TE









                  O   AHURIRI.

     "KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

No. 5. 1     NEPIA, TAITEI, HEPETEMA   30, 1869. [VOL. VI.

HE  kupu nui tenei na matou ki a

koutou nga rangatira me nga tangata

o te taha Kawanatanga; me te taha

Hau  Hau ano hoki, ara ko nga iwi

kua rere a porangi i te motu  nei.

Ta te tamariki tana hanga he tutu

ki  te matua, ta te matua he whiu i

te tamariki mo tona he kia mahue,

kia haere ano i runga i te ara o te

tika o te ora. Na, ko te ahua tenei

o te Kawanatanga i nga takiwa kua

hori atu nei; otira na tenei Kawana-

tanga marire ano te tino whakaaro

pera—te  Kawanatanga i a te Maka-

 rini ma. Ehara i te mahi pai ki a

 ratou te whakamate tangata. Kowai

 hoki e pai ana ki tenei hanga ki te

 whakamoumou   tangata ? Kaore

 pea—ma  koutou ano e mohio noa

 ake. Ko  tena hanga ko te tangata

 ko te mahi rangatira rawa tena a te

 Atua  nui o te Rangi. I  hangaia

 kia rite ki tona ahua ake ano. Ko

 nga mea ora katoa o te ao i hangaia

 i te tuatahi e te Atua, muri rawa iho

 ko te tangata hei whakaotinga mo

 tana mahi hei rangatira hoki mo nga

 mea katoa kua oti e ia te hanga i te

 tuatahi. Ko  te ahua o te tangata,

 te tinana me te whakaaro, i whaka-

 rerea ketia i to etahi atu mea  ora

 katoa o te ao i puta mai i te ringa o

 te Atua—a  kiia ana he mea tapu te

 tangata. Whakarongo  ienei ki nga

 korero a Mohi i a Kenehi; —" Na,

 ka mea te Atua, Kia hunga tatou i

  te tangata kia rite ki a tatou, ki to

 tatou ahua ano hoki; a  kia waiho

 ratou hei rangatira mo nga ika o te

                                

 moana, mo te manu hoki o te rangi,

 mo nga kararehe hoki, mo te whenua

 katoa hoki, mo nga mea ngokingoki

 katoa ano hoki e ngokingoki aua i

 runga i te whenua Na, ka hanga e

  te Atua te tangata, he mea rite ki a

  ia, i hanga ia e ia kia rite ki te Atua;

  i hanga raua hei tane hei wahine.

    Na ka manaakitia raua e te Atua,

  a ka mea te Atua ki a raua; —Kia

  hua, kia tini, kia kapi hoki te whe-

nua i a korua, kia mate hoki ona

taru i a korua; a hei rangatira ano

korua mo te ika o te moana, mo te

manu hoki o te rangi, mo nga mea

ora katoa hoki e ngokingoki ana i

runga i te whenua. "

   Koia ano  tenei kua kiia nei e te

Atua  hei  rangatira te tangata, a e

pera ana hoki nga  whakaaro o te

Kawanatanga; e whai ana i runga i

                        

te tikanga kua oti te whakatakoto e

te Atua o nga iwi katoa o te ao; e

tirohia ana e te Kawanatanga te ta-

ngata he taonga nui, he tamaiti puhi

rawa  nana, (ahakoa pakeha, maori

 ranei, kotahi ano te rite). Otira ka

 tahuri te tamaiti, (ara nga tangata

 me nga iwi o te motu), ka tahuri ki

 te tutu ki te kino ka whiua ano;

 engari e whiua ana i runga i te pouri

 i te aroha—e whiua ana mo te ora,

 kaore mo te mate. Te mea i puta

 ai enei kupu a matou  he  rongo

 korero na matou tera etahi koroke i

 roto i a koutou e ki ana ko nga ta-

 ngata katoa i uru ki nga riringa ki

       O                                                                O                        O

 te Kawanatanga a te wa e mau ai

 ka kawea  ki tetahi moutere o te

 moana noho ai. Na, he parau tenei;

 he  korero whakaoho  i a koutou.

