|
loading...|
|
Te Waka Maori o Ahuriri 1863-1871: Volume 7, Number 1. 19 January 1871 |
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE
WAKA MAORI
O AHURIRI.
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "
No. 1] NEPIA, TAITEI, HANUERA 19, 1871. [VoL. VII.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA. HOA
TUHI MAI.
TENA kua tukua atu o matou nga nupepa ki
a Sergt. Patu mu Sergt. Matutaera o te Awa
o te Atua i Turanga.
TENEI kua tata i tetahi wahi o tenei
nupepa te pukapuka a te Kawana
hei whakatu i a Raka, kai Whaka-
wa nei, ko ia hei Kai-whakahaere
i nga ritenga o te whiriwhiringa
tangata maori hei tangata tapoko
ki roto ki te Runanga Nui o Niu
O
Tirani mo te taha o te motu
e whakahuatia ana ko te Ta-
kiwa ki te Rawhiti. Ko Nepia
te kainga, ko te Tuatahi o nga
ra o Pepuere e takoto mai nei te
ra kua karangatia hei whakahua-
tanga i te tangata e pai ai nga iwi
maori o taua takiwa hei tangata mo
ratou ki te Runanga. I hoatu ano
e matou ki a koutou i te nupepa o
te whitu o nga ra o Oketopa kua
taha nei tetahi kupu e mohio ai
koutou ki te ahua o te tangata e
tangohia e koutou hei tangata mo
koutou ki te Runanga; a, i ki hoki
matou i roto i taua nupepa kia tae
ki te wa o te pootitanga ka panuitia
atu e matou nga tikanga o te whaka-
haeretanga o te mahi hei mohiotanga
mo koutou. Koia tenei ka whaka-
aturia nei e matou.
Ko te Takiwa ki te Rawhiti te
wahi hei mahinga mo koutou i tenei
taha o te motu; e timata ana i Po
Neke puta noa ki Moehau (Cape
Colville) i te putanga ki Hauraki ki
tua mai o te moutere o Otea. Na,
ko Ngatikahungunu, ko Rongowha-
kaata, ko Ngatiporou, me te Arawa,
me Ngatituwharetoa o Taupo, e taka
katoa ana ki roto ki aua rohe. Ko-
tahi tonu te tangata e tukua ana ki
te Parimata mo taua takiwa katoa—
kei tetahi atu takiwa ko tona tangata
ano. Ko nga Kai-whakahaere o te
pootitanga he mea oati marire ki
runga ki te Paipera kia tika ta ratou
mahi, kia kaua ratou e piri ki tetahi
tangata ki tetahi tangata ranei,
engari kia hangai tika tonu ta ratou
mahi. Ka tae ki te ra o te whaka-
huatanga (ara te tahi o nga ra o
Pepuere) me hui ki Nepia nga ta-
ngata e hiahia ana ki te whakahua i
ta ratou e pai ai hei tangata ki te
Runanga mo te Takiwa o te Ra-
whiti. Ko nga tangata hoki e mea
tia ana kia uru ki te Runanga, ara
nga tangata e whakahuatia ana e o
ratou hoa, kaua rawa ratou e noho
atu—me haere mai ano ki te hui.
Katahi ka whakahuatia e tena hunga
e tena hunga i te aroaro o te Kai-
whakahaere tana tangata e pai ana
hei tangata mo te Runanga. Me
penei te whakahuatanga. Me tu
mai i te aroaro o te Kai-whakahaere
te tangata mana e whakahua ka
karanga: —" E whakahua ana ahau
ko Mea te tangata pai hei tangata
mo matou ki te Runanga"—hei reira
me puta mai tetahi tangata hei
tuarua (ara hei tuara), me karanga
mai: — "E whakaae ana ahau
ki tena whakahuatanga ko Mea hei
tangata mo matou. " Na ka mutu
tena, ki te hiahia tetahi hunga kia
whakahuatia ano tetahi atu tangata
me puta mai me pena ano, me
karanga; —" Ko Mea taku e wha-
kahua ana he tangata pai mo te
Runanga "—me puta mai ano hoki
tona tuarua me pena ano me te mea
tuatahi. A, me penei tonu rupeke
noa nga tangata e hiahiatia ana e te
hunga pooti kia pootitia. Ki te
hiahia nga tangata o Wairarapa, o
Porangahau, o Heretaunga, o
Taupo, o Turanga, o Waiapu, o hea
atu, kia tu ko tetahi o ratou me
tuku mai etahi tangata ki Nepia hei
karanga i tona ingoa i te ra o te
whakahuakanga. Kaua e noho atu,
no te mea ka kore e whakahuatia i
te ra o te whakahuakanga ekore
hoki e pootitia i te ra o te pooti-
tanga i nga kainga pooti; heoi nga
mea e pootitia ko nga mea kua oti
te whakahua ki Nepia nei; kaore
hoki he kainga ke atu hei whaka-
|
|
2 2 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
huatanga, ko Nepia anake—kia
mohio rawa koutou ki tenei. Kia i
kotahi tonu te tangata o ia hunga o
ia hunga mana e karanga te ingoa o
te tangata e hiahiatia ana e ratou,
O
kia kotahi tonu hoki te tangata e tu
ki runga hei tuara mo tana karanga.
