TE









                 O   AHURIRI.

      " KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA. "

 No, 5. ]          NEPIA, TUREI, MEI 23, 1871. [VoL. VII.

KUA  taia i tenei nupepa te Panui a

Te Tuhi Takuru raua ko Matuahu

mo  te hui o Ngatituwharetoa i Ta-

puaeharuru. Ko  taua iwi inaianei

kua kotahi ki te Kawanatanga—kai

te mahi tahi i nga mahi hei whaka-

rangatira i te tangata me te whenua.

E  hiahia ana ratou kia hangaia e te

pakeha  he kaipuke  hei rere i te

moana  i Taupo, kia mahia hoki nga

rori kia puta ai nga kaata me nga

terei uta hanga, me nga mahi wha-

kapai whenua katoa kia whakapu-

taina e te pakeha ki to ratou kainga.

Ko  te tino tikanga koia ano tena kei

a ratou. E  pai ana  kia pera etahi

iwi katoa o uta me ratou, kia tupu

ai hoki te pai me  te ora i to tatou

motu. Ki te mea e hiahia ana tatou

 kia kake to tatou rangatiratanga me

 mahi tahi tatou, me rite tahi te kaha

 o te hoe kia paneke  ai te waka.

Me  whakatuwhera  nga rori, me

 muta nga aukati. Hei aha rawa

 ra tena mahi kuare te au  kati?

 Ko tona  rite he tutaki rawa  i

 te whare koi puta he maramatanga

 ki roto—he  mea  kia ngoki haere

 tonu te tangata  i roto i te pouri.

 Ko  te rangatiratanga o etahi motu

 e pahika atu ana i to tatou, ko tatou

 kei muri e ngoki haere atu ana. He

 aha ra te tikanga i penei ai ? He

 iti iho no to tatou matauranga i to

 etahi iwi, he kore kaha ranei no ta-

 tou ?—kao. He  kino ranei no to

 tatou whenua?—kao. Kaore ra—

 e nui ana te matauranga me te kaha

 i a tatou, e nui ana hoki te pai o te

 whenua. Engari na te kore kaore

 he kotahitanga o te whakaaro. E

 kukume ke ana tetahi e kukume ke

 ana tetahi—te paneke hoki- E ko-

 tahi ana te motu e noho tahi nei ta-

 tou, a kia kotahi to tatou whakaaro

 ki runga ki nga mea e tika ai tatou.

 Ko  te riri, ko te tupato noa, ko te

 mauahara, ko te aukati, me mutu.

 Ko  nga kino i roto i a tatou me ata

 whakahaere te mahi kia kore ai; ko

 te hara o  tetahi ma tetahi e muru,

 kati te pupuri i te aroha; ko nga

rori, me nga rerewei, me nga meera,

me nga waea, me tuku kia mahia kia

taea ai e tatou te turanga e tika ni e

rangatira ai tatou. Ekore e tika te

ki ma matou rawa ano e whakaatu

te pai o enei mea katoa ki a koutou

—hua   atu  ma   koutou  ano e

kite. Ehara hoki koutou  i te iwi

kuare  ki te titiro i te mea  pai, i

te mea kino. Ma koutou ake ano e

mohio ki enei mea  katoa he mea

whakanui i a tatou, he mea whaka-

rangatira i to tatou motu.

   E ki ana  etahi tangata he mea

                                                

tango whenua  te rori. He kuare-

tanga no nga tangata nana taua ki—

he ki no mua, no te wa o te kuare-

tanga. Kei nga iwi mohoao anake

 taua tu korero i tenei takiwa. Kua

 maha noa atu nga rori i tenei motu

 kua oti, a ko tehea  koia te rori i

 waiho hei ara tango whenua ? Te

 mea rapea e riro ai te whenua he

 tutu, he whawhai, he patu, he ko-

 huru tangata. Tena  he mahi rori,

 he whakapai whenua, me etahi atu

 mahi tohunga a te pakeha, heoi ano

 ona hua o roto he pai, he whairawa-

 tanga. Kaore he hiahia o te Kawa-

 natanga kia riro kuare nga whenua

           

