TE











     "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 4. ]         NEPIA, TAITEI, HUNE 6, 1867. [VOL. IV.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA

           TUHI MAI.

TENEI kua tae mai te reta a Matene Ruta o

Rangiwhakaoma, e ki ana kia hoatu he nui-

pepa ki a raua ko Tangatakino ma raua e

utu. He  kupu kau ta raua e homai ana, he

moni  i kore. Me kohikohi raua i to raua

kainga i roto i nga tangata kia rahi mai he

moni, kia mau ai hoki ta matou mahi i te

nuipepa.

  Kua tae mai nga moni te 10s a te Paki o

 Owhiti.

   Tenei te 10s. a te Mina kua tae mai.

   Tenei ano te reta a Toha mo te matenga o

 Pitiera Kopu. Engari  kua taia ano i tera

 nuipepa te matenga o taua tangata, na reira

 i kore ai e  taia taua  reta inaianei. Ko

 te panui  ki roto ki nga nuipepa pakeha

 kua oti.



 HE ora noa nga pakeha o Tutaekuri

 me o ratou taonga i nga waipuke

 kua taha nei, tetahi i nga ra whaka-

 mutunga o Mei, tetahi i nga ra tima-

 tanga o Hune. E kiia ana kaore ano

 he waipuke kia penei i tenei kainga

 o mua iho. Ka tu te tangata i runga

 i nga hiwi i Nepia nei ka titiro atu

 ki nga parae i Tutaekuri, i Pakohai,

 i Waipureku, me te moana nui tonu

 te ahua. He  maha nga hipi kua

 mate i te wai. Kei te one i ko mai

 o Hukarere e tawhetawheta ana nga

 tinana, na te wai i kawe ki waho ki

 te moana, a paea ana ki uta takoto ai.

 Engari nga kau he ruarua nga mea i

             

 mate. Tokorua nga tangata i rongo

 ai matou kua mate—he pakeha teta-

 hi, he kaumatua maori tetahi. En-

 gari nga taiepa he nui kua pakaru.

 Kei nga wahi katoa o te whenua e

 taika ana nga pou, me nga waea hoki

 (nga rino taiepa nei) he maha noa atu

 nga tana kua riro—tera e taea atu ki

 Rangiwhakaoma  (ki ko atu ranei)

 mehemea ka honoa kawhakamarotia.

 Ko  nga rori, puta tou atu ki Wai-

 pukurau, ki hea atu, kua kino katoa,

  kua kore  e haere te kaata—ko  te

  hoiho me ka haere he ora noa. Ko

  nga arawhata kua pakaru etahi, kua

  riro rawa atu etahi. Ko te arawhata

  i Waitangi kua pakaru rawa. Ko te

  arawhata i Tutaekuri e tu ana ano,

  engari kei waenga moana noa e tu

  ana—ko  te poro ki waho nei i keria

  rawatia e te wai te tuwhenua a ma-

hue atu ana te pereti i ro awa tu noa

ai. Mahara noa ekore e tae te wai

ki runga rawa ki te one i te Awapu-

raho; engari i tae ano—tae rawa ki

roto ki te whare paparikauta  e tu

ana ki reira. Kaore ano he rongo o

te Wairoa, o Mohaka, o etahi kainga

i tawhiti, kia tae mai—engari kua

mate  ano pea o reira tangata i te

waipuke. Ko Petane i ngaro katoa.

Kotahi te tupapaku maori kua kitea

ki reira—kua ahua pirau. Ko tetahi

ia o te ope o te Rangihiroa i mate i

te whawhai a te Pereiha i te taki-

wa o  te riri ki Omarunui. Na te

wai i keri te tanumanga i te taha o

te awa, horo ana, riro ana mai nga

tupapaku. I mohiotia ki te mata i

tona poho. Tanumia ana e nga pa-

keha i muri nei.

   Ko  Tareha raua ko Karauria e

whakapaitia ana e matou mo to raua

kaha ki te whakaora i nga pakeha o

 Tutaekuri. I te nuingarawatanga o

 te wai, ka ngaro katoa te whenua,

 ka hoe mai raua i Pawhakairo i runga i

 o raua waka erua ki te whakaora i nga

 pakeha, ki te kawe nga taonga ki

 nga wahi tairanga. Erima te kau

 ma whitu nga tangata i runga i teta-

 hi waka, e rua te kau ma rua i teta-

 hi, i te hoenga mai. Tae rawa mai

 kua puta nga pakeha ki nga wahi

 ora i a ratou. Kotahi tonu te wha-

 nau i mau tou ki ro whare, ko Te-

 whari te ingoa (Jeffares); kei raro

 mai  o Waitanoa   to ratou kainga.

 Katahi ka hoe atu nga waka ki reira

 ka mauria mai te wahine me nga

 tamariki tokowha. Kua rongo ma-

 tou ko Paora Kaiwhata te tangata

 kua  mate i Moteo. Hurihia ana

 tona kainga i te wai, ngaro nga kai,

 nga  whare nga aha. Kotahi, rau

 ona peeke witi kua kino, kua maku

 i te wai; te utu o tona uauatanga ka

 makaia apopo hei kai ma te poaka

 —ka  nui te hemo kai o tena iwi.

    Otira tenei ano nga painga o te

 waipuke; he whakamomona  i te

 whenua, he tahitahi i nga ngarara

 ki te wai. Me  kore te waipuke nei

 kia  kotahi tonu tau ki muri kua

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

ngaro rawa to tatou kainga i te whe,

i te aha noa, i nga tau paki nei—a

ekore rawa e toe i a ratou te paku

kai, te paku aha.

  E  whakaaroaro ana nga pakeha

kia mahia nga awa  kia mau ai te

wai  ki roto—kia  kore  e hurihia te

whenua i nga wa o te waipuke. I

mahia ano etahi awa kino rawa i

etahi whenua, a pai ana. Tera ano

hoki e taea enei awa te hanga. No

te moni  pea te kore. Ki te ai he

moni, ko  te aha i kore e taea e te

moni ? Ka  rongo hoki koutou ki te

waiata a Pehi.

 He moni te hanga pakeha i taka ai ki uta.

  Na, he moni nana i whakaatu mai

ki  au te ara  ki tenei kainga i te

moana roa; a ma te moni hoki e wha-

kapai nga whenua wai na—ki te ai

he moni ano ia.



  TE HUI I TE WAIROA.