 Ehara  i te hoa no koutou ena ta-

 ngata nana tena tu korero; he mea

 whakahau  tena na ratou kia mau

 tonu nga iwi ki te kino ki te tutu i

 runga i te ngakau owhiti—a, tona

 mutunga  iho he tino mate. E hoa

 ma kia rongo marire mai koutou ko

 te whakaaro o te Kawanatanga he

 whakaaro  aroha ki nga tangata me

 nga  iwi e porangi noa ana i tenei

 takiwa. Kia  rongo mai hoki kou-

 tou nga Hau Hau, ki te pai koutou

  kia hoki mai  ki te pai, penei i ta-

 whiti ano koutou  e haere mai ana

 kua tuwhera nga ringa o te Kawa-

 natanga ki te awhi i a koutou; ka

  murua o  koutou hara, ka arohaina

  koutou. Engari kia pono to koutou

  ripenetatanga, kia pono to koutou

  hokinga mai ki te pai, kaua e nuku-

              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

rau koi nui he mate mo koutou. Ta

te Kawanatanga  e hiahia ana ko

nga  kino o te motu kia mutu, kia

    

noho tahi ai nga pakeha me nga

maori i runga i nga ritenga aroha o

                    

mua. Engari ki te tohe etahi iwi

ki  te kino, e pai ana—nana   ano,

ehara i te Kawanatanga. Otira

tena ano nga  tangata tino kohuru

kai roto i te Hau Mau. Ko nga

mea ena ekore e murua ona hara—

ko te Kooti nei hoki tetahi. Ki te

mau  ora ena tu  tangata tena e ata

whakawakia  mariretia, ka kitea ra-

watia o ratou he katahi ka whiua—

ko te nuinga o nga tangata ka wha-

kaorangia ka  whakatangatatia ano

no te mea ehara ratou i te upoko o

te kino. Ko  enei kupu  a matou

ehara i te mea whakaaro noa ake na te

ngakau; engari na te Kawanatanga

ake ano. Kua kite hoki matou i te-

nei takiwa tetahi Panuitanga na te

Kawanatanga  i tuku mai ki nga

pakeha maori katoa o te motu; he

 ki mai kia whakaatu ratou ki o ra-

tou hoa maori i nga wahi katoa te

 parau o aua korero; kia ki atu  ki

 nga maori he tikanga aroha anake

 te tikanga o te Kawanatanga. Koia

 ano tenei e whakaatu nei matou—a,

 koi noho koutou ka whakarongo ki

 aua tu korero whakakiki. He koa-

 nga tena no te Kawanatanga ki te

 whakamutua te kino ka tahuri mai

 nga tangata ki te pai. He tohe noa

 te mahi e tohe nei nga iwi ki te

 kino, ekore  ano e  riro i a ratou te

 mutunga. Engari kia hohoro te

 rere mai ki raro ki nga parirau o te

 matua noho ai—ko te wahi ora ia.



 HE WHARANGI  TUWHERA  MA NGA

         HOA TUHl MAI.



            Nepia, Hepetema 20, 1869.

 KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.

    E hoa, be panuitanga  tenei kia rongo

 mai nga boa aroha e noho mai nei i nga

 wahi o tenei motu. Mo nga mahi  ia o te

 timatanga i pa ai te kino ki a Ngatiporou.

    Tona putanga mai e noho ana tenei iwi i

 runga i te Whakapono, kaore i noho i runga

 i te Kawanatanga. Heoi, he karonga patu

 ake  na te tangata katahi ka meinga hei

 Kawanatanga. I puta ai hei Kawanatanga

 he putanga whakaaro mai no te Atua ki a

 te Makarini. I pono noa ake tona putanga

 ake i roto o te kore kupu ki a ia mo tetahi

  pu hei tuara mo Ngatiporou. Tera ano

 nga  tangata i tonoa hei tiki pu ki te Ka-

  wanatanga i Akarana, ko te  Wikiriwhi

  Matehe me te Hotene Porourangi—ki hai i

  homai. He oho mauri tonu no te Makarini

  he rongonga ake kei te tukinotia a te Mo-

  kena Kohere e Rongowhakaata; katahi ka

haere ake raua ko te Pihopa ka tae ki Tu-

ranga, ka mauria ake a te Mokena ka tu ki

Tuparoa. Ka  patai a  Ngatiporou; 

" Kaore he pu o to kaipuke ?" Ka  ki

tera; —" He pu  ano. " Ka  homai e ia e

ono nga pu kotahi kaho kariri—ka ora ake

te ngakau  o  tenei hanga o  te tangata.

