TE









                  O    AHURIRI.

     "KO  TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 2. J      NEPIA, HATAREI, AKUHATA    7, 1869. [VOL. VI.

HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA

            TUHI MAI.

TENEI kua homai te 10s. a Ihaka Wanga mo

tana nupepa, me te 10s a Paora Rerepu, me

te 12s a Wi te Rangi o Waimarama.





HE  tokomaha nga maori o Ahuriri i

 tenei takiwa e raruraru ana i a ratou

 nama—ara i nga, taonga o te pakeha

 e tangohia ana e ratou. I te ako

                O

 ano matou i mua kia tupato ratou ki

 taua mahi, otira kai te kore tonu e

 whakarongo  mai—kai  te wairangi

 tonu. Ko   tona mutunga iho he

 mate, he  rawakore. Ekore ano

 matou e pai kia titiro puku atu ki

 nga tangata e rere kino ana ki te

 mate, ki te he noa iho, me te mea e

 pura ana ngu kanohi. Engari me

 whakamatau ano ki te ako me kore

 etahi e whakarongo, a ka ora. Ko-

 tahi rawa te mea kino e whakapaua

 ana nga rawa ki runga, ara he wai-

 piro. Kitea ana e matou  ka  nui

 taua wai e mauria ana ki nga kainga

 maori i runga kaata i tena rangi i

 tena rangi. He  aha ra te tikanga o

 taua kai i mate nuitia ai?—he patu

 kau rapea i te tangata, he whaka-

 mate rawa atu. Mehemea ka hoatu

  nga moni e makaia ana ki te wai-

  piro, ki etahi mea hanga noaiho hoki

  e ahuarekatia aua e te ngakau, me-

  hemea ka hoatu hei whakarite mo

  nga  taonga kua tangohia e ratou,

  penei kua  rite noa atu rapea nga

  nama, kua kore hoki te tamanu, kua

  kore te muru taonga, te muru whe-

  nua, e mahia  nei i tenei takiwa i

  runga i nga tikanga o te Whakawa

  raua ko te Ture. He nui te mahi

  moumou moni e kitea ana e matou

  inaianei i etahi tangata. Ka kite i

  te mea e pirangitia ana e te ngakau

  ka  tango tonu. Kotahi  marire te

                         O

   tangata i kitea e matou i tetahi rangi

  kua hori nei e hoko ana i te pounamu

  a  te tangata iwi ke, whenua ke.

   Kitea ana e taua tangata taua pou-

   namu ra, pirangi tonu atu, utua ana

ki te rima te kau pauna moni! He

ki na matou tenei " ekore e mau te

moni i te porangi. " Hei aha mana

tena pounamu i hokona ai ? He oha

na ona  tupuna i mate  nuitia ai?

Akuanei  hei te taenga ki tona kai-

nga ka makaia ki ro pouaka takoto

atu ai ngaro atu ai—te ai he tikanga

hoki. Mehemea i kawea aua moni

ki te Whare Whakawa   hei whaka-

rite mo nga taonga i whakawakia ai

ia, katahi ia ka tika. Ka rongo nga

 pakeha nana nga taonga i taua ta-

 ngata ka riri, ku mea " e kitea ana e

 ia te moni hei hoko pohutu, ko te

 moni utu mo a matou taonga i a iu

 ekore e kitea. " E tika ana hoki u u

 ratou. Ko  etahi o nga  tangata e

 raru ana inaianei i te hanga tango

 noa, nana ake ano te tohe i raru ai.

 E kite ana e matou i roto i nga toa

 hoko e tono ana kia homai he taonga,

 whakakore  noa te pakeha; tohe

 tonu—nawai  ra, ka hoha noa te ta-

 ngata o te toa ka tukuna ki ta ratou

 i hiahia ai, a hei mate ano mo ratou.

 Muri iho i te takiwa u te mate ka

 KI  ua te pakeha i mate  ui ratou.

 Engari me  pupuri  te hiahia o te

 ngakau; kaua e tono ki nga mea

 katoa e paingia ana e te whakaaro.