I TERA nuipepa o te wiki kua hori

nei i tae ake to matou korero o te

Wairoa  ki te 3 o nga ra o Aperira—

mutu  ana i reira i te korero a Karai-

 tiana. Ko  tenei katahi ka korerotia

 te roanga. I te Taitei te 4 o Ape-

 rira ka timatatia te korero e te Ma-

 karini, ka ki: —

   Tenei te korero i korerotia e Kopu ina-

 nahi, ko tona mate. Rapu ana maua ko te

 Ritimona inanahi—erua nga wahi i kitea ai

 e maua. Ko te nuinga o te whenua me

 whakahoki ki  a koutou ki nga  maori

 Kuini. Engari ko te wahi mo nga hoia i

 rawahi e puritia ana (Katahi ka whakata-

 kina e te Makarini nga rohe o nga wahi

 erua e puritia ana i te Waiau haere ki Wai-

 keri Taieke, ki hea atu—i te Wairoa tetahi

 haere ki Mangaaruhe, ki Mangapoiki, ki

 hea  atu, kaore matou e  ata mohio ana. )

 Heoi ano nga wahi i aro ai matou i te Ru-

 nanga i Po Neke ko enei wahi erua—no te

 mea  kaore i tino taumaha te he o te Wairoa.

 Ka  noho tenei te Ritimona i tenei wa hei

  titiro ki enei nga korero. Ka  rite aua

  wahi, heoi ano mo konei. Engari tera ano

 he kupu maku ki a Taiepa mo waho. Ko

  tenei ka rite enei wahi kaore he whakaaro

 atu o te Kawanatanga. Ma koutou e mea

 kia noho tahi koutou ko te Hau Hau e pai

  ana. Kaore  matou  e pai kia noho atu te

  Hau Hau ki etahi iwi. Ka kore e noho i a

  koutou me noho i runga i au—i te pakeha.

  Heoi te korero.

   Kai runga ko TAMIHANA HUATA,

  minita nei, ka karanga: —

    Ko au te tangata e pupuri ana i te whenua

  e ki na koe. E rua ano ena piihi pau katoa

  te whenua i a koe. Haere atu ki te Waiau,

  he wahi paku o te Waiau e toe ana. Kaore

  au e pai kia noho tahi maua ko nga hoia—

  tera te wahi e puta ai te he i a maua ko te

  hoia. Engari hei te Putai te hoia noho ai.

  Te mea  e pupuri nei au i a koe, kia kaua

  tetahi wahi paku o tenei kainga e riro i a

koe. Engari mehemea i riro i tena tikanga,

he Hau Hau katoa, penei me riro i a koe.

Kaore  he pini kotahi, kaore he hoiho i riro i

a ia, i te Hau Hau, i tenei kainga. Whana

atu matou ki te patu i te Hau Hau, oma

tonu i nga kainga katoa i riri ai—horo atu

ana ki Waikato. Ka riri matou nga maori

i Waikari Moana ka mate i au te Hau Hau

 he kotahi koe te pakeha i reira. Te mau-

nga o te Tuetini i Waikari i te pakeha, he

kohuru  tena. I kiia e koe e te pakeha kia

mate, na ka mate.

   Katahi ka  tikina e te  tangata

na  ka  whakatakina  mai  te  riri

i Waikato   i te Kingitanga, haere

mai ki Heretaunga—ka  ki ehara i te

mea  tiki atu nana. Ka whakaputa

ki te ahua o te Atua Hau Hau e

 korerotia ana e ona akonga; ara he

 Atua ako ki te reo pakeha, he Atua

 kaha ki te riri; no konei riro atu ana

 te tangata o te Wairoa i runga i te

 ahuareka—koia  tenei i  hui ai te

 Wairoa ki te Hau Hau. Muri iho

 no te matenga o te tangata ka kitea

 te kino o te Atua. A, ka  korero

 tonu te tangata i konei, ehara i te

 mea noho noa haere atu nga tangata

 ki te Hau Hau, he mea tiki mai na

 etahi iwi—no konei ia ka mahara

 kaore he wahi whenua  e riro i te

 pakeha. Heoi, tera te roanga o ana

 korero mo te kore anake o te whe-

 nua e riro. Ka mea; —

   Me  noho te kapehu (compass) i te ko

 o te kaipuke—kaua e homai ki waenganui,

 koi mahue atu etahi tangata ki muri. Ka

 tohe koe kia noho te hoia i waenganui o to

 waka ina a waenganui o te waka ko tera taha

 kua riro marama i a kue. "

   Hei konei ka tu ko te RITIMONA

 ki runga, ko etahi enei o ana ki: —

   E  he ana nga whakaaro o  Tamihana.

 Ehara  tenei i te hui hei kimi i te tika, i te

 he, i te peheatanga atu o te Hau Hau—

 engari he whakarite ia i ehea wahi o te

 whenua e riro i te Kawanatanga. No te

 moa  kua oti noa atu i te Runanga i Po

 Neke me riro nga whenua o te Hau Hau.

  Kiore au  i haere mai ki konei ki te titiro

  ki nga whakaaro o te tangata mo te rironga

 o te whenua. Te ahua o nga korero o Ta-

  mihana, i korero nei, ehara i te ahua korero

  o te minita o te Rongo Pai o te Atua—

  engari he ahua minita Hau Hau. Ki te

  kore e oti inaianei nga wahi o te whenua hei

  riro, akuanei hei te tunga o te Kooti Wha-

  kawa Whenua  ka raruraru; akuanei tipo-

  kapoka ai te mahi a te tangata, tanu wahi,

  tana wahi—na  he tino raruraru tona otinga.

  He mea atu tenei na matou ki nga rangatira

  maori kia awhinatia mai matou ki runga ki

  tenei mahi kia kore ai taua raruraru. Ki

  te mea he tangata hapai a Tamihana i te

  marietanga me rere mai ia ki runga i a ma-

  tou; ki te kore, kei a ia ano. Ki te kore

  ia, tetahi tangata  atu ranei, e  pai ki ta

  matou, me haere ia ki te Kooti kia riro mai

  tana wahi e riro mai ai. Koi mea a Tami-

  hana e hiahia ana te Kawanatanga  ki te

              TE WAKA MAORI  O AHURIRI.

tango i tona whenua ake. Heoi ta te Ka-

wanatanga  e hiahia ana, kia uru mai nga

tangata ki te whakatika i nga raruraru o te

whenua—ia  wahi ia wahi, o ia tangata o ia

tangata.

  Ka whakahokia e TAMIHANA: —

E kore i a hau e neke wawe atu,

Tenei aku mahara kei te ruru me he kete

I taku whanaketanga  i te itinga, i te kore.

  Ka  tika kia whakahengia mai e koe aku

korero. Engari me  whiriwhiri mai e koe

nga kupu e he ana. Ehara i te mea iti te

whenua  kia peneitia te korero. Tae tonu

mai koe  i te ra inanahi, mea ana mai koe

kia oti tonu i tenei ra. Ka kore koe e pai

ki aku korero, kawea atu e koe ki te Ru-

nanga nui ki Po Neke; ka kore ki reira

kawea atu ki Ingarangi rawa. Ko te mea

paku nei ko te hoiho i ata whakawakia e

koe, ko te whenua kia peneitia ? Ahakoa,

mau e ki mai he minita Hau Hau au e pai

ana—nau  i pena. Mau  e kawe  atu ki

Waikato, ki Taupo, (nga whenua o te take

o te kino) i reira kakari ai.