Ko nua kai karanga me whiwhi ki
tetahi pukapuka e te Kai-whaka-
haere o te pootitanga te homai hei
tohu mo to ratou tikanga ki te pooti,
kia ahei ai hoki ratou te karanga;
ki te kore e whiwhi ki te pukapuka
pera ekore hoki ratou e tukuna ki
te karanga—tenei kei a Raka aua
pukapuka e takoto ana. Ki te mea
ka kotahi tonu te tangata e whaka-
huatia e te hui hei tangata mo te
Runanga, heoi katahi ka kiia e te
Kai-whakahaere o te pootitanga kua
tu taua tangata—a, ka tu tonu ia,
ka mutu hoki. Otira ki te mea ka
tokorua ka tokotoru, ka tokomaha
atu ranei, nga tangata e whakahuatia
ana e te hui, penei ma te Kai-wha-
kahaere o te pootitanga e karanga
kia hapainga e te hui o ratou ringa
rao ia tangata mo ia tangata o nga
mea kua whakahuatia e ratou; a,
ka kitea e ia te mea o ratou i hira
ake i etahi te maha o nga ringa kua
hapainga mona katahi ka karanga ia
ko te tangata tena kua tu—ara ia, ki
te kore e puta wawe he kupu a te
hui kia pootitia mariretia. Engari,
ki te mea ka tonoa kia tu marire he
pootitanga, penei ma te Kai-whaka-
haere e karanga i reira tonu ano te
ra e tu ai te pootitanga i nga kainga
o te Takiwa Pooti kua whakaritea
mo te pera—ara ko te tekau ma
toru o nga ra o Pepuere, kua wha-
kahuatia nei i roto i te pukapuka
whakatu i a te Raka hei Kai-whaka-
haere mo te pootitanga kua taia nei
ki tetahi wahi o tenei nupepa. Hei
te 9 o nga haora o te ata o taua ra
ka timata te pootitanga, hei te 4 o
nga haora o te ahiahi ka whakamu-
tua. Tera hoki kua taia ano ki
tenei nupepa nga kainga katoa e
pooti ai me nga tangata hei whaka-
haere i te pootitanga i aua kainga.
Ki re mea ka tonoa kia pooti marire,
tena nga pukapuka pooti kei nga
Kai-whakahaere i nga kainga pooti,
ma ratou e hoatu ki nga maori katoa
e tau ana ki te pooti—ara. ko nga
tangata kua tae ona tau ki te rua te
kau ma tahi. Ko te tauira o taua
pukapuka pooti kua taia nei i tetahi
wahi o tenei nupepa. A te ra e
pooti ai me tomo a takitahi nga ta-
ngata pooti ki roto ki te whare o te
pootitanga, me hoatu tenei tangata i
tana pukapuka pooti, tenei tangata i
tana pukapuka pooti, ki te Kai-
whakahaere o te pootitanga. Ko
reira pataia atu ai tona ingoa me
tana tangata e pooti ai, a ka tuhia ki
taua pukapuka pooti e te Kai-wha-
kahaere te ingoa o taua tangata e
pooti ana me te tangata e pootitia
ana, a ka hoatu ki tona hoa maori e
noho tahi ana i a ia hoi hoa whaka-
haere i te pootitanga, kia tuhia hoki
tona ingoa hei kai titiro. Ka mutu
te pootitanga ka tukua mai e nga
Kai-whakahaere nga pukapuka pooti
o nga kainga pooti katoa ki (e Kai-
whakahaere ki Nepia (ki a Raka),
mana e tatau. A, ko te tangata e
pahika ake te maha o nga pooti mona
ko te tangata tena e tu hei tangata
mo te Runanga. Ko te rua te kau
ma rima o nga ra o Pepuere te ra
kua whakaritea hei ra panuitanga i
te tunga o te tangata kua tu kia
mohio nga tangata katoa—hei Nepia
nei ano panui ai. Me haere katoa
mai nga tangata i taua ra kia rongo
ratou. Ko te ingoa o te tangata ka
tu ka tuhia e te Kai-whakahaere ki
tua o te pukapuka whakatu i a ia a
te Kawana (kua taia nei i tetahi ra-
rangi o te nupepa nei), a ka whaka-
hokia taua pukapuka ki a te Kawana
kia tukua atu ai taua tangata kua tu
ki roto ki te Runanga a te takiwa e
hui ai a muri tata ake nei. Heoi, e
penei ana hoki nga ritenga mo te
pootitanga ki nga Takiwa Pooti
Maori katoa o te motu nei.
