TE WAKA MAORI O AHURIRI

     "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 20. ]     NEPIA, TAITEI. PAPUERE  6, 1868     [VOL. IV.

HE KUPU ATU  ENEI KI NGA HOA

           TUHI MAI.

TENEI te moni 10s na te Paki o Ohiti, mo te

tau kua hori, kua tae mai. Ko te moni a

Pirika i homai ai hei tango nupepa mana mo

te tau e takoto mui nei me whakahoki atu ki

te mea ka whakamutua to mahi a tu nupepa

i tenei marama.



I TENEI takiwa o te moni kore, o te

rawa kore, e tahuri ana te whakaaro

o te tangata ki nga wahi maori e ora

ai tetahi wahi o to tatou kainga. He

maha nga mahi pera, he ahu whenua,

he whakatupu witi, kaanga, me etahi

 kai atu; he  whakatupu  tarutaru

 patiti nei—he whakatupu poaka te-

 tahi. Tera atu pea te takiwa e wha-

 kaputa ai e matou etahi kupu mo

 aua tu mahi. Ko  tenei e hiahia ana

 matou kia puta he kupu ma matou

 ki runga ki te taonga nei ki te huru-

 huru hipi, ki te mahi hoki a nga kai

 kutikuti. I te Turei, te 21 o Ha-

 nuere kua  hori nei, i te kainga o

 Henere Kata i Waipukurau, ka tu

 te mahi whakakite i te matauranga

 o nga kai mahi ki te mahi pera. He

 mea karanga marire taua mahinga

 na nga pakeha hei whainga ma nga

  mohio kia kite te matauranga o te-

 tahi o tetahi—hei tauiratanga hoki

 mo ia mahi i roto i nga tau e takoto

 mai nei. He moni ano i whakaritea

 ma nga mea i kake te matauranga,

 penei me te purei hoiho nei Ehara

 i te mea  ia mo  te mea  i tere

 tana mahi, engari mo te mea i pai

 te mahi i kore e motumotu te huru-

 huru  me  te hipi. E  wha nga

 tangohanga  moni   i  whakaritea

 ai—te tuatahi (ara mo te mea tino

 matau e £3; mo te tuarua e £2;

 mo te tuatoru £1; mo te tuawha te

 10s. Tokowha nga [takoha i kara-

 ngatia hei titiro-ki te ahua o te ma-

 hi. Nga ritenga o te mahi i wha-

 karitea ai, koia enei—Kia turu nga

  hipi a te tangata e oti' i roto i nga

  kuata haora e toru, ko te tangata i

  kore e oti ona hipi e toru me taka

 ia ki waho  o te whainga; ekore e

 rua tapahanga i te wahi kotahi, kia

 kotahi ano tapahanga o te kutikuti

 marakerake   kau te kiri o te hipi;

kia kore e motumotu nga huruhuru,

kia kore e maumauria hoki; ko te

whakatuwheratanga, o te huruhuru

me kuti ake i roto; ko nga waewae

kia ata oti marire; ko te kiri kaua e

motu. E korerotia ana no te otinga

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

ai tatou ki te hoiho pai. Ka kite te

tangata ka mate tana hoiho i te pu-

rei ka whai ki nga tami pai hei wha-

katupu hoiho pai mana. He  pena

ano  hoki ki nga hoiho mahi, to

kaata nei. Ma  te tohe a te tangata,

tetahi ki tetahi, ki runga  ki nga

mahi, ka nui haere te matauranga a

te katoa ki nga mahi whakawhai-

rawa  i te katoa. Koia hoki me te

huruhuru hipi, ka kino te mahinga,

ka motumotu ka  paruparu, ekore e

whai utu ki Ingarani ekore hoki e

whai rawa te tangata nana nga hipi,

ekore  e taea te utu i ona kai mahi

me nga reti o te whenua i haere ai

nga  hipi. Ka  mimiti te wai i te

matapuna  o te awa, mimiti tonu ki

waho; ka maroke i te putake o te

rakau, maroke   tona atu ki nga

manga  o te kauru, a ekore e whai

hua  hei kai ma nga manu rere i

runga. Heoi, kia kaha koutou nga

tamariki maori ki te ako mahi ma

koutou, kia tae ki tera mahi whainga

i a Nowema ka  kitea te tohunga-

 tanga o koutou.



