![]() |
Te Wananga 1874-1878: Volume 5, Number 8. 23 February 1878 |
![]() |
1 85 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE PANUITANGA TENA KIA KITE KOUTOU.
"TIHE MAURI-ORA."
NAMA—8. NEPIA, HATAREI, PEPUERE 23, 1878. PUKAPUKA 5.
HE PANUITANGA KI TE IWI MAORI.
E mahara ana pea te Iwi Maori, ma te Runanga o
TE WANANGA rawa ano e whakaae ka puta ai
TE WANANGA nupepa ki te tangata tono kia tukua
atu he nupepa ki a ia. Na, he mea atu tenei ki te
iwi, ma koutou e tono ka tino tukua atu TE WANANGA
nupepa kia koutou, kei te hiahia hoki raua, ko te
moni a te tangata te tikanga e puta ai he nupepa ki
a ia. Ko te utu mo te tau, kotahi pauna e rua hereni
me te hikipene. 39
MAKI TONORE
KAI-WHAKA-MAORI; RAUA KO PARAHI,
KEI TE AVENUE WHANGANUI.
KUA tu maua hei Kai-riihi, hei Kai-hoko ranei i te whenua
Maori, a hei Kai-whakaputa whenua i te Kooti
Whakawa. Otira, mo nga mahi Maori katoa, mo nga mea o
mua, mo nga mahi o naianei.
MAKI TONORE.
Hune 2, 1877. 15
KIA KITE!\_\_\_KIA KITE!
KUA HOKI MAI A RENETI KI NEPIA NEI,
A he tini tini noa atu ana
Koti, Tarautete, Wekete,
Potae, Kiapa,
Kaone, Paraikete, Raka,
Me nga tini mea katoa e paingia e te Maori.
HAERE MAI KIA KITE
I te whare Hoko o
RENETI MA,
Kei tawahi ake o te Kooti Whakawa Tawhito i
NEPIA, I TE HEKIPIA RORI. 44
PANUITANGA.
RUTOKA RAUA KO PARAI,
| KAI HOKO RINO,
! ' (Na Pairari i Mua).
KUA tae mai kia raua, no Ingarangi nga purapura
pai o te
KARAIHE PAKEHA.
A he purapura pai rawa aua purapura. Koia nei nga
ingoa o aua Karaihe.
He Koroa
He Kau Karaihe
He Korowa Whero
He Timoti
He Anaki Koroa
He Ruhari
He Repe
He Toka Teira
He Pakuhi
He Ripi Karaihe
He Poa Paterihi
He Poa Tawiraha
He Kaueri Kiti.
Me nga purapura Keha, me te Kareti, me te Marikoura.
Tikina mai he purapura ma koutou, whakamatauria toe kia
kitea ai te pai. 67
Panuitanga ki nga iwi katoa! katoa !
Katoa ! o Aotearoa, o Wairarapa, Tara-
naki, Ahuriri, Taupo, me Turanga
katoa.
HE mea atu tenei kia rongo koutou, kaua te mea kotahi o
koutou e tuhi tuhi i a koutou ingoa, ki te pukapuka
hoko whenua ranei, kite Rihi whenua ranei, ki te mokete
whenua ranei, ki etahi tikanga ranei e pa ana ki te whenua,
Maatua haere mai koutou ki au, a kia mohio koutou, hei muri
te matau e puta ai mo aua mahi. Naku na.
TE RIIHI, .
. Roia i Nepia,
![]() |
2 86 |
▲back to top |
![]() |
3 87 |
▲back to top |
![]() |
4 90 |
▲back to top |
TE WANANGA.
NGA KAIPUKE MANUWAO O INGARANGI.
E kiia ana e te kupu, ki ano nga manuwao o Inga-
rangi i tae noa ki waho ake o te Pa a Te Tako i Kotati-
nupera.
NGA TAKE.
E ki ana te Kingi o nga Take kia kaua e rere atu nga
kaipuke manawao a Ingarangi ki waho ake i tana Pa i
Kotatinopera tu ai.
TE KUPU A RUHIA.
Eki ana. nga Ruhia ki te mea ka tohe te Ingarangi ki
a. ratou kaipuke manuwao kia tu i waho ake o te Pa i
Kotatinopera, penei ka tonoa a ratou Hoia e te Ruhia kia
noho i roto i taua Pa.
KAWANA KEREI.
Ko te 14 o Pepuere nei a Kawana Kerei i tu ai ki te
korero ki te iwi o Poneke, a e rua mano tangata (2000) i
tae kia rongo i nga kupu a Kawana Kerei. A i tino
whakaae te iwi ki nga tikanga o te mahi Kawanatanga e
mahia nei e Kawana Kerei ratou ko ana hoa. Whakaae
ana te iwi Pakeha kia mahi tautoko ratou i nga tikanga a
Kawana Kerei.
TE OPE MO KOTATINOPERA.
Ko Mukata Paha te tangata kua tu i te Kingi o nga Take
hei arahi i te ope mana e whawhai te taua whakaeke i te
Pa i Kotatinopera.
NGA TANGATA MATE.
E kiia ana, e rua Pa a Te Take e pokea ana e tetahi mate
kino, a o tetahi Pa ko Mika te ingoa e 60 tangata mate i
te ra kotahi. Tetahi Pa, a ko Teta te ingoa e 38 tangata,
mate i te ra kotahi.
NGA HIWIANA. .
, E kiia ana kua he nga iwi Hiwiana i nga Take. A na
nga Take i aru nua iwi ki a ratou takiwa, a kahoro kau
he maia o Te Hiwiana i Te Take.
NGA KORERO MO MOKAU.
Kua tae mai a Wetere ki te Taone o Taranaki, a
kua korero raua ko Kawana Kerei. Ko Wetere, ko
Epiha, ko Takirau, ko Taiaroa, me a ratou hoa i haere
inai kia kite i a Kawana Kerei i te Taone i Taranaki.
He hoa Pakeha ano a raua. Na Te Hone a Wetere i
tono kia haere aia ki Taranaki, ka tae mai a Wetere ma,
ka kite i a Kawana Kerei, ka mea atu a Wetere kia
Kawana, i kite ahau i a koe i te wa oku e tino iti ana
a he tino hoa pono te papa o Wetere kia Kawana Kerei,
a, na tana papa i pikau a Kawana Kerei i te
«wa o Awakino i mua. Ano ka tau a Wetere ki
raro, ka mea a Wetere kia Kawana Kerei. E
hoa, he nui noa atu aku korero ki a koe. He haere
mai hoki taku kia kite i a Kawana Kerei. Ka mea a
Epiha : kua tae mai te reta a Rewi ki au, e mea ana
aia, waiho, taihoa e korero, kia tae koe, kia tae ki
Mokau, ka korerotia ai aua tini mea, he mea hoki
naku i tatari ai ki te Kooti Whakawa Whenua Maori.
