TE



WAKA MAORI O AHURIRI.

      "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 8. ]      NEPIA, TAITEI, AKUHATA    1, 1867. [VOL. IV.

Ko  TE wha tenei o nga tau e haere

nei i mahia ai e matou te Waka Mao-

ri; akuanei ko te tau whakamutunga

ia—ara  ia ki te kore e manaakitia.

Na  Ngatikahungunu  tona taonga

he tangata ke nana i manaaki, ara

na te pakeha, na te Kawanatanga.

Ko  te mahinga i te nupepa nei ekore

e rite i te homaitanga moni a nga

maori o  Heretaunga—nga  tangata

nona  te taonga, nga tangata mona

nga  painga o roto. I mua ai he nui

 te korero a te tangata kia taia he

 nupepa mo tenei kainga. Ko te ki

 tonu tenei i runga i te arero o te ta-

 ngata; —" He aha i kore ai e mahia

 tetahi nuipepa maori mo matou! Ko

 te pakeha anake e kitea ana i tana

 nupepa, e rongo ana i nga korero o

 te motu nei, ko matou kaore. " He

 nui nga tangata i hohoro te whakaae

                 

 kia manaakitia mehemea ka tahuri te

 pakeha ki te mahi—kaore, he waha

 kau ia. No  te whakamatauranga,

 no te tahuritanga ki te mahi he ta-

 ngata kotahi nana i manaaki, ko te

 nuinga kanape. Ko  nga rangatira

 marire nga mea i kore e tahuri ki te

 whakarite i nga kai mahi. Hua

 noaiho matou ko te hunga rangatira,

 ara te hunga  e maharatia ana he

 hunga whai whakaaro, hua noa mana

 e kite i te painga o tenei hanga hei

 ako i te nuinga, hei whakatika i te

 whakaaro o te iwi katoa, hei whaka-

 putanga kupu hoki ki nga iwi i ta-

 whiti. Ko  tenei kua pouri matou ki

 te ngakau kore o nga tangata; no

 konei ka ngakau kore hoki matou ki

 te mahi. Heoi nei ano te iwi maori

 o te motu  nei i whai nupepa hei

 hapai i tona rongo ko Ngatikahu-

 ngunu anake. Na he iwi whai rawa

  koutou a Ngatikahungunu. E  hia

 ranei mano pauna e huri tonu ana ki

  a koutou i roto i nga tau katoa—he

  maha noa atu ra. Ko etahi iwi o te

  motu nei ekore e rite ki a koutou te

  nui o te moni, ahakoa tena, erangi

  ano ratou e homai ana i tana mea

  hikipene hei whakarite nupepa mana.

  E ki ana te Karaipiture; —" Ekore

  te poropiti e whakakinoa, hei tana

whenua tupu anake, kei ana wha-

naunga, kei tona whare ake ano ka

whakakinoa. "  Koia hoki tenei, ko

nga  tangata o tawhiti e manaaki

ana  i  to ratou  taonga  nei, ko

                                                                         

nga   tangata  o  konei e  tahuri

ke ana. Kai te puta mai te wha-

kaaro  o nga  tangata o Wairarapa,

o Manawatu, o Maketu, o Otakou,

o Wharekauri atu—ko   Heretaunga

anake  e hapa ana. He  kuare no

koutou ki te pai o tenei mea i kore

ai e manaakitia e koutou. He kore

hoki kaore ano pea kia tino tae kite

takiwa o te maramatanga o te nga-

kau  maori — hei tera whakatupu-

ranga pea te ahua tae ai. Na nga

nupepa o  te pakeha tetahi wahi i

tika ai ia. He hanga hapai te nu-

pepa i te pai, he hanga patu i te kino.

