|
loading...|
|
Te Wananga 1874-1878: Volume 5, Number 50. 14 December 1878 |
Abstract 
Commentary|
|
1 621 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU.
"TIHE MAURI-ORA."
NAMA 50- \_\_\_\_\_\_NEPIA, HATAREI, TIHEMA 14, 1878. PUKAPUKA 5. -
PANUITANGA. PANUITANGA.
KIA KITE! KIA KITE!
I A. RENETI MA,
KUA HOKI MAI A RENETI KI NEPIA NEI,
A he tini noa atu aana
Koti. Tarautete, Wekete,
Potae, Kiapa
Kaone, Paraikete, Raka,
Me nga tini mea katoa e paingia e te Maori.
HAERE MAI KIA KITE
I te whare Hoko a
RENETI MA.,
Kei tawahi ake o te Kooti Whakawa Tawhito
i Nepia,
1 TE HEKIPIA RORI,
62
NEI TAKU PANUI KI NGA IWI MAORI
KATOA.
NGA ra oku e korero ai ki nga Maori i taku Tari i
Nepia, ko Te Mane, ko Te Weneti, ko Te
Paraire, o nga wiki katoa.
NA TE RIIHI,
91 \_\_\_\_\_\_\_ Roia, Nepia.
Panuitanga ki nga iwi katoa! katoa,!
Katoa ! o Aotearoa, o Wairarapa, Tara-
naki, Ahuriri, Taupo, me Turanga
katoa.
HE mea atu tenei kia rongo koutou, kaua te mea
kotahi e koutou e tuhituhi ia koutou ingoa
ki te pukapuka hoko whenua ranei, ki te Rihi whenua
ranei, ki te mokete whenua ranei, ki etahi tikanga
ranei e pa ana ki te whenua. Maatua haere mai
koutou ki au, a kia mohio koutou, hei muri te matau
e puta ai mo anu mahi. Naku na,
TE RIIHI,
58 Roia i Nepia.
PANUI KI TE IWI NUI KATOA.
1 I E mea atu tenei na maua na TEREINA rana, ko KAHI-
TANA, kua tu ta mau Toa Hoko Kakahu i Nepia," i
tawahi ake o te Paparakauta hou i Hehitinga Tiriti, a he
mano tini a maua Potae. Kaone, Tokena, Tarautete, Wekete
Hooro. Aikiha, me nga kakahu katoa e kakahuria ana e te
taane, e te wahine, e te tamariki. He kai tuitui kakahu ano
ta matou, a ki te pai te kai hoko me tuitui ona kakaha e
matou kia aro pai ai te ahua mau o te kahu ki te tangata
mona te kakahu.
06 NA TEREINA RAUA KO KAHITANA.
Panuitanga ki nga iwi Maori katoa.
———
HE mea atu tenei naku na TE A. W. PAROMAPIRA, kia
mahia e ahau e Te Roia i Kihipene nga mahi ma te
Maori. Maku « ata mahi pai, temahi ana tukua mai ki au.
|
|
2 622 |
▲back to top |
TE WANANGA.
PANUITANGA,
RARAKA. RAUA KO PARAHI,
KAI HOKO RINO,
(Na Pairani i Mua).
HE hoko nui i nga TERA hoiho, me nga me kainga :—
He TERA hoiho e 90 herengi-.
He PARAIRE e 4 herengi. :
He KAKAHU TERA e 5 herengi me te hikipene.
He nui noa atu nga WEPU hoiho.
He PAA e 2 herengi.
He Whitiki, he TARAPU. He Whitiki TARAPU e 2
herengi me te hikipene.
He PERETI Tiini e 2 kapa.
He RIIHI kotahi herengi.
He MAAKA e 2 kapa, e 4 kapa.
He TAMARA e 7½ kapa.
He nui noa atu nga RAKA.
HE PANUITANGA KI TE IWI MAORI.