 Ekore  e whai rawa te tangata e

                                                                            o

 penei  ana, te iwi ranei—ahakoa

 maori, ahakoa  pakeha—ko   te ara

  tonu ia ki te rawakoretanga. Tena

  ko te tangata e pehi ana i tona hia-

 hia, e tupato ana ki ana rawa, e uaua

  tonu ana hoki ki nga mahi maori, ko

  te tangata tena e ora—ahakoa roa e

  whanga ana ka tae ano ia ki te whai-

  rawatanga.

    Tenei tetahi mea e whakaaro ana

  matou ekore pea e tika i nga maori.

  Ara ko te tuku i te whenua ki nga

  pakeha  kai-hokohoko  pupuri  ai,

  herehere atu ai, hei rahui hei taunaha

  mo nga taonga tango noa kia tika ai

  kia pono ai te utunga atu i te takiwa

  i whakaritea ai hei utunga  i aua

  hanga tango noa nei. Na, he tikanga

6              * TE WAKA  MAORI  O AHURIRI.
 Heretaunga
        
 tau katoa i mangere ai ratou ki nga
 mahi maori, ki nga mahi ahu whenua.
 E noho tonu ana ratou i runga i nga
                                                                                
 reti hei oranga mo  ratou. Ki  te
 pau nga whenua a tona wa e pau ai
 i te mahi e hao noa nei koutou i te
 hanga, ka pehea koutou ? Heoi ra
 te oranga i reira ai ko nga mahi ahu
 whenua, ko nga mahi maori noa atu.
 Heoi ra—kotahi marire ano te mea e
 mate rawakore ai nga tangata maori,
 ko tona mahi e ope noa nei i te hanga
 —ma  reira rawa ia e patu. Engari
 me whakarere rawa i taua tikanga
 inaianei tonu ano—me uaua koutou
 ki nga mahi  whakawhairawa.  I .
 mua  ai he nui te kaha o koutou ki
  te mahi.  Titiro hoki ki nga  kai-
puke tomo tonu i te witi, i te poaka,
i te aha noa atu, e rere atu ana i
Ahuriri i mua ka rere ki Po Neke,
ki Akarana,  ki etahi atu wahi—he
mea  whakatupu anake na koutou
nga tangata o  Heretaunga.  Ka
mutu ra, koi mea koutou he kupu
maro a matou kupu ki a koutou—
kaore, he kupu aroha ia. Ko  te
tino tikanga hoki tenei o tenei hanga
o te nupepa he ako pono i nga tanga-
ta, hu whakaatu i nga mea he me
nga mea tika. Inahoki te kupu kua
taia i te wharangi tuatahi o tenei
nupepa,—"  Ko te Tika, ko te Pono,
ko te Aroha."


HE  WHARANGI TUWHERA MA NGA
         HOA  TUHI MAI.
               Nepia, Hurae 27, 1869.
KI A TE KARINI, KAI-WHAKAHAERE O TE
            WAKA  MAORI.
   

                    TEOTI WAKANA.


 KO NGA RONGO  O NGA MAHI O TE
     OPE KOHURU  O TE KOOTI.

 NOA korero hou i tae mai i te 22 o nga ra o
 Hurae nei koia enei:—Kua taea a Toko-
 ngamutu e te Kooti, kua tu te Runanga o
 te Kingi, kua kitea e taua Runanga te he o
 nga mahi  kohuru a  taua tangata (a te
 Kooti) u kua kore hoki e whakapaingia. E
 ki ana  kui te tatata ki Waikato  taua ta-
 ngata kohuru e noho  ana; he huihui atu
 ana ki a ia nga tangata ngakau Lara o nga
 iwi e kino ana ki te Kawanatanga me nga
 tangata e puhae ana ki te Kingi. E kore-
 rotia ana e hiahia ana te Kooti ki Waikato
 kia riro mana, ko  Ngatimaniapoto ki te
 pupuri.  Koia kei a ia ! E ki ra, ko Wai-
 kato rawa kia riro i a ia, i te mohoao ! Ta
 matou mahara kia te Kooti kua rere a pora-
 ngi.  Na wai ra i kau ai i te wai papaku,
 ka  tae apopo ki te wai hohonu, ko tona

               TE WAKA  MAORl, O AHURIRI.             7
                                                                                                                                                                                            
 Tawhiao

Orakau

 te Awamutu  


                                                                                      
 te Kooti   Rewi
  "Arikihanara" [Alexandra], 
 Waikato
 Rewi
Otorohanga




 Heu Heu, Taupo 


 Niu Tirani.


