|
loading...|
|
Te Wananga 1874-1878: Volume 4, Number 27. 07 July 1877 |
Commentary|
|
1 277 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU.
"TIHE MAURI-ORA."
NAMA-27. NEPIA, HATAREI, HURAE 7. 1877. PUKAPUKA 4.
MAKI TONORE
KAI-WHAKA-MAORI RAUA KO PARAHI
KEI TE AVENUE WHANGANUI
HE KUPU KI TE IWI MAORI
£6000 TAONGA e hokona ana. He Paraikete, he
Raka, he Horo, he Koti, he Wekete, he
Tarautete, he Potae, he riro mo te utu iti rawa.
Ko REONARA.
Ka hoko i aua mea nei, mo te marama kotahi.
Tikina mai he kahu ma koutou.
Koia nei te Tua.
Ko REONARAI CO. kei tawahi ake o te whare Komi-
hana.
Hekipia Rori, i Nepia 24
PAERANI ME ANA HOA
Kai hoko i nga mea rino
NGA UTU MAKETE. :
AKARANA.— Ko te utu mo te Oti 3 hereni me te o
kapa he mea ano e 3 tae te 7 kapa mo te puhera.
Mo te kaanga e 4 hereni me te 3 kapa mo te puhera.
KARAITIHATA.—Mo te witi, e 6 hereni me te 9
kapa, he moa ano e 7 hereni mo te puhera. Mo te
witi tuarua, e 5 Hereni, he mea, ano e 6 mo te puhera
Mo te oti. e 4 hereni me te 9 kapa, a he mea ano e
hoki iho ana ki te 3 hereni me te 6 kapa mo te putara.
Mo te paraoa. £17 10s., he mea ano £18 mo te tana.
Mo te paraoa papapa, £4 10s. Mo te paraoa tuaru»,
Mo te riwai, £3. mo te tana.
TANI TANA.—Mo te wiri e 5 hereni me te 6 kapa, he
mea ano o 7 hereni mo te puhera, a he mea ano i tae
ki te 8 hereni mo te puhara mo te witi. Mo te oti, e
3 hereni me te 6 kapa he mea ano e 3 me te 9 kapa
mo te puhera. Mo te pare e 5 hereni me te 6 kapa,
he mea ano e 4 me te 9 kapa mo te puhera. Mo to
paraoa papapa, £4 15s., mo te tana. Mo te ,
£19, he mea ano £19 10s. mo te tana. Mo te riwai,
£3 10s. mo te tana.
PONEKE.—Mo te paraoa o era motu £19,
Le mea ano £20 mo te tana. Mo te paraoa
Atareta £24 mo te tana. Mo te oti e 3 hereni me te
O kapa, he mea ano e 4 me te 6 kapa, mo te puhera.
Mo te paraoa papapa 1 hereni, he mea ano 1 me te
kapa mo te puhera. Mo te witi tuarua, e 4 rae te 6
kapa mo te puhera. Mo te paraoa papapa £8 mo te
tana. Mo te riwai £3 10s., he mea ano £4 10s. Me
te kaanga, e 4 hereni me te 9 kapa, he mea ano • 5
hereni mo te puhera.
HE TANGATA MATE.
TE TUKE HOU MO NGA WHENUA MAORI
KOIA nei nga kupu a Te Hira o Akarana, a he mohio
nona ki nga mahi o nga tau kua pahure nei, i mahia
mo nga whenua Maori. A be roa nona e noho
ana i enei Mutu. A Le ata titiro nona ki te tikanga
o nga, Ture i mahia e te Paremata mo nga iwi Maori.
|
|
2 278 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Koia matou i mea ai, he tika pu ana whakaaro mo
taua Pira hou nei. a o whakaae te iwi mohio ki te tika [
pu o ana kupu. Koia nei ana korero.