 a nga maori, kia takahia ranei te

 mana o te tangata me te mana o te

 whenua. Na  reira hoki i karangatia

 ai etahi rangatira maori kia uru ki

 roto ki te Parimata kia mahi tahi

 ratou ko te pakeha ki te kimi i nga

 tikanga e tika ai nga iwi maori o te

 motu nei. Na  reira hoki i whaka-

 turia ai te Ture hou, i te Parimata

 kua taha nei, hei titiro ki te hoko a

 te pakeha i nga whenua maori kei

 riro kuare. Ko te Kawanatanga te

 matua o te tangata. Ko tenei kei te

 tangata tonu te whakaaro ki te hoko

 i taua whenua ki te reti ranei ki te

 pupuri ranei—engari ma te Ture e

 whakahaere kia tika ai. Ko nga iwi

 maori katoa e noho ana i te taha mo-

 ana i roto i nga pakeha kua kite ka-

 toa i te pai o nga mahi rori me etahi

 atu mahi a te pakeha. Kua tau te

 maramatanga me te matauranga ki

              TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

runga ki a ratou, Kua mahue e ra-

tou nga mahi kuare o mua, ara nga

Taua, nga Muru, nga Makutu, me

era atu mahi pera—kei nga iwi anake

e noho ana i uta i te Koraha ena tu

mahi i tenei takiwa. Ko nga maori

kai te mahi moni ma ratou i nga rori i

Tauranga, i Uawa, i Turanga, i Ne-

pia, haere atu ki Taupo, i Taranaki

haere atu  ki Patea, i etahi wahi ka-

toa atu. Kei  mea koutou nga ta-

ngata o uta he pehi ta te Kawana-

tanga i te mana o nga rangatira me te

mana o te whenua i tohe ai kia mahia

nga rori me nga aha noa atu. Heoi ta

te Kawanatanga e hiahia ana ko nga

huanui kia tuwhera, kia puta atu ki

uta nga rawa o waho, kia puta mai ki

waho nga rawa o uta; ko nga Ture

 hoki kia mana hei tika mo te katoa.

 Ki te manaakitia e tatou enei tikanga

 ka nui tatou; ki te kore, ekore hoki

 tatou e nui.





 HE tirohanga ua matou ki te matenga

 o nga tangata o te Pakipaki, me tetahi

 tangata kei Nuhaka (Ihaka Whanga), i

 hoatu i u ratou moni ki te pakeha hei

 moni whakahaere i tana mahi, i puta ai

 te whakaaro i a, matou kia hoatu tetahi

 kupu whakatupato i a koutou. Na. no

 te matenga o aua pakeha i runga i te

 he o ta raua whakahaere. ka mate tahi

 hoki nga maori nana nga moni. He

 tikanga ano naku na  te pakeha taua

 tikanga. Ka hoatu ano e au aku moni

 ki te tangata hei  whakahaere mahi

 mana, kia ranea ai i runga i tana mahi

 —a, ka whai hua mai te moni i tana

  mahi, maua etahi o nga hua ma te ta-

  ngata nana te mahi, maku hoki etahi ma

  te tangata nana nga purapura. Otira

  ekore au e tuku kuare i aku moni. Me

  moketi rawa mai ano ki au ona hanga

  hei punga mo aku moni koi ngaro. Ka

  peneitia he tikanga ekore au e mate, no

  te mea kei au ona hanga e mau aua;