KO te utu mo te WANANGA i te tau, kotahi pauna
e ma hereni me te hikipene.
NOTICE.
SUBSCRIPTIONS to the WANANGA newspaper
per year, £1 2s 6d, by post.
PANUI KI TE AO KATOA.
HE mea atu tenei ki nga iwi, ki nga tangata katoa
ano hoki o te ao katoa, he tino korero tito, teka
rawa, rawa atu nga kupu o te reta a "Te Arawa
katoa i taia nei ki TE WANANGA Pukapuka 5,
Nama 27, Rarangi 342, e korero nei mo Te Mea
ratou ko ona whanaunga. Nuku atu i te toru-tekau
tau o matou i mohio ai, i kite ai i a Te Mea ratou
katoa ko ona whanaunga, a i aua tau e toru-tekau,
kahore kau he mahi ranei, he tikanga ranei, he kupu
ranei o ratou katoa i he ranei, i kino ranei i aua tau
tini, a tae noa mai ki enei ra. Ko aua kupu o taua
reta a "Te Arawa katoa," he tino teka, he tino
kupu take kore rawa rawa atu, no te mea e mohio
ana matou he uri tangata ratou a Te Mea ma i noho
a i mahi rangatira tonu i nga tau katoa, i nga ra
katoa o ratou e noho nei i enei motu. A kahore kau
he mahi ranei, he tikanga ranei, he kino ranei, i
kua mo ratou e tetahi tangata o te ao katoa. He
nui rawa atu to matou whakahe kia matou ano, me
te pouri mo aua kupu teka, teka rawa atu a "Te
Arawa," i taia pohehetia nei ki TE WANANGA.
ETITA TE WANANGA.
Oketopa 8, 1878.\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_
Kia koe e te tangata tango i
Te " Wananga" nei.
EHOA he tino kupu tenei ki a koe, tukua mai
tau utu mo te wa i tae atu ai te nupepa nei kia
koe, mau e mohio nga, moni au mo Te WANANGA
kahore ano i utua e koe, ko ena moni me tuku mai
e koe i te moni Potawhe i enei wiki i mua o te
huri te u
NA TE KOMITI O TE "WANANGA."
Nowema, 1878.
Te Wananga.
Kotahi Putanga i te Wiki
HATAREI, TIHEMA 14, 1878
E UI ana pea nga kai-korero o TE WANANGA nei,
he aha te take i kore ai e korero TE WANANGA nei
i te korero mo te Pira i kiia nei e te Paremata hei
ture e takea ai te whakawa mo nga Maori e whakahe
nei ki nga hoko he i te whenua. He nui noa atu te
aiahi korero tito a te tini mo taua Pira, a he tini
ano hoki nga kai whakahe mo taua Pira. Te take
o to matou haangu ki taua ture, he ahua wehi na
matou, he mea hoki i penei ta matou wehi me te
wehi o te tamariki e wehi nei ki te haere i te po
pouri, he mea hoki e kore e kitea te ahua o te ara.
A he nui no nga kupu ahua pai o taua Pira, a he
kore no matou e tino mea atu ki aua kupu. A he
nui no te ahua korero nui mo taua Pira, koia matou
i mea ai, he pai kupu kau pea, ko te rikoriko kau,
a kahore he take, a e kore e taea aua kupu te kii
hei matua mahi. Ahakoa ra, he Pira ahua pai ano
taua Pira, a maumau kau kia kore ona tikanga e
mahia, a he nui te mahi, me te aro pai a te hunga
na ratou i mahi nga kupu o taua Pira, he mea hoki
kia mutu nga he, kia kore ai he mau tonu o te
ngakau pouri ki nga take e pouri nei te iwi i nga he
ki te Maori.