Otira ki hai i rato nga tangata i reira. No

muri  i a ia ka whakatika ki te riri; he

ruarua ngapu, ki hai i rite ki a te Hau Hau

pu—ehara  he meremere anake nga rakau i

nui, he tokotoko, he taiaha, he tewhatewha.

Ehara, hinga ana te Kawanatanga ki Ma-

ngaone; e ono i mate rawa, e toru taotu ora

anake—kaore  o te Hau Hau. I muri iho

ko  Tikitiki; ka mate ano te Kawanatanga,

hinga ake tokoiwa mute rawa, no te Hau

Hau  tokotoru mate rawa. 'No te whawhai

ki te Hatepe tokowha no te Hau Hau mate

rawa, no  te Kawanatanga kotuhi. Ka

whakaekea ano e te Hau Hau a Tikapa, a

 te Horo hoki i te ra kotahi—hinga ake o te

Hau  Hau toko rima mate rawa. Auinara-

 waake ka  whakaekea  a  Pakairomiromi,

 hinga ake no te Hau Hau e rua te kau ma

 waru—mate rawa. No te riri ki Tokomaru

 tokowha mate rawa o te Hau Hau, no te

 Kawanatanga kotahi. No  te riri ki Tahu-

 tahupo te kau ma tahi i mate rawa; no te

 parekura ki Pakura tokorima i mate rawa,

 na te Hau Hau anake enei—no te Kawana-

 tanga kotahi, i mate ki Tahutahupo. No

 te whawhai ki Pukemaire to kau marima o

 te Hau Hau i mate rawa; no te Kawana-

 tanga tokorua i mate rawa. No te wha-

 whai ki te Mawhai tokoiwa mate rawa, ko-

 tahi o te Kawanatanga. No te riri ki Tu-

 ranga te kau  i mate  rawa, hui  ki nga

 pakeha mo nga maori. No  te riri ki Wai-

 kare e 50 Hau Hau  i mato rawa, no te

 Kawanatanga te 12. N" te riri ki te Ka-

 retu e 50 Hau Hau mate rawa, no te Ka-

 wanatanga  i hinga tokoiwa, ranei tokohia

 ranei, kei a Tareha  te ritenga. Tena

 iana tirohia iho te tokomahatanga o nga

 tangata Kawana i mate i roto i tenei wha-

 whai. Na  no te riri ki Ngatapa 130 o te

 Hau Hau i mate rawa, no te Kawanatanga

 te 14 i mate rawa. Heoi nga mea i mate

 o te Kawanatanga —  ko  te matenga  i

                                    

 Mohaka, ekore tena e meatia. Mehemea

 he ngutu ngangahu i te awatea, ka tika—•

 tena he kohuru ekore e pai kia korerotia.

 Tirohia iho nga mahi a te whakatauki; e

 ki ana; —  " Auaka hei hangarau ki te

 Tawa  Mapua. "  Te tikanga o te Tawa

 Mapua ka hua ona hua he tini, ka ngahoro

 ana ki  raro ka kapi katoa  te whenua.

 Tenei ano hoki tetahi o aua whakatauki;

 —"  He tangi to te tamariki, he whakama

 to te pakeke. "

   Apopo  ano koutou e nga hoa aroha te

 kite ai e tangi ana nga tamariki tutu o te-

 nei motu. Ka mutu nga kupu ki a koutou

 e nga hoa.

       Na MEIHA RAPATA WAHAWAHA.

            raua ko HOTENE POROURANGI.

    [Koi mahara a Meiha Rapata raua ko

              TE WAKA MAORI O AHURIRI.

Hotene kai te kore matou nga pakeha e

titiro atu ki ta raua mahi. Tenei ano  te

titiro atu, te whakapai atu, ki a raua me

etahi atu o nga rangatira o Ngatiporou me

to ratou iwi katoa. He nui te whakapai a

nga pakeha ki to ratou matauranga ki te

huanui  tika i haere ai ratou i nga takiwa

kua  hori ki te patu i te kino, ki te hapai i

te pai, ki te whakamana hoki i te Whaka-

pono  o te Karaiti i te motu nei kia tika ai

tatou te noho i runga i te marietanga raua

ko  te whakawatanga. He iwi rangatira

tena tu iwi e whakatika ana ki te pehi i te

kino. Mate  rawa atu etahi o koutou, i

 mate i runga i te pai, i mate i runga i nga

 ritenga o te Whakapono. ]





   HE RETA NA NGATIPOROU.