"E mea ana ahau, katahi nei ano te Pira e nui ai
ranei he pai a e nui ai ranei he kino i mahia e nga
Ture katoa, katoa kua mahia nei mo tenei Motu. A
he mea naku e tino uta pu ana nga tikanga o raua
|
|
3 279 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Te Wananga.
Published every Saturday.
SATURDAY. JULY 7, 1877.
THE NATIVE LANDS ACT.
|
|
4 280 |
▲back to top |
TE WANANGA.
TE WHAWHAI A RUHIA RAUA KO TAKE
NGA KAI TIAKI O TE RUHIA RAUA KO TE
TAKE
Ingarangi
KAWANA KEREI
HE MATE TURORO E PA NUI ANA KI NGA
TANGATA MAORI O WAIKATO
Tawhiao
Waikato
Horatio
Ohanga
NGA TANGATA KARAKIA KI TE ATUA
PONO, O NGA IWI O HAINA
CHRISTIANS IN CHINA
|
|
5 281 |
▲back to top |
TE WANANGA.
TE AWA KERI A TE PAKEHA I HUIHI.
Ko te awa i keria e te Pakeha atu ano i te moana i
te takutai o te moana i te takiwa ki Iruharama e puta
ai ki te moana whero, a e tae wawe mai ai te kaipuke
rere mai i Ingarangi ki enei moana ki Hawaiki nei, i
kiia ko taua awa, o kore e roa ka ki ano i te one pu,
puhi atu i te whenua one o te Takiwa ki te Naera.
Otiia, i nga tau kua pahure nei, kahore kau he wahi
a te one i ki ai taua awa keri, a ko nga kaipuke e rere
ana i roto i taua awa keri, ahakoa e 27 putu o te
hohonu o aua kaipuke e puta katoa ana i tana awa
keri, ahakoa e 400 puutu te roa o te kaipuke e tae
ana i taua awa.
A kiia ana, i te wa ki ano taua awa i keria, he one
kau tau takiwa, a e kore e tupuria e te kai, a ko tenei
i te wa kua puare taua awa, kua ahua pai te perepe-
nga o taua awa, a kua tupuria e te mea o ngakia ara e
te tangata.
THE SUEZ CANAL.
Te haerenga o Te Rata Porana (Dr Pollen)
te Minita mo te taha Maori ki Otaki
Ngatitoa
Ngatiawa
Ngatiraukawa
Ta Tanara Makarini
Tamihana te Rauparaha
Horomona Torenui
Ngatiawa
Karanama Whakaheke
Hape Horohau
Matene te Whiwhi
Eru Tahitangata
Wi Parata
Manawatu
Foxton
Ngatikahuhunu
Whanganui
Rangitane
Ngatiapa
|
|
6 282 |
▲back to top |
TE WANANGA.
tenei whenua katoa, i riri i rurita i te rau o taku patu : 1
waiho ana aua iwi hei pononga. Na to homaitanga i to
Ture ka ara mai ano aua iwi hei hoa tautohe mo enei iwi i
ki tenei whenua. Heoi i puta te kupu a te Tiati, o te
Kooti, Manawatu (Foxton) ; ki nga iwi e toru tenei whe-
nua, muri iho ka Ui rawaho noa mai te Kooti, mehemea
kei whea te rohe mai? " Ka tu a Ihakara i tana tu pohehe
Ehara nei i enei iwi i whakatu, ka mea, na, taku rohe na i
ko te Tararua e kitea ana e aku kanohi. Heoi herea mai 1
ana e te Kooti taua kapu a Ihakara, ko te Apiha o te | '
Kawanatanga i reira ko Putu (J. Booth). No te tunga o
te Kooti ki Otaki nei katahi ka kitea he raina hou hei
raro ke mai o Tararo. Heoi ka kite aua iwi e rima i taua
wahi e tuhura ana, katahi ka tono moni ki te Kawanata-
nga, a homai ana ; ehara i te mea i putu te kupu a te
Kooti ki aua iwi te whenua. Ko te rohe ia a enei iwi e
toru, i roto i nga panui, ko te rohe atu kia te Kuini. I te
wa i tu ai au hei Minita, ka tono moni nga iwi e toru ki a
maua ko Putu (J. Booth). Kia hoatu he moni ma ratou ;
me tenei whenua ; i runga i te mea kua hoatu he moni e I
te Kawanatanga ma nga iwi e rima, heoi kaore maua i
kaha, no te mea kua riro ke a te Makarini ki tera motu.
