|
loading...|
|
Te Waka Maori o Niu Tirani 1871-1877: Volume 8, Number 14. 17 July 1872 |
|
|
1 91 |
▲back to top |
TE WAKA MAOEI
O NIU TIRANI.
"KO TE TIKA, KO TE PONO, KO TE AROHA."
VOL. 8.] PO NEKE, WENEREI, HURAI 17, 1872. [No. 14.
HE KUPU ATU ENEI KI NGA HOA TUHI MAI.
Ko nga tangata enei kua homai moni i muri nei mo a ratou
nupepa, ara:—
£ s. d.
Meiha Kepa Taitokokiteuru o Whanganui 100
Meiha Topia Turoa o Whanganui ... ... 1 O O
Wiari Tuahui ... ... ... ... O 10 O
Kawana Paipai ... ... ... ... 010 O
Hori Kerei Paipai ... ... ... ... O 10 O
Ihaka ... ... ... ... ... O 10 O
Mawae ... ... ... ... ... O 10 O
Mete Kingi ... ... ... ... ... O 10 O
Inia Marake ... ... ... ... ... O 10 O
Tahana Turoa ... ... ... ... O 10 O
Hakaraia ... ... ... ... ... O 10 O
Poutini ... ... ... ... ... O 10 O
Paratene Te Wheoro ... ... ... O 10 O
Haimona Hiroti ... ... ... ... O 10 O
Koroneho ... ... ... ... ... O 10 O
Wirihana Puna ... ... ... ... O 10 O
Pehira Turei ... ... ... ... O 10 O
Ihakara Tukumaru o Manawatu ... ... 010 O
Kawana Hunia o Rangitikei ... ... 010 O
Tutekanahau o Kohimarama Wahi o Rua-
tahuna ... ... ... ... 1 O O
Wiremu Tauwhira o Whanganui ... ... O 10 O
Hunia Te Iki ... ... ... ... O 10 O
Epiha Taika ... ... ... ... O 10 O
Haere tau e Whanganui! Hei Kai-whakaako koe mo etahi
atu iwi o te motu nei. Mehemea ka penei te whakaaro o nga iwi
katoa me ta Whanganui katahi ka kaha matou ki te mahi. Ka
kore hoki e manaakitia te mahi a te tangata, ka tau te pouri ka
ngakau kore ki te mahi. He mea pai te nupepa hei manaaki-
tanga ma nga runanga maori—ko te ara tenei e rangona ai nga
tikanga o te ao, e puta ai hoki te reo o te tangata ki nga
tauiwi.
Tenei te reta a Hoani Matiaha me etahi atu tangata o
Turanga kua tae mai ki a matou, he whakaatu i to ratou whenua
e hiahiatia ana kia retia ki te pakeha hei whangai hipi. E ki
mai ana kaore ratou e pai kia Kootitia taua whenua. E kore
pea te pakeha e pai ki te reti ki te kore e Kootitia. Otira ma
koutou e panui atu ki nga nupepa pakeha ki te reo pakeha kia
kite nga tangata e hiahia ana ki te pera.
Tenei kua kitea e matou te reta a Hetariki Matao. Taihoa
pea matou e whakahoki kupu mo taua reta.
TE MATE KOROPUTAPUTA.
KUA puta ta matou kupu ako ki a koutou i tera
nupepa mo te Mate Koroputaputa. Na, he tuarua-
tanga tenei—he tino ohiti hoki no matou koi pangia
nga iwi maori e tenei mate kino, whakangaro tangata.
Kua kitea taua mate ki uta nei i tenei takiwa.