    HE PANUITANGA

 Ki nga tangata e whai take ana ki te whenua,

    kia mohiotia ai te wahi me te ra e tu, ai te

   Kooti hei whakawa i o ratou tahe.



 NA, he Panui tanga tenei kia mohiotia

 ai, ko te take a nga tangata no ratou

 nga ingoa e mau i raro nei, ki nga

 piihi whenua kua tuhia ki raro nei

 ka whakawakia a te 11 o nga ra o

 Maehe, 1868, e te Kooti whakawa

 whenua  Maori, ki Kereitaone, Wai-

 rarapa.

   Ko  nga tangata katoa e whai ti-

  kanga ana mo aua whenua me haere

  ki reira.

   Ka  oti te whakawa, ka puta te

 Karauna  Karaati ki te hunga i kitea

 tona tika e te Kooti; heoi ano, he

 tino whakaotinga tena; ekore rawa

 e tika kia peke mai tetahi tangata

 ki muri.

                  Na TIKI,

            Kai tuhituhi o te Kooti.

 Kooti whakawa whenua Maori,

   Akarana, Nowema 27, 1867.



  Ko nga ingoa o nga tangata no ratou nga piihi, me

        nga piihi whenua, me te Takiwa hoki.

  Marakaia, me  etahi. Matapihi, Ruama-

       hanga.

  Hoera Whakataha, me etahi atu. Puka-

        roro, Wairarapa.

  Hoera  Whakataha, me  etahi atu. Nga

       Puku, Wairarapa.

  Wereta Kawekairangi, me etahi atu. Ha-

        haia, Wairarapa.

Wereta Kawekairangi, me etahi atu. Te

     Wharaurangi, Wairarapa.

Wereta  Kawekairangi, Waikekeno, Wai-

     rarapa.

Wereta  Kawekairangi, me etahi atu. Te

     Unuunu  (Black Point) Wairarapa.

Mikaera  Maru, me etahi atu. Te Puahi,

     Wairarapa.

Mikaera Maru, me  etahi atu. Hinewaka,

      Wairarapa.

Raniera Roimata, me etahi atu. Opuakiao,

      Waiohine.

Matiaha Mokai, me  etahi atu. Te Ahi-

     kouka, Greytown.

Ihaia  Te  Whakamairu, me  etahi atu.

     Maungarake.

Anaru  Te Harawira, me  etahi atu. Te

     Aruhe  o pohatu, Wairarapa.

Hone   Turiri, me etahi atu. Mangapio

      (175 acres). Wairarapa.

 Reta Naera, me etahi atu. Waipupu  (64

      acres), Wairarapa.

 Karamana  Patuai, me etahi atu. Ngo-

      ngore, Wairarapa.

 Kerehi Tamaitiheke, me etahi atu. Wai-

     rarapa (630 acres), Motuwaireka.

 Eruini Te Kopa, me tetahi atu. Maunga-

      rake, Wainuioru.

 Ihaka Te Ao, me etahi atu. Okawa, Wai-

      rarapa.

 Matire Piripi, me etahi atu. Te Powhatu

     me Te Uru o kakite, Greytown.

 Marakaia, me etahi atu. Tarunaruna, Mas-

      terton.

 Te  Manihera Rangitakaiwaho, me tetahi

     atu. Potakakuratawhiti, Ruama-

      hanga.

 Te Manihera Rangitakaiwaho, me etahi atu.

     Te Iringa o te Whakamana, Ruama-

      hanga.

 Akenehi  Ngatuere, me etahi atu. Ma-

      ngaakuta, Ruamahanga.

 Karaitiana Korou, me etahi atu. Te Ore-

       ore (part of. ) Masterton.

 Marakaia, rue etahi atu. Te  tonga o Te

       Oreore, Masterton, Wairarapa.

 Hera Te Ata, me  etahi atu. Takamaitu,

      Taueru.

 Ihaia Whakamairu, me  etahi atu. Te

      Ngutukoko, Maungarake, Wainuioru



  Ko nga whenua kihai i oti i tera whakawa-

                  kanga.

