TE WANANGA.
murua e ia te whawhai i runga i tenei motu, tuatoru,
ka murua e ia te hara o te hunga kohuru o Titokowaru,
o te Kooti, o te Waru o tona Taina, i pakarua e ia te
Ture here whenua, kia riro ma tetahi tangata ke
e tiaki te whenua, i mana tena kupu, e noho tatari
ana nga iwi o runga nei ki te peheatanga a te Tapata,
ki te mutunga o tana whakaaro, e pai ana ki tana
mahinga e pai ana, E kore pea e puta i te nui o te
mohio o te Tumuaki o te Kawanatanga, I te tau 1873,
ko nga Ture i oti kia riro ma tetahi tangata ke e tiaki
nga whenua, kahore matou e mohio ana ki te pehea-
tanga o tera mahi. Heoi te mea i maharatia, kahore
matou e pai ana ki tana Ture, he nui nga raruraru o
mua atu, kahore ano kia whakaotia nga henga o nga
hokonga whenua, o nga moketetanga ranei i nga
Karauna Karaati i nga tohenga ranei kia hokoa aua
Karauna Karaati, he riro ma tetahi tangata ke e tiaki
te whenua ina hokona ranei. He nui nga kupu tono
o te motu, kia whakamaramatia nga mea e pouritia
nei e te hinengaro o roto o nga mahinga Ture o roto
ranei o nga hokonga whenua, moketetanga ranei,
whenua ranei i tangohia mo te hara, kihai rawa i
whakaponohia. No konei te whakaaro, hoki tonu te
titiro ki Ingarangi, ki te titiro, ko wai hei whakaaro
mai, he nui nga kupu e hurihuritia ana. kia tirohia.
Otiia, ko aua kupu e hara inaianei, kei nga Ture ia o
Ingarangi mo Niu Tireni, mo te tangata raua ko te
whenua mo nga hoko raua ko te Karauna Karaati, E
hara i te pouri to te motu, ka penei me enei rangi,
kua hori nei, i rongo nei tatou kua horo he pa. kua
hinga he parekura, kahore, ko te mutunga ia kei nga
Hupirimi Kooti, He nui nga tikanga e puta ana i te
Paremata, ko nga mea ia mo te Maori, he mea e
ahau tau-tohetia ana e te Whare Runanga, a, e riro
ana te mananga ki te hunga mahi o aua mea, nui noa
te manaaki o te hunga whenua, ki te hunga haere
mai he aha te mutunga, nui noa nga kupu whaka-
moemiti ki to koutou hoa aroha, he aha te oranga kia
tatou, heoi rapea ma te ora ka tae mai ka kitea iho,
ka hokia atu hei taonga, i a mate e kitea ihu nei, e
kore e hoki atu hei taonga. Heoi ma koutou e titiro iho,
I tera tau kua whakaaturia i runga ake nei tera Ture,
I tenei tau kua whakaarahia he Ture ano mo nga
Ngahere kia riro ma te tangata ke e tiaki, nga
Ngaherehere katoa o tenei motu, hei muri pea ka
rangona e hia ranei nga moni hei utu ki te kai-tiaki.
I nga kupu patai a te Watahauihi mo runga i te
ritenga o te Riihi i te whenua, kahore i Karauna
Karaatitia, mea ana a te Watahauihi e he ana ki te
ritenga o te Ture, i te mea kahore ano kia whaka-
wakia, kia Karauna Karaatitia nga whenua, ka tika
ai kia Riihitia nga whenua. Ka mea a Kata Porana,
ko te tikanga hei tau-naha i nga whenua, ko te
tua-tahi ko te Riihi tua-rua ko te hoko, ka riro te
whenua, ka mea a te Watahauihi, tuhituhia nga
kupu a te Rata Porana, tuhituhia ana aua kupu, i
kapea mai enei kupu no te Haku Pei Taima, i rongo
tatou ko taua Ture hei tiaki i nga whenua o te iwi
kei riro te hokohoko e nga Pakeha, a ka kore
whenua nga tangata o te motu, i tenei tau, ka
mahara nga tangata o te motu, ka mahia pea kia tika
nga mea e pouritia nei e te hinengaro, kahore, kei te
waiho tonu kia pikau ana i a ratou pouritanga, he
meť whakamoemiti ki nga tangata o te motu, kia
whakamaramatia nga pouritanga. He mea e mana-
kohia e te motu, kia whakamutua nga tau-tohe kia
raua ko tona hoa, ina whakaaetia kia korero raua.