Ano ka kiia taua Pira hei ture, ka mahi te hunga
mahi i te korero rupahu, a he nui noa atu ta ratou
kotetete ki te Minita o te Kawanatanga, i mea hoki
ratou na te Minita whakahaere i nga ture taua Pira
i mahi. Otira, e mohiotia ana, e hara taua Pira i a
Te Hiana i mahi, a kahore kau ana mea atu ki taua
Pira, heoi ano tana, he titiro kau atu ki taua Pira,
kei uta he taua Pira i te mea he ki te iwi Maori. Te
take o taua Pira, he mea mahi e etahi o nga mema o
te Paremata, kia mutu nga he i mahia ki nga whenua
i Turanga, na reira etahi i kii ai, ki te mea e pai
ana taua Pira mo Turanga, heoi he mea pai ano
hoki kia mahi ki Ahuriri ano hoki. A na reira
etahi o te hunga e pa ana ki nga whenua i Ahuriri
i mea ai kia te Taute te tino roia o te Kawana-
tanga, me mahi taua Pira kia pai ai nga tikanga o
taua Pira ki nga mea e mohiotia ana e ratou, he
mea hoki, ma te Kawanatanga e kii he Tiati hei
mahi i taua ture. A he kite atu nona i te mea a
aua tangata, ko te pai anake kia ratou ta ratou i
tohe ai, koia taua Pira i kiia ai me kore, a kihai
taua Pira i mahia hei ture.
A he kore no te mohio e kite i te tiaki mo te
Maori, a he tohe no te tohe he kia pai ki te taha
Pakeha anake, a kia kore ai taua Pira e waiho hei
uta i te he ki te hunga e tika ana. He mea pai
ano hoki kia kore, i te mea kua ahua kite atu tatou
i te tikanga, a e kore tatou e wehi ki te he, i te mea
kua kore, a kua kore e kiia taua Pira hei ture, i
kore ai e mana te hiahia a te hunga e pa nei ki nga
whenua a te Maori e pouri nei i te riro he o aua
whenua.
|
|
3 623 |
▲back to top |
TE WANANGA.
NGA RONGO KORERO.
TE RIIHI.
E kiia ana te koiero o te nupepa o Turanga. He
nui noa atu te mahi a Te Riihi i Turanga, a he tangata
mahi kakama a Te Riihi, a he nui te pai o ana mahi
mo Turanga, i te mea kua kiia kia hangaa he waapu
e whiti ai te tangata me te kaata i te awa o Taruheru
e tae ai te tangata ki te whenua i Whataupoko, a kua
mahia he taone e Te Riihi rana ko nga Maori ki taua
wahi. He nui noa atu te pai o taua taone i te Wha-
taupoko, a he whakapai kau ta te iwi ki aua mahi a
Te Riihi, i te mea ka nui he taone, ka tini he Pakeha,
ma reira e nui ai he taonga ma te iwi. A e kiia ana
ka nui te pai o te iwi o Turanga ki te Kawanatanga a
Kawana Kerei. Kia toa e Ngaiporou ki to mahi, ki»
kaha, ki to mahi taone Pakeha mo koutou ko o iwi.
MR. REES.
The Poverty Bay correspondent of the Auckland
Herald writes :—" Mr. Rees is very active and vigor-
ous, and is doing a great deal of good for the place.
He is about to cause a bridge to be built over the
Taruhera to Whataupoko that will cause the town to
extend northward, and will open up a large extent of
valuable country. Ho is laying out a township, and
is causing valuable reserves to be made for racing,
cricket, recreation, public park, and pleasure grounds,
schools, churches, &c., &c. The public here have the
greatest confidence in the present Government, and
expect they will largely assist in the advancement of
the place."
TE TAKO o WAIKATO.
Kua tae a Tako ma ki Akarana, e haere ana ratou
ko Hoteo i Kaipara ko te mahi whare karakia hauhau
i reira. I noho taua iwi nei i Orakei i te wa i tae ai
ratou ki Akarana. Mei raru au i te mahi potatu a te
tangata, e kore ahau e pai ko ia hoi ako ano i a au,
nau atu tau pai kau atu.