  Ko nga ingoa o nga tangata no ratou nga piihi, me

       nga piihi whenua, me te Takiwa hoki.

  Riwai Tamati, me  etahi atu. Te Ara

      Wahi  a nga Pukeriki, Papawai.

  Matire Piripi, me etahi atu. Tahorahina,

       Waiohine.

  Matiaha Mokai, me etahi atu. Tahora-

       hina, Waiohine.

  Riwai Tamati. Hautawa, Papawai.

  Wiremu Tutere, me etahi atu. Ngawaka

      a Kupe, Huangarua.

  Wiremu  Tutere, me  etahi. Te  Matia,

        Waiohine.

  Hamiera, me etahi. Matapihi.

  Tamaitiheke, Te Kerehi. Te Matai Kai-

       rangi Taueru.

               TE  WAKA  MAORI O AHURIRI.

Ihaka Te Moe, me  etahi. Akura, Mahi-

     taone.

Erihapeti Whakamauru. Akura, Mahitaone.

Pene Kopuawhio. Akura, Mahitaone.

Te Waka  Tahuahi. Ongaha, Ruamahanga.

Tiaki Turi, me etahi atu. Te Wakaapaua,

    Maramamau.

Wi  Paraone, me  tetahi. Opaki, Waira-

     rapa.

 Wi Paraone, me  etahi atu. Kaikokirikiri,

      Mahitaone.

 Hirini Herewini, me etahi atu. Waipapa,

      Wainuioru.

 Patoromu Te Apatu, me etahi atu. Kai-

      hoata, Wairarapa.

 Patoromu Te  Apatu, me etahi atu. Ta-

      whirmatea, Wairarapa.

 Patoromu Te Apatu, me etahi atu. Wai-

      karaka, Wairarapa.

 Tapatu, me etahi atu. Ngatahuna, Tau-

       eru, Wairarapa.

 Te Paea, me  etahi atu. Whakataki, Wai-

      rarapa.

 Mikahere  Te Tau, me  etahi atu. Te

       Paerau, Wairarapa.

 Mikahere Te Tau, me etahi atu. Pukaki.

       Wairarapa.

 Matire  Piripi, me etahi atu. Huangarua,

      Greytown.

 Hemi  Kohea, me etahi atu. Te Ranga,

       Wairarapa.

  Mikahere Te  Tau, me etahi atu. Te

       Wharetotara, Featherston.

  Mikahere  Te  Tau, me etahi atu. Wai-

       papa, Wairarapa.

   Mehemea  kua oti enei whenua te

  ruri ka kitea nga Mapi i te Tari o

 te Upoko Kai ruri Poneke.





      PANUITANGA.

  HE whenua enei ka whakawakia e

  te Kooti Whakawa Whenua  Maori

  i nga takiwa me nga kainga kua

   whakahuatia i raro nei—he mea api-

  ti ki era panuitanga.



  Nga  tangata, ko Karauria Pahura me etahi

       atu. Ko  te whenua kei Mangaheia

       Tolaga Bay.

     Ka whakawakia i Turanganui a te 9 o

  nga ra o Maehe 1868. Ko te Mapi ka ki-

   tea i te Kooti Kai Whakawa Tuturu  i

   Turanganui. Ko  nga rohe kua taia ki

   roto ki te Kahiti.



   Nga  tangata, ko Tamati Matangihia me

        etahi atu. Ko te Tawapatu ki te Ka-

       ki kei te Mahia te whenua.

     Hei te 4 o nga ra o Mei 1868 whaka-

   wakia  ai i te Wairoa, Ahuriri. Ko tetahi

   pito tenei o te Tawapata  kihai nei i oti i

   tera whakawakanga. Ko te Mapi ka kitea

   i te Kooti o te Kai-Whakawa Tuturu i te

    Wairoa.

   Na  te Kai- Whakawa o te Kooti i mea kia

       taia.

  NGA RUA MAHINGA WARO.



I PANUITIA e matou i tera nupepa o te 21 o

Maehe i te tau kua hori nei te matenga o

nga pakeha e 600 i roto i nga keringa koora,

waro nei—i mate i te kaanga o te au i roto

i te whenua. I whakaaturia i reira te ahua

o taua hanga, o te au o roto o te whenua.