Na, he kupu tenei na matou ki a
koutou mo runga i tenei mahi i te
pootitanga tangata. Ki au, ki te
pakeha nei, he mea nui tenei te
tunga o te tangata ki te Runanga—
he mea whakanui na te katoa i te
tangata hei whakatika i a ratou.
Ekore hoki e tangohia te tangata
whakaaro kore; ekore ano e pai te
tangata hei whakapokoko noaiho ki
roto ki te Runanga, hei matakitaki
kau ma te tangata. Engari kia
whai tikanga, kia whai kupu.
Tetahi, hei te tangata pono, kia pono
ona whakaaro kia pono ona korero;
kia tika kia pono ona whakaaro ki
runga ki nga tikanga o te taha
pakeha me te taha maori. Ko ona
ritenga o tenei mahi hei te ra o te
karangatanga me puta mai nga
tangata e whakahuatia ana mo te
Runanga ka whai kupu ki nga
tangata pooti ki runga ki nga
tikanga o te motu kia mohiotia o
ratou rerenga whakaaro e te toko-
I maha e pehea ana ranei. Tetahi, ko
|
|
3 3 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
te tangata e hiahia ana ki te patai ki
aua tangata me patai tonu ki reira
ano—kia mutu te whai korero a te
tangata ka patai ai. Me rere noa
mai te patai a tetahi a tetahi. Tena
pea ka rere mai te patai a tetahi
penei na; —" Tena korero mai ki a
matou i to whakaaro mo a tatou
tamariki e tika ai ratou i muri i a
tatou, e puta ai ratou hei tangata ki
te ao. Me pehea e ritenga e tika
ai he Kura mo ratou ?" Ko tetahi
pea ka patai mai; —" E pehea ana
to whakaaro ki te kai e hokona ana
ki nga kainga maori e whakahe nei
i a tatou, e whakakuare nei i a
tatou—ara, ko te waipiro?" Ko
tetahi pea ki te patai; —" E pehea
ana koe ki te Hau Hau? Me pehea
he ritenga kitaua iwi ki to mahara?"
Ko tetahi pea ki te patai; —" E
pehea ana koe ki tenei minitatanga
o te Kawanatanga? E pai ana
ranei koe ki a ratou me a ratou
ritenga ?" Tera atu nga patai ma
te tangata e kite: a ma tangata
e pootitia ana e whakahoki i reira
tonu ano tana i kite ai i whakaaro
ai i runga i aua patai. Koia
tena me haere mai koutou i te
ra o te karangatanga; me penei te
mahi kia tika ai, kia puta te rongo
o te matauranga o nga iwi o te
Taha Rawhiti—i kiia noatia koia he
Rawhiti ? Engari kia whiti ano ra
te ra o te maramatanga kia tika ai
te ingoa o te Rawhiti. Tera ano
hoki e taia ki nga nupepa pakeha,
me tenei nupepa maori nei ano, ta
koutou mahi ki runga ki te pooti-
tanga tangata mo te Runanga.
Heoi, kia mohio rawa koutou ki
tenei—ki te kore e tae mai ki Nepia
nei nga tangata e pootitia ana me a
ratou kai karanga me a ratou tangata
hei tuara mo ratou, penei ekore hoki
e tika. Ko te timatanga hoki tena
o te mahi ko te karangatanga, muri
iho ko te pootitanga—ka kore e
karangatia ekore hoki e pootitia.