I korero ano ahau kia Tiati Moanaroa, a kahore kau
he mahi i mahia. I mea aia, nae ruri te whenua, a i
mea atu ahau, kana e ruuritia, ka mea aia, kahore
he mea e mahia inaianei, kei to mua ake i au te
tikanga. Heoi ano aku kupu kia Tiati Moanaroa, a e
mea an» a Manga Rewi. E hoa, nei te rite kei a
Wetere.
KAWANA KEREI : E pehea ana koe ki te kaipuke
rere atu ki roto ki Mokau ?
EPIHA : I mea atu ahau ki aia, me haere aia ki a
Rewi, mana e ako mai nga tikanga mo te Kooti
Whakawa Whenna Maori. A koia nei nga kupu o te
reta a Rewi, naku te mana i tuka kia Epiha, kia
whakaritea eia he tikanga mo Mokau. Tua-rua, kaua
he hoko whenna, naku te whenua, kei aa te tikanga,
heoi ano naka na Manga, Kuiti, Hanuere 28, 1870.
KAWANA KEREI : I pehea te kupu a Rewi mo nga
Karauna Karaati o te Kooti Whakawa Whenua
Maori ?
WETERE - E mea ana a Manga, kana e ta ho Kooti
Whakawa Whenua Maori i enei ra, waiho mo nga ra
e haere ake nei. He haere mai ta matou ki te korera
anake mo Mokau kia whakaaetia hei rererenga ma te
kaipuke.
KAWAKA KEREI : He pehea te korero mo te riihi
whenua ?
EPIHA : Kahore kaa i korerotia.
WIREMU TE WHAU : Kahore kau aku tikanga mo te
riihi, a ko nga kupu mo nga Kooti Whakawa Whenua
Maori, waiho tena mo nga ra e haere ake nei.
TE HIANA MINITA MAORI : E mohio ana koe, ka tu
te hui a Maehe i Hikurangi, i Waikato ?
WETERE : I mea a Epiha, ka tu taua hui i Mokau-,
a e ki mai na koe, ko Hikurangi tu ai, ae, e mohio ana
ahau.
KAWANA KEREI : E hoa, ki te mea ka tonoa tetahi
tima e ahau kia rere atu ki Mokau, ki te whakatatutu
i te moana o Mokau, e pehea to whakaaro ki tana
mahi ?
EPIHA : Kahore kau he kupu whakahe mo tena,
kahore aku kino atu ki ten». K pai ana.
KAWANA KEREI : Ka «i atu aia ki a Wetere ma,
mehemea he mea ta ratou e tono ai ki aia kia Kawana
Kerei.
WETERE : Ae, he ui atu taku ? Ka ni atu ahau mo-
te kupu e kiia nei, hei a Maehe koe ka haere mai ai
ki Mokau.
KAWANA KEREI : Ae, ki te mea e ora ana ahau, a e
kaha ana hoki, ka ma reira taku haere mai ki Hiku-
rangi.
WETERE : E pai ana, kei a koe te whakaaro.
EPIHA : E kore e pai, me haere atu koe i konei, ka
ahu atu ai ki Mokau ?
KAWANA KEREI : K kore pea tena e taea e au, ho
mea hoki, engari ano te ara mai i Akarana e pai ana,
e haere mai ana i runga i te rerewe.
WETERE : E rua ra o haere atu ana i Hikurangi ka
tae ki te wahi o Mokau e eke ai te tangata i te waka i
Mokau. A he ara kino te ara, ki te mea ka ata haere
te tangata i taua ara, a ki te mea ka kaha te haere, e
rua ra o taua ara e haerea ai, a kotahi ra e haere ai i
roto i te repo, a he whenua pori ngahuru, ko to te
Akau huarahi.
KAWANA KEREI : E rongo ana ahau kei taua ara nga
ana e kitea ai nga wheua moa (ka kata a Wetere ma).
EPIHA : Tenei taku patai, e mea ana ahau kia haere
mai koe i enei ra ki Mokau, kia kite koe i a matou, a
me eke mai koe i tau kaipuke ake?"
![]() |
5 91 |
▲back to top |
TE WANANGA.
KAWANA KEREI : Ki te mea, e kore ahau e ma Hi-
kurangi ata taka ara e haere ata ai kia kite i a koutou
i Mokau, me haere atu ahau i te tai Tuauru taku ara
Ida kite i a koutou.
EPIHA : Heoi na aku patai kia koe, tena ano nga
patai ki a koe, ana tae ake koe kia kite ia matou.
KAWANA. KEREI : Tenet hoki taku patai kia koe.
He ara pai te ara ki Mokau, kua oti te mahi o taua
ara kia pai, a e haere ranei te kareti i tana ara ?
TAIAROA : Kahore aku hiahia kia mahia taua ara.
. EPIHA : E mea ana ahau he pai ano kia mahia taua
ara, no te mea, he nui te mate o te hoiho i nga awa.
WETERE ; Heoi ano taku, ko te kite i a koe, a me
waiho tena ma Manga, mau tena e mahi. A ko te
kupu mo nga rori, i mea ahau i mua, kana he rori,
kaua he Riihi, kaua he hoko, kaua he waea. Koia
na taku kupa i ki ai, i mua, i mea te iwi ki te hoko,
a he nui te raru i tera. A he nui noa atu nga mea i
tono ai te iwi, a be rara anake i aua mea. A mo te
kupu a Epiha e mea nei, kia mahia nga rori, he nui
noa atu te raru i tetia, ki te mea ka tohe aia ki tena,
ka puare nga rori, kahore ke atu aku kupu, i te
mea he nui to raru i tena. Whakarongo ki aua kii,
taku kupu ko te wahi kua tukua kia Epiha, ko te
awa o Mokau, a ko nga tikanga e uta ana ki nga
whenua kei a Manga anake tena.
TE MINITA MAORI, (a Te Hiana) E pehea ana
te kupu mo te kooti whakawa whenua Maori ?
WETERE : Maku e korero atu kia mohio pu ai koe
ki te tikanga o aku kupu, rao nga rori me te Kooti
Whakawa Whenua Maori. E mea ana koe, e haere ana
koe Ki Hikurangi a Maehe, me ui e koe aua mea i
reira. A maku e whakamarama aku kupu i kii ai.
E korero ana koe mo Pari-ninihi, kahore kau aku
tikanga ki reira, kua hoki i au taua whenua ki
Ngatitame.