He  hanga ia e puta mai ana i roto i nga ana

o te ngakau o te whenua—nga wahi e maku

 ana, e hauku ana, e kore ana e puhia e te

 hau, e kore ana e whitingia e te ra. He

 mea ka taua hanga ki te pa mui ki te rama

 (raite nei)—e  rite ana  tona ahua  ki te

 mamaoa, ki te ao e rere nei, engari kaore e

 kitea ana e te kanohi. Ka ka taua hanga i

 roto i nga rua keringa waro me te kanga o

 te paura te ahua; ka tonu atu ki te waro,

 e kore e poka wawe—ko nga kai keri i te

 waro, matemate tonu. He  hohonu rawa

 aua rua i te mahinga a te tangata. He

 maha nga huarahi i roto, anga atu anga mai

 i te mahinga a te tangata ki to whai i nga

 uaua, ara i nga ara, o te ngakau o te waro

 e takoto haere ana i roto i te whenua. He

 mea ano he hawhe maero te hohonu o aua

 rua. Ka  titiro te tangata ki roto pouri

 kerekere ana—rere ake ana te whakama-

 taku. Na, he mate ano tenei i roto i te-

  tahi o aua ruai Ingarani (Ferndale Colliery)

 —na   tenei meera i muri nei i kawe mai te

 rongo. I te 8 o nga ra o Nowema kua hori

  nei ka ka taua rua i te ahi—mate nga tangata

  i rotu kotahi rau e ono te kau. Kai te

  kohikohi moni nga pakeha ma nga wahine

  pouaru me nga tamariki pani, kua mate nei

  nga tane me nga matua i roto i te rua. E

  inaina noa ana te tangata ki tana ahi waro,

  te mahara hoki he tangata te utu i taea ai

  —he  wahine pouaru, he tamariki pani.





 HE WHARANGI  TUWHERA MA NGA

          HOA  TUHl MAI.

                Waipaoa, Hanuere 1868.

  Ki A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.

     E  hoa, he tuhi atu  tenei ki a koe kia

  whakamaoritia taku korero mo te whenua

   e takoto nei ki te Tapairu, kia kitea e nga

  hua pakeha me nga hoa maori. E ta kua

  he te ruritanga o ta matou whenua. Kaore

  matou i mohio kowai ranei te tangata nana

  i tono ki te mahi. Ki  ana mai na te

   Kooti. Muri  iho i te Kooti tuarua ka ma-

   hi ano taua tangata; ko te mahi he mahi

   poka noa, kaore e tae mai ana ki a matou

   —na  reira i he ai. Ko te tika ko ta Piri-

   hea e takoto nei i waenganui o te pa maori

   e mau nei ki Waipaoa  whaka-te rawhiti,

   ka ahu whaka-te tonga, mau atu ki te Hi-

   naki, ka mau ki Waitatahoata, kati i konei

   whaka-te-rawhiti. Ka mau atu ki Nga-

   puratewaka, mau  atu ki te Wai-o-Hiria,

   mau atu ki Tupokonui raua ko Tupaka,

   ka whati i konei ka ahu whaka-te-hauauru

   ka rere i runga it te tahuna e takoto nei i

   roto i Waipaoa. E ta, ko te mahi a te kai

   ruri e takoto he ana, kaore i rere ki runga

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

i te rohe ki a te Kuini—e takoto ke ana te

rohe ki waenganui o to matou whenua. E

ki ana ka tuturu te rohe o nga Karauna

Karaati kei reira—e ki ana a Erueti, tama

a te Hemara. Ka ki atu au " kaore e tika,

engari me whakawa. " Ki ana mai a Eru-

 eti ekore e kaha te whakawa. Ki atu ana

a hau  "ki te mea e takoto he ana ka kore

e kaha te whakawa ?" Ko tetahi he o te

mahi  a taua tangata ko  te kore e tika i

runga i ta te Kooti i whakarite ai, kaore i

tae atu ki Tupokonui te mina kotinga ki a

te Hapuku—i  peke noa iho i waenganui o

to matou wahi.

       Na HETA TIKI raua ko HANITA.