Ko tenei nupepa me pupuri tonu i
a koutou mo te ra o te karanga-
tanga me te pootitanga—kia
mohiotia ai e koutou nga tikanga.
TAURANGA.
HE korero tenei i tuhia mai i Tauranga mo
te Waka Maori.
No te iwa o nga ra o Tihema ka puta
mai a te Waru, me Reihana mo tona hapu
katoa. Ka mutu nga korero i te Karamu-
ramu ku hoatu e te Waru ana pu ki te
aroaro o Kapene Pirihi, ka ki; —"Kua
mutu taku. Ko aku pu, ko taku mana, ko
taku tinana, ka hoatu ki a te Kawana; kei
a koe te tikanga moku. I haere mai au ki
te mate; kaore oku whakaaro mo Le ora. "
Kei te awa o te Atua taua iwi e noho ana i
tenei takiwa.
No te 13 o nga ra ka tae mai a te Piri-
niha ki Tauranga ratou ko te Kawana me
etahi atu rangatira. Po tahi i reira ka
haere ki Rotomahana ki te titiro i taua
wahi. He tokomaha nga kai arahi—ko
Meiha Mea, ko Kapene Mea me o raua hoia,
ko nga. rangatira o te Arawa ko te Kepa
Rangipuawhe, ko Arama Karaka, ko Mo-
konui a Rangi, ko etahi atu. B rua nga
ra ki reira e matakitaki ana ka haere ki
Ohinemutu. Ka nui te mihi o nga tangata
katoa, pakeha maori hoki, ki tenei tangata
ki a te Piriniha.
[No te 23 o nga ra o Tihema i tuhia mai
ai enei korero i Taurunga. I tika ke atu
ki Akarana taua nga i roa ai a i whaka-
hokia mai i reira ki Nepia nei. Ka hiahia
nua tangata o Tauranga ki te tuhi mai me
tuku mai i a ratou reta ma te tima e tika
tonu mai ana ki Nepia. Ko tenei, tae
rawa mai ki konei kua tawhitotia nga
korero. ]
HE RETA
Na Raka i tukua ki nga tangata Pooti.
katoa.
NEPIA, Hanuere 16, 1871.
E HOA MA
Tena koutou.
He kupu atu tenei naku ki a koutou kia
rongo mai koutou ko te ra kua whakaritea
mai e te Kawana hei whakaturanga i te-
tahi tangata maori mo te Runanga Nui o
Niu Tirani i te Parimata e takoto tata mai
nei ara, ko te Tuatahi o nga ra o Pepuere
1871—hei tangata ia mo te Takiwa ki te
Taha Rawhiti o Niu Tirani.
Ko te tikanga tenei kua oti te whakata-
koto e te Kawanatanga. Ko nga tangata
e meatia ana kia karangatia hei tangata
mo te Runanga me haere katoa mai ki
Nepia nei i taua ra, me haere tahi mai
me tona tangata hei karanga i tona ingoa
i te whakahuatanga me tona tangata hei
tuara mona. Ki te mea he tokorua, he
tokotoru ranei, nga tangata e karangatia
ana, a e kore ana e rite te tangata e tu i
taua ra, penei katahi ka whakaturia te
Pootitanga i Nepia i te te kau ma toru
o Pepuere, i Porangahau hoki, i Waipawa,
i Te Wairoa, i Turanga, i Tuparoa, i
Waiapu, i Opotiki, i Maketu, i Tapuaeha-
raru, i Wairarapa, i Ohinemutu hoki—i
taua ra katoa, i te 13 o Pepuere. He mea
hoki kia tika ai nga tangata i te Pootitanga
ki te kaiwhiri i ta ratou tangata e pai ai
hei tangata mo ratou ki te Parimata. Na,
ko te otinga o te Pootitanga i nga kainga
katoa, ka panuitia i Nepia i te Rua te kau
ma Rima o nga ra o Pepuere kia mohiotia
ai te tangata kua tu.
Na to koutou hoa
Na RAKA,
Kai-whakahaere o te Pootitanga.
|
|
4 4 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
WIKITORIA, i te atawhai o te Atua, Kuini
o te Rangatiratanga o Kereiti Piritana me
Aiarana, me nga motu o Nui Tireni.
Ki a Samuel Locke, Esq., kai whakahaere
o te pooti mo te Takiwa Pooti
Maori whaka te Rawhiti.