He haringa nui ki te hinengaro mohio, te murunga i
a raua tau-tohe, he koanga ngakau ki te hunga e
noho ana i te pouritanga te Rangi Marietanga, Kei
awangawangatia e koutou nga mahi tutu o Haku Pei
:e wawahi whare me te whiu kau hipi ranei ko te
mutunga, kei nga Kooti whakawa o te Kuini, E
maranga kia korerotia nga korero mo te whenua, i
hoko etahi i tona paanga, ko nga mea kahore i hoko
e huaranga ana kia korerotia tona paanga ki taua
whenua i te mea kahore ratou e mohio ana ki nga
huarahi paanga mai o te mate kia ratou, koia i
whaka-korerotia te tangata raua whaka-tangata te
mokete raua ko te hoko, te nuinga o te paanga raua
ko te itinga o te paanga, kia whakamaramatia nga
tikanga o .te Ture, te rite tonu o te paanga kia,
mohiotia te rite tonu o te hua, kia tino marama te
wahi tua-rua e whaka-korerotia nei, ko nga wahi i
kapea ki waho o te Riihitanga, hei wahi pumau mo
matou, No te moketetanga, ka mea mai te kai-mokete
nana katoa te whenua, kahore - mo koutou, me te
whaka-noho tonu, kia noho ne kai-tiaki, he kai-mahi
ranei mana, ko matou e mahara ana he wahi Rahui
tera kei a matou tera wahi, ko te wahi i Riihitia, mo
mokete raua ko hoko, me korero ano te wahi tua-toru
kia kite koutou, ko te toko-iwa kua mokete, kotahi
kahore ano kia mokete, Na te mea kotahi i huaranga
kia korerotia tona paanga ki te whenua, kei ora ia
no te mea kua tata ia ki te koroheke, ki te ruruhi
ranei, kia mohio ai ia ki te hanga Wira, ki. te tuku
ranei ki ona whanaunga, He tangata ano e hiahia ana
kia korerotia, ko tona paanga ki te whenua, he nui,
he iti ranei, te hua e puta ana ki a ia, e hiahia tona
ana tena tangata kia kitea te Ture nona te paanga i
rahi ake, He tangata ano e hiahia ana kia korerotia to
ratou paanga, kotahi, tokorua, tokotoru ranei, kahore
i hoko, i mokete ranei. Na te kotahi i whakaara kia
korerotia to ratou paanga ki te whenua, kei mate tetahi
o ratou, whakaputa no te mea kua mate te whenua,
ko te mea kua mate, no te hunga, kua hoko ranei,
kei te ora, kahore ano kia hoko, koia te Pitihana-nui
a tangata o Haku Pei o te tau 1872 Kihai rawa i
whakaaetia e te Whare Runanga i te tau 1873 katahi
ku whakaaetia, i te tu he whakawakanga ma nga
Komihana ki Nepia, kahore matou kia rongo i te
peheatanga a te Runanga mo nga whakaaro aua
Komihana, koia i whaka-korerotia, kia korero te whare,
kia korero te whenua, kia korero te hipi te kau, me
nga tarutaru, i te korerotanga o enei, katahi pea ka
mohio te tangata, ki tetahi hamumu mana, i te reo e
karanga ana kia whakaotia, kihai i hamumu, kahore
nga tangata o konei e pai ana ki te mahi roia, e
whakaaro ana he iwi ratou no te Kawanatanga, me
tono tonu ki a ia kia murua nga mea e pouritia ana,
me te tono ki te Runanga kia tukua mai he kai-wha-
kaoti mo aua mea e hiahiatia nei kia korerotia, tae mai
ko nga Komihana no roto i etahi kupu a nga Roia o
tetahi taha e ahua uaua ana, katahi matou ka tono
Roia mo matou i a Hone Hiini, ka tu ki o matou
aroaro, katahi ano ka ta te manawa, katahi ano matou
ka mahi ki te Hoia, no te rongonga he Roia to matou
ka mea ratou, katahi koutou ka tino mate, e pai ana
me kakari noa iho tatou, ka mea matou, e pai ana tenei
mate, he tangata ke, ko te mea he, he riro ma nga hoa
aroha e tango o matou whenua, kahore matou e pai,
kahore ano he whenua kia riro i a Hone Hiini, he nui
nga Karauna Karaati kua riro inaianei te hoko.
*
loading...
Abstract 
Commentary
