|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 1, Number 10. 20 May 1893 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 10. HATAREI, MEI 20, 1893.
PANUI.
Kote utu mote pepa nei ite tau, kotahi
pauna, kite tuku mai te tangata i tana pauna,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; koto
tuhi me penei.
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
Ka taia te Pepa nei ia Wiki ia Wiki, a ka
tukua ki te tangata e tuku mai ana i te Pauna
mote tau.
HUIA TANGATA KOTAHI
KAORE ano i Whaiti nga
mahi o te Paremata o te
kotahitanga, kei te noho tonu te
Hui i enei ra, kei te mahi tonu
nga. Whare e rua, he maha nga
take e whaka haere ana, a koe
tahi o aua take he take e whaka
haere a ana kia oti tonu i runga
i te mana o enei Runanga, e
noho nei ite Waipatu, a ko etahi,
o aua take, he take hei tuku i
raro i te mana o te Paremata i
Poneke, i runga i nga ahei tanga,
mo nga hiahia e tukua ana, ki
tera Runanga, e ahu atu ana i te
taha maori. A he nui hoki te
tau tohe tohe o te whare Pare-
mata i te Waipatu, Monga mea e
tuku a ana ki te whare, ara i
runga ano inga Aheitanga, mo
nga Tikanga, e whakaro tia ana
kia o tonu i tenei nohoanga o
te whare hei tikanga tuturu, mo
nga Iwi, i raro i te kotahitanga,
ara, Tikanga whakahaere i te
kotahitanga, kia whaka haere a
ano i tenei tau nga kirihipi,
Tikanga kohi moni, Tika nga
whakatu Perehi motu hake me
ra atu tikanga Pera e whaka aro
tia ana, he mea tika i raro i te
kotahitanga. He nui hoki te
kaha o nga iwi o te marae, kite
whaka haere inga tikanga e pai
ai te marae. E pai ai te noho a
nga iwi i kohiria mai o nga motu
e rua, ara nga mema. I runga
ite Pehanga ate ua i roto inga
wiki e toru kua Pahure, mete
ahua awanga wanga, mote roa o te
noho o tenei Hui, a kai te nui
hoki te whakawhetai mo nga iwi
e noho nei i te Waipatu e rapu
nei, ite huarahi, e puta ai te
Painga kinga iwi maori o nga
motu e rua.
NO HERETAUNGA.
Note Taite 11 o Mei 1893, i te ra Aranga. I
waiho taua ra hei ra ngahau monga mema Ite
1 onga Haora ka hanga ia te tahi Muu he mea
hae hae kite whenua kote roa, 8 iari, Pera ano
te whanui o taua Muu, he mea maaka marie
nga wahi Tapu, whaka rite ana nga Mua, mote
tahi taha konga mema anake ote whare o raro
ko Tomoana te kai Muu, konga mema ote
whare Ariki nga Muu, ote tahi taha, ko M. K.
Taitoko te kai Muu, ko Peni Tenamairangi te
Tiati, ka rite rite te tu onga tangata ote tahi
aha me te tahi tahoa, ka whaka haua e te Tiati
kia timata te Mua kote Mua nga he mea
karanga e te kai whaka haere ki te ingoa ote
tangata Penei, E mea e whi ti ki konei, E mea
ka whang aia koe ki konei, kote mea i Patua,
ka arahina tera ki waho ote Mu Na M. Keepa i
timata te mu 15 meneti e Mu ana ka Piro ite
taha kite whare Ariki, ara ia M. Keepa. Ite
timatanga ano ote Mu, ka timata te Umere
mete Paki paki, onga iwi i nga taha e wha ote
Mu e tu ana, Note Pironga ka tahi ka neke
rawa atu, te nui ote haruru o te Umere mete
Paki paki ote iwi katoa, Otira kaore i whaka
haerea he ritenga mo taua, Mu Hoi kau he
winika hari ite ngakau o nga mema i te roa ote
noho o tenei Hui mete Pehanga ate Tupuhi i
roto i nga wiki e Toru, mete aroaroa tanga ote
ngakau ki te Tumau menga Potiki i mahue
atura kite kainga.