   [Kaore matou e mohio ana ki te whenua

e korero mai nei korua. Mehemea he whe-

 nua e meatia ana kia korerotia ki roto ki te

Kooti Whakawa   Whenua  apopo ake nei,

 hei reira ia te tika ai. Ma koutou e ata

korero ki te Kai Whakawa o te Kooti. ]



           Te Aute, Hanuere -27, 1868.

 Ki A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.

   E  hoa, tenei te kupu mau e tuhi ki te

 Waka  Maori. Tenei nga hoiho e rua kei

 toku kainga e tu ana—e rua, ue rahopoka

 anake. Ka te kau ma rua marama me te

 hawhe e tu ana i konei. Ki te kore tonu e

 taea mai enei hoiho e te tangata nana ka

 whiua e au ki te pauna a enei wiki e haere

 ake nei. Ki te kore ranei, maku o kawe

 haere ki nga kainga kia kitea ai e te tanga-

 ta nana.

               Na  RENATA TE PUKUTUTU.

   [Engari me kawe e koe aua hoiho ki te

 pauna kia tika ai. Koi ki noa te tangata

 ke nana. ]



    HE KAIPUKE PAE KI UTA.

 TENEI te mate kua pa mai nei ki Nepia—he

 kaipuke pakaru, ko te \_\_  te ingoa. I te ahiahi o te Ratapu, te 3 o

 Pepuere  nei, ka pa te whakarua. I te

  weheruatanga, haere ake ki te ata, kua tino

 kaha rawa te hau—ko te ngaru o te moana

  i waho me nga hiwi o uta nei te teitei. Pa

  rawa taua marangai kua rere tetahi o nga

  kaipuke nui i tu i waho, ko te Teone

  Paniana (John Bunyan) te ingoa, kua tomo

  i te huruhuru—ka ora tera, mehemea i taki-

  taro iho kua mate. Ko tetahi ko te Etiu-

  nga i rokohanga e te marangai, ki hai i ata

  oti te utauta i nga huruhuru ki runga—

  kotahi mano e iwa rau nga peeke kua tae ki

  runga. I te kahanga rawatanga o te hau

  raua ko te ngaru i roto i te po ka ngaro te

  ihu o te kaipuke i te wai e huri haere ana i

  runga i te kaipuke. Mau tonu taua kai-

  puke  ki ona  haika (punga nei), a ka

  tae ki te wha o nga haora o te ata—katata

   ki te awatea—katahi ka motu tetahi o nga

  mekameka. Ki hai i roa ka motu ano hoki

   ko tetahi, katahi ka tere haere te kaipuke

   ra. Whakamatau  noa nga pakeha i runga

   kia whakakoripiripitia ki waho ki hai i taea

   i te nui o te ngaru raua ko te hau. Katahi

ka whakaanga mai te ihu ki uta ka whaka-

heke haere mai, u rawa ki te one ki te rite-

nga ki Keteketerau—te wahi i pakaru ai

tera kaipuke a te Raiara  Paraite (Royal

Bride) i te tau 1863. No  te Ratapu te

putanga o te marangai i pae ai tera kaipuke,

no  te Ratapu ano hoki tenei marangai i

mate ai tenei kaipuke. Ka tika he ingoa

mo  taua one ko Keteketerau—tena  hoki

kua tokomaha nga tangata e ketekete ana e

 tangi ana ki ona taonga kua ngaro i reira i

 te pakarutanga o tera kaipuke, o tenei hoki.

 No te ekenga ki uta ka rere tetahi tangata

 matau, tangata toa, ki roto ki te wai ka kau

 ki uta me te taura—ko tetahi pito o taua

 taura i herea ki tetahi o nga kurupae o te

 kaipuke. Ko  te ara tena i haere ai nga ta-

 ngata i ora ai—me te "ara whaiti a Tamatea"

 o mua i u mui ai ki uta nei. Ki hai i roa e

 takoto ana ki uta ka hinga nga rewa, muri

 tata iho ka pororere te kaipuke i waenganui,

 takoto atu anu te ta be wahi ke, me te po-

 ngaihu he wahi ke. Awatea rawa ake ka

 pakaru katoa i te nui rawa o te tai—paepae

 takoto haere ana nga maramara i te one, po-

 tapota noa. Haere rawa atu nga pakeha ki

 te tango mai nga huruhuru ki uta kua kino

 katoa - e 50 tonu nga peeke i taea. Kai te

kapi katoa te one inaianei i te huruhuru e

takoto haere ana i tetahi puta noa puta noa.