KAWANA KEREI : Me pehea e oti ai te rori ki Pori-
ninihi.
WETERE : Kua mea atu ahau kia a koe. Kia tae
koe ki Hikurangi ma Manga koe e rongo ai ki te mahi
mo ena. A ku kiia atu e au te tikanga i pena ai aku
kupu. He mea hoki i tuhituhi reta atu ahau kia
Kata Porena mo nga Kooti Whakawa Whenua Maori,
a ki mai ana aia, kei a Rewi te tikanga. A i tuhituhi
atu ahau ki a koe, a ki mat ana koe, kei a Manga te
tikanga rao aua mea, a e uia mai na, maku e mahi
ana mea. E marama ana koe ki aku e ki atu nei ?
KAWANA KEREI : Ae.
WETERE : Koia nei aku Pakeha, ko nga Pakeha
tokowha e tu nei. Naku ratou i noho ai i Mokau. A
he mea naku kia ratou. Koia i kiia ai e au, kia puaro
te awa o Mokau, kia pai ai he taonga kawe atu ma
ratou ki reira. E pehea ana koe ki aku kupu ?
KAWANA KEREI: Epai ana ahau ki au kupu, ac
mea hoki, hei hoa ena Pakeha mau, he pai ki au, kia
noho he Pakeha i a koutou, a he mea na nga Pakeha
pai, kia tiaki pai koutou i ena Pakeha.
WETERE :• Ae, koia na taku hiahia. E kore ahau e
pai kia kapi ano a Mokau, engari kia tae he taonga ki
reira. A ma te Pakeha e kore ai e puare a Mokau e
enei ra.
A korero ana aua Pakeha o Mokau kia Kawana
Kerei raua ko Te Hiana. He mea hoki kia puare
tonu ai a Mokau.
MOKAU RIVER OPENED TO EURO*
PEAN TRADERS.
(.From the H. B, Herald)
NEW PLYMOUTH, February 9. -
One of the greatest triumphs of the Premier's visit to
the King Natives occurred to-day, in the opening of the
river Mokau to European trade. Te Wetere, the famous
Mokau chief, accompanied by the chiefs Epiha Tokerau
and Taiaroa, and a half dozen other principal Natives,
and Messrs. Jones, Shore, senior and junior and Mac-
millan, of Mokau, waited on the Premier and Native
Minister as a deputation. Wetere, who has not been over
the border for fifteen years, and oa whose head was a
reward of five hundred pounds till a year and a half ago
on account of his alleged complicity in the White Cliffs
massacre, was induced to come by Mr. Jones, who went
down On Thursday, for the purpose. The deputation was
introduced by Major Standish and Mr. Kelly, M.H.R.
Wetere, on being introduced, told Sir George Grey that
he remembered seeing him when he was a little boy, and
he spoke of the great friendship between his father and.
Sir George Grey, whom he remembered his father carry-
ing over the river Awakino on his back, when he was
himself a child. On being seated, Wetere said : " I have
not much to say, as I came only with a strong desire to
see Governor Grey." Epiha said : " I have received a
letter from Manga (Rewi) ; he has said, Leave the matter
for the present. When you and he arrive at Mokau all
matters will be talked over ; that is what I have been
wanting for the Native Lands Court. I spoke to Mr.
Munro, but nothing was done ; he said that the land
should be surveyed. I said, ' No ; don't survey it.' He
said, 'There is nothing to be done now ; my superior has
the management of it.' That is all I said to Judge
Munro. What Manga said is,' Here, my friend Wetere
has a letter.'" Sir George said, " What do you say
respecting: vessels entering Mokau ?" Epiha said, "I ana
quite willing." Wetere said, " I told him to go to Manga
to get instructions with respect to the Native Lands
Court." These are the words of Manga. (Reads Rewi's
letter as follows) :—" I have given to Epiha the power to-
lay down regulations for Mokau ; secondly, there are no
sales of land, for the land is mine. I have the manage-
ment of it. That is all from Manga. Dated Kuiti,
January 28, 1870." Sir G. Grey asked, " What did Rewi
say about the Land Courts for titles ?" Wetere said,
" Manga says not to hold any Land Courts fur the pre-
sent, but leave it for the future. We are here solely for
talking about opening the river for vessels." Sir George
Grey inquired if anything was said about leasing. Epiha •
said that was not talked about, but Wiremu te Whetu
said, " I have nothing to do with respect to the lease, and
with regard to the Land Courts—leave that to a future
time." The Native Minister asked, "Do you know about
the meeting to be held at Hikurangi, iu Waikato, in
March?" Wetere replied, " Epiha thought that perhaps
it would be held at Mokau, but now you say it is at
Hikurangi, I know it is so." Sir George Grey said, "My"
friends, should I wish a small steamer to come to Mokau .
to inake soundings, what do you think of it ?" Epiha
i replied,'' There will be no objection whatever. I make
no objection to that. It is very good." Sir G. Grey
asked if they had any requests to make to him. Wetere
said, " I will ask a question. I will ask you respecting
the word that was said that you are coming in March to
Mokau." Sir G. Grey replied, " If I am well and strong
I will come that way from Hikurangi." Wetere said, "It'
remains with you to do as you wish." Epiha said,
" Could you start from here and go that way ?" "Sir
George Grey said, " I am afraid I 'cannot do that, as it
. would be easier to come by way of Auckland, as the rail-
ways are there." Wetere said, " It is two days from
![]() |
6 92 |
▲back to top |
TE WANANGA.
Hikurangi
Sir George Grey
Epiha
Mokau
Taiaroa
Manga
Ngatitama
Dr. Pollen
Rewi
Wetere
Messrs Jones Shore
MacMillan
Messrs Kelly
Carrington
New Plymouth
RETA I TUKUA MAI
KI TE ETITA O TE WANANGA
Ta Hori Kerei
Hone Hiana
Poneke
Ngatikahungunu
Tuhoe-potiki
Nui Tireni
Te Pukenui, Te Ruakariata, Te Whenuanui, Te Umuariki
Rakuraku, Rehua, Hoani Ngamu,
Te-wai-o-Hiki
Ahuriri
Wellington
Tareha Te Moananui
Renata Kawepo
New Zealand
![]() |
7 93 |
▲back to top |
TE WANANGA.
mai e nga iwi nei me mutu te pouri mo te mea mate, pouri
iho mo tou tinana i tera tangata, i tera tangata, i tera tamaiti,
i tera wahine no te mea he tinana ora kai te hanga mai i te
mate mo tatou. Ko; te mea mate tukua i runga i te kupu
whakarite, he puehu te tangata, ka hoki ano ki te puehu, kati
terei kupu.