Kotahi te pakeha kua mate rawa ki Akarana i taua
mate—tokorua kai te takoto tonu, mana e mate, e
ora ranei. Tokorua hoki kua pangia ki Po Neke nei;
ko tetahi o raua ka tata te ora, ko tetahi kai te takoto
tonu. Kua kawea raua tokorua ki te moutere e tu
ana i roto mai o te kuaha o Po Neke kia wehea atu
raua i nga tangata o te taone. Kei reira hoki te
takuta, me nga kai tiaki o te moutere kei eke atu he
tangata ki reira. Ko nga kai he mea kawe atu, i
runga poti ka whakau atu i tahaki ke atu o te wahi e
noho mahi nei nga turoro. Ko te ahua o tenei mate,
ka ora ake te turoro ka tahuna katoatia ki te ahi
ona kakahu katoa me nga mea katoa i pangia e toua
ringa i a ia e mate ana, koi toro haere te mate ki roto
i nga tangata ora. Ko nga kakahu hoki o te takuta,
ratou ko nga kai taka i te turoro, ka tahuna katoatia
ano ki te ahi, ka tangohia he kahu hou. Na, me
mohio koutou ki tenei mate he nanakia rawa. He
kore rawa te tangata e ngaro ana i te whawhai; ko
tenei mate koroputaputa te toa rawa ki te whaka-
ngaro i te tangata. E kore rapea e nui oku tangata
o te pakeha e ngaro, no te mea kua okaokaina te
nuinga o te tangata—tetahi, e kaha ana te pakeha
ki te whakarite i era atu tohungatanga hei oranga
mona. Engari ki te pangia nga iwi maori e tenei
mate, akuanei te ngaro rawa ai; no te mea e noho
huihui ana i roto i nga, whare paru—me tona tinana
hoki me ona kahu kaore e horoia tonutia ana i roto i
nga ra katoa. Otira he oranga ngakau tenei kua
O O
kitea te tikanga e kore ai e kaha tenei mate—ara, ko -
te okaoka i te tangata. Na, koi whakaparahako mai
! koutou ki ta matou e ako atu na. Ki te mea e hiahia
i ana koutou kia ora tonu koutou hei tangata mo te
|
|
2 92 |
▲back to top |
92 TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
aomarama, kia tere te haere ki nga takuta kia okaina 1
koutou. Kua tae atu hoki te kupu, a te Kawana-
tanga ki nga takuta pakeha katoa e noho ana ki nga
kainga maori kia tahuri ki te okaoka i nga tangata—
me oka noa, kaore he utu. Na, he manaaki tenei na
te Kawanatanga i a koutou kia ora tonu koutou. Ko
tenei kaua koutou e turi; me haere katoa ki nga
takuta—te tangata matua me te tamaiti, te tane me te
wahine, te tangata pai me te tangata kino, kaua
tetahi e noho. Ahakoa kua okaina koutou i mua i o
koutou tamarikitanga, me haere ano kia tuaruatia.
Kai te pena hoki te pakeha inaianei—ko wai e noho
i te pawera, i te ohiti o te ngakau ? Heoi a matou
kupu ako ki a koutou. Ma koutou hoki e whaka-
rongo ka pa te karanga ;—" Ko te Whakaariki! Ko
te Whakaariki e ! Maranga te pa ! Ka mate tatou!"
[No muri mai o te tuhinga o nga korero o runga
ake nei kua tae mai te rongo ki Po Neke kua hemo
rawa tetahi o nga turoro i korerotia ki runga ake e
takoto mate ana ki Akarana. Ko tetahi mea hou
hoki o taua kainga kua mate ano—mate rawa. Kia
tere te tangata te haere ki te takuta kia okaina
ia kei hopukia ia e tenei mate kino. Ko te oka
hoki te matau e mate ai tenei taniwha kai tangata,
te Koroputaputa.]
TE HUI KI PAKOWHAI.
No te Taitei te 11 o nga ra o Hurae i mutu ai te
hui nui a Ngatikahungunu ki Pakowhai, te kainga o
Karaitiana Takamoana M.H.R. Kaore ano matou kia
ata rongo ki te tino tikanga o taua hui. Ki te tae
mai he korero ki a matou o taua hui ka panuitia atu
ano e matou. Engari ta matou i rongo ai he hui
kimi tikanga hei whakaarotanga mo Karaitiana i tona
haeretanga mai ki te Paremete ka tata nei te tu.
Tetahi, he korero na Henare Koura ki nga iwi i ona
whakaaro hou. E korerotia ana e wha rau (400) pea
nga tangata i tae ki taua hui —nga iwi o Ahuriri
katoa puta atu ki te Rawhiti. He whakahe ta Henare
Koura i nga tikanga tuturu a te Pakeha; me kore he
mema maori ki te Paremete ; me kore nga hoko me
nga reti whenua kua whakaaetia i mua; me kore nga
Kai Whakawa maori, he hanga noaiho ia ki a ia—nae
kore anake ena tikanga ki tana whakaaro. Te mea
pea i whakahe ai ia ki nga Kai Whakawa maori, mo
tona takanga i tona Kai Whakawatanga. E kore
ano e kake te tangata pera me Henare Koura, he
tangata whakararuraru hoki i nga tikanga. Te take
pea o tona whakahe ki nga mema maori he hae ki a
Karaitiana mo tona tunga hei mema mo te Paremete.