TE TAKO OF WAIKATO.
A party of fifteen chiefs have just come down from
the Upper Waikato country, under the direction of a
Native priest or Tohunga named Te Tako, for the
purpose of opening a Hauhau place of worship in the
Hotea district at Kaipara. The party are at present
guests of Chief Paul at Orakei Bay.
|
|
4 624 |
▲back to top |
TE WANANGA.
TAUPO.
Waikato
He nui noa atu te mahi a nga iwi o Taupo nei ki
te katikati i a ratou hipi, a e ui ana ki te utu mo te
wuuru, heoi e kiia ana he 9 kapa mo te pauna, a he 7
kapa mo te pauna. Kua noho pai te tini o te iwi, a ko
nga tangata tutu i te wa o te kino kua noho pai i enei
ra. Ma te ngaki kai, ma te ahuwhenua a te iwi nei
e tupu ai te pai me te ora.
He nui noa atu te mate o te ika Pakeha i Taupo
nei i te hau o te moana Taupo. I nga wa o te hau
pupuhi mai i te Tonga, ka pae taua ika, a he mano
tini ki te akau o te moana puranga ai. E hara i te
pae noa tana ika, i te mea e tupuria ana taua ika e te
pukohukohu, e penei aua me te pukohukohu, e mau
ana i te kokopu Maori o taua moana nei ano, na pea
kei te iwi Maori te mohio o te mate o taua ika, ara, e
mohio ana pea te Maori ki te take i tupu ai te puko-
hukohu ki te kokopa Maori. Me ako e te Maori ki
TE WANANGA nei ana e mohio ai mo te mate e mate
nei taua ika.
He hanga te mate o te ua-kore o te whenua nei.
|
|
5 625 |
▲back to top |
TE WANANGA.
KATI TAKIWARU.
Kua oti te mahi o te kohatu tohu mo Kati Taki-
waru te Teina a Potatau te Wherowhero ki Mangere
i tawahi ake o Onehunga i Manukau. No era tau noa
atu a Kati Takiwaru i mate ai, a he mea nehu ratou
ko ana tamariki, me ana mokopuna ki Mangere, a koia
nei nga kupu tohu i tuhituhia ki taua kohatu. " He
kohatu tenei hei tohu tapu kia Kati Takiwaru, taina o
Potatau te Wherewhero ratou ko ana tamariki me ana
mokopuna, nga uri a Tapane i nehua nei ki tenei
urupa. Na te Kawanatanga o Nui Tireni tenei tohu
tapu i mahi i nga ra i tu ai a Hori Kerei hei Pirimia,
a o Hone Hiana he Minita Maori, i te marama o
Hepetema 1878.
TE WHARE MAHI KAKAHU NUI RAWA O
TE AO NEI.
Nawa i Ruhia
Amerikana i Ninioka
TE PIRINIHA O PURUHIA.
E kiia aua, e kore e roa ka eke mai a Piriniha He
nare o Puruhia i te kaipuke manuao ia te Hitana
ka rere mai ki Niu Tireni nei. E pai ana kia kii
hoki tatou te Maori i nga uri o te Kingi o tera iwi
Puruhia.
PRINCE OF PRUSSIA.
Prince Henry
New Zealand
|
|
6 626 |
▲back to top |
TE WANANGA.
XGA TAKE.
E kiia ana, kua ahua tutu te iwi Take ki to ratou
Kingi. A e hoki ana te ope hoia a Ruhia ki Ruhia
a e hoki ana nga kaipuke manuao a Te Kuini ki Inga-
rangi, ua reira te iwi Take i mea ai, kua hoki nei nga
iwi tautoko i to tatou Kingi, me mahi be mahi e tatou
kua mea te whakaaro a te iwi mohio, e kore pea
e roa ka tahuri nga hoia a te Take ki te mahi he ki to
ratou Kingi. He mano nga Take kua tae ki Kotati-
nopera, a he iwi aua iwi kua noho kai kore i te mahi
a te Ruhia, a na te kai kore i mate ai, a i noho tutu
ai te Take, a ki te kahore he kai ma te iwi, ma te
mate kai e puta ai te kino. Ł kore pea e roť ka tae
mai te rongo mate a taua iwi kia tatou, a ka akua
aroha atu hoki i te mea na te mate kai i tono te
|
|
7 627 |
▲back to top |
TE WANANGA.