Ka tu ano. Me tautoko tatou i nga kupu o tetahi panui, no
Waimarama, na Te Harawira Tatere, ratou ko ona tamariki.
E ki ana te.kupu o taua panui, kia taau ki te whakaponohia
mau ki te iti whenua, me mutu te kai waipiro. Me ara nga
Komiti, me aroha nga iwi i runga i te motu nei, i runga i te
aroha whakateina, kaua e riri ko nga hara katoa, me whaka-
wa ki te ritenga o te Ture.
He nui te whakapai me te koa o nga Rangatira o enei
Hapu mo te tika mo te pono o enei kupu.
A e rua tino ra e whakahaere ai te Komiti i enei take, kitea
ana te tika, me te pono, whakatuturutia iho ki runga ki ona
tangata ake, tu ana to tokotoru hei kai karakia, hei whaka-
haere i o te whakapono ritenga mo Porangahau.
Wi Patene te Rangi, Ratima Wairoa.
Oahanga.
Hori Taki.
Tu ana. toko-wha hei whakahaere mo te whenua, mo te iwi
hoki, tae atu ki te whakawa i nga hara katoa o Porangahau.
Heta Matua, Renata te Ao,
Pirihi, Putai Matangi.
Oahanga.
Wiremu Hoera, : Matenga Potangaroa,
Pirihi, Reewi Paora,
Karaka te Rangitaupiripiri.
Kia pai. kia tika, kia pono ta ratou arahi i runga i nga kupu
i hoatu e te Iwi nui e te komiti he, mahi ma ratou, me haere
tonu ratou a runga i nga whakahaunga a te iwi Maori.
Koia ka tuhia ki raro nei.
Kupu tua-tahi.
1. Kia mau ki te whakapono hei oranga mo koutou ahakoa
haere koutou i nga huarahi noho ranei, e ki ana te kupu wha-
karite na te whakapono i tika ai nga mahi na nga mahi i tika
ai te whakapono.
Kupu tua-rua.
2. Kia mau ki te iti whenua hei oranga mo koutou e ki ana
te kupu whakarite ko te rangi tona wahi tapu ko te whenua,
tona toranga waewae.,
Kupu tua-toru. -
S. Kia marama te whakahaere i te iwi Maori.
Kupu tua-wha.
4. Kia marama te whakahaere mo te hara whenua.
Kupu tua-rima.
5. Kia marama te whakahaere i te hara nama a te Maori ki
te Pakeha, a te Pakeha i te Maori.
Kupu tua-ono.
6. Kia marama te whakahaere i te hara puremu, whakapae,
tahae i etahi, hara atu ranei.
Kupu tua-whitu.
7. Kia marama te whakahaere i te hara o te Pakeha e tango
nei i te wahine Maori.
Kupu tuawaru.
8. Kia marama te whakahaere i te hara kohuru a te Maori
i te Pakeha, a te Pakeha ranei i te Maori.
Kupu tua-iwa.
9. Kia marama te whakahaere i nga hara nunui, pakupaku
ranei.
10. Kia marama te whakahaere a enei tangata i runga i
nga whakataunga tika o te hara, kaua e wkakatuara, kaua e
whakahoa, kaua e riro i te hoko a te tangata ki te moni, me
haere tonu i runga i te kupu whakarite, mana kupu ano ka
whakatikaia ai, mana kupu ano ka whakahengia ai.
11. Ko te Komiti ano tei tuara, mo enei tangata, ki te
pakeke nga hara katoa, ma te Komiti kaumatua e whakaoti.
12 Ka whai mana te Komiti mo enei take katoa.
13. Ka haerea katoatia e te Komiri nga takiwa o tenei
Motu, kahore ana mutunga mai.
E hoa ma, e nga iwi katoa i runga i tenei Motu, kia rite
tahi tatou te whakamana i nga kupu o tenei panui. •
Heoi nga kupu, he mea tuku atu i runga i te tika, me te
pono, me te aroha,
Apehama Whakanga, Raniera Kopua, Reihana Hurepoki
Heora Rautu, Herewini Pato, Hohepa te Tihi, Tamati Rangi
taumaro Matangiuru, Wi Matua, Hami Potangaroa, Hirini
Manuhiri, Tipene Matua, Whero Tuhinga, Wi te Rangi, Paora
Tarona, Heta Matua, Hirini Manuhiri.
KI TE ETITA o TE WANANGA.
Toeko Te Keepa
Wi Kerei Takahe
Aotearoa
Raumano
Rauru
Awanuiarangi,
Hinekato Ropiha
Marina Tutekawanui,
Tutepirirangi Hikaororoa
Raumano Raurui
Patea
No te moenga o tetahi pito, katahi ka karakiatia ki
nga atua ika o mua, a no te po, katahi ka tere mai aua ika
ma raro i te whenua, tikina rawatia ki uta haramai ai, katahi
ka tapahia i waenganui o te Pa o Patea, ka whakakoaratia i
raro i te whenua, puta noo, puta noa, motuhia mai ana tetahi
poti ki waho ki te moana manu ai, mahue atu tetahi pito, me
nga tangata ano e moe aua, oho rawa ake tera i te moe, e tau
aua tera i te moana, tangi tau kau tera, heoi, tere tona mai
i Raukawa, eke ana ki te taha hauauru o Te Waipounama,
huaina iho te ingoa o taua pito ano i motuhia mai nei
ko Patea, a noho tonu iho aua iwi i reira, nui haere
tonu te tangata, nga tau i maa atu o te whakapono,
i ora ano te iwi, tae noa mai ki waenganui o te whakapono,
ka mate katoa, ora ake koia anake te putanga ki te ao,
mahue iho nei ko tana tama ko Wiremu Kerei, me
tona teina, ka 29 nga tau o Wiremu Kerei, ka 26 nga tan o
toua teina, te take i kore ai e tuhituhia nga whakapapa, me
nga uri a Raumano raua ko Rauru, he mea kei hoha te kai-
tuhi, kei te mohio tana tamaiti. Ko Toeko te Keepa Wiremu
Kerei Takahe, i mate ia i te 4 o nga ra o Hanuere 1878. Ku»
tae ona tau ki te 98, heoi, kua whiti atu ia ki te mate, ki te
ora, ka huri tena. Ko ahau te aranga mai, me te ora, koia e
whakapono ana ki ahau, ahakoa kua mate ia, e ora ano ia, ko
te tangata katoa e whakapono aua ki ahau, e kore rawa ia e
mate, heoi tena kupu. He kupu poroporoaki na te iwi, haere
atu ra e koro, haere atu ra e Atutahi, ma Rehua, haere atu ra.