  ekore e riro i te tangata te muru i ru-

  nga i tona mate no te mea kua riro ke

  noa mai ki au—kia rite ra ano aku moni

  katahi ka tukuna e au ona hanga. E ti-

  tiro aua pea koutou ki te nui o te hanga

  i te tangata, ki te nui o te tangata e

  haere ana ki toua whare hokohoko ai, e

  whakarongo ana koutou ki te pai o ana

  korero, ka mea koutou he tangata whai

  rawa tena, e u ana ona pakiaka ki te

  whenua ekore e hinga i te hau. Aua

  ano—kowai  hua ai ? Akuanei pea e

   rite aua ia ki te pukurau e puhia ana e

  te hau ku riro. He maha nga take e

   mate ai te tangata i runga i aua mahi—

   ko te be o tana whakahaere, ko te nui o

   ana mea kai te ngaro i etahi tangata i te

   nama, he tahuritanga no te kaipuke i

   utaina ai ona hanga, he pau no tona

   whare i te ahi, he mate ranei ka pa ki

tona tinana e kore ai e kaha te whaka-

haere i aua ritenga, he aha noa atu,

ekore e taea te kimi. Tetahi, ekore e

mohiotia e koutou te ahua o te tangata,

he tangata pono he tangata ngakau wha-

noke ranei. " He kokonga whare e

taea te rapurapu; he kokonga ngakau

ekore e taea. " Te tikanga pai mo kou-

tau ki te hiahia hoatu moni koutou ki

te pakeha me haere i te tuatahi ki tetahi

tangata rongo nui ui ai ki te ahua o to

tangata e hoatu ana ki a ia a koutou

moni—me    haere ranei ki tetahi roia

mana e mahi. Ta te pakeha tikanga he

panui ki te nupepa kia rongo te katoa

he moni  tana hei tuku ki te tangata i

runga  i nga ritenga o te moketi. Ko

tenei kia tu pato koutou a muri ake nei—

kua mate  nei hoki etahi o koutou.



UE  WHARANGI  TUWHERA MA NGA 

       HOA  TUHl MAHI.



          Pakohai, Nepia, Mei 4, 1871.

 KI A TE KAI TUHI o TE NUPEPA o WAIRA-

 RAPA (Wairarapa  Mercury. }

   E boa. Kua rongo matou kua puta te-

 tahi panui i roto i to nupepa, o te whitu o

 nga ra o Aperira kua taha nei, he whaka-

 kuare i a matou nga tangata o Ngatika-

 hungunu  o tenei wahi. He korerotanga

 nau mo  te haeretanga atu o etahi tangata

 maori o Ahuriri nei ki Wairarapa ki te ta-

 ngihanga, i to te maori tona ritenga, mo to

 ratou whanaunga mo Piripi te Apatu i mate

 i nga mate e tupu ana i roto i te tia kai

 waipiro. Ka ki koe ki te puku nui o to

 matou boa o Te Hapuku me etahi atu ki te

  kai, a ka poka noa koe ki te panui i to

  whakaaro i kite ai koe ki te tikanga i hohoro

  ai te pau nga kai a te tangata whenua ma

  te ope—ka mea koe he kore kai no Ahu-

  riri, kua hemo kai noa atu te ope ra i te

  nohoanga i konei.

    Na, ko  to matou kupu  tuatahi tenei;

  ara, ko to matou whakaaro e kitea ana he iti

  marire pea no taua kai i hohoro ai te pau—-

  no te mea kua mohiotia tena kainga a Waira-

  rapa be kainga hemo kai, he kainga rawa-

  kore. Ko  nga tangata o reira kai te kore

  e whai kaha e whai uaua e taea ai te wha-

  katupu  i te kai nui—kai te kore hoki ra-

  tou e tino mohio ki te ata whakahaere i te

  mahi ahu whenua e tupu ai te kai. E riro

  pu ana o ratou whakaaro ki nga tikanga o

  Te Hau Hau, a e whakapoauautia ana ra-

  tou e nga Poropiti teka me nga Atua teka

  e ki ana; —" Ka tupu noa mai te kai e te

  Atua  te whakatupu; ko te whenua ka

  whakanekehia ki te moana. " E whakaaro

  ana pea ma ona Atua e homai be kai ma

   taua tangihanga i kore ai e mahia kia nui

   he kai. Mo to kupu ki te kaha o a matou

   hoa ki te kai waipiro, heoi he kupu whaka-

   hoki ma matou ara he manaaki nui rapea i

   te waiu o to ratou matua o te Pakeha.

