Karaitiana ma i Tau-

pata, i te rori putanga mai ki te taone

nei, na maua  i hanga. Ka  hiahia te

 tangata kia hangaia  e maua   tetahi

 whare mona, ka kore ona moni e pai

 tonu ana maua ki te whenua hei utu.

 Ko ta maua mahi he mahi hohoro, he mahi

                        pai.





   WHAKARONGO  MAI.

 TENEI  au to koutou hoa tawhito te

   noho nei maua ko WIREMU kei te

 WHATAAPUKA. Kai  te hoko tonu

 maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia

 ana e te tangata maori; —ara, he huka,

 he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me

 te mano kai atu.

    Ko nga, kahu; —he koti, he paraikete,

 he tarau, me nga  kakahu tane katoa,

 me  nga kakahu wahine katoa.

    E tangohia ana hoki e maua nga kai

  e whakatupuria ana e nga maori; ara,

 he kaanga, he witi, he taewa, he aha

  noa atu.

      Haere mai ki te tangata, tawhito.

        Na WIREMU  raua ko KENERE.

    Nepia, Pepuere 26, 1867.





   WHAKARONGO   MAI!

  KO   au ra aro tenei ko NOIHU  kei

       Nepia nei ano e noho ana, e hoko-

  hoko tonu ana i te taonga. Kua  tae

  mai koutou ki toku whare, kua hoko

  koutou i aku hanga, kua mohio koutou

  ki te ahua. Engari tenei nga mea hou

  kaore ano koutou  kia kite.

    Ko nga tupeka o taku whare he mea

   kua oti te tapahi, kua oti te mirimiri—

   he huri nana i tapatapahi, e tu nei kei

  roto i taka whare. He tupeka pai rawa,

   he reka; te mate tapahi, te aha—ko te

   puru tonu, kai tonu.

      Kei  tetahi taha o te rori i te Whare

             o te Kawanatanga  i Nepia.

                Na  ERUETI NOIHU.





  TENEI TO TOHUNGA KI TE

         HANGA WAATI!

   KO    au, ko  te tangata e tuhi atu nei

        ki a koutou nga rangatira me nga

   tangata o Heretaunga, ko au tenei ka-

   tahi ano ka tae mai i Ingarani ki tenei

kainga mahi  ai i taku mahi  hanga

Waati, hanga  Tieni, me  te tini atu o

nga mahi  whakapai tangata. No Ra-

nana ra ano toku tohungatanga, no te

Taone nui o Ingarani, te Taone e noho

mai nei te Kuini. Kei reira te huinga

o nga mahi pai, me nga tangata mohio.

Koia  hoki tenei, haere mai tirohia taku

mahi.

   E  nui ana te Waati, te Tieni, te

Ringi, te aha noa atu, kei au e tu ana

hei hoko. Ko  taku whare kei tetahi

 taha o te rori i te Peeke o Niu Tirani i

 Nepia.

               Na PERUA.





WHAKARONGO  MAI TE TA-

     NGATA HAERE HOIHO !

 TENEI au to koutou tangata tohunga,

   ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka

 hiahia te tangata kia haianatia nga wae-

 wae o tana hoiho me haere mai ki au ki

 te tangata hou whakamatau ai kia kite

 koutou  i te mahi pai. Tetahi o aku

 mahi he  hanga parau whenua. Ka

 mahia e au te parau pakaru, anana ! me

 te mea he parau hou tonu !

   Ko  taku whare ko te whare paraki-

 mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE.

 Kua  riro hoki i au taua whare.



    Haeremai   whakamatauria te tangata

                          hou.

       Na WIREMU  ROPITINI.



    Nepia, Pepuere 22, 1867.

  TENEI TE HOKO NGAWARI

           KEI TE TOA O TE



 HUTANA  KAUA KO TE EAWINI.

  KUA     kite koutou i to maua whare

       nui i Nepia kua tomo toua nei i

  te hanga. Ekore  e taea te tatau i nga

  hanga katoa o to maua whare. Kua

  kite ra hoki koutou kore rawa tetahi

  mea e ngaro ana—te mea rahi, te mei.

  paku, te kakahu, te kai, te aha noa

  atu. E  utaina tonutia mai aua i Inga-

  rani o maua hanga i runga i nga kai-

  puke  katoa o rawahi e u mai aua ki

  Nepia. Kua  puta te rongo ki nga

   pakeha katoa o Heretaunga ki te pai o

   nga hanga o tenei whare—ko ta ratou

   whare  hoki ia e mui mai nei ratou ki

   te hoko.

     Ko nga kahu tane e tuia ana i tenei

   whare. Ko  te tangata e hiahia aua kia

   ata tau ki tona tinana he kahu moua

   me haere mai ia ki a maua.



         Haere mai whakamatauria.

            Na te HUTANA  raua ko te

                 EAWINI.



     Nepia, Akuhata 29, 1866.

               TE WAKA MAORI O AHURIRI.

                         WHARANGI PANUITANGA.

     PANUITANGA.



TENEI  au  te tangata tawhito kei te

i   whare hoko i ko mai o te Papari-

kauta o te Kemara i te huarahi putanga

mai ki te taone. Ko te



  WHARE o RANANA

te ingoa o  taua whare. Tenei nga

TERA, nga PARAIREI, nga WIPU,

me nga aha noa atu, mo te tane mo te

              

wahine. Katahi tonu ka  tae mai enei

hanga i Ingarangi. He hanga pai rawa

aua hanga, e iti ana hoki te utu. Engari

ma  koutou ano e haere mai kia kite, kia

mohio koutou.

              Na RAWHE.





E NGATIKAHUNGUNU!    TI-

         TIRO MAI!

 TENEI  nga keihi hanga kei au, he

   mea tae hou mai. Ko  te tangata

 e hiahia ana ki te kai reka, ki te hanga

 pai, me haere mai ki au hoko ai. Kaore

 he mea i kore i toku whare, kua kite ra

 ano hoki koutou. Kua rongo hoki kou-