I mea hoki a Henare Koura i mua ko ia rawa ano
he mema; no te tunga ko Karaitiana ka hae ia, ka
whakahe ki te tikanga tuku mema maori ki te Pare-
mete. Ki hai i whakarangona ana korero e te hui.
Ki ana a Karaitiana e kore rawa e puta nga tikanga
a taua koroke. Ko Renata Kawepo i ki atu me
mahi a Henare i tana i kite ai, me mahi ratou i ta
ratou i kite ai. E korerotia ana e iwa te kau, pauna
(£90) a taua hui i kohikohi ai hei oranga ki Po Neke
mo etahi hoa maori kimi whakaaro mo Karaitiana i te
takiwa o te Paremete—kia tokorua.
HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA
TUHI MAI.
Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori.
Rangitikei, Hurae 2, 1872.
E hoa tena koe; me nga iwi maori o tenei motu
tena koutou katoa. Kua hoha pea koutou i te roa e
aku reta i ki ai au kia tuhituhia hei whakaatu i te
whakatupuranga o te " hapi." Ahakoa ra, tenei katahi
:a tuhia atu.
Ko te takiwa tonu tenei hei to i te hapi tae noa ki
e mutunga o Hepetema. Ko tona ahua e penei ana
ne te pohuehue. Ko nga pua e rite ana ki te pua o
:e akaaka—ko tona hua tena ko nga pua. Ko nga
;ake e tangohia ana hei purapura—nga take hoki e
ite ana ki nga take o te pohuehue. No te tau tua-
;ahi anake te nuinga o te mahi ki runga ki taua mea
ki te hapi. Ko te mahinga tenei. I te tuatahi ka
hangaia te taiepa, kia tika tonu ; he kino nga taiepa
pikopiko mo te hapi. Mahia hoki ki te wahi tau-
marumaru kia ruru, mo nga hapi kei pakaru i te hau.
Ka oti nga taiepa me tango nga rakau, nga otaota,
nga aha atu, i roto i te maara kia marakerake rawa.
Ka mutu tena me keri te whenua kia hohonu, me
parau ranei ; ka mutu tena me hanga nga rarangi
pukepuke, kia wha putu te rahi o nga puke, kia rua
putu te teitei, kia whitu putu ki waenganui o nga
rarangi, kia rite tonu te whanui o te takiwa, ara te
tawhiti o nga rarangi, puta noa ki tetahi pito ki
tetahi pito, kei hapi tonu te maara. Me to kia rua,
kia toru ranei, nga take (taki ono inihi te roroa) ki te
puke kotahi. Na, ka tupu nga rau me pou ki te rakau
ririki e ono putu, te roa. Kati mo te tau tuatahi, e
kore hoki e hua i te tau tuatahi. Mehemea ka hiahia
te tangata ki te to taewa ki waenga o nga rarangi
hapi i te tau tuatahi, e pai ana—kia kitea hoki he hua
o tona maara i tena tau tuatahi.
I te tau tuarua ka hua te hapi, otira ekore e tino
nui. Engari te tau, tuatoru, tae noa ki te tekau o nga
tau e kaha tonu ana te hua, mehemea i pai te nga-
kinga. I roto i nga tau katoa i muri i te tau tuatahi
kaua rawa etahi mea e whakatokia ki waenganui o nga
rarangi. I te tau tuarua, i te timatanga o te raumati,
me wehe mai tetahi o nga take i whakatokia ra i te
tau tuatahi, a ka whakatokia ano kia pera me era hoki
i te tuatahi ra. Kaua e tango kia nui ki te puke
kotahi, engari me titiro ki te kaha ki te kore kaha
ranei o nga take, hei reira te mohiotia ai te nuinga te
itinga ranei hei tangohanga. I te tau tuarua hoki me
kohikohi nga tarutaru i waenga o nga rarangi; me
keri hoki te whenua i te taha o nga pukepuke. Heoi
ra, ka tupu. Na. hei te tau tuatoru me poupou kite
rakau taki te kau ma rua putu te roroa, kia toru rakau
ki te puke kotahi—me te kakau kaheru te rarahi o te
rakau. Me whitiki a runga o nga rakau, kia pupu ai.