     Me  ki stu matou ki a koe kia rongo

   koe ko  ena tangata  i haere atu na  ki

   Wairarapa, ehara i a Ngatikahungunu—

   ehara ratou i a Tamatea, i a Kahungunu

             TE WAKA MAORI O AHURIRI.

Matangirau. He  tangata ratou no Rakai-

whakairi, no Ngatimoe, no Ngaitahu, no

Ngatipuoterangi, me Ngatipahoro—no Aro-

paoa tonu atu ratou, ara no tena takiwa ki

a koe na. Ko  matou ko Ngatikahungunu

Matangirau e  noho atu nei i te kainga, e

ata titiro marire ana ki nga mahi o te motu

nei—ara  te mahi a Meiha Rapata Waha-

waha; te mahi a Te Arawa, a Whanganui,

a Ngatiraukawa hoki; rue nga raruraru a

Waikato  raua ko te pakeha. Tetahi, ko

te riri a Puruhia raua ko Wi Wi; a kai te

kore hoki matou e kuare ana ki nga kupu

whakatupato i a tatou i puta mai i Inga-

rani mo te mate e pa mai ki tenei Koroni

me  etahi atu Korotu ki te uru a Ingarani ki

roto ki nga riri o Uropi. Na, mau e mohio

kai te noho mohio matou; kai te kore ma-

 tou e haereere ki nga hakari me nga tangi-

hanga mate—ki  tena tu kainga rawa hoki

ko Wairarapa i kore. Heoi te mea mana e

 whakaoho matou i a matou mahi inaianei

 be karanga ki te whawhai, he whakahau ki

 te riri. Tena tetahi kaumatua o mua ko

 Kahungunu (ko to matou tupuna), na tona

 kaha ki te mahi i whiwhi ai ki tana wahine,

 koia hoki me matou ona uri e mahi ana

 matou, ki ta matou i mohio ai, kia whiwhi

 ai matou ki  nga mea pai o tenei ao—e

 whakatupu ana hoki matou i te kai ma ma-

 tou ko a matou tamariki. Kua nui te kai

 i a matou i nga tau katoa kua hori ake nei;

 kua  nui te witi, te taewa, te kaanga, te

 taro, me te kumara; a, i tenei tau kotahi

 mano peeke witi kua tupu ki Omahu, e

 rima rau ki Owhiti, e rua mano ki Pakohai

 me Te Karamu. Ko te taewa ka nui, he

 mano kete ki to tangata. Na, mau e kite

 ekore rapea matou e mate i te hemo kai;

 kaore hoki he tikanga e haere ai matou ki

 Wairarapa, ki  etahi atu wahi ranei, ki te

 hiahia matou kia puku kai matou. Tenei

 te whakatauki na matou: —" Haere mai, e

 whai i te waewae a Uenuku kia kai koe i te

 kai. "  Na, ko matou tenei ko Uenuku, a

 he  karanga tenei ki a koe kia haere mai

 koe ki Ahuriri nei kia kite koe i a matou.

 Hei  reira ka whakatakototia e matou ki to

 aroaro nga kai nui e taea ai e koe te puru i

 to puku  (to puku  panui korero) kia ki

 rawa—ekore   hoki e ngaro atu te waiu o to

 whaea. Ekore ra koe e hiahia kia pa wawe

 koe ki te kai i muri iho i te ki kopu hoki.

 Ka  pa ra ano kia whakahemo atu to kaha

  ki runga ki te tuhituhi panui mo te nui o

  te kai i kitea e koe i tena kainga e korero-

  tia tekatia ana, ara ko Ahuriri—hei  reira

  rawa koe ka pa kai hoki.

    Koia ano, e to matou hoa aroha nui e te

  Kai Tuhi, me haere mai koe kia whitingia

  matou e te maramatanga o ou kanohi i a

  matou  e noho nei i roto i te pouritanga

  raua ko te mate.