He kaipuke nui rawa tana kaipuke he kai-

puke pai rawa. Ehara i te hanga ake te

maumau o te taonga-o te huruhuru, o te

kaipuke tonu. Hei rongo kino tenei mo

 \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_

              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

  Ko  te Kawana hou tenei kua tae mai ki

Po Neke  nei, ko Kawana Hori Powena

tona ingoa. Na te tima na te Ahuriri, i u

mai ki Nepia  i te ono o nga ra o tenei

marama, nana i kawe mai te rongo ki konei. •

   Kia kotahi te nupepa i muri atu i tenei

ka mutu  tenei tau; ka tae hoki ki te tima-

tanga o Maehe, te marama i timata ai te

mahinga o tenei tau o te tau wha. Kaore

matou  e mohio ana, tera e mahia atu i te-

 tahi tau tera e whakamutua tonutia ranei

 inaianei. Ko te tau anake kua hori nei ta

 te Kawanatanga i whakaae ai hei homai-

 tanga moni  ma  ratou mo   te mahinga.

 Mehemea e puta ana te whakaaro o te ta-

 ngata maori ekore pea e mutu—ko  tenei

 tera e mutu. " He huru te manu  i tau

 ai. "



 TENEI! TENEI!! TENEI!!!

 TENEI te take o te tohungatanga kei a

 maua!   Ko  te tangata e hiahia ana

 kia hangaia  paitia tona tera me anga

 mai ki a maua. Ka  tukua mai e te

 tautaia tana tera pakaru, tana aha ranei,

 kia tuia e maua ekore e taro ka oti, to-

 na otinga me te mea hou tonu te kaha.

    Tenei kei a maua nga Tera hei hoko,

 nga  Paraire, nga Kipa, nga Wipu, nga

 aha atu. Ko to maua whare kei te taha

  o te Peeke o Niu Tirani i Nepia nei.

    * Haere mai whakamatauria.

       Na KAHIKOROWI raua ko POIHI





 HAERE  MAI KI TE KAI MA

           KOUTOU!

  KUA    tu taku whare  taka rohi kei

       pahaki tata mai o te Peeke o Niu

  Tirani i Nepia. Ekore  e ngaro taua

  whare  i te tangata haere—he whare

  hou tonu ia, he, whare teitei. He nui

  nga kai a hangaia ana e au, nga rohi

  nei ano, nga keeki hei kai marenatanga,

  nga pana, nga kai reka noa atu.

    He  peeke witi (peeke kautahanga

  nei) etahi kei au e takoto aua mo te

  hoko.

   Haere mai koutou ki te whakamatau ki

                    aku  kai.

     Na ANARU PEREEKI,

                       Kai taka rohi.

    Nepia, Akuhata 29, 1867.





    TENEI TE TAONGA!

   TENEI te taonga kei au e tu ana, ara

   ko aku tera hoiho, ko aku paraire,

   ko te tini noa atu o nga hanga mo te

   hoiho, mo te kaata. He  mea kawe

   hou mai no Ingarani, naku ano i kara-

   nga atu kia tuia mai mo toku whare

  hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.

     E tuia ana nga tera, me nga mea ka-

   toa o te hoiho i tenei whare.

                Na HOURA.

  TE KIRIOPATARA TIMA.



HE   tima hou tenei e rerere atu ana

      i Nepia ka rere ki te Wairoa, ki

Turanga, ki hea atu, i roto i nga wiki

katoa, hoki tonu mai hoki. E mea ana

nga tangata uaua kia waiho tonu taua

tima hei tima mo konei ki te manaakitia

e nga tangata, ara ki te hoatu ho utanga

mo runga, ki te eke hoki ratou ki runga

haereere ai.

   Na, te utu mo te tangata haere ki te

Wairoa  ka hoki mai hoki  ki Nepia i

runga tonu i taua tima ka kotahi pauna

te kau herengi. Mo te haerenga  ki te

 Wairoa kaore te hoki mai ka kotahi tonu

 pauna. Nga utu mo te tana hanga e rua

 pauna moni mo te utanga ki runga.