 Ki te tuku e koutou ta koutou nu-

 pepa kia mate apopo  ake nei, he

 rongo kuare tena mo koutou. Na,

 me ki pono mai koutou inaianei ano

 —E  pai ana ranei koutou kia mahia

 tonutia te nupepa nei ? A, ki te

 mahia  tonutia e matou tera ranei

 koutou e  utu ? Ki  te kore, e pai

 aua, me whakamutu te mahi—na

 koutou ano i patu i mate ai. Ki te

 whakamutua inaianei ekore hoki e

 mahia  i ko atu. Otira ki te pai

 koutou kia mau tonu te nupepa nei

 me  hohoro koutou te tahuri ki te

 kohikohi moni  inaianei ano — tena

 kainga, tena kainga. Nana i tae ki

 te rima pauna o te kainga kotahi, ki

 te te kau pauna ranei ta koutou ko-

 hikohinga, e  pai ana. Kia  rongo

 mai koutou ka whanga matou i roto

 i enei marama e toru e takoto ake

 nei me i koro e homai moni e nga

 tangata e tango ana i te nupepa, ka

 kore e homai i roto i ena marama ka

 whakamutua  te hoatu i reira ai—he

 pono tenei.

   Na, he kupu tenei ki a koutou nga

 tangata o era iwi, o Waikato, o Nga-

 puhi, o Ngatiraukawa, o Ngatitoa, o

 Ngatiawa, o  Ngatiapa, o hea atu.

 Ki ta matou i hiahia ai me waiho tenei

 nupepa hei whakapuakanga kupu mo

 nga iwi maori katoa o te motu nei—

         O

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

kaore mo  Ngatikahungunu anake.

Na, ki te hiahia koutou, nga tangata

o tawhiti, me tuhituhi mai nga ko-

rero o a koutou hui, o a koutou ko-

miti, o nga hakari, o nga mate, o nga

aha noa atu, kia taia atu e matou ki

te nupepa nei, a ka whakahokia atu

ki a koutou, ki ia kainga, ki ia kai-

nga, ma  nga meera e kawe  atu.

   

Engari me whakarite ano e te tanga-

ta tana nupepa te kau herengi mo te

tau  kotahi. Tokorua   tangata e

hiahia ana ki te tango nupepa ma

raua me tieni a raua herengi ki te

noti kotahi nei pauna kia mama ai

te homai  ki roto ki te pukapuka.

Me  tuhi i waho o te takahi o te

pukapuka; —" Ki  a te Karini, Kai

tuhi, o te Waka Maori. Kei  Nepia,

Ahuriri"—a, ka homai ki te Meera

mana  e kawe  mai. Engari  kia

                                                      

mohio ki te whakapiri i nga upoko

Kuini  i waho kia haere mai ai—kia

toru nga  upoko  Kuini ki te reta

mama; he reta taumaha kia hira ake

 nga upoko Kuini ki runga. Heoi, ka

 tae mai taua reta ki Nepia nei ka-

 tahi ka hoatu tonu e matou nga nu-

                                                         

 pepa ki te meera. Engari me wha-

 kaatu mai nga ingoa o nga tangata

 mana nga nupepa me nga kainga e

 noho ana kia mohiotia ai. Na, heoi

 nei ano te utu—me tuhi noa mai e

 koutou a koutou korero kia taia ki

 te nupepa kaore he utu ke atu. Me

 whakaaro marire koutou ki ta matou

 e mea atu nei He mea tika rawa

 te nupepa hei kawe i nga kia tetahi

 iwi ki tetahi, hei whakapuakanga mo

 te tangata i tana mea i kite ai ia, i

 mahara ai ia, hei whakaputa noa atu

 hoki i te rongo o te motu ki te ao—

                                       O

 ara hei waha mo nga iwi maori. Ka

 manaakitia e koutou ka kaha matou

 ki te mahi; ka  kore, he kore ano

 hoki.

    " He huruhuru te manu i tau ai; he ao te

  rangi ka uhia. "

   Ko  Meri, te wahine a Ngairo, o Waira-

  rapa, kua whakamomori i a ia. No te

  Parairei te 26  o Hurae   i kitea ai tona

  tinana i Moiki i runga rakau e tarewa

  ana.



   Kua  kitea he kou ra kei Kauaeranga, kei

  nga kainga o Ngatimaru i raro. Kua

  whakaae nga  rangatira maori o reira kia

  mahia taua whenua e nga pakeha keri kou-

  ra. Te utu  i roto i te tau kia tukuna te

  tangata ki reira mahi ai kua whakaritea

  kia taki kotahi te pauna ki te tangata ko-

  tahi. Ka hoatu ki te Kawanatanga nga

  moni ma te Kawanatanga e hoatu ki nga

  maori, nga tangata nona te whenua. Nga

  rangatira nana i whakaae kia mahia taua

  whenua ko Hotereni me tona tama W. H.