I te tau 1875. Ka tonu atu ano nga iwi e toru nei kia te
Makarini kia haere mai ki Otaki nei, heoi, na te nui o nga
raruraru ka kore ia e tae mai. Muri iho ka tangohia e to
Kawanatanga ta maua mahi ko Putu (J. Booth). Ka riro
tonu mana e hoko nga whenua. I te tau 1876. Ko tao
ano he Pitihana roa Ngati-Raukawa ki te Paremete mo
Tararua ; i runga i te mahi whakaroa a te Kawanatanga.
Heoi kaore ano i puta mai ho kupu whakahoki mai ma te
Kawanatanga ; pewhea ranei : kia mohio ai matou.
Hoani Taipua : He whakapai tonu taku ki nga kupu
katoa a Wi Parata e korero nei ; kia rongo mai koe ko
tenei korero, he tono moni kia koe mo Tararua : engari ko
tenei raruraru, ehara i a koe ; ca te Makirini ano : Otiia
ko koe te kai whakakapi o tona turanga no te mea, he
inaha a koutou ture, a te Pakeha mo te boko whenua :
koia tenei me Kooti te whenua ; ka kitea te hunga i tika,
katahi ka homai he moni ki taua hunga i tika ra ki te
whenua. Ko ta te Ture tangata i whakatu ai ko Putu (J.
Booth), mana e hoko nga whenna ; no runga i te tonu
rawaho i te moni ; ka riro tonu ko te Kawanatanga hei
homai i te moni. (2). E ki ana ano o Ture kua mutu atu i
a Wairaweke (Wakefield) ; te hoko he i nga whenua, a
ko Rangitikei ; te mutunga, ko to naia nei Ture, ko to |
Kooti ki mua ; ko te ra o Tararu kaore te Kawanatanga i
mohio ki taua Ture : heoi hoatu ana te moni ki nga iwi e
rima, kaore nei matou i kite i te Kootitanga i tau te tika J
kia rotou : e pai ana tenei e korero atu ana ki to kanohi e
te Minita o te taha Maori ; e mea ana au me whakamana
mai e koe tenei tono ; tena ano hoki koe kei te mohio.
Hema te Ao : Kia rongo mai koe ; ko nga korero katoa
e korero nei a Wi Parata mua ko Hoani kia koe he tika
katoa. I oti ano ki te Kooti te kupu, ko te moana taha
tai ; ki te raina a, te Kuini i taua. A ! kaore hoki i taua ki
aua iwi tenei whenua, no te tunga o te Kooti ki Otaki nei. i
ka kite matou kaa noho te raina ki te mapi nui : kei raro
Iho o Tararua, ka mea matou kua he ; ehara hoki i a matou
taua rohe he na te Kooti ano : ehara ano hoki i to Ture i
mea ki a ui pera te Tiati o te Kooti ; kei whea taua rohe ?
No te mea kei roto i nga panui nga rohe. A ! kahore hoki
matou i mohio ki te take i hoatu ai he moni ma nga iwi
e rima : ko ta te Tare, kia tau ki aua iwi te whenua ka pai
ai te hoatu te moni. Ko tenei hoatu moni, i hoatu Maori. !
ehara i te Ture ; ehara ano hoki i te mea, no naia nei i
puta ai enei kupu kia koe, kahore, no te Makirini ano e
ora ana : ko tenei me homai tetehi moni ma enei iwi e
toru. Otira ka mau tonu ano tenei tono kia koe, kia aetia
mai rano e koe.