  Kuti te haere i raro i te whenua te

      tangata haere, i te mate ngenge i a kou-

       tou.





 E NGATIKAHUNGUNU! TI-

          TIRO MAI!

 TENEI  nga keihi hanga kei au, he

  mea tae hou mai. Ko te tangata

 e hiahia ana ki te kai reka, ki te hanga

 pai, me haere mai ki au hoko ai. Kaore

 he mea i kore i toku whare, kua kite ra

 ano hoki koutou. Kua rongo hoki kou-

 tou ki  te whakatauki na; —" Haere

 mai e whai i te waewae o Uenuku kia

 kai koe i te kai. " Koia hoki  tenei, e

 rite ana au ki a Uenuku  o te Rangi.

 Ekore e taea te tatau i nga hanga o toku

  whare. E taea ranei te tatau i te kiri-

  kiri o  tatahi ?  Ko  te rite hoki  ia.

  Engari me haere mai kia kite.

   Me haere mai me "te whakapuru ki tahi

        ringa, me te patu kitahi ringa. '"



               Na TATANA.

 WHAKARONGO  TE TANGATA

          HAERE!

  MEA     ake, hei  te tuatahi o nga ra o

       Hurae, ka tu tetahi whare Papari-

  kauta maku i tua mai o te arawhata i

  Tutaekuri. He ingoa mo  taua whare

 ko te POROWINIHERA HOTERA

  Ko  nga patiti o aku pataka (ara nga tai-

  epa kai ma te hoiho) kua oti te tiri ina-

  ianei—no  Ingarangi mai nga kakano.

  Ko nga kai o taku whare ma te tangata

  haere  ekore au  e pai kia kino, kia iti

  ranei—taku  e pai ai kia ora rawa te ta-

  ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ko

  te WAKA MAORI  nuipepa ka puta tonu

  mai ki taku whare hei korero ma koutou.

    Na e mea ana au kia haere ma? kou-

  tou ki taku whare whakamatau ui me ka

  haereere koutou ki te taone.



    Haere mai e whai i te waewae o

           Uenuku  kia kai koe i te kai.

         Na HEMI AHITONE.

               TE WAKA MAORI O AHURIRI.

WHAKARONGO  MAI TE TA-

     NGATA HAERE HOIHO!



TENEI au to koutou tangata tohunga

 ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka

hiahia te tangata kia haianatia nga wae-

wae o tana hoiho me haere mai ki au ki

te tangata hou whakamatau ai kia kite

koutou  i te mahi pai. Tetahi o aku

mahi he hanga parau whenua. Ka

mahia e au te parau pakaru, anana ! me

te mea, he parau hou tonu !

  Ko taku  whare ko te whare paraki-

mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE.

Kua  riro hoki i au tana whare.

 Haere mai whakamatauria te tangata



      Na WIREMU ROPITINI.

  Nepia, Pepuere '22, 1867.



   PANUITANGA.

 Ki  NGA  RANGATIRA o NGATIKA-

            HUNGUNU.

KO   MIRA  raua ko RINITE tenei

    kei Nepia nga tino tohunga hanga

whare, me  te mano atu o nga mahi

Kamura—nga   Whatitoka, nga  Mata-

pihi, nga Keeti, nga aha noa atu. He

mea uta mai na maua i Ingarangi ra ano

nga Haka, nga Inihi, nga Titi, me nga

mea  rino katoa, mo nga whare e hanga-

ia ana e maua—no  reira i kaha ai, he

mea  whiriwhiri mai hoki.

   Ko te whare o Karaitiana ma i Tau-

pata, i te rori putanga mai ki te taone

nei, na maua  i hanga. Ka  hiahia te

 tangata kia hangaia  e maua  tetahi

 whare mona, ka kore ona moni e pai

 tonu ana maua ki te whenua hei utu.

 Ko ta maua mahi he mahi hohoro, he mahi

                   pai.



 TENEI TE HOKO NGAWARI

             KEI  TE TOA O TE

 HUTANA RAUA KO TE EAWINI.