   Ka korero a PIKI  i konei ki a

 Tamihana—otira  ekore e o aua ko-

rero ki te nuipepa nei. Muri iho ka

tu ko te Hapimana, he taina no Ta-

mihana, ka ki: —

   Te mea i korero ai au he pouri ki toku

 whenua ka  riro i a koe—otira  kaore i a

 koe, engari i te Hau Hau. No maua anake

 ko Meri Karaka te whenua nui i roto i tena

 wahi ka riro i a koe. Mau ma taku tuara

 e ui mai ki au, "kei hea nga wahi o te Hau

 Hau ?' na, ka riro i a taua. Ko tenei, wha-

 katika ana te Hau Hau ki te ki mai ka

 riro i a ia taku whenua; patua ana e au,

 ka mate—mahara  ana au kei au ano taku

 whenua. Ko tenei kai te whakatika mai

 koe taku tuara kai te patu ano koe i au.

 Kua mahara ano  au i te ruritanga hei riro-

 nga ano tena mo te whenua. Me mutu mai

 i te Waiau, i Mangaaruhe, Waikari Ta-

 heke, taku e korero ai. E  mohio aua au

 tau whenua e tuku mai koe maku, ina

 tonu te rahi. Kaore, ki  ta nga tupuna

 tana tuha mai, ana! puta noa, puta noa!

   Tera atu te roanga o ana korero.

 Ka korero te MAKARINI, ka mea: —

   He tika tau tangi ki to whenua. Taku

 e ki ana ko te whenua o te Hau Hau kia

 riro. Ko to wahi me whakaatu mai e koe.

 Engari kaua e apo noa i nga wahi o te Hau

 Hau. Ekore tenei e tika. E whai haere

 ana te whenua i te Hau Hau, ma te Ka-

 wanatanga e whakahoki nga  piihi a te ta-

 ngata. Ki taku whakaaro no te Hau Hau

 anake te whenua puta atu ki Waikari. E

 mahara ana au e iti aua enei wahi e rua ka

 ki nei au kia riro i au. Engari kia hohoro

 te whakaoti kia  we te mutu  tenei raru-

  raru.

  Kai runga ko MARAKI KOHEA: —

  E tu ra to tira he kau whakaariki kia whai

     atu au i muri i a koe.

  Kei whea to ara e haere ai koe ?

 Ko  te Wairoa ra e takoto nei kia marama te

      titiro i te tai o Karewai i waho.

  Hoake rawa nei he ngakau haere !

  Ka taukuiatia, ka uru te whakama.

  I whakatika ake au kia mohio koe me to

hoa he  piihi noku tenei i tenei taha o te

Wairoa i roto i Kauhoroa. Tenei ano pea

au te moe nei, tenei ano pea taku whariki

te kumea nei e koe. Kua ki mai koe ki

au i mua ko te Putai he wahi mo nga hoia

—na  te Hapimana raua ko tetahi tangata i

whakaae tuatahi, muri iho au ka whakaae.

Ko Kauhoroa, ko Mangapoiki, noku—me

waiho i au. Me ki mai koutou ki a matou

kia tikina ki raro patu ai i te take o te he,

hei utu mo  o taua tupapaku. Ma kou-

tou ano e patu he utu mo o koutou tupa-

paku, ma matou e patu he utu mo o matou

tupapaku. Ko ena whenua hei i akoe, ko

enei whenua hei i au.

  Hei konei ka korero ano a TAMI-

HANA, ko tana tohe tonu. Ka utua

e te MAKARINI: —

   Katahi au ka rongo i tenei hui nei i a

 Tamihana te whenua katoa. Ina koe e ki

nei kia whakahe  ki au  korero. Taku

whakaaro kua he katoa au korero. Ina te

 he, kotahi tonu tou arero, erua nga wahi—

 ko te whakapai ki te Hau Hau, ko te wha-

 kapai ki te Kawanatanga. Kaore hoki i

 marama i au ko koe anake te rangatira o te

 whenua  katoa, kaore he wahi  i te iwi.

 Kaore hoki au e tae ki te titiro i nga rohe

 o te Hau Hau, o te taha Kuini. Heoiano

 te korero i tika ko te korero a tou taina a

 te Hapimana. Ki taku whakaaro me waiho

 mana e whakaputa a korua korero.

   Ko etahi anake enei o nga kupu a

 te Makarini, he roa ke atu ana ko-

 rero—kaore  i mau  i a matou i te

 turituri o te tangata. Katahi ka tu

 ano a Tamihana ka korero ano. Ka

 ki me wehewehe ana korero kia ki-

 tea te he o tena kupu, o tena kupu.

 I muri i a Tamihana ko IHAKA

  WANGA: —

   Kaore  koe i whakarongo ki taku ki.

 Kiia ana  e au i mua  kia whakarerea te

 mahi o te Kingi. Kaore he aha o te pake-

 ha ki a tatou. E mahara ana au ehara i te

 tango he a te pakeha i to tatou whenua.

 He tango tika mo o taua he. Ka kino a

 Waikato, ka kino a hea atu, ehara i te pa-

 keha—no  te maori ano. Kaua tatou e haku

 ki te pakeha, me haku ki a taua ano. Tiro

 atu nga tangata maori e hohonu ana te he

 o te Hau Hau  tomo tonu atu—ana! ka

 mate ko te Wakana!   Ko tenei taha o te

 Wairoa  e tuku  ki te moana. E  ki nei

 taua  no taua  to taua ora—kaore, no to

 taua tuara 110 te pakeha. Mehemea i mate

 taua ka riro tenei whenua i te Hau Hau.

 He  ki noa atu tenei, mau e kore e rongo, e

 taea hoki te aha. Inahoki e ki nei te pake-

 ha ko enei wahi e rua kia riro i a ia—e pai

 ana. E ki nei ia mana e whiriwhiri to wahi

 —e  pai ana. Ko  koe e whai ana koe kia

 rua matenga mo taua. Kaore te Kawana

 e tete ana. He ki noa tenei—inahoki ka

  roa te korero nei.

   Ka patai a Tamihana: —" Kowai

 te tangata i kohurutia e te Hau

 Hau  i konei i riro ai matou hei utu?"