TENA RA KOE:
Notemea e tau ana kia whakaturia tetahi
tangata hei tangata mo te Runanga Nui o
Niu Tireni: Na rapea ko ta maua kupu
atu tenei ki a koe kia whakahaerea e koe
nga ritenga o te Pooti kia whakaturia ai e
nga Kai-pooti, e marama ana ki te pera, i
runga i nga ritenga mo te pera kua oti nei
te whakatakoto e te Ture, me nga tikanga
e tau ana ki reira, tetahi tangata hei reo ki
roto ki te Runanga Nui o Niu Tireni, mo
te Takiwa Pooti Maori Whaka te Rawhiti.
Na maua ano hoki tenei kupu atu ki a koe
kia whakaritea e koe hei Nepia a te tahi o
nga ra o Pepuere te Whakahuanga o te
ingoa o te tangata kia tu mo konei, a ko te
pootitanga, ki te meingatia kia pera, me tu
ki nga wahi e whakaritea ana mo te pera a
te tekau matoru o nga ra o Pepuere. Na
ko ta maua pukapuka nei, ara ko te puka-
puka tono kia pooti, me whakahoki mai e
koe ki a maua me te ingoa o te tangata kua
tu, mau tonu e tuhi ki reira, a mua mai o
te rua te kau ma rima o nga ra o Pepuere i
te tau kotahi mano e waru rau e whitu
tekau ma tahi.
Hei tohu mo konei kua oti te whakapiri
te Hiri Nui o te Koroni o Niu Ti-
reni, i runga i te kupu a SIR
GEORGE FERGUSON BOWEN, Kawana,
Tino Rangatira o Niu Tireni, i
Poneke, te toru tekau o nga ra o
Tihema kotahi mano e waru rau e
whitu tekau.
G. F. BOWEN, Kawana.
TAKIWA POOTI MAORI WHAKA TE RAWHITI.
Nga kainga hei Pooti- Nga tangata hei whakahaere
tanga. te Pooti.
Kereitaone, Wairarapa Mr. Wardell ( te Watera) mo
Rainera te Iho
Porangahau, Whare o H. M. Hamlin (Matini He-
Paora Ropiha... mara) me Paora Ropiha
Waipawa, Whare Te Kapura o te Riihi me
Whakawa...... Heta Tiki
Nepia, Tari o te Ka- E. Hare (Te Hea) me He-
wanatanga...... nare Tomoana
Wairoa, Wharo Wha- Dr. Ormond (Te Omana) me
kawa......... Paora te Apatu
Taupo, Tapuaeharuru A. Sergeant, A. C. me Te
Poihipi Tukairangi
Turanganui...... Mr. Skipwith (ko Kipa)
raua ko Hirini te Kani
Tuparoa.....
Waiapu......... Mr. Campbell (Te Kemara)
raua ko Hatiwira Hou-
kamau
Opotiki, Whare Wha- Major Mair (Meiha Mea)
kawa...... raua ko Wiremu Kingi
Maketu, Whare Wha- F. E. Hamlin (Eruera He-
kawa...... mara) raua ko Rewi Te-
reanuku
Ohinemutu, Whare Capt. Mair (Kapene Mea)
Whakawa...... raua ko Rotohiko Hau-
papa
FORM C.
Pukapuka Pooti.
Ko te tangata Maori kei raro nei tona ingoa
e marama ana ia kia pooti a te whaka-
tunga o te tangata mo te Takiwa Pooti
Maori Whaka-te-Rawhiti hei reo mo
ratou Whaka-Maori ki roto ki te
Runanga Nui o Niu Tireni.
Voting Paper.
The undermentioned person is entitled to
vote at the election of a Member for the
House of Representatives for the Eastern
Maori Electoral District.
Ko to ingoa iriri
Maori hoki Iwi Hapu., Kainga.
Christian and Surname
of Elector. Tribe. Hapu. Abode.
Tangata e pootitia ana
Kai-titiro—
Candidate voted for
Witness—
............... Registration Officer.
Ko Raka, Kai Whakawa, kua riro ki
Taupo—no te 18 o nga ra o te marama i
haere ai. E haere ana kia kite i a Hare
Tauteka ratou ko Ngatituwharetoa, te iwi i
hoki mat i Whanganui i mua tata atu nei.