 KUA    kite koutou i to maua whare

      nui i Nepia kua tomo tonu nei i

 te hanga. Ekore e taea te tatau i nga

 hanga katoa o to maua whare. Kua

 kite ra hoki koutou kore rawa tetahi

 mea e ngaro ana—te mea rahi, te mea

 paku, te kakahu, te kai, te aha noa

 atu. E utaina tonutia mai ana i Inga-

 rani o maua hanga i runga i nga kai-

 puke katoa o rawahi e u mai ana ki

 Nepia. Kua  puta te rongo ki nga

 pakeha katoa o Heretaunga ki te pai o

 nga hanga o tenei whare—ko ta ratou

 whare  hoki ia e mui mai nei ratou ki

 te hoko.

   Ko  nga kahu tane e tuia ana i tenei

 whare. Ko  te tangata e hiahia ana kia

 ata tau ki toua tinana he kahu moua

 me haere mai ia ki a maua.

        Haere mai whakamatauria.

         Na te HUTANA raua ko te

               EAWINI.

   Nepia, Akuhata 29, 1866.

      PANUITANGA.

KUA   HAERE   ke atu i te 2 o nga

     ra o Hanuere  1867 i Nepia, te-

tahi hoiho kohinahina raho poka; ko

te parani kei te pakihiwi katau, he

penei  MNU   he tera ano i runga i te

ngaronga. E  maharatia ana kua ahu

taua hoiho whaka-te-taha ki Ohiti. Ko

te tangata mana e kawe tana hoiho ki

a NOA te HIANGA i Ohiti ka utua ki

te pauna moni kotahi. Na PAATI.





   WHAKARONGO  MAI.

TENEI  au to koutou hoa tawhito te

noho nei maua ko WIREMU kei te

WHATAAPUKA. Kai  te hoko tonu

mana  i nga hanga me nga kai e hiahiatia

ana e te tangata mauri; —ara, he huka,

he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me

te mano kai atu.

   Ko nga kahu; —he koti, he paraikete,

he tarau, me nga kakahu  tane katoa,

me nga kakahu wahine kama.

   E tangohia ana hoki e maua nga kai

e whakatupuria ana e nga maori; ara,

he kaanga, he witi, he taewa, he aha

nua atu.

     Haere mai ki te tangata tawhito.

       Na WIREMU raua ko KENERE

   Nepia, Pepuere 26, 1867.



HE  PANUITANGA  KI NGA RA-

 NGATIRA  O HERETAUNGA.



 PENEI  ka tu taku whare hou i te rori

  e haere mai nei ki Nepia i te taha

 ki waho atu o te whare paparikauta o

 te Kira—hei toa hoko Parau, Rukuruku,

 me nga mea ahu whenua katoa. Tetahi,

 ko nga mea katoa ino te hoiho to kaata,

 ino te kau to terei hoki; me nga mea

 rino katua mo te hanga whare, mo te

 taiepa, mo te keeti, mo te aha noa atu.

 He tini noa atu hoki etahi mea kei au e

 takoto ana, he Toronaihi, he Naihi noa

 nei, he Kani, be Waru kamura, me nga

 mea katoa atu o te mahi kamura. Tera

 hoki etahi hanga tu ke kei au e tu aua, e

 kore e taea te whakahua.

   No  taku tahuritanga ki tenei mahi

 ki te hokohoko ka ki au kia pai he

 hanga ki taku whare kia ngaware hoki

 taku hoko. Na, kua pono; kua  kite

 katoa nga pakeha o Nepia i te pono o

 taku ki. Tenei taku hanga hou ka tata

 te tae mai i Ingarani, he mea tapahi

 tarutaru kai hoiho nei. Kaore ano kia

 kitea he  hanga pera i tenei kainga;

 katahi ano ki au nei—he hoiho maua e

 to haere i waenga.

     Me haere mai "koutou ki te whakama-

  tau, ki taku whare, a ka kitea ti koutou te he o

  te taonga ka noho atu.

        Na PARAKIRINI TAKIPATA.





  He nea ta na HEMI WURU, i te whare ta o te Haaki

   Pei Herara, ki Nepia, i to Taitei i nga rua wiki

   katoa—tena rua wiki, tena rua wiki