He Waiata.
Ko koe anake ia e koro,
Unuhia noatia e te utautanga,
Pa, pa tere ki roto ki Pone rua e.
Ka tangarua no nga rua Hine,
Ka mahara ai au.
E koro ko te tamaiti hinaki e ke,
Ko nga manu tena e koro,
E keke ra i te aro huri e.
Tua-rua.
E koro tu kino, e koro e,
1 te whakatoitoi, ka hua au e kapo nei,
Ki te koroki, he mate, hori i te kaokao,
No te hauputanga aroaro.
Ka momia tona nui ki raro ra i.
NA WIRMMU KEREI.
Na te Runanga, kei Oaro, Amuri Bluff.
KI TE ETITA o TE WANANGA.
Tena koe, utaina atu e koe ta matou korero ki to tatou
WANANGA, hei kawe atu ki o tatou hoa Maori, me o tatou hoa
Pakeha i te whakahoki mo te korero a te Komiti o Ngati-
rangipoutaka, no Whanganui taua hapu. E ki ana a Te Aro
i i tana kupu i te i1 o Akuhata, nama 31 32, o TE WANANGA.
i pukapuka 4. Koia tenei tana kupu, ko enei iwi ko Ngati-
i tama, ko Ngati-teika. ko Ngati-Whiti, ko Ngati-hinemanu, ko
te Paneiri, kei runga i taua rohe e noho ana. E hoa ma kaore
matou i runga i ona whenua e noho aua, ko o matou whenua e
noho nei matou ko Patea, ko Taupo ko Rotoaira,- ko Heretau-
I nga. E ki ana a Te Aro, he tangata tuturu ia no matou,
whenua. E hoa ma e hara ia i te tangata tuturu no a matou
whenua, ko matou ano te rangatira o a, matou whenua ''E ki
ana a Te Aro ko Whanganui toan awa, kotahi rau ma, whitu
ona rangatira, taniwha" tonu atu; ko ta matou utu mo
tenei korero. E hoa ma e mohio ana nga manu o uta,
nga manu o waho, ina te kupu aMatene Te Whiwhi,
1 ko tenei -awa ko Whanganui he toitoi, he panokonoko
![]() |
8 94 |
▲back to top |
TE WANANGA.
HE MIHI WHAKANUI NA NGA IWI MAOEI
KATOA O NGA MOTU O AOTEAROA O TE
WAIPOUNAMU, KIA KAWANA KEREI ME
ONA HOA KATOA.
He panuitanga tenei ki nga Rangatira, ki nga iwi, ki nga
Reo, me nga hapu o Aotearoa, kia kite, kia rongo, kia mohio,
he kupu whakanui, whakamana tenei na matou na nga ranga-
tira me nga iwi o te takiwa o Heretaunga nei mo Ta Hori
Kerei raua ko Hone Hiana, kua tu nei hei Kawanatanga i
runga i te mana o nga iwi e rua, i te mana hoki o Kuini Wiki-
toria o te Rangatiratanga o Ingarangi, heoi ko a matou kupu
whakanui, whakamana, ka tuhia iho ki raro nei.
Tuatahi. Kia ora a Ta Hori Kerei te Tumuaki o Te Kawana-
tanga raua ko Hone Hiana Te Minita mo te taha Maori, tena
korua me o korua hoa Minita hei matua atawhai ki nga iwi e
raa hei kai arahi e whiwhi ai aua iwi ki te pai me te matau-
ranga i runga i te aroha.
Tuarua. Kia ora korua, ko korua hei kua waiho e matou e
nga iwi hei pou herenga e kotahi al nga iwi i runga i te
whakaaio tahi.
Tuatoru. Kia ora korua, ko korua nei kua whakanuia e
matou e nga iwi o nga motu e rua hei Kawanatanga tuturu
mo nga iwi e rua.
Taawha. Eia ora korua, ko korua nei te kai whakaatu i te
he o nga mahi me nga whakahaerenga Ture a Te Kawana--
tanga ratou ko ana apiha i nga taa kaa hori ake nei.
Tuarima. Kia ora korua, nga tangata kua whakanuia e nga
iwi o nga motu e rua hei whakahoki mai i te mana, ara i te
ora kia matou ki nga iwi Maori o nga motu e rua nei.
Tuaono. Kia ora korua, ko korua nei hei whakahaere Ture
mo matou me o matou rawa i runga i te whenua me o matou
uri i muri ia matou.
Tuawhitu. Kia ora korua, ko korua nei kua waiho e matou
nga. rangatira, e nga iwi, e nga reo, me nga hapu katoa, {
e nga tane e nga wahine, me nga tamariki hei kii taurangi
ki nga iwi o te ao
Tuawaru. Kia, ora korua, i ranga i te whakaaro tahi i te
aroha kia rite korua ki nga tangata hohou rongo ka huaina
aua tangata he tamariki na Te Atua kia rite hoki ki nga
tangata wairua rangimarie kua kiia, e te Atua ma ratou e
noho te whenua te hunga tohu tohu ka tohungia ano e Te
Atua ana tangata tohu tohu.
Tuaiwa. Kia ora korua, me o korua hoa Minita me o korua
hoa Meina, me te Runanga katoa hei whakahaere Ture mo
nga iwi e rua i runga i nga motu e rua.
Tekau. Kia ora te Kawana nana nei korua i whakanui i
whakamana e whiwhi ai matou ki nga painga e puta mai a
mua. "
Tekau-matahi. Kia ora Te Kuini Wikitoria o te rangatira-
tanga o Ingarangi me ona uri i muri i a ia, me ona Kawana-
tanga me ona iwi katoa i raro i a ia nona nei tenei mana me
tenei rangatiratanga e turia nei e korua e whakahaerea nei
kia matou ki nga iwi o enei motu.
Tekau marua. Kia ora korua ko korua nei nei whakarongo
ana ki ta matou kupu iti nei kahore matou e pai kia ta mai
mai nga tangata kua mahi Kawanatanga i mua, hei Kawana-
tonga ano inaianei no te mea ko aua tangata e rite ana ki te
wuruhi haehae, e kite nei hoki korua i te haehaetanga a aua
wuruhi i te motu nei me nga iwi katoa o nga motu e rua,
heoi nga kupu. E nga iwi o nga rangatira e nga reo ki te
kite koutou i tena reta me pena katoa tatou.
Ka tuhia iho ki raro nei o matou ingoa.