He korero tetahi i nga rori e mahia ana i
taua kainga—he whakarongo korero hoki o
Waikato. Ka rokohanga mai ano e ia te
Pootitanga ki Nepia.
E korerotia ana mea ake ka tu he hui na
te Kingi i te Kuiti. Kaore ano matou kia
rongo ki te tikanga o taua hui. Ko te
Makarini kei Akarana—kua tae mai etahi
o nga rangatira o Waikato kia kite i a ia—•
kua korero ratou.
Ko Tokomapau (Tokamapau) te tino ra-
ngatira o nga moutere o le Piti kua kara-
ngatia he riri mana ki nga rangatira o Rewa
—he moutere ano kei reira. E korerotia
ana ka tata te tae mai he kaipuke manuwao
no Merikana ki reira tu ai hei tiaki i nga
pakeha o te Piti—hei whakatu hoki i etahi
Kooti Whakawa ki reira.
Ko te marama tenei ko Hanuere i u mai
ai nga pakeha tuatahi ki Po Neke i te tau
1840.
|
|
5 5 |
▲back to top |
TE WAKA MAORI O AHURIRI.
TE RIKI I O WI WI.
KAI te riri tonu te riri i o Wi Wi. Ko
Parihi (Paris) kaore ano ki horo—kei waho
tonu te Puruhiana e nono ana. Kua tae
ta ratou tono ki te Wi Wi i roto i te taone
kia whakamutua te tohe, kia tukua paitia
mai te taone ki a ratou ki nga Puruhiana.
Kaore i whakarongo te Wi Wi, no reira ka
ki te Puruhiana hei te 15 o nga ra o Ti-
hema kua hori nei ka timata e ratou te
pupuhi, a ka pakaru i a ratou nga parepare
me te taone tonu. Ko tenei kua taea
taua taone kua pehea ranei. Ko tetahi
korero e ki ana kua whakaputa mai ki
waho nga hoia o te taone e rima rau mano,
kua riri ki a te Puruhiana kua tapahia
haeretia tona huarahi i waenganui pu o te
Puruhiana, puta ana ki waho ki nga wahi
kai ki nga wahi ora, ki reira riri mai ai ki
a te Puruhiana. He nui ano nga tangata i
mahue ki roto ki te taone—huia ki nga
wahine ki nga tamariki e rua pea miriona.
He parao te kai i roto i te taone, ko nga
miti kua pau—ara nga kiko kau, hipi, aha
atu. E ki ana hei a Pepuere pea te pau
katoa ai nga kai i roto i te taone. Hei reira
te hemo ai i te kai ki te kore e mate wawe
nga Puruhiana e nga taua e haere ana i
waho te patu. Tera atu nga parekura kua
hinga i etahi wahi o taua whenua. Ko te-
tahi e ki ana i riro i a ia te kahanga, ko
tetahi e ki ana i a ia te kahanga—otira i
mate tahi pea raua.
Engari ko te korero nui tenei. Ko
Ruhia e tohe tonu ana ki tana tikanga. I
korerotia e matou i tera nupepa te whaka-
takotoranga rohe a nga iwi i te tau 1856
mo Ruhia raua ko Taaki (Turkey), me te
tohe a Ruhia i naianei kia whakarerea e ia
aua tikanga me aua rohe kua takoto kua
whakahaetia e te katoa i mua ai—he tango
kainga hoki mona, ko te whenua o Taaki.
Ko raua ko Puruhia (te iwi e riri ana ki a
Wi Wi) kua hoa i naianei ki runga ki taua
tikanga. He maha nga iwi o Uropi kai
te kore e pai, ko Ingarani tetahi ko
Ruhia kai te tohe tonu. Na, ko Ingarani
kai te whakawhaiti i etahi o ana kaipuke
manuwao me ana hoia mo te riri ki taua
iwi ki a Ruhia ki te tohe tonu ia.