Ka tupu nga hapi, ka taea te rua te toru, ranei putu
te teitei—katahi ka hereherea ki nga pou kia tupu.
whakawiri ai ki runga ki nga pou. Na, ka hua mo
waiho nga pua kia ahua ma, katahi ka whawhaki. Me
tapahi nga hapi katoa ki runga iti ake o te whenua,
rue unu nga pou me tuku ki runga ki te whariki kohi-
kohi ai nga pua. Ka mutu te kohikohi me tauraki
ki te ra kia maroke. Ka mutu, tena me pehi ki roto
ki te peeke kia maro.
Ka mutu. Ko nga tangata katoa e hiahia aua ki
te whakatupu i tenei taru me tuhi mai ki au, maku e
kimi purapura ma ratou. Otira ekore au e hoatu
purapura ki te tangata kaore ano i whai taiepa—kei
moumoutia nga purapura ki te tangata mangere.
Na to koutou hoa aroha.
Na HOANI TIWINI.
Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori.
Rangitikei,
Hune 12, 1872.
E hoa tena koe. Mau e tuku atu ki te nupepa
enei korero mo te Mihitini patu witi a Ngatiapa. Ko
nga utu o taua Mihitini e rima te kau ma rima pauna.
Ko nga tangata nana i utu e wha te kau ma wha—
taki kotahi pauna e rima herengi a te tangata kotahi.
E puta ana te toru te kau peeke i te ra kotahi, ki
te witi pai. Ka nui to matou marama ki to matou
|
|
3 93 |
▲back to top |
TE WAKA MAOEI O NIU TIRANI. 93
taonga. E kimi ana hoki matou i nga Ture i ora ai
te pakeha; koia tenei ko te ngaki witi, oti, kaanga,
taewa, hei oranga.
Na HONA TE AHUKARAMU.
Ki a Te Kai-tuhi o te Waka Maori.
Po Neke, Hurae 7, 1872.
E hoa. Ka nui toku hiahia ki te tango i te
nupepa maori hei korero maku. Mau e whakaatu
mai te utu mo te marama. Kua kite a hau i Te
Waka Maori, ka nui te pai o nga korero o roto.
Na PURERE.
(P. Jones, A.C.F.)
[Kaore matou e tango a marama ana i te utu mo
te Waka Maori. Engari e tango a tau ana—te kau
herengi mo te tau. Mau e tuku mai kia te kau
herengi.]
Ki a Te Kai tuki o te Waka Maori.
Ohau, Hurae 1, 1S72.
E hoa. Kotahi hoiho kei Ohau nei e noho ana, kei
a Hema Te Ao. Kua mea mai ia ki au kia tukua he
whakaatu mo taua hoiho kia mohio ai te tangata
nona. Ka kotahi tau me to hawhe e noho ana ki
konei. Ko taua hoiho he taane; ko te kara he
whero ; ko te whiore he roa ; he tiwha kei te rae ;
he maaka kei te taringa katau ; he parani kei te
peke katau, he penei 2 p. Ki te mea ka kore e tikina
mai ka tae ki te 21 o nga ra ka hokona taua hoiho e
Hema Te Ao.
NA TAME ROOTI.
[E mea ana matou ki taua hoiho, taihoa e hoko.
Engari me panui i te tuatahi ki roto ki nga nupepa
pakeha ki te reo pakeha, kia rongo hoki nga pakeha.
Ma Hema e mea atu ki ona hoa pakeha kia tuhia
he panui ki te reo pakeha ka hoatu ki to nupepa
pakeha. Ma Hema hoki e utu te kai ta. Ma te
tangata nana te hoiho e whakahoki mai i aua moni.
Ki te kore e kitea te tangata nana, ka hoki mai aua
moni i roto i nga utu o te hoiho me ka hokona.]
Ki a Te Kai tuhi o Te Waka Maori.
Po Neke, Hurae 10, 1872.
E HOA, tenei he utanga ka hoatu e au mo te " Waka
Maori."