    E mea ana matou kia tukua atu e koe

  tenei reta ki roto ki to nupepa marama, to

  nupepa pono rawa nei, kia kitea e te toko-

  maha a roto a waho hoki o te whare—koi

  kitea tahatahitia.

    Kua  tukua atu e matou te kapi o tenei

  reta kia taea ki to matou nupepa Te Waka

Maori, a kua pai te Kai Tuhi o taua nu-

pepa ki ta matou tono kia tuhia e ia tetahi

kapi ki te reo pakeha mo te Haake Pei

Herara, me tetahi hoki mo to nupepa.

  Heoi, na o hoa e whakamihi ana ki a

koe.

         Na HENARE TOMOANA.

      Me  etahi atu o Ngatikahungunu.



           Tapuaeharuru, Taupo,

                     Aperira 27, 1871.

KI A TE KAI TUHI O TE WAKA MAORI.

  E  hoa. He  panuitanga tenei mo te hui-

huinga mai. o Matuahu Te Nini, Manuera

Te  Tuhi, me etahi atu o ratou rangatira me

 to ratou iwi nei a Ngatituwharetoa. I hui-

hui  ki Tapuaeharuru i te 26 o nga ra o

 Aperira i runga i te karangatanga a te Poi-

 hipi Tukairangi, Hohepa Tamamutu, Reweti

 Waikato, Hare Tauteka, Te  Tuatara, Te

 Heuheu, me Paurini, kia huihui mai ratou

 ki taua wahi hei whakakotahitanga i a ratou

 korero. A, na to ratou matua na Haka te

 tino putake o taua karangatanga kia kite

 ano ia i taua iwi i a Ngatituwharetoa. I te

 tekau ma rua o nga haora o te ata ka hui

 ratou tahi ki taua hui. Ka whakaputa ra-

 tou i nga korero mo te aroha. Ka whaka-

 tika a MANUERA TE TUHI, ka mea: -—

   " Haere mai, e taku boa e Raka. Wha-

 karongo mai koutou ko o tamariki. Ko-

 tahi tonu te kupu ki a koe; ko tenei taha

 o Ngatituwharetoa kua kotahi kia Ngatitu-

 wharetoa i konei, ara ki a koutou ko au

 tamariki. Ko  ahau kua  takoto i roto o

 Taupo; ko taku patu kua whakarerea i

 taku ririka. He  ahakoa nga riri katoa i

 tena wahi i tena wahi, tae noa ki te Kingi,

 e kore au e peke ki ena pakanga katoa

   Ka tu ko MATUAHU, ka mea: —" Wha-

 karongo mai e taku matua. Ko te ki tenei

 kua whakaaturia ki a koutou ko au tama-

  riki. Kia rongo mai koe ka takoto au ki

 raro, ka hangaia Tuwharetoa. I mua hoki

 i pakaru, inaianei kua whakakotahitia—kua

 kotahi. Ko  nga pakanga o ia wahi o ia

 wahi ekore au e  peke atu. Engari ka

 kawea  mai e te tangata he  riri ki roto o

  Taupo katahi ano  au ka  whakatika ki

 runga. Na, ko te kupu mo te Kingi, me

  waiho i reira, me titiro atu i konei i ana

 tika i ana he. Ka mutu. "

   Ka tu ko RAKA, Tumuaki whakahaere o

 tenei takiwa, ka mea: —

    " Ka pai ta koutou korero. Ko taku

 hiahia tonu tena i haere mai ai au kia hui-

 hui mai koutou ki Taupo nei kia rongona

 ano tena iwi a Ngatituwharetoa. I mua

 nei kua wehe noa atu ki tena wahi ki tena

 wahi. Ko tenei kua tae mai nei koutou ki

 konei ka koa ahau; ka kotahi tatou me a

 tatou whakahaere. Ta te mea kua tae noa

 atu aku pukapuka ki a koutou kia huihui

  mai tatou ki Taupo nei. Kaore aku mahara

  ki o koutou raruraru o mua ake nei. Kai

  te whai atu ahau kia kite i a koutou me o

 koutou whakaaro o tenei takiwa mo a mua

  ake nei. Engari kai te whai tonu ahau kia

 noho hui tatou, kia whakamutua nga aukati,

  kia mutu te noho wehewehe i a tatou, kia

               TE WAKA  MAORI O AHURIRI.