Note Hatarei 13 o Mei nei i te haere ere nga
mema ki te Taone i Hehitingi note ahi ahi po,
ka hoki hoki, I haere atu nga Keepa maori i te
Waipatu he tiki tangata ano. Eahu atu aua
tote Pakeha kite Waipatu puru tonu ite tangata
kote kepa i mua i kite, kote mea i muri kaore
i kite tutuki ana ki to muri Huti kia ana te
keepa nui menga tangata i runga tahuri ana
hoki tote maori, Engari i a hua pai te mate
onga tangata, kaore he mea i tau maha rawa,
ara i whati nga wheua, Engari he tangata
nui katoa i taua keepa I matenga tenga e tahi
ite pehanga ote nu nui, o e tahi o tira kei te
Pai ratou.
RUNANGA ARIKI.
Waipatu,
MEI 12TH, 1893.
Ka tu te Pika ote whare Ariki.
Ka panui tia te pire tua rua a
te kawane tanga mo te kohi moni
ki taku me tuku ki te Tiamana a
tukua ana kite whare, Ariki,
taua pire.
Matini Ruta e tuake ana ahau
mote pire ate kawanatanga
timata (1) tae noa ki te 91.
kia awa ahau kahore aku whakahe
mo tenei pire.
Wepiha Wainohu e tau tokoana
a hau i te motini a te mema
o Wairarapa i tu mai nei e kore
hoki ahau e kaha ki te whakapa-
take i te kupu kua oti i nga
rangatira ote nei kotahitanga.
E paraima, kapa e tau toko ana
ahau ite motini a te mema e tu
mai nei.
Mikaera maru e tau toko ana
ahau i tenei.
Hapakuku, moetara e te Pika e
tuake ana ahau mehe mea era e
tukua ki te Tiamana.
Te Pika e tuku atu ana ahau
ki te whare ka tukua te patai ki
te whare ko nga mema e whakaae
whakaaetia ana e te whare Ariki.
Ka tukua ano te patai ki te
whare kia tuku ia ki raro otona
tuuru whakaae ana nga mema
honore ote kaunihera a tuku ana
te Pika ki raro otona tuuru a eke
ana te Tiamana ki tona tuuru.
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
Eparaima kapa ete Tiamana e
wha i kupu ata ana ahau kia tu te
mema honore o Hokianga nei e
patai atu ana kia te Taimana kia
pataia te rarangi e mohio ana ia
ia ote pire nei mo nga kirihipi.
Tiamana e patai atu ana kia
Hapakuku, Hapakuku tirohia i
te rarangi (7) ka panui te e te
Tiamana honore.
Hapakuku, ko taku mene mana
he penei naku he titiro noku ki
te pire nei kei te haere ano ranei
te ruri otera tau kahore ano
ranei kua kotahi tonu ranei
otira ki taku mahara ko te moni
a nga Rangatira i whaka takoto
ai ko ta matau kirihipi e penei ana
tokoono matou i pooti tia mai hei
mema e penei ana ma matau
tonu e kawe haere taua kirihipi
Engari ko te moni a nga Ranga-
tira i aroha ai ki te mahinga mai
a te kawanatanga ki Runga ki te
iwi hoi he aroha atu ki te
kawanatanga me waiho taua
moni mo nga mahi nunui o te
iwi me te kawanatanga.
Takarangi, Mete, Kingi, e te tiamana me
patai atu ki te mema o Hokianga E whia
nga kirihipi.
Hapakuku, Moetara, E rua.
Takarangi, mete ka tahi ahau ka marama
atu ko taku kirihipi i tukua e ahau I rungs i
te aroha ki te iwi Engari na te Iwi ke i aroha
ki te tangata e kawe ana I taku kiri hipi.
MAANE, 15TH MEI, 1893.
Ka tuhera te whare Ariki ka tu te
Pika ka panuitia te pire a Hapa kuku,
moetara kamutu te panui ka tukua ki te
whare kia mahia tenei pire.
Paratene, Tamanuiarangi, Taku kupu
e nga mema Honore me rere te pika ki
raro o tona hea me tuku atu te Tiamana
ki tona hea paahitia ana rere ana te pika
ki raro tukua ana tons hea ki te
Tiamana Aetia ana e te whare.
Ka tu te Tiamana me whakamarama
au kia koutou e nga mema honore ko
tenei pire kohi moni ote tau 1892, kua
paahitia E te whare otera tau ko te pire
e ki ana tenei pire kei te tarewa taua
whakatau me korero au ite ture ote. 1892
I tino mana taua pire otena tau.
Hapakuku, Moetara E whakapai ana
ahau mo ta koutou ata kimi marire i te
ritenga ote motini i tukua atu nei e au
ki te whare Ariki hoi kua ata rapua
marire tia nei a ata takoto pai ana te
ahua hoi ko taku motini ka unuhia mai
e au ki waho mo tera tau ka tuku ai
ano ki tenei whare.