No te 23 o nga ra o Mei ka haere atu matou ko te
Makarini ma—moe rawa atu i Tauranga. Hiake te
ata moe rawa atu i Ngaruawahia. Ka noho a Te
Makarini ma i reira, ka haere ahau, i te rua te kau
ma rima, moe rawa atu i Kemureti: Ka mau i au a
Nirai raua ko te Paratene i reira. I te 26 o nga ra
moe rawa atu i Waniwani. I te 2S ka haere matou
ki a Ngatiraukawa 1d Arohena, Ka mutu te tangi
ka korero i nga korero o nga mate. Ka mutu tera
katahi au ka whakatika atu ki runga;—
" Whakarongo mai e Ngatiraukawa. He mea tono
mai au e te Kawanatanga ki te whakaputa kupu atu
ki a koutou. Ko te Kupu, tenei; kia noho noaiho,
kia kati te whai i nga pakanga, kia whakaritea mai
he mahi ma koutou ki taku—ara, ki ta Ngatiraukawa
ki runga. Kua mahia hoki ena mahi e koutou kua
mate te tangata kua mate te whenua." Kei runga
ko Whatuai;—" E tika ana to korero. Ko ahau e
kore e mahue taku i mahia ai. Mehemea ka puta i
a Tawhiao te ki kia kino ka puta i a Te Kawana taua
kupu ano. Ka haere ano a hau kia mate au me te
whenua." Kei runga ko "Ruakaka. Pera tonu a
raua kupu. Katahi au ka whakatika atu ano ;—
"Kati te whai pakanga. Ko Orakau te pakanga;
kaore koe i tangihia e Waikato; ko Tapapa te
pakanga, kaore koe i tangihia e Waikato. A, mo te
aha tena tohe ? Kaore koutou e mohio ki nga
whakaaro o nga rangatira e rua, e toru; nau, kotahi
tonu. Ehara i te mea haere noa mai a Te Makarini,
he mea tono na o koutou rangatira kia haere mai.
Ko te pakanga pai, ma te mangai—kia mau te take
o te arero, kia oraora te matamata." Kei runga ko
Hitiri;—" Kei waenga ahau i nga mea e rua." Kei
runga ko Arama;—" Ka nui taku whakapai ki to
korero. Kua mutu au." He nui nga tangata i
whakaae. Ka moe i te whare. I te 3O ka haere au
ki Te Waotu; ka korero ahau ki a Hori Ngawhare.
Ka whakapai a Hori; ka whakaaetia e ratou te rori
i te Niho o te Kiore. I te 2 o nga ra o Hune ka
hoki mai ahau ka moe ki Arohena. Hiake te ata ka
haere mai au. ka haere katoa mai a Ngatiraukawa, ki
Arekehanara ki te whakaputa i a ratou whakaaro ki
a Te Makarini. Kei runga ko Te Aranui ;—
" Whakarongo mai e Ma. Kua kore ahau e puta
atu ki nga whare ki waho. Kua noho noaiho, kua
moe i te whare inaianei. Ka korero atu au ki a koe
mo te rori i Te Niho o te Kiore. Ko taku whakaaro,
maku ano e mahi taku wahi. Ko a matou korero
ano enei ki a Te Moroati i tona taenga ake ki a
matou." Pera katoa a ratou korero me a Te Aranui.
Katahi ka utua e Te Makarini;—" E pai ana, a
koutou whakaaro. Kia pera he tikanga ma koutou
me ta Ngatiraukawa ki runga. Mo te rori, e pai
ana, ma koutou ano e mahi." Ka mutu te korero ka
puta mai ki waho. Ka moe, Inake te ata ka puta a
Ngatimaniapoto. Ko nga rangatira ko Hauauru, ko
Kumete, ko Paiaka, ko te Reinga (tamahine a
Manuhiri), ko Te Waitere. Kaore ahau i rongo i a
ratou kupu. Ka whakaatu ano a Ngatiraukawa i ta
ratou whakaaro ki a Maniapoto. Ko te kupu atu
tenei—ka moe ia i te whare. I te 14 o nga ra ka
hoki mai matou i runga i te tima, moe rawa atu
Ngaruawahia. Hiake te ata ka rere ki Hamutana,
ahiahi rawa ka hoki mai matou ki Ngaruawahia. I
te 1S o nga ra o Hune ka tae mai matou ki Akarana.
E hoa ma, ka nui te pai o Te Makarini ki te pehi
haere i nga raruraru, ki te ata whakahaere ki te taha
ki te Hau Hau. Heoti ano. Na to koutou hoa
aroha.
Na MOROATI KIHAROA.
Ki a Te Kai tuhi o te Waka Maori.
E HOA,— Waiapu, 4th Hune, 1872.
Mau e ta ki te nupepa o te Waka Maori tenei
reta aku, hei tirohanga ma nga hoa e hiahia nei ki
nga mahi pai kia nui haere.