Hare Wirikake : E tautoko aua au i nga korero kua oti
nei te whakapuaki e Wi Parata ratou ko Henea—ma. No
te mea, i hoatu he moni ma nga iwi e rima, i runga i te
mea kua taa tenei whenua ki nga iwi e toru ; mehemea
hoki, i hoatu he moni i te mea kaore ano i tu te Kooti,
|
|
7 283 |
▲back to top |
TE WANANGA. Manawatu Ohau Waikawa Otaki Waikanae Whanganui Tararua Hoani Taipua Wi Parata Te Rata Porana Dr. Pollen
|
|
8 284 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Te Rata Porau
Dr. Pollen
J. Booth
Wi Parata
RETA I TUKUA MAI
Te Manihera Rangitakawaho
Ngatiporou
Paiura Watarauhi
Te Pahoro Paraone
Wiremu Pahoro
Matire Piripi
Te Rito Wereta
Te Whatakorari
Waingawa
Te Weraiti Taueru
Wainuioru
Waingawa
Tukarangatia
PIRIPI TE MAARI
HIKAWERA
TAHANA
MANIHERA RANGITAKAIWAHO
TE KAHU
KAWA
TA UA
TE WHATAHORO
Papawai
|
|
9 285 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Matira Piripi
Wiremu Pahoro
Purini Watarauihi
Ramari Watarauihi
Huangarua
Rimutaka
Tararua
Waingawa
Hapeta Ihaia Whakamaiuru
Manawatu
Kotukutuku
Te Ahiarohe
Huru Te Hiaro
Rorana
Puketoi
Rarawaru
Waimataa
Whareama
Wiremu Rautu
Matenga Potangaroa
PIRIPI TE MARI
HIKAWERA
TAHANA
MANIHERA RANGITAKAIWAHO TE WHATAHORO
TE KAPU
KAWA
TE UA
TE WATA TAIAROA
TE KARAUNA
|
|
10 286 |
▲back to top |
TE WANANGA.
POROHIPEKE TUPARA
He hoiho Reihi e hokoa ana
PAORA ROPIHA
A Race Horse For Sale
PANUITANGA
Te Huta
Hawheraka
Nepia
Panuitanga ki nga Pakeha
IHAKA KAAPO
OTENE POMARE
NOTICE TO EUROPEANS
PANUITANGA
TE HAPUKU
Te Hauke
Notice to Poachers
Poukawa
TE REREWEI O NUI TIRENI
NEPIA KI WAIPUKURAU
MIRA
Nepia
|
|
11 287 |
▲back to top |
TE WANANGA.
MANAIA HE TIMA
HE PANUI KIA RONGO TE KATOA
TIPENE MATUA
NOTICE TO THE PUBLIC
Niho! Niho!
TE WIRIHANA
Tenehana
PANUITANGA
HONE RAUTAHI
PANUITANGA
WAHIE! WAHIE! HE WAHIE MA KOUTOU
Hukarere
Heretaunga
HIRAKA TUHUA
Takapau
NOTICE
Firewood! Firewood! Firewood!
Napier
NIKERA WHITINGARA
Maize for Sale at Mohaka
HOANI WAINOHU
PARAMENA
HE PANUITANGA KI NGA MAORI
TE POUNAMU KIA MAHIA HEI MERE
HEMI ROPI
|
|
12 288 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA.
; HE KUPU TENEI KI TE IWI KATOA
A maku e hanga hou nga mea pakarau.
HE TERA WAHINE, HE TERA TAANE.
HE PARAIRE, HE MATINIKERA.
HE KOROPA, HE WEPU.
HE PA, HE KAHU HOIHO.
Ko nga mea pai katoa a te Pakeha mo te Hoiho,
KEI TAKU WHARE HOKO I TARATERA.