Henare Matua, Heta Matua, Tipene te Ringanohu, Apera"
hama te Whakaanga, Reihana Tehurikoki, Nepia Hapuku
Hoani Tipene, Tariu Tehoko, Nikora Peeti, Peeti Hoera, Enoka,
Oneone, Wereta Tona, Mita Hone, Hirini Manuihiri, Putai
Hauroa, Tiemi Rooti, Ramera Peketahi, Renata Pohai Rutene
Poreku, Manahi Raupo, Hori Niania, Eru Kainga, Te
Wairoera, Matiu Akitio, Wi Matua, Ratima Wairoa, Nohotu-
ruturu, Pamoa Tahuri, Tohe Kanarahi, Piki Huia, Paratene,
Tariri, Waata, Te Whare Herehere, Ngamako, Herekawhe,
Raharuhi Tore, Hanatia Putai, Otene Piwa, Itana Arona,
Paora Tarona, Raina Koianake, Ihaka Teponu, Kuitohi,
Whitiki, Paremata, T. P Marere, Te Apatu, Tame Marere, Te
Apatu, H. Marere, Te Matenga Porangahau, Pakina, Te
Whero, Wi Patene te Rangi, Ahitana Haretopi, Tamati Tuhi-
nga, Nikorima te Whanatahi, Hirini Tioi, Paora Ropiha,
Matene, Otene, Renata, Koroniria Ronohawa, Hori Ropiha,
Ahitana, Ihakara Toko, Maika Iwikatea, o Patangata, Hare
Paihia, Ngatiporu, Hori Kaihe, Ngatiporou, Hirini Tari,
Ngatiporou, Aritaku Pire, Era te Hopu, Anatongia Paora,
Rihimona Tukuhe, Rupuha Hianga Manihera Toti, Rongotai,
Eparaima Haupapa, Pateriki Hawaiki, Tehiika, Otimi Taiki,
Tanirau te Oho, Tepene te Ha, Rihara Ikiiki, Petuha Hau-
papa, Maki Turi, Tahana Tahito, Hohepa Torohu, Otimi
Himoni, Hoani Tokotoko, Tauriri, Takopa, Pateriki Rehua,
Ruri Pahoro, Horomona Rongoparae, Retimana Irawaru.
No Ngaitahu.—Hori Niania, Hiraka Tuhua, Hemi Teuranga,
Patu, Tanguru, Te Retimana Iraweru, Wiremu Whiuwhiu,
Hoani Papanui, Kereopa te Ee, Nahi Te Kawangatahi, Petera,
Puiti Pero, Hirama, Teope Taua, Te Tahana Tahito,
Hohepa Porehu, Inia Whangataua, Wananga, Retimana Toi-
toi, Hiwi, Warana Tewhatu, Nikora Nia, Arapata Nia,
Anaru Hiraka, Inia Maka, Rapana whiuwhiu, Paikea Piriha-
na Whiu, Turanga, Bongo, Henare Patu, Oai,Tauriri, Hanita,
te Aroatua, Te Koera Niania, Ahipene Okeroa, Manawa.
Ngatimaru. Ngatingaweki.—Heta Tiki, Nepe te Apatu, Pine
Watene, Heri Tawhai, Porikapa Tamaihotua, Kaninamu Hona,
Hona te Whakawehi, Taimana, Maki Mare, Hami, Te Ropiha,
Wiremu Ngaiho, Iharaia, Hataraka, Kaiwaru, Tipene te Apatu
Wii Teroi Kuku, Erueti Tanguru, Reweti Teao Kautere, Kii-
ngi Tohunga, Mehaka te Apatu, Haimona, Raharuhi Ngakai,
Ripata Moruki, Hone Wehi, Wirihana te Apatu, Hoani Ngaihi-
Hare Topu, Wehi Peihana, Ereatara te Kuru, Waione Pona,
ngaorangi. Timoti te Pikitanga, Anaru, Matiu Meke, Rawiri,
Karaitiana Wirihana, ko Te Harawira Tatere. Akuhata Mate-
poti, Haora. Wiremu Teui, ko Iharaira Timotimo, Matia
Whitiki, Wiremu Erueti, Tiemi Ruiha, Kahu Ropitini. Ihaka
Motoro, Whitiki, Te Harawira Erueti, Pohokura Rangirangi,
Te Paratene Tipitaha, Paku Inia, Paora Tuahu, Maaka
Whangataua. Terangi Pumama, Mohi te Atahikoia, Taare
Paioneone, Heta Teringanohu Pita Mohi. Kiingi Karauria,
Tohara, te Wheoro, Te Orihau Ngaika. Moani Ngarara,
Hakaraia Ngarangikamau, Te Korana Maaka, Perahama,
Wiremu, Raniera Tarairo, Tongike, Tama Paraone, Hoani
![]() |
9 95 |
▲back to top |
Kehua, Paora Tanata, Kepa Hoepo, Te Mangi te Rangitu-
roa, Turoa, Renata Tanihu Te Huatahi Mokopuarangi, Mate-
nga Mataira, Paku te Matenga, Matene Waewae, Raniera
Ngoto Papu Ruatama, Mohi Tokokoru, Rutene Tero,
Rumatiki, Te Hapuku, Tamihana Mahue, Hone Puriri, Hemi
Kou, Anaru Puriri, Tame Turoa, Hika Whena Akuhata
Rota Harehare, Pohokura, Hira Ngori, Reti Mangumangu
To Oti Marike, Heremaiu Kaporangi, Tame te Ita :—No te
Whare Hou enei.
Te Teira Tiakitai, Taiawhio, Karaitiana Porou, Hori Makere
Hare Paihia, Hori Kaihe, Hemi Tauwha, Taniora Tukupaunga
Pura Renata, Tipuna Kireka,. Hoani Terangi Kangaiho,
Temuera Marere, Hori Kiokio, Eria Kuhukuhu, Wiari
Teari, Kaninamu Morena, Tana Wairoa, Pehi Kotu, Te Wano,
No te Apiti raua ko Kai-rakau ena.
Hami Potangaroa, Hoera Rautu, Hone Kohari, Hemi Porua,
Hori te Rangi, Hori Taki, Henare Pakina, Henare Pikari,
Karaitiana Whakarato, Wirihana Oioi, Karaitiana, Horatio,
Matenga, Manaena, Rewi, Renata, Matutaera, Pipimaho,
Hoana Hohepa, Kiingi,- Takerei, Otene Huma, Watapore,
Tahuna, Patoromu, Te Waiti, Taraipine Wahine, Te Maraku,
Terangi, Piripi, Te Mutu, Waata te Rangi, Mare te Ohonga,
Pipimaho, Mariunga, Manihera, Ena, te Wiremu, Kuta.