No nga ra o Aperira nei, ara no te 10, i tenei tau
1872, ka tu he hui ua te Mokena Kohere ki Orutua,
he hakari no te ra o te whanautanga o tana moko-
puna, o te Te Reweta Tuhorouta. He nui te kai o
taua hakari. I mua mai o te hakari ka hapainga te
pereti kohi moni; he nui te tangata, ko te moni i iti,
he kore tonu no te moni i taua wa. Puta ana e £9
14s. 2d. I te mutunga o te kohinga katahi ka
rangona te kupu a Te Mokena, ka mea ia:
" E te iwi kua karangatia koutou e au kia hui mai
ki konei. Kua puta ano hoki tetahi hikipene paku i
tenei ra; ahakoa paku me maimoa, me te whakaaro
ano ki to tatou Ariki nui i te Rangi. Kei te aroha
nei au ki o tatou Whare Karakia kua pakaru. He tohu
ano hoki tenei e mohiotia ai e nga iwi whakapono, e
o tatou hoa pakeha, me etahi ano hoki o o tatou hoa
i te motu, kua kore rawa to tatou whakapono. Koia
taku kupu ki a koutou waiho tenei £9 hei timatanga
mo te hanga i o tatou Whare Karakia. Kia uaua
tatou ki te hapai i nga mahi pai—i te whakapono me
te ture."
Whakarongo ana te iwi. Kihai i mohiotia i mua
o taua hakari te take o te kohinga moni. Ki
te mahara o te iwi mo a ratou ahuareka noa
iho. No to mutunga i a Te Mokena te korero i
nga kupu i runga nei, katahi ka mohio te iwi
mihi aroha ana matou ko nga kaumatua ki ana kupu
*
|
|
4 94 |
▲back to top |
94 TE WAKA MAORI O NIU TIRANI.
I muri mai o taua hui, i te Ratapu, ka tu mai a ' Te,
Buna." I kite ano maua ko Te Mokena i a Te Maka-
rini me Meiha Ropata. I muri o te tima ka haere
atu a Te Mokena ma runga poti ki nga kainga o te
Whanau-a-Apanui tae- rawa atu ki Opotiki. Ko te
take o taua haere, he whakahau tonu ki era iwi kia
mau tonu ki te whakapono, kia noho ora i raro i te
Ture, i te mana o Wikitoria. E hoa ma kei te nui
rawa atu nga whakahau a Te Mokena kia u tonu te
tangata ki te whakapono ; ka whai mana hoki te iwi i
raro i te Ture, ara kia rongo ki a te Ture whakari-
tenga. Kai te u tonu ia.ki. te karakia, kihai i pera
me etahi rangatira o te motu, nei, e karakia ana i
etahi wa, e whakahawea ana i etahi wa. Ko etahi
atu rangatira he wa ano ka whakarongo ki te Ture
ka hapai, he wa ano ka takahi i te Ture ka puru i
nga mea pai kia kaua e puta mai hei painga mo te
iwi. Ko te Mokena kei te tohe tonu kia tu he kura
mo nga tamariki, kia puare hoki te rori—heoi, kua
timata noa ake ia ki tenei mahi ki te mahi rori. Ko
etahi atu rangatira o te motu nei kei te pai etahi ki
ana mea e rua, ko etahi kei te kino.
E hoa ma, whakarongo koa tatou ki te reo o te kai
hautu o to tatou Waka e ata whakamarama nei i nga
kokorutanga o te matauranga o te iwi nui, o te
pakeha; e whakaatu mai nei i ona take i tipu ai tena
iwi hei iwi rangatira mo te ao.
Na to hoa,
Na MOHI TUREI.
Kohimarama, Wahi o Ruatahuna,
Hune 8, 1872.
E hoa tena koe. Kua huihui nga rohe o te
Urewera i te 7 o nga ra Hune nei. Kati ko te kupu
kua marama i au mo tenei hui he whakatu i nga
rangatira e 70 o te Urewera hai whakahaere i nga
tikanga pai ki runga ki te iwi kia marama ai nga
tikanga o te Ture. Tuarua, he tiaki tonu i tona
rohe koi pa mai te kino me te hara hoki ki oku
takiwa. Tuatoru, ko te kore kaore e tukua tetahi
wahi o tona whenua mo te hoko ranei mo te tuku
ranei ki te tangata, ki te pakeha ranei. Tuawha, he
kore kaore e pai ki Te Kooti Whakawa Whenua,
ruri whenua, kereme ranei. Kati, kaore ano kia
mutu noa nga korero o tenei hui. Kia mutu tera
ano e whakaaturia ki a koe. Tenei hoki tetahi kupu
ki a koe. Ko Te Waru e haere mai ana ki konei ki
te tangi mate. Ara, kei a koe te tikanga mo taua
tangata e marama ai. E hoa, tena te pauna ka riro
atu mo te nupepa hei tiki atu i nga korero katoa.