               Patea, Akuhata 1, 1869.

 KI A TE MAKARINI, WA MINITA.

   E  taku hoa tenara ko koe. Tena taku

 reta, mau e tuku atu ki te " Waka Maori"

 o Po Neke o Ahuriri kia rongo mai ai oku

 boa i Waiapu, i te motu katoa. Taku

 tangihanga mo Ngatiporou i mahue iho nei

 i a Ngatiporou  i hoki atu na ki Waiapu.

 No te 28 o nga ra i eke utu ai a Ngatiporou

 ki te tima. Tangi ana au i roto i au mo

 matou; ka waiata atu au ki a Ihowa Atua

 o nga mano—uku   tirohanga ki te mania o

 Patea  ano rehurehu  kau  ana. I haere

 ahau, matou ko  te iwi, i te raorao o Whiti-

 kau—tau ana te mauiui ki o matou wae-

 woe, a tangi ana te ngongoro. Hei aha ma

 te iwi kua kiia nei e te Kanara he raiona i

 waenganui i te whenua ke i te aroaro o te

 Kawanatanga, i te aroaro o Ihowa Atua o

 nga  mano  o Iharaira ? Tapahia  ana e

 matou  nga ururua o Patea, i riro mai: mo

 hoki  nga Hau Hau  i o matou ringaringa

 mo ratou i whakakake ki te kupu a te

  Atua. Whakarongo  e te iwi i te Rawhiti,

 koi pepeha mai koutou i te Rawhiti mo te

  kore toa o matou kei tawhiti ra- kei to

  tatou Atua te whakaaro. Ko Ihowa to

  tatou Atua, mana  tatou e tiaki i o tatou

  hoa riri katoa. I  tangi, atu matou ki te

  Atua, tera ia e aroha mai ki a tatou mo ma-

  tou e titiro atu nei ki o matou hoa riri i te

  takiwa o Taranaki. Ko  tenei e Ngati-

  porou  takoto. Waiata  atu ki to tatou

  Atua, mana tatou e tiaki; kaua e wehi,

  kaua e pawera te ngakau, kia manawanui.

  Ko te toa mo tatou kei te manawanui kei

  te karanga atu  hoki ki to tatou Atua—

  mana  tatou e awhina i o tatou hoa  riri.

  Kua noho nei tatou i runga i te manaaki o

  te Kawanatanga, kua kitea hoki  e ia to

  koutou kaha, kua taumaha nei to koutou

  pauna i runga i Patea. Whiti kau ana te

  ra ki roto o Patea, o Waihi, o Manawapo,

  o Matangarara, ka ngaro te Hau  Hau i

  tona whenua. Te take i whiua ai ratou

  mo  to ratou whakatoi ki te hahi o Iharaira

  Ngatiporou. E whiua ana hoki e matou te

  Hau  Hau  o Patea nei. E  riro ana i te

  hunga marohirohi hapai patu katoa o Nga-

tiporou. Takoto  ana matou i te aroaro o

te Kawanatanga i runga i ana mahi katoa;

e mahia ana hoki e matou nga mahi o to

matou hohatanga i nga ra katoa. Mehe-

mea ka karanga atu tatou ki te Atua tera

te Atua  e tahuri mai ki a tatou i o tatou

haerenga katoatanga. Ko  Ihowa hei piri-

nga mo tatou, ko ia hei homai i te kaha ko

ia hei awhina mo tatou i te putanga mai o

tatou hoa riri ki a tatou. Heoi ano—ta-

koto e te iwi. Ma te Atua tatou e tiaki,

mana  tatou e manaaki ake tonu i te aroaro

 o tatou boa riri. Tenakoutou e te iwi i

Waiapu. Inoi atu koutou mo matou  kia

tiakina matou e to tatou Atua.

                 Na HORI MATAMUA.

   Hei kona ra, kia ora tahi tatou i to tatou

 Atua. Na to koutou hoa aroha.