 Ka  karanga  atu a Karaitiana: —

 " Ko  koe tonu. He ui aha ano

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

tau ?  Na, ko te Wakana  e takoto

na. "  Ka kotia mai e Tamihana, ka

karanga: —"  Ko Opotiki te kainga i

kohurutia ai. Kaore au i te aha mo.

reira. " Ko  Karaitiana ano: —

   Kati ra. Katahi hoki au ka tu ake ki te

korero. Kei a koe te tikanga mo te kainga,

mo  te iwi ano hoki. Ka mate nga tangata,

ka mate ano hoki te whenua—koia hoki i

tika ai te tohe a te pakeha. Pera hoki me

toku whenua me nga kainga o Ngatihineuru

—he   teina, he tuakana, he matua noku,

 kaore aku waha atu ki te whenua; kai te

 pakeha te whenua. Na kei a ia te tikanga,

 mana e titiro ki nga morehu, mana e wehe

 tetahi piihi mo ratou. Na koia hoki tenei,

 ka rere koe ki runga ki to whenua pupuri

 ai ko te mea tena a te pakeha e tohe ai. He

 hui nou i a koe anake te whenua, kaore i te

 Hau Hau. Kai te putanga mai o te ritenga

 Hau Hau ka kiia e koe hei tangata mou te

 Hau Hau. No  reira koe ka pupuri i te

 whenua kia riro ai mau e wehe mona, mo te

 Hau Hau. Kua rongo au kua hoki ki Wai-

 kato tetahi wahi o tona whenua e te pakeha

 te whakahoki. He  hapa ki au ko etahi

 wahi kia riro, ko te Wairoa kia mau.

   Kai runga ko  HENARE PO-

 TAE; —

    Tenei ka tu ake. I haere mai ki te tangi-

 hanga, me tangi—i haere mai ki te korero,

 me korero. He penei tonu aku whakaaro

 me  tangata nei, me a Karaitiana,. He wha-

 kama  taku ki a koe, no te mea ehara tenei

  i te mahi a te minita. Engari me waiho to

  taina kia korero i a korua korero. Kua oti noa

  atu tenei ritenga, te riro o te whenua. Kaore

  i te tangata kotahi te whenua—he maha

  nga tangata e uru ana. Me whakaaro mai

  koe ki au i toku kainga, kua titorea e au

  ki waenganui. (Ka karanga mai a Tami-

  hana i konei, " A, nau tonu tena ") Taku

  whakaaro kai te mataku te Hau Hau ki te

  haere mai ki konei korero ai; he mataku

  koi riro tona whenua, koi riro ia i nga wahi

  o te Kawanatanga noho ai. Me whakatika

  mai nga rangatira Hau Hau ki te whakaatu

  i ona wahi. Kaore be pakeha i tae mai ki

  toku kainga riri ai. Mehemea i kore nga

  pu me nga paura me nga tangata o te pa-

  keha hei tuara moku, penei kua hinga au i

  to Hau Hau. Na kua riro oku whenua i te

  Hau Hau. Na, me whakamutu e koe te

   korero—-me haere koe ki muri kohimu-

   himu: xi. Kaore au i hapa i te Wairoa—na

   Kahungunu katoa taua.

    Ka karanga mai a TAMIHANA; —

    " He kohuru a te Wakana, he ko-

  huru te Tuetini. " Ka  karanga atu

  te Ritimona o Nuhaka; —" Me wha-

   karere e koe tena korero. No taua

   tahi te Tuetini. "

    Ko HOTENE  o Ngatiporou; —

     Ki taku whakaaro erua nga piihi; ko to

   te Hau Kau, ko tou hoki. Mou ano tou

   piihi, ko to te Hau Hau mo te Kawana. Ko

   te Tuetini. ehara i a mana i mate ai. Ko

   taku ki ko Ngatiporou, ko Rongowhakaata,

   ko te Uriwera, ko te Whakatohea, nana i

   whakakino  tenei kainga a te Wairoa kia

mate. Ko ta matou whakaaro ki te mau

he tangata no koutou me whakaora. I hara

ano koutou ki to koutou na kainga.



  I konei ka tu a Paora te Apatu

ka whakatika  ki te matenga o te

Tuetini; ka whakaae ki te korero a

Hotene he  tika kia mate aua iwi.

Ka  korero ano a te Hapimana, taina

o Tamihana ka ki; —

   Ekore hoki au e aroha atu ki tena Hau

 Hau. Nona te timatanga o te mate—nona

te mutunga. Hei aha maku   hoki tena

 Hau Hau ? Ko  tenei kua ki mai koe te

 pakeha kia hoki mai ki au aku piihi, ma te

 Kooti e whakatika nga rohe—e  pai ana.

 Heoiano nga mea nui i roto i tena piihi ka

 riro nei i a koe ko maua ko Meri Karaka.

 Akuanei ka mahia e te Kooti ka kitea ina

 taku piihi, ina taku piihi, ina hoki ta te

 Hau Hau—he  wahi paku hoki ta te Hau

 Hau. Ko tenei mau e tango—ka tika hoki

 to ki kia whakahokia mai aku piihi.

   Kai runga ko MERI KARAKA,

 wahine a Kopu; —

   E  te Makarini, whakarongo mai. Ka

 korerotia e au aku korero o nanahi. Ko

 nga piihi hei i a koe, ko Ohio te robe, Tu-

 taekuri, Ramotu, Wairere, te rohe atu, te

 mutunga. Ki te mea kaore koe e pai ki

  tenei piihi, a ka torea e au i Pakohai, Po-

  hatu Nui, Whataroa, Matukuhia, to Rahui,

  Manuoha, te Ahititi a Makoro, Huiarau,

  haere mai ki  Waikare  Moana, Parahaki.

  Ma  tetahi tangata e korero atu tetahi wahi.

  Heoi ano taku korero ki a koe. Na, ko

  tetahi taha hei tunga mo to waewae, ko

  tetahi taha hei tunga  mo toku  waewae.

  Hei upoko mo te taha ki a koe, mo te taha

  hoki ki au, ko te Ahititi te taha ki a koe

  ko Mangapohatu te taha ki a hau. Ko (e

  mutunga tenei o ngarehe o nga kainga o aku

  tipuna, o taku tuatua, oku hoki. He tika

  ano, i te tangata ware tona kainga—i  au

  katoa te mana o te whenua, puta noa, puta

  noa. I muri nei na te Hau Hau i whakahe

  —na  nga mokai mahara kore nei.

    Heoi, mutu ana nga korero o taua

  ra. No  te Parairei, te 5 o Aperira,

  ka korero ano. Na PITIERA Koru i

  timata. Ka  whakatakina e ia nga

  rohe o te whenua hei tuku ki te pa-

  keha. Katahi ka ki; —

     Na te pakeha i ki ka rohea te taha ki te

   Wairoa. Na, me moni hei whakahokinga

   ki te tangata e pai ana ki te moni. E whitu

   aku piihi i roto i Kauhoroa. E toru ki au,

   e wha e tukua ki te pakeha mo te he o te

   Hau Hau—mo nga Hau Hau o Kahu ma

   tuku ki Kurupakiaka, nga Hau Hau katoa.