  Taipari, ko Riwai ko Rapana. ko Hohepa

  Paraone. Kia  tae mai etahi korero ka

  panuitia atu.

    HE TANGATA  MATE.



HE  panui tenei i te matenga o tetahi

rangatira kaumatua o Ngatikahungunu

nei, ko te Wereta Kawekairangi te in-

goa. No Hurae nei i mate ai, no te 4

o nga  ra o tenei marama ano, i te tau

1867—i  mate ki tona kainga ano, ki te

Unuunu.

  He kaumatua pai, whakaaro tika; he

kaumatua  kaha ki te whakapono ki te

Atua  Nui. No  te oroko taenga mai

ano o  te Whakapono  ki tenei motu i

tango ai ia ki te Whakapono, a taea

noatia te ra i mate ai tona tinana. Ko

te toru te kau tenei o ona tau i tango ai

ia ki te Whakapono. Kaore ia i pai ki

nga mahi e mahia ana e te motu nei—i

u tonu tona ngakau ki te whakapono ki

tona Kai-hanga. " Na Ihowa i homai,

na Ihowa ano i tango; kia whakapaingia

ano te ingoa o Ihowa. "

   He tangata piri tonu a te Wereta ki

 toua Kuini ki tona iwi ano hoki.

 TE MATENGA   O TE WlREMU, AHIRIKONA

  NO PEI o AIRANGI I NGAPUHI NEI.



 Ko te WIREMU  tena (minita no Paihia)

 kua ngaro. I mate i te te kau ma ono

 o nga ra o Hurae 1867—no  te te kau

 ma iwa ka tanumia ai. Ona tau o taua

 minita e 75, he tino kaumatua. Ko te

 Wiremu i te Aute nei he tama nona, ko

 te Wiremu Pihopa o Waiapu he tuakana

 nona. HP apiha taua kaumatua i mua

 ai i runga i nga kaipuke manuwao o te

 Kuini—no  te tau 1805 i timata ai taua

 mahi ana, no te tau 1815 i mahue ai.

 I tu  ia hei minita o te Rongo Pai i te

 tau 1822, a no te tau 1823 ka tae mai

 ki Niu Tirani. Ko  ia tonu te takawae-

 nga  i roto i nga whawhai  o  nga iwi

 maori o mua, ko ia tonu te matua o nga

  tangata—a  arohaina nuitia ana ia e nga

 iwi katoa o tena taha o te motu nei. I

 te takiwa i mate ai e whawhai ana nga

                                                                                                           

 iwi i te taha ki Waimate, na te nui o te

 pouri ki to ratou matua  ka houhia te

 rongo kia ngaro ia ki te whenua. E ki

 ana  te Karaiti; " Ko a hau te aranga

 mai me te oranga; ko ia e whakapono

 ana ki a hau, ahakoa kua mate ia, e ora

 ano  ia: Ko te tangata katoa e ora ana,

 a e whakapono ana ki a hau ekore rawa

  ia e mate. "

   He  Ture hou tenei kua whakaturia e te

  Kawanatanga o Heretaunga i Nepia nei—

  he ture mo te rori anga mai ki te taone kia

  utua e nga tangata haere hoiho, nga ta-

  ngata whiu kau, me  nga tangata haere

  kaata hoki. Meake  hangaia ai te keeti

  me te taiepa i ko mai o te Awapuraho hei

  whakapa  i te huarahi. Ko  te tangata

  kaere hoiho; whiu kau ranei, me utu ki te

  kai tiaki o te keeti kia tukuna mai ai. Kai

  te penei ano nga tikanga i rawahi i Uropi.

  He tika hoki kia homai e te tangata takahi

  i te rori tetahi moni hei utu mo nga kai

  whakapai i te rori.

                TE WAKA   MAORI O AHURIRI.

HE WHARANGI TUWHERA MA NGA

          HOA TUHI MAI



             Nepia, Akuhata 2, 1867.

KI A TE KAI TUHI O TE WAKA MAOEI.