         KAPENE PENIAMINE TUHARA.

         Na NGATIPOROU PATEA.





 HE KUPU PORO PORO AKE NA TE

   MAKARINI KI NGA TANGATA O

         HERETAUNGA.



 Ki nga rangatira me nga tangata katoa o

 Heretaunga, puta noa ki ona rohe katoa.

   E  hoa ma tena koutou. He  mihi atu

 tenei naku ki a koutou, no te mea kua

 mahue i au te mahi Huperitenete, kua whiti

 mai nei ki runga ki tenei mahi o tatou ki te

 whakahaere ritenga o te Kawanatanga o

 Niu  Tireni.

    E whitu nga tau o taku mahi i Nepia, i

 mahi tahi ai tatou ki te whakahaere i nga

 ritenga o kona, ki te hapai i te tika, ki te

 pehi i te he, a kua nui o koutou whakahoa

 ki au i nga takiwa katoa.

    Ahakoa  pouri, kino, kua tahuri tahi

  tatou, kua mahia e tatou, a kua whiti te ra.

    No  reira hoki au ka mihi atu nui ki a

  koutou, ta te mea kua kotahi anake to tatou

  whakaaro i nga taima katoa, nga pakeha me

  nga Maori o Heretaunga, a kore ana aua he

  e pa mai ki a tatou.

    E whakahoki ana au i aku mahara ki

  runga ki nga tau kua pahemo ake nei—

  marama  kau te titiro. Otira kotahi te wahi

  pouri, ko o tatou hoa kua ngaro atu ra i te

  pakanga; e tangi ana a roto i a au ki nga

  toa kua  riro atu i te kainga. Otira  he

  mate pai te mate a te toa, e male ana i te

  tika.

    Hei kona ra e aku hoa aroha, e kore e

  mutu taku mahara ki a koutou.

                    Na te MAKARINI.

    Poneke, Hepetema 21, 1869.

     [Ka tika rapea te mahara o te Makarini.

  Ka  tika tana tangi ki ona hoa kua piri ki a

  ia i roto i nga tau maha kua hori. Otira

  ahakoa te mahue  ai a Heretaunga i a te

  Makarini i te mea kua tu ke ia i te wahi

   teitei hei titiro ki a tatou hei tirohanga hoki

  ki nga iwi katoa o te motu—te wahi teitei

  te wahi  tuwhenua hei whatorotanga mo

   tona ringa ki te tangata, te iwi ranei, e

  mate ana ki ro paruparu kia kumea ake ki

   te wahi ora.

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

TE KOOTI WHAKAWA WHENUA

             MAORI.



HE te 9 o nga ra o Nowema e takoto ake

nei ka tu te Kooti Whakawa Whenua Maori

ki Nepia. Ko  nga ingoa enei o nga kainga

e whakawakia ana me nga  tangata kua

tuhia ki raro iho nei.



  Ko Tareha Moananui te tangata, ko Whare

O Maraenui  te kainga.

  Ko Te Waka Kawatini raua ko te Moana-

nui Rionihia nga tangata, ko Tawhiangiangi

te kainga.

  Paurini te  Whiti, Te Retu, Taupa, me

etahi atu nga tangata; ko  Turamoe  te

kainga.

  Paora Torotoro, Waka Kawatini. Tamihana

Pekepeka, me Tareha nga tangata; tu Roto-

pounamu te kiinga.

  Kua  taia nga rohe o enei whenua ki roto ki

te " Kahiti. "



   Ko nga whenua enei ki raro nei ki hai i

oti i tera whakawakanga Ko nga robe kei

te "Kahiti"  o tera Panuitanga.



  Pererika  Harawini  me  etahi atu  nga

tangata, ko Raumanga No. 2 te kainga.

 Renata Kawepo me etahi atu—te kainga,

Taumatawhiwhi.

  Renata Kawepo, Paora Kaiwhata, Pera, me

etahi atu; te kainga Otukurara.

  Renata  Pukututu, —te kainga ko Kohine-

 pare.

   Tareha te tangata, te kainga ko Tutae o-

 Mahu.

   Paraone Hakihaki, —te kainga ko Ngapuha

 o Raukawa.