   Koia tenei ka tukua o maua piihi ku Maihe

   ki te pakeha. Ko  te taha ki te iwi ki a

   Matawhaiti, kaore au e marama ki tenei.

   Ko  te taha ki a Reta, he kore noaiho tera

   te korero. Tenei whenua ka riro nei, to-

   korua tou maua ko Maihe. Ki taku wha-

   kaaro me tuku katoa atu—ki te tokomaha o

   nga  tangata, ka puritia nga piihi etoru. Ko

   tera whenua i mahue atu i au i Waitahora

   ma  Ngatikahungunu e tomo ki roto korero

   ai. Ko te utu o te he o te Hau Hau, ke

    enei piihi ewha.

              TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

  Ka tu ko HAMANA TAIEPA; —

   Kaore he whiringa o to matou korero i

roto i tenei korerotanga. Inahoki nga

ritenga o mua—he  kui tuku whenua  te

Makarini, ho kai tuku whenua hoki nga

maori. Na ka tohe au ki a koe ki te taha

ki te Wairoa. Ko   te taha ki Kopuatoto

e riro atu ki a koe—o te Hau Hau  ona

wahi. Kei Taiki, kei Tawataporangakau

kei tera taha o te Wairoa tena kainga—ka

rohe mo nga Hau  Hau  ano. Kei tenei

taha o te Wairoa ko Poukura, ko te Maru-

maru, hei Kaiwhitikitiki mutu mai ai. He

kai tuku whenua anake te mahi o tenei ra.

Ka  whiti ki tenei taha o te Waiau ekore e

mau i au—riro moni kore ki a koe. Ko

te kaha o te whenua, kotahi tou; ko te tan-

gata e uru ana ki roto, he maha. Te Kai-

whitikitiki, te Marumaru, hei a koe—te

wahi i au tupapaku, Tomo mai nga Hau

Hau  o te Rawhiti, o te Whakaki, o hea atu,

ki  roto ki ena piihi. Ko  nga kainga e

whakahuatia nei e au kei te Hau Hau, koi

au. Heoi ano, ko te puku o to whenua ka

riro i a koe. Kanui tou mohio ki tu wha-

 kanoho ki roto ki te takapu o te whenua

 kia whatoro ai tou ringa ki tetahi taha, ki

 tetahi taha. Heoi  ano ta matou ki ki a

 koe inanahi—ko tenei ka mutu, koi whaka-

 roa noa te korero.

  Ka tu ko te te WAKA Tura no te

iwi o Kopu, o Ngatipuku; —

   Ka tika to korero. He wahi iti te wahi

 e ui atu nei ki a koe. Ko Taporangakau

 kei roto i nga wahi e ki na koe. Maka e

 tiki nga Hau Hau ki runga i taua wahi

 whakanoho ai kia riro ai taua wahi mehemea

 i mahue i a koe.

   Katahi ka whakahe taua koro ki

 te tuku a Hamana, ka mea mana ano

 te tuku. A  ka ki ki te riro i a Ha-

 mana te tuku taua whenua, mana

 hoki ta Hamana wahi i waho e tuku.

 Katahi ka tu ko MARAKI  TO-

 HEA; —

   Ka  tika to korero e Ha. Kotahi rawa

 te wahi ka tu atu nei au ko te taha ki Pu-

 tanui, ki Taurangakoau—i  au i reira, i a

 Meri Karaka, i a Rawinia te Kawhitau.

 Ko ena kainga me tuku mo te he o te Hau

 Hau. Ko nga whenua katoa e kiia nei kia

 tukuna, noku aua whenua, no te Hau Hau

 hoki. Ko nga piihi i au i tera wahi, i tera

 wahi, kaore au e pai kia whakanohoia te

 ingoa o te Hau Hau ki runga. Kia mohia

 koutou  e whakatauria nei e au—he Hau

 Hau  etahi o nga tangata, he noho noa iho

  etahi.

   Katahi ka korero ko Ihakara, te

 tama a Kohea, e tohe ana me tipo-

 kapoke te whenua te rironga—kaua

 e  riro puku. Muri  iho ka tu ko

 TAMIHANA  TARUKE no Nuhaka,

 ka ki: —

    He ki naku ki a korua ko Maraki, kaua

  korua e ki ma  korua anake e tuku i te

  whenua tae noa ki te maunga. Taku

  mohio iho kei au te tikanga o tera maunga

  —maku, mau, e tuku ki te pakeha. Ehara

  au i te tahanga ki te whenua—lie tuturu

tou au no te whenua. No reira au ka ki

ma tatou tahi e tuku ki te pakeha. Me-

hemea  ka toroihi au. kaore he whenua, e

riro mou tena Hau Hau. Kia karakia tou

ko au ki te Hau Hau katahi ka riro.



  Kai runga ko PAORA RANGI-

WHANGA, e whakataki ana i nga iwi

Hau  Hau, e whakatika ana ki ta

Tamihana Taruke tana korero. Ka-

tahi ka korero ko te  RITIMONA,

rangatira o te Kawanatanga nei, ka

mea: —

  Me  whakapuaki e au tetahi kupu hei

whakamarama i te korero nei. Kua marama

ano ra i a Pitiera nga piihi mo te riro. Na,

e pai ana te Kawanatanga ki nga piihi kua

whakaritea mai e nga maori, engari he moa

kino ki a ratou te tautohetohe a te tangata

ki nga wahi e mahue ana. Ko nga wahi e

riro ana, e riro ana mo te he o nga Hau

 Hau o nga hapu katoa; ko nga piihi hoki

 e mahue ana, e mahue ana mo nga hapu ka-

 toa—ahakoa  hapu nui, hapu iti ranei. Ki

 te whakaaetia nga piihi kua karangatia nei,

 me hoki mai a Piki ki konei ata whaka-

 haere ai nga piihi a te tangata. Na ki te

 oti tenei, me nga mapi hoki o ia wahi, o ia

 wahi, penei kua kore he raruraru me ka tu

 te Kooti ki konei. Ma te Kawanatanga e

                                                                                                      O

 utu te ruritanga o nga piihi o ia hapu, o ia

 hapu.

  Ko MAHIE KAIMOANA: —

   Kaore au e pai kia kapea atu nga Hau

 Hau ki ia wahi, ki ia wahi. Kaore e tika

 kia utua te Hau Hau ki tera wahi, ki tera

 wahi—kia  kotahi ano te piihi. Mehemea

 i mato au i te Hau Hau, haore hoki he whe-

 nua e mahue ki au i a ia, i te Hau Hau,

  Kai runga ko MARAKI KOHEA: —

 E  tata rawa au te rere ki Waikawa ki te

      Whaititanga,

 Ki to rau takahia te toka i a Tama ki kaiponu

      kino ra;

 Koi maru a tata mai ki uta nei—

 Ai rawa he Maiori.