RETA I TUKUA MAI.
KI TE ETITA o TE WANANGA.
E hoa tena koe te kai whaaki i nga mahara o te tangata e
haere nei ki nga wahi katoa, kaati ake ena. E hoa e Te
Wananga, tukua atu e koe tenei reta ki to tatou Wananga,
tenei, he kitenga iho noku i te mau tonu o nga panuitanga
tawhito e haere tonu nei ia putanga, ia putanga o Te
Wananga, tera pea etahi o nga kai titiro o Te Wananga te
hoha nei te ngakau, inahoki ahau kei te nui noa ata te wha-
kaparahako s toku ngakau ki nga panui e tukua nei i nga
putanga katoa o Te Wananga, be mea pai ano kia rua putanga
o aua tu panuitanga, he mahara hoki noku, ko aua tu panui
nei kei te whakataumaha i to tatou Wananga, na reira pea i
kore ai e uru nga korero hou, me nga korero e whai tikanga
ana mo te iwi, otira, ko te tino mea pai rawa atu ki toka
ngakau ko nga korero hou, me nga korero whai tikanga, ma
nga korero ako hoki mo te iwi kia ahua nui ai te whakaaro o
te tangata katoa ki nga mahi e ora ai te tinana, me te wairau
hoki o te tangata, heoi ano.
HOHEPA HARAWIRA.
Opepe, Taupo.
|
|
8 628 |
▲back to top |
TE WANANGA.
KI TE ETITA o TE WANANGA.
E hoa, me tuku atu e koe te aria kupu nei, hei whakarongo
mai ma nga tangata e patai mai nei kia whakaatutia nga
manu, ka ngaro o to ratou kaainga, ko tana ui no te 30 o Mei,
he kii mai, mehemea kei te motu nei, me whakahoki atu ta
ratou patai, ae, kahore, na, e hoa ma kia rongo mai koutou he
manu tonu kei toku kaainga nei kei Heretaunga nei, he taha
tonu taku mahi i te huahua ta Heretaunga nei. E hoa ma,
ko ahau e whitu aku tahaa huahua a toku kaainga a O kahu-
kura, Takapau, i pau ma nga tangihanga ki oku tupapaku.
E hoa ma, he kore kakano tonu no to koutou na kaainga, ko
te kakano iana tena he kohe, e hua ai te manu, kia maha nga
rakau hua o te ngaherehere hei kai ma te manu, tena kotahi
kaore e hua he kai ma nga manu, e maha ai he manu ki kona.
E hoa ma kia maha nga rakau hua, kia nui ai he kai ma nga
manu, ko nga kai a nga manu o Heretaunga nei, he kahikatea,
he miro, he matai, he whinau, he kareao, he rohitu, he patete,
ko te kohe, kaore e maha he manu, ko aku manu he koko, he
kereru, he kaka, he tahu katoa naku ena manu, mo te ika
tenei o te moana, ma nga tangata ano o te taha moana e
korero nga ika, heoi te aria kupu.
HOROMONA TUKATI.
O kahukura, Takapau.
KI TE ETITA o TE WANANGA.