  E hoa te tuhi atu tenei naku ki a koe i

tetahi matenga noku i mua kia taia atu e

koe hei korero ma o hoa maori.

  Te whenua i noho ai au i mua, i era tau

noa atu, ko Kanata (Canada), he whenua

ngaherehere kei te taha kapekape o Ame-

rika. He  tokoiti ana nga pakeha e noho

ana i reira i taua takiwa. Taku mahi i

reira ai ho hokohoko haere ki nga kainga

o ro ngahere—he  hoko tupeka, he hoko

kahu, he hoko aha noa atu. I tetahi rangi

i te hotoke e whakawaha haere aua au i

taku kawenga hanga. To huarahi i haere

ai au e takoto hangai ana i te parae. Ka

whano  ka tao ki te po ka tae au ki tetahi

ngaherehere nui, tika tonu te huarahi ma

roto. Ki kai i roa au e haere ana ka roko-

hina au e te po, ka pa hoki te marangai—

he marangai kino. Ko te pouri o te rangi

 ko te pouri o te ngahere ka rua—titiwha

 ana te pouri i raro i te whenua. Katahi

 tera ka tuku mai te pata o te ua me te mea

 ko te rangi tonu e heke iho ana—matapo

 ana aku kanohi i te kanapu o te uira, turi

 ana aku taringa i te haruru o te whaititiri

 —aue! taku mate e! i te mataotao i au. i te

 taumaha hoki o taku kawenga. Tohe tonu

 au ki te haere. Ki hai i roa e haere ana

 ka kite atu au i te raite e kotamutamu mai

 ana i ro ngahere. Katahi ka  tere taku

 haere. Te  taenga. atu ki te whare i ka mai

 ai to raite ka kurukuru atu au ki te whati-

 toka, ki taku tokotoko—he whare kino ra

 te whare, he mea whakapipi ake ki te ra-

 kau puku  tonu o te ngaherehere. Katahi

 ka ngunguru mai te kuri i roto—ka ro-

 ngona te waha tangata e riri atu ana. Muri

 iho ka huakina mai to tatau e te tangata

 ra ka karanga mai kia tomo atu au ki roto

 —tomo  tonu atu au. Kotahi tonu te ta-

 ngata i kitea, o au i ro whare, me te kuri e

 takoto ana i tetahi kokonga o to whare-—

 he kuri nui. E inaina aua au i te taha o

 le uki ka karanga mai te tangata ra; —

 " Katahi marire te po kino. " Ka mea utu

 au; —"Koia  rawa ano. Na to  whare

 rawa au ka ora. Me i koro kua mate au i

 te marangai, i to mataotao. " Ka takitaro

 maua e noho puku ana  ka karanga inai

 ano; —"   Kai te hia kai pea koe?" "Ka

 nui taku hemo kai "—ko ahau atu. Ka-

 tahi tera ka tahuri ki te taiea kai. Ka kai

 au ka ora, ka ki atu au kia arahina au ki

 te moenga moku. " Ka  mauria e tera te

  raite ka haere maua ki te ruma hei moenga

 moku. Ka tikina e tera taku kawenga ka

 mauria mai ki roto ki taua ruma. No

 tona herenga ka unuhia e au oku ka takoto

  ka moe. Ki hai au i mohio ki te roa o

  taku moenga—ehia ranei kaora ka oho ake

 au. Taku ohonga ake ka pa mai ki aku

  taringa te kohumuhumutanga tangata i te-

  tahi kotinga o te whare, ara i te ruma i to

  taha o toku i moe ai au. Katahi lea ata

  whakarongo au; aue ! tokorua nga tanga-

  ta e korero ana—nohea   ra te tokorua ?