Tauranga.





 WHAKARONGO           MAI!
     WHAKARONGO  MAI!!
 

Nepia


    PERERIKA TATANA


   E PAINGIA ANA E NGA MAREI
  


     Heekipiri Rori, Nepia,
       Hurae 14, 1869.

                TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

      UE PANUITANGA.



TENEI   kia rongo mai koutou nga tangata

   mauri i- haereere mai ana ki te Taone

ki Nepia. Ku  taku whare he whare kai

maua ma te tangata haere. Ko te tunga o

taua whare aku nei kei te rarangi e tu ana i

te whare puiha nei i ko atu o te Toa o te

Hutana, i ko mai hoki o te Peke moni—na

te mea  i tetahi taua o te rori. Ekore  e

ngaro i nga kai i roto i te matapihi. Ki

te hemo kai te tangata me haere mai ki te

hoko kui mana.

                      Na TIU.



  HE TERA!  HE TERA!!

100 TERA HOIHO, be mea hou tonu

  katahi ano ka tae mai. He mea

taane etahi, he mea  tamariki etahi. He

mea  tino pai rawa etahi, ko nga utu he iti

noa ana.

   He Paraire etahi, he Wipu, he aha noa

atu, kei te



    WHARE O RANANA

                i Nepia.



       Haere  mai koutou kia kite.

                Na RAWHE.



   TENEI TE TAONGA!

 TENEI te taonga kei au e tu ana, ara

   ko aku tera hoiho, ko aku paraire,

 ko te tini noa atu o nga hanga mo te

 hoiho, mo te kaata. He mea  kawe

 hou mai no Ingarani, naku ano i kara-

 nga atu kia tuia mai mo toku whare

 hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.

   E tuia ana nga tera, me nga mea ka-

 toa o te hoiho i tenei whare.

               Nu HOURA.

    WHAKARONGO  MAI.



TENEI au to koutou hoa  tawhito I

  noho nei maua ko WIREMU kei 

WHATAAPUKA. Kai  te hoko ton

maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia

ana e te tangata maori; —ara, he huki

he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, 

te mano kai atu.

  Ko  nga kahu; —he koti, he paraikete

he tarau, me nga kakahu  tane katoa

me nga kakahu wahine katoa.

  E tangohia ana hoki e maua nga ku

e whakatupuria ana e nga maori; aru

he kaanga, he witi, he taewa, he  aha

noa atu.



     Haere mai  ki te tangata tawhito.

       Na WIREMU raua ko KENERE..

  Nepia, Pepuere 26, 1867.



HE TOA HOKO KAANGA, TAEWA

        AHA ATU!



  Ko PATIRIKI MARONI

E   MEA    atu ana kia rongo nga Tangata

      Maori o Ahuriri kua whakaturia e ia

tona whare i Nepia hei whare hoko Patiti

(kai hoiho nei), Kaanga, Taewa, me nga

Kai maori katoa atu—he  Aporo, he Ora-

ngi, he Pititi hoki me nga hua rakau katou

atu a te takiwa e maua ai.

   E ki ana a PATIRIKI MARONI  kia homai

ki a ia e nga maori etahi o a ratou kai maori

 e kawea mai ana ki te taone i runga kaata

hoko  haere ai.



   Ko  tona whare kei te taha katau o te

      Rori i te putanga mai ki te taone kei ko

     mai o te whare o Rawhe,



 He mea ta na HEMI WURU, i te wharo ta o te Haaki

  Pea, Herara, ki Nepia i (e Taitei i nga rua wiki

   katoa- tena rua wiki, tena rua wiki.