Kua taparere rawa te whakaaro o nga pa-
keha katoa o Ingarani ki runga anake ki te
riri i naianei. Te ahua o Ingarani i naianei
me te whare rango kua maranga. Haparangi
ana te whenua katoa i te haruru o te mahi
—te patu o te hama, te tatangi o nga ma-
hini tima nei ki te hanga pu me te mano atu
o nga mea mo te riri, te tahu mata, te hanga
hera (shells) rakete, me te tini atu o nga
mea. E mahi ana tena ki te whakawhaiti i
nga kai me nga tini mea katoa e ora ai e
kaha ai nga taua ki te riri. Ehara hoki
tenei i te riri patai ki te pono he riri—he
riri nui, no te mea he iwi nui he iwi kaha
ona hoa riri. Ko Ingarani te iwi o mua iho
hei whakatika i nga iwi o Uropi katoa—
kua tau noa tona wehi me tona mana ki
runga ki nga iwi katoa. E whakataukitia
ana, " Ko nga hoia o Ingarani te Pirihi o
Uropi. " Ko te Raiona te tohu o te ranga-
tiratanga o Ingarani o mua iho—a e mau
nei te ahua o taua kuri kaha ki runga ki
nga haki o Ingarani. Na, i enei tau kua
hori nei e rite ana a Ingarani ki taua kuri e
moe ana. Ko tenei kua oho ake, kua wha-
katika ki runga, e ru ana i a ia kia ngahoro
nga otaota i piri ki tona tinana i a ia e moe
ana; e titiro ana tenei ki ona hoa hei riri
ki a ia, me te tete nga niho—ekore e mohio-
tia te wa e mate ai te tangata. Akuanei
he maha ona hoa e piri ki a ia ki te pono he
riri. Kei a raua ko Wi Wi te rangatira-
tanga o te moana, i te nui hoki o a raua
kaipuke. Ko Taaki hoki he nui ano ona
kaipuke mo te riri; hui nga mea paku me
nga mea rahi ka tata te tae ki te rua rau—
hui nga pu nui o runga ka tae ki te rua
mano e rima rau. Ko ona hoia e tae ana
ki te ono rau mano ki te whitu rau mano.
Ko Haatiria tetahi hoa o Ingarani ki tenei
riri—ko ona hoia o tena iwi ma wai e tatau
te nui. Tera atu etahi ona hoa e rere mai
ki a ia. Ko Ruhia he iwi nui whakahara-
hara ano—ko ona hoia kei runga rawa atu
i te kotahi miriona; ko ona kaipuke manu-
wao nga mea nui me nga mea paku ka
whano ka tae ki te toru rau—e whitu inihi
me te hawhe te matotoru o nga papa rino
i hangaia ai etahi o aua kaipuke. Ko taua
iwi i naianei kai te whakawhaiti i ona hoia
ki nga rohe o Taaki. Ka mutu ra, ko tenei
e noho titiro ana nga pakeha katoa ki te
ahua o nga iwi o Uropi i tenei takiwa.
Akuanei pea hei te taenga mai o tera meera
ka rongo tatou kua timata te riri. Ki te
pono he riri ehara i te riri patai—ekore
e mohiotia te mutunga. He nui nga
pakeha whakapono me nga minita Karakia
e whakaaro ana me te mea tenei ahua me
te mea ko te timatanga o te mutunga.
Ehara hoki i te mea ngaro nga riri e puta
mai ana ki te ao, e noho tiaki tonu ana nga
pakeha whakapono; he mea whakakite
mai hoki na te Karaiti—engari ko te
takiwa e puta mai ai kaore i whakaaturia
mai. Inahoki kei a Maka kei te 13 o nga
Upoko; —" A ka rongo koutou ki nga
pakanga, ki nga rongo pakanga, kei poauau
koutou; me mea hoki aua mea; otira ekore
e mea wawe te mutunga. E whakatika
hoki he iwi ki tetahi iwi, he rangatira-
tanga ano ki tetahi rangatiratanga; a ka
huri te whenua i etahi wahi, me nga
po mate kai me nga whakaohooho; ko enei
nga timatanga o te mamae. " Tetahi kei a
Kuka i te 2I o nga Upoko, ara; —"Ka
whai tohu ano i te ra, i te marama, i nga
whetu; a he mate ano mo nga tauiwi, me
te poheuaheua i runga i te whenua; ko te
moana hoki me te ngaru e haruru; ka
hemo ano nga tangata i te mataku, i te
mahara ki nga mea e puta mai ana ki te
ao maori; ka whakaoioia hoki nga kaha o te
rangi. A ko reira ratou kite ai i te Tama
a te tangata e haere mai ana i te kapua, me
te kaha ano me te korona nui. Ano ka
timata enei mea, kia anga ake ka ara o
koutou matenga; ka tata hoki to koutou
whakaoranga. " Otira mo te hunga whaka-
|
|
6 6 |
▲back to top |