   Hana te Hera me etahi atu, te kainga ko

 Tuhirangi,

   Ko nga mapi o enei whenua kui te Tari

 Kuri whenua i Nepia.



   Ko nga piihi whenua enei o nga tangata

 kua mate, ka whakawakia i Nepia i taua

 takiwa ano.



   Te Teira Koata me Ahipene nga tangata;

 te tangata kua matu ko Tomo Wharekura;

 ko Tutu o te Kaha te whenua.

   Ko Ahipene, ko Teka, ko te Wairakau nga

 tangata; te tangata kua mate ko Waretawai;

 ko Ngaruetepo te kainga.

   Ko  Pahira Hoehoe te tangata; te tangata

 kua mate ko Te Otimi Ngahuka; ko Kahu-

 tara No. 2 te kainga.

   Tiaki Mita te tangata; te mea kua mate

 ko  Ema Moemoe; ko kahutara No. 1 te

 kainga.

   Horomona  te Puketapu te tangata e ora

 ana; ko te Koko te mea kua mate; ko te

  Wharau  te kainga.

    Pene te Uruhe te tangata e ora ana; ko

  Piko te tangata mate; ko Kahumoko  te

  kainga.

    Harata Matiko  te tangata e ora ana;

  Tomo Wharekura te tangata kua mate; ko

  Tukemokihi te kainga.



    Ko  tetahi whenua tenei e whakawakia i

  taua takiwa ano, ara te 9 o nga ra o No-

  wema.

    Ko Pakaututu e tata ana ki Nepia. Nga

  tangata e mea ana na ratou ko Tareha, ko

  Paora  Torotoro, ko Paora Hapi, me  etahi

   atu.

    Tenei ano nga whenua a nga tangata kei

  Waipawa   hei tera nupepa (ka tata te puta)

   ka panuitia ai,

     Heoi, ko nga tangata kaore ano kia ruritia

  a ratou whenua  kia hohoro te whakarite i

tetahi pakeha hei mahi kia rokohanga ai te

nohoanga o te Kooti, no te mea ka kore e oti

te ruri ekore hoki e oti te whakawa—a,

kowai ka mohio ki te takiwa e hoki mai ai

te Kai Whakawa.



      HE PANUITANGA

   Mo  etahi piihi whenua  kia  Wahia.



Tari o te Kooti Whakawa Whenua Maori.

          Akarana, Hepetema 1, 1869.

HE  Panuitanga tenei kia mohiotia ai; ko a

te nohoanga o  tenei Kooti ki Waipawa i

te  Takiwa  o  Ahuriri i te Porowini o

Hawke's Bay, i te 17 o nga ra o Nowema,

 1869, te whakarongona ai te tono a Inia

Wangataua    o tana takiwa  ano, kia wahia

te whenua  e mau  nei i roto i te Karauna

 Karaata o te   *   *   *   *   o nga ra o

     tuhia i whakaputaina

 ki taua tangata ki etahi atu hoki; ko taua

 whenua kei Waipawa, i taua takiwa ano,

 ko Kaimotumotu ki Te Tonga tona ingoa.

             Ue mea whakahau,

                          Na  TIKI,

                          Tino  Kaituhituhi.



      





       TE RIRI I TAUPO.

  KUA hoha noa matou ki te huhua o te ko-

  rero i runga i te ingoa o tena tangata kino,

  o te Kooti—tena hoki koutou nga iwi tika

  kai te hoha ano. Ko tona ingoa e rongona

  nuitia ana, engari he rongo kino. Ko te

  ahua tonu tenei o tenei ao; e puta nui ana

  te rongo o te kino, e puta iti ana te rongo

              TE WAKA MAORI O AHURIRI.

o te pai—kei   tera ao te whakanuia nga

mahi  pai a te tangata, ana mahi i mahi

ngaro ai i tenei ao. Ahakoa   hoha ana

matou  ki te ingoa o tena tangata o te Kooti

e  tika ana kia korerotia nga mahi a nga

tangata tika e whai ana ki a ia.

   Nga  tangata o te taha Kawanatanga i

Taupo  inaianei, hui ki nga pakeha ki nga

maori, e  tae ana ki  te toru rau pea. I

ngara timitanga o Hepetema ka huaki te

riri a te Kooti ki Tauranga i Taupo ki a

Henare Tomoana. Ki hai i kuha te Kooti;

whati rawa  atu kua tokotoru ona tangata

mute  rawa, kua  tokomaha  ona  taotu.