   E  ta ma ka whakaae  au ki ta koutou

 roherohetanga. Kaporo ano te rangi o te

 uaua ko te ra inanahi. Katae ki te ra o te

 Kooti ka homai ki au aku wahi.

 E  hika ma e, i paea mai au ki te tatou totara,

    e i—

  Koi tao, kai puta atu oku nei mahara ki te

     roto a Kahi,

  Ki te kai ra e, e hopoa mai nei kei ngaua te

      hope.

   Ka  mutu  te waiata a te tangata

                                                                  

 nei katahi ka  whakapapa  ki ona

 tupuna, ki nga iwi mahi kai mana,

 kia mohiotia he tangata  tetere ia—

 kia waiho  mana anake  e korero te

 korero. Hei konei ka tohe raua ko

 Tamihana Taruke—he  tangata tetere

  tetahi, he tangata tetere tetahi ki ta

 raua  nei ki. Katahi  ka korero a

 Ihakara  te Haeata, taina a Kohea.

 He  whakaae  tana ki te tikanga a

 Kopu, a Tamihana Taruke, a Maihe,

 a Hamana  hoki, kia riro te whenua.

 Ka  whakaotia, e Pitiera Kopu  te

  korero; ka ki " ka oti nei te korero

                TE WAKA  MAORI  O AHURIRI

heoi ano. " Ka korero hoki te Hara-

wira Tatere. He  whakatika tana

ki te rironga o te whenua " mo te

toto kua maringi. " Katahi  a KA-

RAURIA Puru ka tu ki runga, ka

mea: —

   He kimikimi noaiho, he hurihuri noaiho,

ta koutou i nga wahi o nga hapu, o nga

Hau  Hau  hoki, i te ra inanahi, i tenei ra

hoki. Te tirotiro koutou i te mahinga ki te

tieni i mua, ka whakakore. I Ienei rangi i

te taenga mai o te Makarini kaiahi koutou

                  

ka korero. Mehemea i makaia e koutou te

tieni ka tika ta koutou whakakahore. Tena

ko  tenei i tukua e koutou kia ruritia te

whenua, na mapia ana e te pakeha. No te

whakatuwheratanga o te mapi inanahi kia

penei he korero ma koutou, —' Ae ! Ae !

Hipi! Hipi! Hurei!' Ku  whakaae au ki

tenei tangata te pakeha hei rangatira muku.

Koutou, nga Hau Hau o konei, ekore kou-

tou e kaha—ka  mataku koutou. No te

kitenga i te rangi o te Kooti ka ki koutou

kia hoki ano ki to koutou whenua. Ka-

hore ! To  koutou  whenua e korero nei

koutou, kaore mo  koutou—kua   oti i te

mapi o te Makarini. Me riro koe i au ki

Heretaunga hei tangata moku.

                        O                         O

  Whakatika ana ko TAREHA; —

   Koia ano kei a koe. E tika ana tau ra-

pu, tau patai, mo to whenua i tu ra inanahi.

Whakarongo  ake au ki te korero inanahi, i

tenei rangi hoki, a katahi ka mohio ake

kaore he korero mo tenei paparanga e noho

nei. He whakatau noa ake tenei i te hanga

 kua tae mai ki tenei whenua. Kaore he

korero, mehemea i pona to ahua me a Tami-

hana korero inanahi katahi ka korero. Ta-

ku pouri e pouri nei an mo to whakakino i

 tou taonga i te Hau Hau—ara  to kinga

 kaore he whenua o to Hau Hau. Tetahi

 wahi o taku pouri, mo to whakapaunga o

 nga wahi  erua—tetahi tatarawahi, tetahi

 tatarawahi. Engari ki taku kia kotahi ano

 te wahi e pau, ko tetahi taha anake—araro

 o te Wairoa puta noa ki runga, kia taha ta-

 hi ai. Ko ta koutou waowao, e waowao nei

 koutou, mo nga piihi, hei aha ? He whenua

 hoki mai ano kia tatou kia penatia ai.

  Kai runga ko te WARU, Hau Hau

 nei, e korero ana ki a Tareha; —

   Korero mai e taku hoa, korua ko ta taua

 tamaiti. Ka tika ta korua korero mo te

 he o Ngatikahungunu e noho nei. Anga

 ana ki te kimikimi i te whenua—ko te ho

 tona ko te kimikimi i te whenua hei utu

 moku. He aba ai i kimikimitia ai te utu

 moku ?  Kaore he whenua o te Wairoa i

 ngere i au (i kore i au). Te tuku ai tetahi

 taha o te Wairoa puta noa, puta noa, hei

 utu moku—ara mo oku matua ka ngaro atu

 na, me oku whanaunga ka ngaro atu i te

 pakeha, Ina ko  au ki taku mahara, iho

 kaore aku he. Ehara au i te mea herehere-

 tia mai na te tangata—kaore he taura i mau

 i toku kaki. Na te rongo pai o taua pake-

 ha i homai, ka tae mai nei au. Na ka kite

 nei au e ki mai nei koutou kaore he whenua

 i au. e tika ana. Ani taku ki ki a koe (ki

 a Tareha) mauria atu au ki Heretaunga—

 matou ko aku teina.

  Katahi ka korero te mokopuna a

Tamaionarangi, ko PERA, no te Hau

Hau ano. He whakatika tuna i nga

ki a Karauria raua ko te Waru—he

tautoko i a raua korero, ka mea;

  Ka mau nga raoa mau, ka mate nga mea

mate, ka noho ano au. He mea tiki ake

au na ta tatou pakeha, me koutou aku hoa.

(Ka ki ki a Karauria) Mau e atawhai te

tangata, e pai ana. Te mea i korero ai au

koi ki koe ko au i te tuara o Tamihana i

ana korero o nanahi mo te Tuetini—kaore.

1 a ia anake ana korero.

  Tera atu te roanga o ana korero,

no to mutunga ka korero te WATA

o te Hau Hau ano. Ue  whakaae

tana ki te korero a  Karauria, kia

haere mai ia ki Heretaunga nei, te

tane, te wahine, te tamariki, te ka-

toa. Katahi ka waiatatia toua wai-

ata.

Au ana taku moe i to wehe mai o te marena;

Taringa i whakarongo  ki to tangi o te tieke —

Karere korero  mai na Tawhita-

    whi  ki Pukepahara.

Hei utu tenei mai na Pehia;

Pahi io wai ki runga i te ringaringa—

  tara hoki kia aitia.

Kia pao te ruru tiai i runga ra

Ka pu ana, maikara e rima e i.

Koi ware mai koe ko te mate o Tuwhakararo,

Ko to uri au e Tokoahu,

Whatiwhati mui ana ki Hauraki e i.

E ware ana au i te reka o te moe.

Tera ko te ao. e aki kau ana te whara o te pu

    a Pomare,

Tuki kau  ana mai ki nga taumata ki Huiti-

    eke.