He panuitanga atu tenei naku ki a koe, kia panuitia atu e
koe te matenga o taku tamaiti, kia rongo mai ona whanaunga
tenei kua mate to ratou uri, ko taua tangata ko Eru Henare
Titi, ko taua tamaiti he uri rangatira taua tamaiti, he moko-
puna na Kahungunu :—
Ko Rongo-mai-papa, ko Tumaroro, ko Tamaraeroa, ko Rua-
pututu, ko Pahero, ko Te Tauru, ko Te Rautu-o-tawhaki, ko
Kahutaorua, ko Te Rangi-te-kahutia, ko Tataku, ko Te Rangi-
whitihi, ko Tohungaio, ko Wanataua, ko Te Rangi-whaiata,
ko Henare, ko Eruini Titi. He rerenga ano tenei mo tana
tangata. Ko Te Waata, ko Watonga, ko Te Rangi-wakauru-
nuku, ko Wekanui, ko Tawake, ko Rakaimaro, ko Pine Nan,
ko Tawhirirangi, ko Tamaua, ko Rongotu, ko Hine te Ahunga
ko Tota, ko Hine Wiri, ko Te Wakaihirangi, ko Te Opekai.
ko Tiro, ko Wangataua, ko Te Rangiwhaiata, ko Henare,-ko
Eru Titi. Ko te waiata a taua tamaiti tenei i te wa ka-tata
ia ki te mate, ka waiatatia e ia :—
Kaore hoki ra te mamae, tua-ngaro tonu kai taku poho ka
hapainga mai te manawa ka wai rutu mate au ka tangi
hoki atu tu keka i wahora e kore konei e pipiritia ka tu
au i te ongaonga i te haere ra tenei te kakara te huaki
nei he tira tua heke hou mai, mau e whakamutu atu.
'
HENARE TE RANGI-WHAIATA. -
Takapau.
|
|
9 629 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Waitahanui
Te Kehuorongo
W. PERETINI TE WHETU Tariao
Ngati-te-kehuorongo
Tapuaeharuru
Rotoiti
KI TE ETITA O TE WANANGA
Hone Horomona
Omihitere
MR. DANIEL TE HAUOTU
Riverton, Southland
PAMARIKI PARK
Motueka
Heretaunga
Pahou, Mahia
TE TEIRA TOHERIRI
KI TE ETITA O TE WANANGA
PIRIPI ROPATA
Nepia
MONITA ERUERA
METE KINGI RANGAWHENUA
Aorangi
Ngatikauhata
Rangipo
Aperahama Tipae
Ngatiapa
HUNIA TE RARAOTERANGI
Pourewa, wahi o Rangitikei,
|
|
10 630 |
▲back to top |
TE WANANGA,
Panuitanga naka na Te Hapuku mo Poukaawa
moana kia kaua e Whakamaroketia i muri ia au nei.
Hei Tare tuturu tenei maku ma Te Hapuku mo toku
whenua mo te Hauke papa tupu, tae noa atu ki nga wha-
katupuranga katoa e haere axe nei.
E hoa e te Etita o TE WANANGA, tukua atu e koe taku
panui ki te ao katoa nei haere ai kia kitea ai, e nga iwi
katoa i runga i te Mutu nei, Maori, Pakeha hoki, kia rua
nga reo, he Maori he Pakeha hoki. Na, taku kupu ko Po-
ukaawa moana, kaua e pokanoa te Pakeha, te Maori ranei
ki te kari awa, hei rerenga mo te wai, kei maroke a Pou-
kaawa. E kore e tika kia pokanoa te Pakeha, te Maori
ranei kite hanga ritenga maana ki runga ki toku whenua
he ingoa ano toku, he mana ano toku kei runga kei oku
whenua e mau nei i ahau, he wahi iti tenei wahi e toe nei
ko te Hauke anake, me waiho tonu tenei wahi. kia takoto
Maori ana, kaore he Karauna Karaati, kaore he whakawa
mo runga i tenei whenua papa tupu i te Hauke, puta noa
ki Poukaawa moana, he taunga mo taku Ture Maori, he
tikanga tonu iho tenei naku tipuna, tuku iho nei ki a ahau
kia Te Hapuku.