Muri  iho ka huaki ano a  te Kooti ki a

Henare; a ki hui ano i kaha, mate rawa

ena tangata kotahi te kau—kahore   i mo-

hiotia nga taotu. Engari ko  etahi o nga

hoiho o te iwi i a Henare i riro i a te Kooti;

i tahaki e noho ana aua hoiho—no te ko-

renga  e kaha ki nga tangata ka haere ki

nga  hoiho whawhai ai. Ko  te kainga i

noho  ai a Henare ma ko Tokaanu, ratou

ko  te Arawa me  nga tangata o te Poihipi

raua ko Hohepa Tamamutu. Heoi, no te

25 o nga ra o Hepetema ki huaki ano a te

Kooti ki taua kainga—ona tangata i huaki

 ai tau ana ki te toru rau. Nga tangata o

 te taha Kawanatanga e run rau e wha te

 kau ma iwa. Tupono rawa taua whawhai

 ki te takiwa e noho ana a Kanara Makita-

 nara i reira. Ka  kite ia e huaki ana te

 Hau  Hau ka mea ia kia haere ki Rotoaira

 ki te tiki i nga hoia maori o Whanganui a te

 Kepa. Ki hai i puta, puhia ana mai e te

 Hau Hau; a ka hoki mai ia ki nga maori o

 te Kawanatanga i Tokaanu. Katahi ka

 riri; kaore i roa e riri ana ka whati te Hau

 Hau  ka oma, ratou tahi ko te Kooti te

 poropiti teka—tahuti haere ana. I hea ra

 tona Atua hei whakaora i a ia ? Mahue

 ana i te whenua tokowhitu o te Hau Hau

 mate rawa; be tokomaha nga mea i amohia

 atu. E korerotia ana kua toru te kau o te

 Hau Hau  i mate, hui ki nga taotu. Te

 whenua  i riri ai kua keria e te Hau Hau

 hei parepare.

   I muri mai nei i te 3 o nga ra o Oketopa

 ka hui nga hoia maori o Whanganui, me te

 Arawa, me Ngatikahungunu, me te pakeha,

 ka hui ki Papakai. Ko te pa me nga pare-

 pare o te Hau Hau i kitea atu e ratou e tu

 ana i waho mai  o te ngaherehere i runga

 hiwi. E  kai ana te taha Kawanatanga ka

 puta mai te Hau Hau ki waho. Katahi

 ka whakatika te Kawanatanga ka haere atu

 ki te pa o te Hau Hau. Ko etahi i anga

 ki  tetahi taha, ko etahi ki tetahi taha, ko

 etahi ki  mua, ko  etahi ki te  taha ki

 muri huaki  ai—ko  Kanara  Makitanara

 ta  ratou   rangatira. Ki  hai  i roa  e

 riri ana ka  reia nga parepare o te Hau

 Hau  e te Kawanatanga, ka eke ki runga

 nga tangata pupuhi ai ki ro pa. E aha i

 korerotia ai ? Mutu  rawa atu te  riri kua

 toru te kau ma whitu nga mea mate rawa

 o te Hau Hau; i kitea tonutia ena e te Ka-

 wanatanga—e  rua te kau ma whitu i roto

 i nga  parepare e takoto ana, kotahi te kau

i waho. Kowai  ka mohio atu ki ona taotu,

mana  e matt; atu etahi. Ko  te Kooti i

puta, i oma; ko ona tangata i marara ke

noa  atu; ko nga hoiho a Henare ma, i

murua  i tetahi atu riringa, kua riro mai ano

etahi.

  Nga mea i mate o te taha Kawanatanga

ko  Kapene Teoti, pakeha nei—i  tu i te

upoko, mute tonu iho. He tai tamariki

taua  tangata; he toa he hianga i roto i te

riri. Ahakoa, tenei ano etahi toa kui te

ora nei ano. To te toa ahua tena he mate.

Ko  Winiata  tetahi, he  apiha no   nga

huia maori o Whanganui—i  tu i te upoko,

mate tonu. Ko Komene tetahi, be apiha

ano  no aua hoia o Whanganui—i   tu i te

umu, mute tonu. Tetahi ko Hape, no

Whanganui  ano—i   tu i te upoko, mate

tonu.