Na whea  mai to ara i te wehi o Ngahori—

Kari tu, kari noho, te uri o Ngahori— he i.

   Heoi, kotahi noa hoki te kupu a

te Makarini ki a Karauna raua ko te

Harawira, a, mutu ana te mahi a te

hui. He  whakahoki ta te Makarini

i ta raua ki mo te  ruritanga i te

                                                                                        

whenua  i mua, hei reira pea maka ai

te tieni kaua e tukua rawatia mai ki

tenei rangi whakakahore ai.

   Ka mutu, pau nga kai, pau nga

korero, pau te uaua o te tangata i

runga i te korero, pau te whenua,

heoti ano, i te aonga ake o te ra e

hopuhopu ana i nga hoiho, e whaka-

whaititia ana ana mea karukaru, ana

mea  tapitapi, e hoki ana  ki tonu

kainga. Heoi, ka mutu i konei.



HE  WHARANGI TUWHERA  MA NGA

            HOA  TUHI MAI.



     I mahue enei  reta i tera nuipepa,.

          Te Wairoa, Aperira, 1867.

KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.

   E hoa e te Karini, mau e hoatu tene

 pukapuka ki te kai ta perehi. E Wahie

 ana au  ki tetahi Kooti  kia haere 

 Wharekauri kia whakawakia taku whenua

 kia kite au i te tika, i te he. Na 

 mea hoki kua puta te rongo pai o 

 Atua ki te ao katoa, me te Ture hoki

 te Kuini—na konei ka marama nga me

 katoa. Mehemea  kaore enei mea i kite

 e nga Moriori (ara te Rongo pai o 

 Atua me te Ture o  te Kuini) e 

                TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

matou  nga Moriori e mohio ki te ritenga

                                                                                                                                                                                                                                       O

tika mo to matou whenua. Engari i

mua, i te mea kaore he iwi ke atu i eke

mai ki to matou kainga, i mohio matou,

no matou ano te whenua. No te taenga

                                                                                                 

atu o nga Maori ki reira ka ngaro nga

tangata, ka ngaro te ahua o te whenua;

ka rite nga tangata ki nga tamariki "o

Iharaira i whakamahia e nga Hipiana—

ka rite hold ki te kahui hipi e whiua ana

kia patua e te puiha. Engari no te pu-

tanga o te Rongo Pai o te Atua ki te ao

ka ora nga tangata me te Ture hoki o te

 Kuini—na enei mea e rua i marama ai.

Katahi nga  Moriori ka mahara ma  to

Ture o te Kuini e whakawa i to ratou

 whenua. I mea ai matou me whakawa

 to matou whenua e te Ture na te mea ko

 matou nga tangata tuatahi me o matou

 tipuna nana i kite tenei whenua a Wha-

 rekauri.

              Na TURU KEHU

        ho tangata Moriori no Wharekauri.

  [Hei tetahi nuipepa poa matou wha-

kapuaki ai tetahi kupu mo tea reta Turu-

kehu. ]



          Te Wairoa, Aperira, 1867.

KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.

  He  panuitanga tenei i nga korero o

toku taenga ki tera whenua ki Whare-

kauri i te tau 1838. Ka kite au i reira

i te ahua o taua iwi o to Moriori, o te

Atiawa hoki. Kite ana a hau i te ahua

pai o te Moriori ki taku titiro. Ko nga

Maori, kotahi iwi i pai ki nga Moriori

ko tahi iwi i kino. Ko te iwi nona te

whenua kaore ana ritenga ki runga ki

tona whenua—he  noho noaiho. Engari

kotahi tonu tana korero, ko tona whenua

kia whiua ki nga Kooti Whakawa kia

tukuna  ki te Kawana  a Wharekauri.

Inaianei o mea ana nga Moriori kia tu-

kuna to ratou whenua ki te Kooti Wha-

kawa  whenua o Nui Tirani kia kitea te

peheatanga. Na HETA RIKI TANUKU.

            WHARANGI PANUITANGA.

 E NGATIKAHUNGUNU!    TI-

          TIRO MAI!



 TENEI   nga keihi hanga kei au, he

   mea tae hou mai. Ko  te tangata

 e hiahia ana ki te kai reka, ki te hanga

 pai, me haere; mai ki au hoko ai. Kaore

 he moa i kore i toku whare, kua kite ra

 ano hoki koutou. Kua rongo hoki kou-

 tou ki te whakatauki  na; —" Haere

 mai e whai i te waewae o Uenuku kia

 kai koe i te kai. " Koia hoki tenei, e

 rite ana au ki a Uenuku  o te Rangi.

 Ekore e taea te tatau i nga hanga o toku

 wharo. E  taea ranei te tatau i te kiri-

 kiri  o tatahi ?   Ko  te rite hoki  ia.

 Engari mo haere mai kia kite.

  Me haere mai me '' te, whakapuru ki tahi

         ringa, mo te patu, ki tahi ringa

               Na TATANA.





 WHAKARONGO  TE TANGATA

          HAERE!

  MEA    ake, hei  te tuatahi o nga ra o

       Hurae, ka tu tetahi whare Papari-

 kauta maku  i tua mai o te arawhata i

 Tutaekuri. He  ingoa mo  taua whare

 ko te POROWINIHERA HOTERA.

  Ko nga patiti o aku pataka (ara nga tai-

  epa kai ma te hoiho) kua oti te tiri ina-

 ianei—no  Ingarangi mai nga  kakano.

  Ko nga kai o taku whare mo te tangata

  haere ekore  au e pai kia kino, kia iti

  ranei—taku e pai ai kia ora rawa te ta-

  ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ko

  te WAKA MAORI  nuipepa ka puta tonu

  mai ki taku whare hei korero ma koutou.

    Na e mea ana au kia haere mai kou-

  tou ki taku whare whakamatau ai me ka

  haereere koutou ki te taone.



   Haere mai e whai i ta waewae o

          Uenuku  kia hai kue i te kai.

          Na HEMI AHITONE.

TENEI!  TENEI!! TENEI!!!



TENEI   te take o te tohungatanga kei a

 i. maua !  Ko te tangata e hiahia ana

 kia hangaia paitia tona tera me anga

 mai ki a maua. Ka tukua mai e te

 tangata tana tera pakuru, tana aha ranei,

 kia tuia e maua ekore e taro ka oti, to-

 na otinga mo te mea hou tonu te kaha.

   Tenei kei a maua nga Tera hei hoko,

 nga Paraire, nga Kipa, nga Wipu, nga

 aha atu. Ko to maua whare kei te taha

 o te Peeke o Nui Tirani i Nepia nei.

   Haere mai whakamatauria.

      Na KAHIKOROWI  raua ko POHI.



   TENEI TE TAONGA!