E hoa e te Etita o te WANANGA tukua atu e koe taku
panui kia Ta Hori Kerei, kia whakamanaia mai, te Ture
Maori, otira e whai mana ana ahau ki te whenua. Me
tuku tonu nga panui i nga Hatarei katoa o te marama o
te tau 1878. He kupu tautoko tenei na te Komiti Kau-
matua mo te kupu a te Hapuku, e tika ana, ka rongo tonu
matou i ana kupu, kaua te Pakeha e pokanoa ki te kari
awa hei rerenga mo te wai, kei maroke a Poukaawa.
Ko te take kaore tenei whenua i Kootitia, Kaore i Ka-
rauna Karaatitia, he whenua papatupu tonu tenei whenua
ko Te Hapuku tonu te Karanua Karaati o runga i te
mana Maori takoto ai. He Ture tuturu tonu tenei mo
nga tupuna, tuku iho ki nga matua, tuku iho nei kia matou
ki ona uri i muri i a ratou, kaua te tangata e pokanoa ki te
whakahe i tenei Ture Maori, kua whakatuturutia nei e
Renata Tamakihikurangi ta Ture Maori, mo te Hauke papa
tupu, puta noa i nga taha katoa o Poukaawa moana, haere
noa i nga taha taha katoa o Poukaawa moana, te taunga o
tenei Ture Maori, taihoa ka tuhia te raina o te rohe o te
Hauke papa tupu, puta noa i nga taha katoa o te roto, hei
taunga mo tenei Ture Maori, heoi, e hoa e te Etita o TE
WANANGA, kia tere to tuku, kia TE WANANGA, hei
matakitaki ma nga iwi Maori, Pakeha hoki.
Ko tenei panui me tuku tonu i nga Hatarei katoa o te
|
|
11 631 |
▲back to top |
TE WANANGA.
PANUITANGA.
KI te Etita o Te WANANGA, e ta tena koe, heoi te mihi.
E ta, utaina atu e koe aku kupu ki runga ki to tatou
waka, kia TE WANANGA, ki nga reo e rua, Maori, Pakeha hei
titiro iho mana ma o tatou, ki te korero o tena panui, he mea
naku kia kauaka te tangata Maori Pakeha e pokanoa ki te
pakaru i te taiepa o Kakewahine Nama 2, wahi o Te Aute i te
keeti ranei, i nga wahi katoa ranei o taua piihi pakaru ai
tetahi, kauaka tetahi tangata e haere ma taua piihi to haere
ai i tana terei wahie, kaata ranei o nga wahie o etahi piihi
atu, me haere tonu nga wahie o ia piihi, o ia piihi, ma tona
piihi, ma tona piihi, ki te pokanoa te tangata Maori Pakeha
ki te pakaru i enei ture, e mau nei i roto i tenei panui, ka utu
ia ki te 50 pauna, ki te kore, ka tae atu ia ki te whare kino
ko nga kai-tiaki o taua whenua hei titiro mo te mahi a taua
tu tangata, ko Te Otene Pomare, ko Tamati Maere, ko Ihaia.
ko aua tangata kia kaha, ahakoa ko nga tangata o roto o taua
whenua ka haere atu ki taua whenua, ka pono atu e kii ana te
keeti, me ata haere atu ki te tangata i a ia te kii o te keeti
ko nga tangata tena e tika ana ki te haere ki reira, ka mutu
i konei.
MAATA HEIPORA
Porangahau. Oketopa 17, 1S7S.