Mau enei korero katoa e tuku, ki te perehi. Heoi
nga kupu.
Na to pononga iti,
Na TUTEKANAHAU.
Ki Nepia ki a Te Omana,
ara ki te Kawanatanga.
Tari o te Hekeretari o te Koroni.
Poneke, Hurae 11, 1872.
HE Panuitanga tenei kia mohiotia ai ko nga takiwa
i raro iho nei kua whakaritea hei takiwa Kura
i runga i nga tikanga o " Te Ture mo nga Kura
Maori, 1867."
W. GlSBORNE.
Ko TE TAKIWA KUEA o AWANUI (KAITAIA).
Nga rohe.
Ka timata ki Waipapa Kauri; haere tika tonu atu
ki Mangatete haere tonu i runga i te huanui a te
Kawanatanga ki Kaitaia; haere tonu i roto i te awa o
Awanui ki te wahi i timata ai.
Ko TE TAKIWA KURA O MANGAKAHIA.
Nga rohe.
Ka timata ki Hikorangi; haere tonu i runga i
tetahi raina tika ki Kaikou ; haere tonu i runga i
tetahi raina tika ki Tautoro; haere tonu i runga i
tetahi raina tika ki Aukumeroa; haere tonu ma te
taha ki te Tonga o te hiwi o Mangakahia ki te wahi
i timata ai. \_\_\_\_\_\_\_\_\_
\\
Ko TE TAKIWA KUKA o WAITAPU.
Nga rohe.
Ka timata ki te rae ki te taha whaka-Raro o te awa
o Hokianga, ka rere atu ma te tahatika ki te. awa
o Herekino ; haere tonu ma te tahataha ki te Tonga o
taua awa ki te ' haere tonu i runga i tetahi
raina tika tonu ki Motu Kauri; ka haere i reira raa te
awa o Hokianga ki te wahi i timata ai.
Ko TE TAKIWA KURA o PAKAPAKA (OROMAHOE).
Nga rohe.
Ka timata ki Porotu; haere tonu Werowero;
Ngahuha; Puketotara; Te Ahu ; Ohauparore ;
Oromahoe.
Ko TE TAKIWA KUKA o OHAEAWAI.
Nga rohe.
Ka timata ki Kauohimaui haere tonu Pepehanga ;
Waitangihina; Huria; Ipurua ; Roehau ; Waipu-
kenui; Kai-whakariri.
Ko TE TAKIWA KURA o KAIKOHE.
Nga rohe.
Ka timata ki te Putahi, haere tonu Parahiraki;
haere tonu Te Kotuku ; haere tonu Kirioke ; haere
tonu Kaikohe, ka rere atu i reira ki te wahi i timata
ai. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_
Ko TE TAKIWA KURA o PUNAKITERE.
Nga rohe.
Ka timata ki Ruatuna, haere tonu Otaua; Mata-
raua ; Komokoreia; ka rere atu i reira i roto i te awa
o Punakitere ki Ruatuna.
Ko TE TAKIWA KUEA o WAIMATE.
Nga rohe.
Ka timata ki Mangatarata; haere tonu ki te kainga
o Wi Hau ki Waitangi; haere tonu Matatewha;
Whangai Mohariri ; Wharengarahei ; Paterere ;
Warenga; Te Urupa ; Piruiro ; Tangatapu ; Whare-
o-Pareti; Karakareau ; Tokoko-puru; Waimimiti;
Waitaiki; Te Ngako; Haowhenua; Ngakiekie;
Puataraire ; ka ma te rohe a Te Karaka ki Paokaroro;
haere tonu Pahuarua ki te rohe a Henare Wiremu ;
haere tonu Waikarama; haere tonu ki Paremata ;
haere tonu ki te wahi i timata ai nga rohe.
I taia i runga i te Mana o te Kawanatanga o Niu Tirani, e GEORGE DIDSBURY, Kai-ta o te Kawanatanga, Poneke.