E hara i te utu nui aku mea i
He tini, a e rite aua ki o Tawahi te pai.
Kei au nga mea mo te MAORI,
Kahore he take e haere ai
Te MAORI,
Ei Nepia hoko mea ai.
\_\_\_ \_\_\_ NA PATARIRA.
HE PANUITANGA.
TE HOHIPERA O HAKU PEI.
J. A. METE
—————————HE PANUITANGA TENEl.
Te Takapau.
HE PANUITANGA TENEI.
MAHAU e tuku atu taku kupu ki atatou WANANGA. Ko
taku kupu, he ui naku ki tetahi Pakeha e pirangi ana.
ki to hoko wahie. Mehemea e pirangi ana ki te wahie, kei
au nga wahie. Whakaatutia mai te utu mo te koori kotahi.
te ingoa o te Pakeha pirangi, kia tere mai. kei hoha koe ki te
roa, me tuku atu ki te WANANGA, ka mutu.
PORIKAPA TAMAIHOTUA.
Waipawa, Mei 5, 1877. 2
NOTICE.
INSERT the following in oar WANANGA. I wish to know
if any Europeans want to BUY FIREWOOD. If there
are such, let them inform me what they will give per cord
for it.
Do not be weary, but put all this in TE WANANGA
PORIKAPA TAMAIHOTUA.
Waipawa, 2
PANUITANGA KI NGA IWI KATOA
Rakarana & Waikato Maori Kamupene
Rimitete.
KUA HOKONA NGA HEA A ENEI TANGATA E HAU
AKE NEI NGA INGOA I RARO NEI :—Aihe
Mokomoko. Epiha Waitere. Henare Ngatai. Hone Kuruki,
Hone Te One. Hami Whakatari. Henare Akuhata. Henare
Ngataumata. Kipi Waatarauihi. Kewene Te Haho. Mita, K
Ngatipare. Wetini Mahikai. Wairama Kiwi. Heta Te More,
Kupenga Te Hou, Matena Tuheka. Maihi Kereopa. Naue
Tangirau, Erina Tuaiwa Ngatipare. Penehawini Kiwi,
Terupapere Ngawhitu. Wetini Te Okioki. Teira Huia. Wirihana
T. Teaooterangi. Kaweahau, Pinikera. Taneti Pouwhareumu,
Tainui Te Para, Harini Tikapa. Karepa Te Whetu.
HUIRAMA RIUTOTO.
Rakarana, Mei 5 1877. Manager. 3
Notice to all the People of the Tribes of
New Zealand.
THE RAGLAN AND WAIKATO MAORI STORE COM-
PANY (LIMITED), wish to inform those whose names
are hereinafter written, that their shares iu said Raglan and
Waikato Maori Store Company (Limited) have been sold for
the sum of £126. and said parties whose names appear below
have censed to hold shares in the said Company from the
Tenth day of April, 1877.
Aihe Mokomoko. Epiha Waitere. Henare Ngatai, Kone
Kuruki, Hono Te One. Hami Whakatari. Henare Akuhata,
Henare Ngataumata. Kipi Waatarauihi, Kewene Te Haho,
Mita K. Ngatipare. Wetini Mahikai, Wairama Kiwi. Heta Te
More, Kupenga Te Hou, Matena Tuheka, Maihi Kereopa,
i Naue Tangirau, Erina Tuaiwa Ngatipare, Penehawini Kiwi,
Terupapere Ngawhitu, Wetini Te Okioki. Teira Huia. Wiri-
hana T. Tearoterangi, Kaweahau and Pinikera, Taneti Pou-
whareumu, Tainui Te Para, Hairini Tikapa. Karepa Te
Whetu.
(Signed) HUIRAMA RUITOTO.
: Raglan. 10th April. 1877.
H E P A N U I T A N G A .
- ———
|
NA TE WARA.