whakapuaretia nga huarahi o te motu katoa

puta noa puta noa, kia rapu i tetahi tikanga

marama mo tatou a mua ake nei. Kaore

aku whakaaro pehi i te mana o te tangata, i

te inana o te whenua; engari he whaka-

haere tika i nga tikanga kia taea ai te wha-

kamanaaki  i te motu e nohoia tahitia ana e

tatou. "

   Ka tu a MATUAHI ka whakaotia e ia tenei

kotahitanga. Ka kokiritia atu tana pu tu-

para ki te aroaro o Kaka hei whakatuturu-

tanga mo te mutunga o tana hapai patu, hei

whakaotinga mo  te kotahitanga o Ngatitu-

wharetoa i te Kawanatanga, me nga kupu

katoa  i roto i tenei huinga—a ka  toro o

raua ringa ka hariru raua.

         Na te TUHI TAKURI,

         Na MATUAHU WHARERANGIA.

   [No te mutunga o te korero i Tapuae-

 haruru ka haere a te Raka ki Te Niho o

 te Kiore kia kite i a Ngatiraukawa me o

 ratou rangatira a Hitiri te Paerata, Tini-

 whata te Tukorehu, Maihi te Ngaru, Te

 Paerata, Ngatio, Pita te Rauhina, me etahi

 atu. Ko  nga korero o taua hui ko te pai

 anake—ko  te kino kia mahue, ko te pai

 kia manaakitia, ko nga Ture kia hapainga

 kia whitingia te whenua e te  marama-

 tanga. ]



             Waipukurau, Mei 9, 1871

 KI A TE KAI TUHI o TE WAKA MAORI.

   E hoa. Me  tuhi e koe enei korero a

 matou mo a matou hoa e tata ana ki Tama-

 ki. Kia rongo mai, ka ruritia e matou a

 Tamaki. Ka  timata te ruri i nga ra o

 Hune. Me haere mai nga tangata e ki ana

 he wahi tona kei Tamaki. Ahakoa kei te

 Wairoa, kei Heretaunga, kei Wairarapa,

 Rangitane, me Te Mutuahi, me haere ka-

 toa mai i te ra e ruritia ai a Tamaki. Na

 matou katoa.

         Na TE ROPIHA TE TAKOU,

            APIATA KUIKAINGA,

            APERAHAMA TE RAUTAHI,

           PAORA TE RANGIWHAKAEWA.

    [Kaore matou e mohio aua ki te tikanga

 o tenei ruritanga e panuitia ana e nga ta-

 ngata i runga ake nei. Mehemea he wahi

 i nga Karaati kia mohiotia te wahi i tena

           O

 tangata i tena tangata kia tika ai te wehe-

 wehe i te moni a te wa e hoko ai ki te Ka-

 wanatanga e pai ana. Tena, mehemea he

  whakarere i nga rohe o nga Karaati kua oti

  i roto i te Kooti ki tena hapu ki tena hapu,

  penei ekore e tika. No te mea kua oti te

  ata korero i roto i te Kooti i te hui ki Wai-

  pawa i mua ra, a kua tumau hoki nga Ka-

  raati me nga ingoa o nga tangata nana—

  ekore hoki tenei e taea te poka ke be tika-

  nga ke he rohe ke. ]



    E 'mea ana a Ihakara Tukumaru o Ma-

  nawatu  kia panuitia atu te whanautanga o

  tona tamaiti kua whanau inaianei, be kotiro.

  Kua  karangatia e Ngatiraukawa he ingoa

  mo taua kotiro ko APUTAKIWAIRAU.