Nehe, Te Hira, Paora, Kapariera, Matetionga, Potangaroa,
Terangi, Karanama Hinurewa Ihutapu, Kenehi, Apirana,
Toheroa, Wiremu, Piki, Aperahama te Rautahe, Wi te Huata,
Hoori te Rangiwhakaewa, Te Peeti te Rangiwhakaewa, Hoera
te Rangiwhakaewa, Haira te Rangiwhakaewa, Hirai
te Rangiwhakaewa, Wikiriwhi te Rautahi, Eruini te
Rautahi, Ihaka te Kautahi, Mare te Rautahi, Rutene te
Rautahi, Te Roroneho Arona, Ihaia te Ngarara, Te Rani te
Hauerangi Takerei te Ngarara, Eriwhata te Hauerangi, Hare
Hakopa, Raniera Hakopa, Huru Tawake, Aperahama te
Ngarara, Te Peeti te Heikaretu, Hairuha Rautahi, Matene te
Rautahi, Namana te Aupaki, Te Tehira Pana, Nikorima
Weherua, Rata te Whauwhi, Hekiera to Raro, Hori Taorangi,
Meihana Weherua, Kerei te Awhata, Te Wirihana te Karo.
Hori te Raro. Hakaraia Hautumoana, Urupane Pakaha, Te
Wirihana te Kohu, Pine Hakopa, Kere te Ngakohua, Taituha
Taringa, Temuera Paewai, Tamihana Whareraupo, Hapakuku
Paewai, Akuira Paewai, Akapu Paewai, Karaitiana Raimoko-
puna, Te Hirawanu Raimokopuna, Te Wirihana Kaimoko-
puna, Karauria te Aupaki Ratima, Ihaia te Aupaki, te Aupaki,
Te Heke Kite Atua, Hapakuku, Manahi Paewai, Painetu
Ngatata.
(PANUITANGA.)
KI TE ETITA o TE WANANGA.
Tena koe. E hoa utaina atu tenei panuitanga ki to Nupepa
hei whakaatu i o matou whakaaro. Koia enei a matou kupu.
He whakahonore kia te Kuini, he whaka-pai hoki kia Ta
Hori Kerei, ki tono Kawanatanga, me ona hoa katoa i roto o
te Paremata. Ka i te mea, o mohio ana matou tera o whaka-
arohia o tenei Kawanatanga he tikanga, e mama ai te ioka
kua whaka-mana nei ki runga ki te iwi Maori : a tera hoki e
hanga he huarahi e puta mai ai he pai mo nga Iwi e rua e
noho nei i Nui Tireni. Ka konei matou ka hiahia ki te
whakaatu ki te Ao, ka hapai, ka tautoko matou nga iwi o
Ngatikahuingunu i te Kawanatanga o Ta Hori Kerei.
Ko tahi ta matou kupu kei muri ; he whaka-mahara atu ki
nga tangata o te Kawanatanga tawhito kua hinga atu nei, me
a ratou Aprha katoa, ahakoa e mahi tonu aua etahi o ana
Apiha ki -tenei Kawanatanga, me mutu rawa ta ratou haere
mai ki o matou kainga me o matou takiwa, ki te korero kia
matou mo tetahi mea, ahakoa iti, ahakoa rahi ranei, notemea
kua mato matou i nga mahi a aua tangata, a ke totohe aua
tangata ki te haere mai ki o matou kainga me o matou
takiwa, tera raton e panaia kinotia e matou, ua kia mohio
kua puta ta matou kupu, a e koro e rereke atu ta matou mahi.
Kua atu ta matou whiriwhiri i enei mea katoa, heoi ano nga
tangata e pai ana matou kia haere mai kia matou, ko nga
tangata o tenei Kawanatanga me a ratou Apiha hou. kaore i
uru ki nga ma o te Kawanatanga tawhito.
Ko nga kupu katoa i mua ake nei he mea i oti i a matou i
te Hui ki te Waiohiki, te whiriwhiri, i te po o te 15 o nga ra
o tenei marama, 1877.
Heoi na matou katoa na nga iwi o Ngatikahungunu e mau
ake nei nga ingoa, engari kotahi te kupu, kei te toe, ma nga
iwi o te motu nei e pai e kino ranei koia tenei, me whai mai
a koutou mahi i te matou, kia kotahi ai a ratou mahi me a
atou whakaaro, ma reiro hoki tatou e ora. ai i nga tinihanga i
nga whakawai e karapoti nei ia ratou.
NA, TAREHA TE MOANANUI, NA HARAWIRA TATERE,
" KENATA KAWEPO, " HAPUKU,
" HENARE TOMOANA, " URUPENE PUHARA,
" HENARE MATUA, " HOKI NIANIA,
" PAORA KAIWHATA, " MANAENA. TINIKIRUNGA,
NA MEIHANA TAKIHI.
Ara, na nga rangatira katoa o Ngatikahungunu me o ratou
iwi katoa.
Waiohiki, 15 Tihema, 1877.
(ADVERTISEMENT.)
To THE EDITOR OF THE WANANGA.
Salutations to you. Friend, put this notice into your news-
paper, so that our thoughts may be known. These are our
thoughts. We honor the Queen (or express our loyalty to our
sovereign), and express our approbation of Sir George Grey,
and to his Government, and to his colleagues in the Parlia-
ment. And we know that his Government will give their
utmost consideration to those matters by which (to lighten)
the yoke which has been laid on the Maori people, and (his
Government) will also use their best endeavors to lay down
some line of policy by which quiet peace and plenty may be
conveyed to both races who inhabit New Zealand. Hence,
we wish to inform all the world, that we (the tribes of Ngati-
kahungunu) will support and uphold the Government of Sir
George Grey.
We also wish to give utterance to the following words,
which is to remind all the officers of the late Government,
including also any who may be officers of the present Go-
vernment, that all said officers refrain from coming to our
settlements, or district, to speak to us on any matter, whether
of great or little importance, because we have been ruined by
the work of those men. If such officers do persist in coming
into our districts, we will cause them to depart in a manner
disagreeable to themselves. Now (let such officers) take notice
that we have spoken our words, and we will not act in any
other way than we have (herein) stated. We have fully con-
sidered, and carefully pondered over all these matters. All
the people who may come to us in accordance with our
approval, will be the men of this Government and their new
officers, who may not have been in the employ of the late
Government.
All the above was ageed to by us at a meeting at the
Waiohiki on the night of the 15th of this month. (December),
1877.
This, therefore, is from us from all the tribes of Ngati-
kahungunu, whose names are signed hereunder. But there is
one word more (we wish to give expression to). Let the
tribes of these islands approve the following or not. Let your
work be in accordance with ours, so that we may act as one
and have but one thought, so that we may escape from the
deceit and duplicity which now envelops us all.