HE PANUITANGA
KOTAHI hoiho kai ahau e tu ana, i mau i ahau ki te
Totara, i te takiwa o Horohoro, o Tumunui o
Waikato awa, o Rotorua, i roto i nga hoiho puihi. He whero
pumangu, he tiwha nui kai te rae, he ma kai te matamata o '
te ihu, e toru waewae ma, he raho-poka, he hoiho ahua nui
he parani ranei kai te papa-katau, he mate ranei, kihai i
marama. Ko taku kupu tenei, me tere to tiki mai i to hoiho
ana kite koe i te panui i roto i Te WANANGA, ahakoa Pakeha
Maori ranei. Ka timata i te 28 o Oketopa nei, he taima tatari
tena naku i a koe e te ariki o taua hoiho, ki te tae mai koe ki
te tiki mai, a ki te homai hoki i taku moni i riro i te utu o te
panuitanga, tae noa ki te 28 o Tihema. Ka mutu, ara, e rua
marama i whakaritea e au mo to haere mai i raro, i runga
ranei o te motu nei ki te tiki mai i to hoiho. Ka timata i te
2y, o Tihema, tae noa ki te tau 1879, kua kore to arikitanga
ki taua hoiho ka maketetia taua hoiho i tena taima, kai te
tiakina paitia e au taua hoiho i tenei ra i te 7 o Oketopa, tae
noa ki te 28 o Tihema, heoi ano.
NA NGAMARE HAKARIA,
Kaiteriria, Oketopa 7,1878,-
|
|
12 632 |
▲back to top |
TE WANANGA.
TE HOIHO TINO MOMO REIHI, KO
TERENGA
Ko te tepara a Hori Karati a Terenga tu ai, hei wahi e
kawea atu ai nga uha ki a ia.
E whitu tau o Terenga, a na Kererewata aia, a ko Piipi te
whaea. He hoiho pai a Terenga ki te reihi, a ki te pai o ana
uri. A i a ia te wiini o te whakakite hoiho i Kaku Pei. a he
hoiho pai aia i ana uri haka. Koia te matua o Reri. Rihipeti
te hoiho nana i wiini te Haku Pei porotuhi teika. He hoiho
pai a Terenga ki te mea hoiho haka, i te mea he uri kaha ona
uri.
Ka tiakina paitia nga uha e kawea atu ana ki a ia, otiia e
kore te rangatira o Terenga e pai koia kia he, ana he aua uha.
Me mau atu nga uha ana oti te eke e Terenga, a me utu i aua ra,
a ki te mea ka noho tonu te uha i reira, ka utu te tangata e
rua hereni me te hikipene mo te wiki.
Nga utu, £5. 5. O. mo te uha kotahi.
Ma te tangata nana nga hoiho, me te rangatira o Terenga
te korero mo nga utu mo nga hoiho i nui ake i te mea kotahi.
Ko nga uha kihai i hapu i tera tau, £2. 2. 6. utu mo tenei tau
NA HORI KARATI.
Hawheraka.
He mea pai ano. me utu ki te ooti te utu mo te uha. 97
HE PANUITANGA.
HE panuitanga tena mo aku hoiho i ngaro ki Himatangi
wahi o Pokitaone i ngaro i te 1 o nga ra o Oketopa
1878. Ko aua hoiho e toru ko te utu mo te hoiho kotahi
panna ina kitea e te tangata. Ka hoatu e au kotahi pauna
mo te hoiho kotahi, huihui katoa e toru pauna mo nga hoiho
e toru, mehemea ka kitea e te tangata aua hoiho, me hari mai
ki te Paparakauta a Waiti i Pokitaone nei, inana e hoatu te
utu ki te tangata nana i kite aua hoiho, nga mea ranei e rua,
te mea kotahi ranei o aua hoiho, ki te kore ia e kaha ki te
hari mai, me whakaatu mai, maku e tiki atu ki te kaainga o
te tangata nana i kite, maku e hoatu te utu mo tona kitenga,
heoi tena. Ko te ahua o tetahi he whero pouri, he uha, ko te
parani K O P. Ko tetahi he rona, ko te parani Ko
tetahi he puhinahina, he taane. ko nga tau e ono.
NA TE ROORE RANGIHEUEA.
Pokitaone, Noema 5, 1878.