    Kai te whawhai ano a Wi Wi ki a ratou

  ake ano—tetahi  ki tetahi. Kua  hihinga,

  kua  nui nga mea ka  mate. Hei tetahi

  nupepa  ka ata korerotia nga korero.

  NEHUNGA  O KAPENE TEOTI.





 KUA  mohio katoa koutou nga tangata o tenei

  taha o te motu ki a Kapene Teoti i mate i

  te riri ki a te Kooti i Pourere i Taupo i

  tera tau. No  naianei ka ehungia mai nga

  wheua o taua toa e ona hoa o roto o taua

  riri i mate ai ia, ka mauria mai ki Nepia

nei nehua ai. No te Taitei te 27 o Aperira

  ka nehua i te taha o tona koangaumu i

                                                                                       O

  whakaturia i mua i te tanumanga tupapaku

  ki runga hiwi i Nepia nei. I rupeke katoa

  nga pakeha o Nepia ki taua tanumanga ki

  te whakahonore i taua tangata. I hui ka-

  toa nga Waranatia me nga Mirihia rae nga

  hoia katoa ki te kawe mai i nga wheua i te

  Taha—me    te whakatangi haere mai nga

  paana i nga waiata mo nga tupapaku. Ka

  nui te pai o te ata haere o taua ope—haere

  ake  ana te aroha  o te tangata. No  te

  taenga ki te tanumanga ka Karakiatia e te

  minita o te Hahi o Ingarani. Ka routu te

  Kurakia ka tukua te kawhena ki roto ki te

  whenua, katahi ka puhia e nga Waranatia

  nga pu hei tangi mona. Ka mutu ka hoki

  katoa mai  nga tangata ki te taone. Ko

  tona whaea i konei ano, i haere mai i We-

   retana kia kite; engari kaore i haere taua

  wahine ki te tanumanga i roto i te toko-

  maha—i   roto tonu ia i te whare e tangi ana.

  I whanau a Kapene Teoti i te tuatahi o nga

  ra o Hune, 1840; mehemea i ora kua tae

   tenei ona tau ki te toru te kau ma tahi—he

   tamariki tonu. He  hianga i roto i te riri

   taua tangata i mate ai. Engari he nui tona

   pai ki ona boa, he nui hoki te aroha o nga

   tangata katoa ki a ia—nga pakeha me ona

   hoa maori ano. He ahua tonu no te tanga-

   ta pai he mate—he mate i te riri, he mate

   kongenge. He  toa marire ano a Kapene

   Teoti; be maha ona tau i uru ai ia ki roto

   ki nga riri o tenei motu, a tae noa ki te riri

   i mate ai.

     Haere  atu ra—he  wahi iti hoki tenei e

   ngoki haere ai o boa i te ao nei, a ka rere

   atu ai ano i muri.





     No te Wenerei te 10 o nga ra o Mei nei

   ka tae mai te Runa tima ki Nepia nei. I

   rere mai i Tauranga. Ko te Makarini raua

   ko Ta Hori Kerei (to tatou Kawana ta-

   whito) nga  pakeha rangatira o runga mai.

   Tera pea e taea te tekau nga ra e noho ana

  te Makarini i konei. Pai ana nga tangata

  ki tona taenga mai ki konei, ka roa hoki e

   titiro ana kia putamai ia—katahi ano. He

   whakaware ki nga mahi raruraru o era iwi

   o te motu i roa ai ia. Meake ka haere ia

    kia kite i nga tangata o Pakohai, ki reira

    korero ai i nga kotero o konei. Hei tetahi

    nupepa ka taea atu nga korero o taua hui.





      E  korerotia ana  kai te  tohe tonu  te

    tangata ra a Te  Hira kia kore e haere te

    Meera ki Tauranga. He tohe rapea tana

    ki te be mona.



    He mea ta na TINIWIRI me MORETINI me etahi i te

             whare  ta nupepa i Nepia nei.