  Ka rongo atu au ki a raua kupu kohuru

  moku kia riro i a raua aku hanga. E tau-

  tohe ana ko tehea ranei o raua hei tiki

  mai hei patu i au. Ka pawera rawa au i

  konei. Ka  hoki nga whakaaro o  taku

  hinengaro ki aku whanaunga i mahue i ta-

  whiti—ka  pouri au ki aku tamariki ka

  mahue  i tenei ao kaore he kai tiaki kaore

  he kai whangai i a ratou. Katahi au ka

  mea ekore e pai kia mate kuare au—me

tuku aku whakaaro kia puta me kore e

raru i au nga kai kohuru moku. Heoi, ka

whakatika au ki runga ka tangohia mai

taku tarau me taku hate, me te potae, ka

waohia a roto ki te kahu ka whakatakoto-

tia ki runga ki te moenga me te mea tonu

ke tangata rawa ano te ahua. Katahi au

ka  kuku ki raro ki te moenga ki reira

whanga  ai ki te putanga mai o te kai-ko-

huru. Kaore au i roa e whanga ana ka

mutu to kohumuhumutanga o taua toko-

rua. Muri  tata mai ka rongo  au ki te

waewae  i waho  atu o te tatau e koni-

hi  mai ana—me  te  waewae ngeru  te

mama. Kaoro i whai miniti ka ata hua-

 kina mariretia mai te tatau, ka kite atu au

 i to ata o te tangata e puta ana mai ki roto.

 Ka noho puku tonu au me te pairi tonu

 toku ngakau koi rongona te panapanatanga

 o toku manawa. Kaiahi ka rongona atu

 te whakaarahanga o to kuha o toua pitara

 ki te katipupuhi- a. tau! kua paku mai

 te pitara. Katahi ka hoki atu te tangata

 ra ki tona hoa i tera rutua. Ka ui mai te

 hoa; —"  Kua mate rawa ranei" Ka ki

 atu tetahi; —" Ae kua mato rawa. Kaore

 hoki i kuihi te waha, kaore i ngunguru,

 kaore i aha. " Ka mea mai te hoa; —" E

 pai ana. Me  moe taua inaianei—hoi apo-

 po ka huna ai te tinana. " Whakaroro

 atu ana au e unuunu ana i o raua kahu,

 muri iho ka moe. Ka kotahi to haora e

 noho ana au ka mahara au kua tino u to

 raua moe. katahi ka puta mai au i raro i te

 moenga  ka ngoki atu ki waho o te whare.

 Kua mutu tenei te marangai, kua mau te

 ua. kua titi te marama. Tena tetahi whare

 e tu ana i pahaki am. he whare hoiho ia.

 Taku  haerenga  ki reira titiro ai ka kitea e

 au nga hoiho o rua e tu ana ki roto. Ka

 whakanohoia e au te tera ki runga ki tetahi,

 ka  rore au  ki  runga—inanoa    kei te

 huarahi   au  o  tahuti  nua. Kotahi

 pea te haora o oma ana taku hoiho ka tae

 maua  ki tetahi kainga i te taha o te hua-

 nui—te  kau pea nga whare o taua kainga.

  Ka tangohia mai e au i reira tokorua nga

 tangata hei hoa moku, ka hoki tonu mai

  matou  ki te whare  o nga  kohuru noi.

  Rokohanga mai e matou e moe tonu aua

  raua. Ki  hai raua i kaha ki a matou—

  inanoa kua oti te herehere nga ringa, kua

  mau  raua. Kua   awatea tenei. Ka-

  tahi ka tirohia katoatia e matou te kainga

  na. ka kitea e matou nga tupapaku tokorua

 i tahaki e huna ana. No mua tonu i taku

  taenga mai i patua ai—inahoki kaore ano

  kia tanumia. Hei te ata pea matou tahi

 te tanumia ai mehemea i mato au. Katahi

  ka kawea nga herehere nei ki te kainga o  aku hoa.

 No etahi rangi i muri i whaka-

  wakia ai whakatarona tonutia iho. Heoi.

    Tenei ano etahi korero o aku haerenga

  ki nga whenua, Ki te hiahia o koa maori

  me tuhi marire; atu ano o au i tetahi rangi

  ake hoi korero ma ratou.

              Na TANGATA HAERE  WHENUA.





    Tokorua  nga  hapu o Ngapuhi  kai te

  whawhai—he  whenua koi Waimate te take.

    E  korerotia ana Hirake riri ai te Hau

  Hau ki Taupo—he  nua hakiri noa mai.



    E pouri ana matou ki te rongo mate o te

  Oriori he rangatira no Waikato. \_ He tanga-

  ta whakaaro tika taua tangata i roto i nga

  kino o te motu kua hori nei—he tangata

  kaha  ki te mahi i te pai, ki te pehi i te

  kino.

               TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.

  Kua  rongo matou ki tetahi korero e 

ana meake ano te Hau Hau tutu ai. Na

te Runanga o Ngatuere i Wairarapa taua

korero i tuhi mai ki nga tangata o konei.

Engari  taihoa e panuitia e matou taua

korero kia alma mohiotia tona pono. He

tika ano pea, tera ano e tutu apopo ake

nei—he  iwi porangi koki.



  E  korerotia ana kua kohurutia e te Ure-

wera nga pakeha tokowha me nga maori

tokowha e whiu kau atu una ki Matamata,

he  kainga reti ki te pakeha i te taha ki

Waikato  no nga iwi o te Kingi. I haere

atu i Nepia i nga wiki kua hori nei taua

kai whiu kau—etoru  rau to rahui kua riro

i a ratou. He tangata maori no Maketu,

ko Mohaka  te ingoa. nana taua korero i

tuhi atu ki te pakeha i Matamata mana

nga kau. E ki ana i kohurutia ki Runa-

nga. Ko  etahi korero e ki ana he parau

taua rongo; e ki ana te mea i roa ai aua

kai whiu i te huanui ho ngarongaro no nga

kau  ki ro ngahere i te taha ki runga o

Mohaka—kuia    i kore ai e  puta atu ki

Taupo. Kia  ata rongo atu matou ki te

tikanga, te he ranei, o aua korero ka panui-

 tia ano.

  HE NOKE. He  mahinga no nga pakeha

inanoa nei ki te keri i te rori ki Mahu-

rangi i te taha ki Akarana ka kitea e ratou

tetahi noke e rima putu te roa ki ta ratou

mehuatanga!   Taukiiri koe tena tangata !

te tino tupuna o nga noke, o te whenua hoki!



  E  korerotia ana kotahi te tangata ko

Karamea  te ingoa kua mate i te iwi o te

Kingi maori te pupuhi. He  tangata ia

taua tangata no roto i nga  herehere o

Rangiriri. No muri mai ka uru ia ki te

taha Kuini. He  turi nona ki te reo o te

Kingi  i ki atu ai kia puhia—ua te Kingi

ano te tikauka i puhia ai. Kia ata rongo

matou  ki te korero nei ka taia atu ano kia

rongo koutou.



  E  korerotia ana meake hui ai nga iwi o

raro ki Maungatautari komiti ai. Kaore

ano  matou kia ata rongo ki te tikanga o

taua hui. E korerotia aua he kimi ritenga

ia mo nga mahi a Kereopa raua ko Haka-

raia ratou ko nga Hau Hau  ki runga ki

 te tikanga reti whenua a nga maori Kuini

 ki te pakeha. E mea ana matou me tuhi

 mai o reira tangata nga korero o taua hui

 kia taia atu ki te nupepa nei.

           AHUARANGI  PANUITANGA.

   TENEI TE TAONGA!



 TENEI  te taonga kei au e tu ana, ara

   ko aku  tera hoiho, ko aku paraire,

 ko te tini noa atu o nga hanga mo te

 hoiho, mo te kaata. He mea kaue

 hou mai no Ingarani, naku ano i kara-

 nga atu kia tuia mai mo toku whare

 hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.

   E  tuia ana nga tera, me nga mea ka-

 toa o te hoiho i tenei whare.

                 Na HOURA.



 TENEI!  TENEI!! TENEI!!!

 TENEI  te take o te tohungatanga kei a

    maua!   Ko te tangata e hiahia ana

  kia hangaia  paitia tona  tera me anga

 mai ki a maua. Ka tukua mui e te

  tangata tana tera pakaru, tana aha ranei,

  kia tuia e maua ekore e taro ka oti, to-

  na otinga me te mea hou tonu te kaha.

    Tenei kei a maua nga Tera hei hoko,

  nga Paraire, nga Kipa, ngu Wipu, nga

  aha atu. Ko to maua whare kei te taha

  o te Peeke o Niu Tirani i Nepia noi.

     Haere  mai whakamatauria.

       Na KAHIKOROWI  raua ko POIHI.



 WHAKARONGO  TE TANGATA

           HAERE!