TAREHA TE MOANANUI, HAPUKU,
RENATA KAWEPO, URUPENE PUHARA,
HENARE TOMOANA, HORI NIANIA,
HENARE MATUA, MANAENA TINIKIRUNGA,
PAORA KAIWHATA, MEIHANA TAKIHI.
HARAWIRA TATERE,
That is from all the chiefs of the tribes of Ngatikahungunu
and all their sub-tribes.
Waiohiki, December 15, 1877.
HE PANUITANGA KI RANGITIRA KI
NGA IWI KI NGA REO ME NGA
HAPU KATOA.
KIA rongo, kia mohio, ko te 20 o nga ra o Maehe, 1878,
katu te hui 1d Kahuranaki whare o te Hapuku, i tu
ki te Hauke wahi o Heretaunga, he karanga tena kia koutou
kia haere mai ki taua hui, haere mai. haere mai, heoi te
karanga.
Ko taua marama ko Maehe, no te hui katoa, heoi. Na to
koutou hoa aroha,
56 NA HENARE MATUA i tuku atu.
![]() |
10 96 |
▲back to top |
TE WANANGA.
£100 UTU.
KA utua ki te tangata te moni kotahi rau pauna maua e
whaaki ki nga Pirihimana te tangata nga tangata ranei
nana, na ratou ranei, i whakatakoto nga rakau ki runga ki te
wa o te Rerewei i te takiwa i Hehitinga i te Pakipaki, i te 10
e nga ra o Tihema, i nga Haori i te takiwa o te 5 me te hawhi
i te ahiahi, a te 7 me te hawhi i te ata.
W. J. MIRA,
Tino Kai Tiaki Rerewei.
Rerewei Nepia,
Nepia, Tihema 10, 1877.\_\_\_\_\_\_\_
£10O REWARD.
ONE HUNDRED POUNDS REWARD will be paid to
anyone giving to the police any information that will
lead to the conviction of the person or persons who mali-
ciously placed an obstruction, consisting of a quantity of
Railway Sleepers, on the Railway line between the Hastings
and Pakipaki Stations, within the hours of 5.30 p.m. and
7.30 a.m. of the 9th and 10th December. By order.
W. J. MILLER,
General Manager Napier Section New Zealand Railways.
Napier, December 10,1877. 47
He Panuitanga ki nga Maori.
TE POUNAMU KIA MAHIA. HEI MERE.
KIA Tonga mai koutou e nga iwi katoa o te Tai Kawhiti,
me te Tai Tuauru. Nga iwi katoa o te tua-whenua
tenei kei Nepia nei te tangata tino mohio ki te haehae Pou-
namu, nei Mere, hei Heitiki, hei Kurukuru, hei Mako mate
iwi. Tukua mai a koutou Pounamu ki te Tari o Te WANANGA
i Nepia.
55 NA HEMI ROAI.
TE REREWEI O NUI TIRENI.
NEPIA KI WAIPUKURAU.
HE mea atu tenei, he whakatupono ki te iwi Maori,
Kia Kaua ratou e purei Kaari, a mahi parei
ranei i etahi atu mahi purei ana eke ratou i te Rere-
wei, no te mea e he ana tana mahi te purei ki o te
Rerewei tikanga, ara ki te Tare e 31.
Na te MIRA,
Nepia. Tumuaki tiaki Rerewei.
Nei tana ture—" 31. Ki te mea ka kitea tetahi
tangata, i runga i tetahi o nga kareti, i te teihana
ranei, e haurangi ana e takaro ana ranei ki nga mahi
kaari, ara ki te " hipi" me era atu tu takaro, ki te
mea ka whakararuraru ka aha ranei mo te moni, ki te
mea ranei e whakararuraru, ana ia i tetahi tangata
haere o runga i te Rerewe, ka tika kia tonoa ki a ia
kia utu ia i te moni kaua e nukuake i te rima panua
ka pana hoki ia i taua kareti, taua teihana ranei."
PANUITANGA
HE mea atu tenei na TE WARA MA, ki nga iwi Maori, e
- mahi wawahi ana ratou i te pounamu mo te Maori, hei
mere, nei Kurukuru, me nga mea katoa e mahia ai te pouna-
mu hei mea ma te Maori.
A ko te utu, he hikipene mo te inihi kotahi.
TE WARA MA,
Watimeka.
Hehitinga Tiriti, Nepia. 41
HOHEPA PAAKA HE ONA HOA.
HE PARAKIMETE MATOU, HE KAI HU HOIHO,
Otira he kai hanga i nga mea rino katoa.
Kei Hehitingi Tiriti to matou whare.
He Pai rawa ta matou hu i te Hoiho.
Ka taea e matou te hanga, me te whakaora i nga mea rino
katoa.
Kia mohio ki to matou whare.
36 . NA H. PAAKA me ona Hoa.
MAN AIA, HE TIMA,
E RERE tonu ana tenei Tima, atu ano i Nepia ki te
Wairoa, Ma paki te rangi te rere ai. He tima tenei
e eke ai te Maori, kei te kapene i te Tima, kei Te Taranapira i
Te Peti te korero. Te utu i te kapene mo te tangata eke £1
i te tireti, £0 15 O i Nepia ki te Wairoa, i te Wairoa ki
Nepia, ko taua utu ano. Mo te tana utanga £1 10, ki te
ritenga o te ruuri, a £1 mo te tana wahie, me nga mea pera.
Ki te mea ka kiia e te tangata ana kupu mo ana mea ka
mahia he tikanga e ratou ko te kapene, mo era.
THE WANANGA OFFICE
HASTINGS-STREET, NAPIER,
where the Hawke's Bay Times was formerly
published.
Agents for Napier— .
COLLEDGE & CO.
STATIONERS,
Hastings-street, Napier.
TE TARI O TE WANANGA.
KEI HEHITINGA TIRITI I NEPIA
i te Tari i taia ai te Haku Pei Taima.
Ko te Kai hoko mo te Nupepa
TE WANANGA
Ko KARATI ma,
K A.I HOKO PUKAPUKA,
Hehitinga Tiriti, Nepia.
NEPIA, Haku Pei Niu Tireni.—He mea ta e HENARE HIRA, a he mea panu
e HENARE TOMOANA, e te tangata nana tenei niupepa, te whare ta
o Te Wananga, i Nepia.
HATAREI, 23 PEPUERE, 1878.
NAPIER, Hawke's Bay. New Zealand.—Printed by HENARE HIRA, and
published by HENARE TOMOANA the proprietor of this news-
paper, at the office of Te Wananga, Napier.
SATURDAY, FEBRUARY 23, 1878.