   Ko nga taotu ko Turei he apiha no

Whanganui, i tu i te uma—no muri rawa

ka mate. Ko  Renata Kawepo o Ngatika-

 hungunu i tu i te kanohi. Ko Hori raua ko

 Ngatikahungunu i tu ano, tetahi i te taringa,

 tetahi i te ringa. Ko Kanara Makitanara

 me ona hoa kua tomo ki rongahaere ki te

 whai i a te Kooti me ona morehu—tera e

 mau, kua oma hoki ona Atua. Ko te Heu

 Heu e mea  ana kia hoki mai ki te taha

 Kawanatanga, kua kite hoki i te he. Otira

 kaua ia e nukurau—kia pono tana mahi.

   [Ko  nga korero tuatahi o tenei nupepa

 kua oti i te 30 o Hepetema, ko te ra tena

 hei putanga mo te nupepa. Otira he raru-

 raru no nga kai ta i nga mahi o te Runanga

 o te Kawanatanga i Nepia nei i kore ai e

 puta i taua ra. No muri nei no nga ra

 timatanga o Oketopa ka  puta mai nga

 korero o Taupo kua korerotia i runga nei. ]



        KO      HIKINI,

         KAI HANGA PUUTU.





 E   MEA  atu ana ki nga rangatira me nga

      tangata katoa o Heretaunga kia rongo

 ratou e huhua noa iho aua nga puutu pai

 kei tona whare hei hoko. He mea kaiwhiri

 marire nana—nga mea taane me nga mea

 wahine, ko te utu e ngaware ana.

    Ka tuhia paitia e ia nga tu puutu katoa

 mo  te tangata e hiahia ana kia ruritia ona

 waewae.

      Te whare kai te taha katau o te rori

 i ho mai o te Peeke o Niu Tiremi i Nepia.



   TENEI TE TAONGA!

 TENEI  te taonga kei au e tu ana, ara

    ko aku tera hoiho, ko aku paraire,

 ko te tini noa atu o nga hanga mo te

 hoiho, mo te kaata. He  mea kawe

 hou mai no Ingarani, naku ano i kara-

 nga atu kia tuia mai mo toku whare

 hei hoko ki nga rangatira o Heretaunga.

    E tuia ana nga tera, me nga mea ka-

  toa o te hoiho i tenei whare.

                Na HOURA.

               TE WAKA MAORI O AHURIRI.

WHAKARONGO          MAI!

     WHAKARONGO  MAI!!



HE    PANUI    atu tenei ki nga Rangatira

      me nga Tangata Maori noa atu o Ne-

pia, o nga wahi ki uta hoki, na to ratou hua

na

   PERERIKA  TATANA

kia rongo ratou ki tana whakaaro. He ti-

tiro nana ki  te mahi  a nga tangata maori

katoa e haere tonu mai ana ki tona whare

hoko ai, na reira ia ka mea kia tiki tonu ia

i nga  tu hainga

  E PAINGIA ANA E NGA MAORI

hei hoko inana ki nga tangata.

   Ko nga mea katoa kei tona Toa e pu

ana. Ko  te hoku ho hoko ngawari ko nga

hanga  be hanga  pai. Hei aha i korerotia

ai te whare kua mohiotia e te katoa.



      Haere mai, whakamatauria.

   Heekipiri Rori, Nepia,

      Hurae 14, 1869.



     WHAKARONGO   MAI.

 TENEI au to koutou hoa tawhito te

   noho nei maua ko WIREMU kei te

 WHATAAPUKA. Kai te hoko  tonu

 maua i nga hanga me nga kai e hiahiatia

 ana e te tangata maori; —ara. he huka,

 he ti, he tupeka, he raihi, he paraoa, me

 te mano kai atu.

   Ko  nga kahu; —he  koti, he paraikete,

 he tarau, me nga kakahu  tane katoa,

 me nga kakahu wahine katoa.

   E tangohia ana hoki e maua nga kai

 e whakatupuria ana e nga maori; ara,

 he kaanga, he witi, he taewa, he aha

 noa atu.



     Haere mai ki te tangata tawhito.

        Na WIREMU raua ko KENERE.