   MEA     ake, hei te tuatahi o nga ra o

        Hurae, ka tu tetahi whare Papari-

  kauta maku  i ma mai o te arawhata i

  Tutaekuri. He  ingoa mo taua whare

  ko te POROWINIHERA HOTERA.

   Ko nga patiti o aku pataka (ara nga tai-

   epa kai ma te hoiho) kua oti te tiri ina-

  ianei—no  Ingarangi mai nga kakano.

   Ko nga kai o taku whare mo te tangata

   haere ekore  au e  pai kia kino, kia iti

   ranei—taku e pai ai kia ora rawa te ta-

   ngata koi ngau tuara ki au. Tetahi ko

 te WAKA MAORI  nuipepa ka puta tonu

 mai ki taku whare hei korero mu koutou.

   Na e mea ana au kia haere mai kou-

 tou ki taku whare whakamatau ai me ka

 haereere koutou ki te taone.



  Haere mai e whai  i te waewae o

         Uenuku  kia kai koe i te kai.

         Na HEMI  AHITONE.



    TENEI TE HANGA!

 TENEI RAWA ANO TE HANGA!

 HAERE      mai  te tane, haere mai te

       wahine, haere mai te tamariki,

 haere mai te katoa, ki te ora mo o kou-

 tou waewae !  Kei au nga PUUTU

  KAHA, te mea  roa, te mea poto; te

 mea  matotoru, te mea rahirahi; te mea

  utu nui, te mea utu iti; te mea tane, te

  mea wahine. Haere mui tirohia

    Ko taku whare  kei tetahi taha o te

  rori i te ritenga ki te whare hoko rongoa

  i Nepia, i ko mai o te Peeke.

          Tikina mai, patu i !

            Na te WURU,

                      Kai tui puutu.



        PANUITANGA.

    Tari o te Kooti Whakawa Whenua Maori.

              Akarana, Mei 8, 1867.

  HE    Panuitanga tenei kia mohiotia ai,

       Kei  te nohoanga o tenei Kooti,

  Ka  turia ki Greytown, Wairarapa a te

  7 o Akuhata e haere ake nei, te whaka-

  wakia ai te take, a Anaru Tuhokairangi

  e ki ana Kia riro atu ia ia te whenua,

  tona ingoa Ko  Tupurupuru, Kei te

  takiwa  o Wairarapa, i te Porowini o

  Poneke; he whenua na Te Kaninamu,

  Kua mate nei.

                   NA  TIKI,

                 Tino Kai Tuhituhi.

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

                         (WHARANGI  PANUITANGA. )

   PANUITANGA.



 KI  NGA RANGATIRA  o NGATIKA-

            HUNGUNU.

KO   MIRA  raua ko RINITE tenei

    kei Nepia nga tino tohunga hanga

whare, rae te mano atu o nga mahi

Kamura—nga   Whatitoka, nga Mata-

pihi, nga Keeti, nga aha noa atu. He

mea uta mai na maua i Ingarangi ra ano

                                                                     

nga Raka, nga Inihi, nga Titi, me nga

mea rino katoa, mo nga whare e hanga-

ia, aua u maua—no  reira i kaha ai, he

mea whiriwhiri mai hoki.

  Ko  te whare o Karaitiana ma i Tau-

pata, i te rori putanga mai ki te taone

nei, ua maua i hanga. Ka  hiahia te

tangata  kia hangaia  e maua   tetahi

whare  mona, ka kore ona moni e pai

tonu ana maua ki te whenua hei utu.

Ko  ta maua maki he mahi hohoro, he, mahi

                         pai.



   WHAKARONGO   MAI.

 TENEI au to koutou hoa tawhito te

  noho nei maua ko WIREMU kei te

 WHATAAPUKA. Kai te hoko  tonu

 maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia

 ana e te tangata maori; —ara, he huka,

 he ti. he tupeka, he raihi, he paraoa, me

 te mano kai atu.

   Ko nga kahu; —he  he paraikete,

 he tarau, me nga kakahu  tane katoa,

 me nga kakahu wahine katoa.

   E tangohia ana hoki e maua nga kai

 e whakatupuria ana e ngu maori; ara,

 he kaanga, he witi, he taewa, he aha

 noa atu.

    Haere mai ki to tangata tawhito.