 TENEI  te taonga kei au e tu ana, ara

  ku  aku tera hoiho, ko aku paraire,

 ko te tini noa atu o nga hanga mo te

 hoiho, mo te kaata. He  mea kawe

 hou mai no Ingarani, naku ano i kara-

 nga atu kia tuia mai mo toku whare

 hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.

   E tuia ana nga tera, me nga mea ka-

 toa o te hoiho i tenei whare.

                Na HOURA.



    TENEI TE HANGA!

 TENEI RAWA ANO TE HANGA!

 HAERE     mai te tane, haere mai te

  wahine, haere mai te tamariki,

 haere mai te katoa, ki te ora mo o kou-

 tou waewae !  Kei au nga PUUTU

 KAHA, te mea  roa, te mea poto; te

 mea  matotoru, te mea rahirahi; te mea

 utu nui, te mea utu iti; te mea tane, te

 mea  wahine. Haere mai tirohia.

    Ko taku whare  kei tetahi taha o te

 rori i te ritenga kite whare hoko rongoa

 i Nepia, i ko mai o te Peeke.

         Tikina, mai, patua !

             Na te WURU,

                     Kai tui puutu.

             TE WAKA MAORI o AHURIRI.

                             (WHARANGI PANUITANGA. )

   PANUITANGA.



  KI NGA  RANGATIRA o NGATIKA-

            HUNGUNU.

KO   MIRA  raua ko RINITE tenei

    kei Nepia nga tino tohunga hanga

whare, me  te mano atu o nga mahi

Kamura—nga   Whatitoka, nga Mata-

pihi, nga Keeti, nga aha noa atu. He

mea uta mai na maua i Ingarangi ra ano

nga Raka, nga Inihi, nga Titi, mo nga

mea rino katoa, mo nga whare e hanga-

ia ana e maua—no  reira i kaha ai, he

mea whiriwhiri mai hoki.

  Ko  te whare o Karaitiana ma i Tau-

pata, i te rori putanga mai ki te taone

nei, na maua i hanga. Ka  hiahia te

tangata kia  hangaia  e maua  tetahi

whare mona, ka  kore ona moni e pai

tonu ana maua ki te whenua hei utu.

Ko  ta maua  mahi he mahi hohoro, he mahi

                  pai.



   WHAKARONGO  MAI.

TENEI  au to koutou hoa tawhito te

  noho nei maua ko WIREMU kei te

 WHATAAPUKA. Kai te hoko  tonu

 maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia

 ana e te tangata maori; —ara, he huka,

 he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me

 te mano kai atu.

   Ko nga kahu; —he koti, he paraikete,

 he tarau, me nga kakahu  tane katoa,

 me nga kakahu wahine katoa.

   E tangohia ana hoki e maua nga kai

 e whakatupuria ana e nga maori; ara,

 he kaanga, he witi, he taewa, he  aha

 noa atu. 

     Haere mai ki te tangata tawhito.

       Na WIREMU  raua ko KENERE.

   Nepia, Pepuere 26, 1867.





   WHAKAPONO   MAI!

 KO   au ra ano tenei ko NOIHU  kei

      Nepia nei ano e noho ana, e hoko-

 hoko tonu ana i te taonga. Kua  tae

 mai koutou ki toku whare, kua hoko

 koutou i aku hanga, kua mohio koutou

 ki te ahua. Engari tenei nga mea hou

  kaore ano koutou kia kite.

   Ko  nga tupeka o taku whare he mea

  kua oti te tapahi, kua oti te mirimiri—

  he huri nana i tapatapahi, e tu nei kei

  roto i taku whare. He tupeka pai rawa,

  he reka; te mate tapahi, te aha—ko te

  puru tonu, kai tonu.

    Kei tetahi taha o te rori i te Whare

          o te Kawanatanga i Nepia.

               Na ERUETI NOIHU.



 TENEI TO TOHUNGA KI TE

        HANGA  WAATI!



  KO    au, ko  te tangata e tuhi atu nei

       ki a koutou nga rangatira me nga

  tangata o Heretaunga, ko au tenei ka-

  tahi ano ka tae mai i Ingarani ki tenei

  kainga mahi  ai i taku mahi  hanga

  Waati, hanga  Tieni, me  te tini atu o

nga mahi whakapai tangata. No Ra-

nana ra ano toku tohungatanga, no te

Taone nui o Ingarani, te Taone e noho

mai nei te Kuini. Kei reira te huinga

o nga mahi pai, me nga tangata mohio.

Koia hoki tenei, haere mai tirohia taku

mahi.

   E nui ana  te Waati, te Tieni, te

Ringi, te aha noa atu, kei au e tu ana

hei hoko. Ko  taku whare kei tetahi

taha o te rori i te Peeke o Niu Tirani i

Nepia.

Na  PERUA.



TENEI te puranga o te hanga kei te

  Whare   o te

HUTANA  RAUA KO TE EAWINI,

           KEI NEPIA.

   Kua ki tonu te whare nui o te HU-

 TANA raua ko  te EAWINI inaianei i te

 hanga hou mai no Uropi na runga mai

 i nga kaipuke nui nana i utaina atu nga

 huruhuru hipi o Heretaunga. He aha

 kia whakahuatia nga ingoa o nera taonga.

                                                    

 Engari ko nga taonga katoa kei a maua,

 te mea paku, te mea rahi, kaore etahi i

 mahue atu.

   Kua  kite ano nga tangata maori i

 tenei whare me te ahua o nga taonga e

 hokona ana e maua.

    Haere mai tangohia nga taonga hou.

     Na te HUTANA raua ko te EAWINI.



      PANUITANGA.

 TENEI   au te tangata tawhito kei te

  whare hoko i ko mai o to Papari-

 kauta o te Kemara i te huarahi putanga

 mai ki te taone. Ko te



       WHARE O RANANA

 te ingoa o  taua whare. Tenei nga

 TERA, nga PARAIREI, nga WIPU,

 me nga aha noa atu, mo te tane mo te

 wahine. Katahi tonu ka  tae mai enei

 hanga i Ingarangi. He hanga pai rawa

 aua hanga, e iti ana hoki te utu. Engari

 ma  koutou ano e haere mai kia kite, kia

  mohio koutou.

               Na RAWHE.



 WHAKARONGO  MAI TE TA-

      NGATA HAERE HOIHO !



 TENEI au to koutou tangata tohunga

    ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka

  hiahia te tangata kia haianatia nga wae-

  wae o tana hoiho me haere mai ki au ki

  te tangata hou whakamatau ai kia kite

  koutou i te mahi  pai. Tetahi o aku

  mahi he hanga  parau whenua. Ka

  mahia e au te parau pakaru, anana ! me

  te mea he parau hou tonu !

    Ko taku whare ko te whare paraki-

  mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE

  Kua  riro hoki i au taua whare.

    Haere mai whakamatauria te tangata

                      hou.

        Na WIREMU ROPITINI.

    Nepia, Pepuere 22, 1867.