         Na WIREMU raua ko KENERE.

   Nepia, Pepuere 26, 1807.





   WHAKARONGO   MAI!

 KO    au ra ano tenei ko NOI HU  kei

      Nepia nei ano e noho ana, e hoko-

 hoko tonu ana i te taonga. Kua  tae

 mai koutou ki toku whare, kua hoko

 koutou i aku hanga, kua mohio koutou

 ki te ahua. Engari tenei nga mea hou

 kaore ano koutou  kia kite.

   Ko nga tupeka o taku whare he mea

 kua  oti te tapahi, kua oti te mirimiri—

 he huri nana i tapatapahi, e tu nei kei

 roto i taku whare. He tupeka pai rawa,

 he reka; te mate tapahi, te aha—ko te

 puru tonu, kai tonu.

   Kei tetahi taha, o te rori i te Whare

         o te Kawanatanga i Nepia.

              Na ERUETI NOIHU.



 TENEI TO TOHUNGA KI TE

       HANGA  WAATI!



 KO    au, ko  te tangata e tuhi atu nei

      ki a koutou nga rangatira me nga

 tangata o Heretaunga, ko au tenei ka-

 tahi ano ka tae mai i Ingarani ki tenei

 kainga mahi   ai i taku mahi hanga

  Waati, hanga Tieni, me  te  tini atu o

nga mahi whakapai tangata. No Ra-

nana ra ano toku tohungatanga, no te

Taone nui o Ingarani, te Taone e noho

mai nei te Kuini. Kei reira te huinga

o nga mahi pai, me nga tangata mohio.

Koia hoki tenei, haere mai tirohia taku

mahi.

   E  nui ana  te Waati, te Tieni, te

Ringi, te aha noa atu, kei au e tu ana

hei hoko. Ko  taku whare kei tetahi

taha o te rori i te Peeke o Niu Tirani i

Nepia.

\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_Na PERUA



TENEI    te puranga o te hanga kei te

               Whare  o te

HUTANA   KAUA KO TE EAWINI,

           KEI NEPIA.

  Kua  ki tonu te whare nui o te HU-

TANA  raua ko  te EAWINI inaianei i te

 hanga hou mai no Uropi na runga mai

 i nga kaipuke nui nana i utaina atu nga

 huruhuru hipi o Heretaunga. He aha

 kia whakahuatia nga ingoa o nga taonga.

 Engari ko nga taonga katoa kei a maua,

 te mea paku, te mea rahi, kaore etahi i

 mahue atu.

   Kua  kite ano nga tangata maori i

 tenei whare me te ahua o nga taonga e

 hokona ana e maua.

    Haere mai tangohia nga taonga hou

     Na te HUTANA raua ko te EAWINI.



      PANUITANGA.

 TENEI   au te tangata tawhito kei te

 1   whare hoko i ko mai o te Papari-

 kauta o te Kemara i te huarahi putanga

 mai ki te taone. Ko te



      WHARE O  RANANA

 te ingoa o taua  whare. Tenei  nga

 TERA, nga PARAIREI, nga WIPU,

 me nga aha noa atu, mo te tane mo te

                                                       

 wahine. Katahi tonu ka  tae mai enei

 hanga i Ingarangi. He hanga pai rawa

 aua hanga, e iti ana hoki te utu. Engari

 ma koutou ano e haere mai kia kite, kia

 mohio koutou.

               Na RAWHE.



 WHAKARONGO MAI TE TA-

     NGATA HAERE HOIHO !



 TENEI  au to koutou tangata tohunga

   ki te hanga hu mo nga hoiho! Ka

 hiahia te tangata kia haianatia nga wae

 wae o tana hoiho me haere mai ki au ki

 te tangata hou whakamatau ai kia kite

 koutou  i te mahi pai. Tetahi o aku

 mahi he  hanga parau whenua. Ka

 mahia e au te parau pakaru, anana ! me

 te mea he parau hou tonu !

   Ko  taku whare ko te whare 

 mete i runga mai o PUKEMOKEMOKE.

 Kua  riro hoki i au taua u hare.

  Haere mai whakamatauria te tangata

                  hou.

       Na WIREMU ROPITINI.

   Nepia, Pepuere 22, 1867.