Ko Anaru Te Kahaki, E whakamoe-
mititia ana e ahau te whakaaro o te
mema o Ngapuhi i unu hia nei e ia tona
pire ki waho e whakapai ana ahau I
runga i te ngakau Mahaki Rangimarire
koia ahau i tautoko ai te kupu E unu
nei a hapakuku i tona pire.
Hone Mohi Tawhai: Ko te take o
tenei pire he mea kia mohiotia -kia wai
nga moni takoto ai ko wai te Ingoa o te
tangata hei Tiaki i nga moni ote
kotahitanga no te mea kahore hoki i
motinitia i mua E ko mea hei tunga mo
nga moni ko mea ko te komiti ranei koia
te take o tenei Pire.
Peni Tipuna: E tau toko ana ahau i
tenei pire i te unuhanga ki waho ia hau
e whakapai ana ko taku tautoko me
waiho mo tera tau ka tuku mai ano ki
roto ki tenei whare.
M. K. Rangihiwinui: E rua a korua
kupu e te pika me te Tiamana ko te hea
te kupu ma tenei whare i te mea e rua a
korua kupu ma korua tonu eki te whare
nei me mahi koia tena.
Tiamana: Kua unuhia ra tenei ki
waho no reira ahau i tuku atu ai ki te
whare ka whakautu ahau i to patai kua
unuhia ta Ngapuhi ki waho ta te
taihauauru ki waho me ta Tamahau kua
unuhia no reira ta Hapakuku ka tuku
mai nei ki tenei whare.
Hapakuku Moetara: Kanui te koa o
toku ngakau mo to koutou kaha kite
huri hari i tenei pire kei te penei ano
toka ngakau mo tatou e kimi nei.
Te Teira Tiakitai: E whakapai ana
ahau mo te unuhanga ki waho i tenei
pire heoi kua ki penei ahau mo te una
hanga i tenei pire ki waho.
Piripi Te Maari: E te Tiamana honore
taku kupu ake mo te pire nei ko te pire
nei he pire kohi moni mo tenei motu tae
ata ki tera mota kua tu ake Anaru te
Kahaki me nga mema ko taka mahara i
tautoko ai ahau mo tenei pire e
whakapai rawa ata ana ahau te take
kaore ano kia oti noa tenei kotahitanga
e penei ana toka mahara ko tenei moni
me iri ki runga ki nga iwi kua oti nei ki roto
ki te kirihipi waiho mana nga kirihipi e
haere ki te mahi heoi e tautoko ana ahau
i te unuhanga o tenei pire.
Takarangi, Mete, Kingi: E te Tiamana
kaa rapopoto nga kapa a nga tangata
kua rite tona heoi kaite Tiamana te
whakaaro.
Tiamana ka tuku te pooti ki te whare koia
ka patai ko nga tangata e whakaae ana me unu
tenei pire ki waho me hoki mai ano ki Tenei
whare a tera tau, me ta nga ringa ki runga
tuana e 21.
Ka patai ano te Tiamana, ko nga tangata
kaore e whakaae me hoki mai tenei pire i tenei
tau ano. Kaore tahi he ringa Itu Paahitia ana
e te Tiamana kua unuhia tenei pire ki waho.
Wipere E hoa ma kaore he take i unuhia ia
tenei keehi ki waho ko taku me whaka hoki
mai ano kia korerotia.
Te Ware kaore kia whakaaetia.
PAREMATA MAORI.
2 P. M.
Pika: Ko te rarangi 13 ara ko te
motini a Maniapoto.
A Te Kume: E tautoko ana ahau.
W. Kapa: E tautoko ana ahau.
Pika: Ko nga mea e pai ana me ki
mai " ae " Paahitia a wahatia ana.
Pika: Ko te motini a nga mema o te Ta
Hauauru i naianei. (1) Kia mahia
Kotahitanga kia, oti. Kei te mohi
katoa koutou ki tena. Ko te (2)
te moni kohi a nga iwi me waiho
atu i tona takiwa i tona takiwa.
korero tenei e koutou.
B. Rangiheuea: I te haere nga
ote kirihipi ki tooku takiwa, i haere
ano te pukapuka kohi, otira kaore
Takiwa i whakaae kia kohi i taua wai
mea ki ta ratou nei mahara, ko te me
marama, kia oti ra ano te Kotahitanga
tika ai te kohi, a ka tuku mai ai ki 1
Kawanatanga, kei tukua ohoreretia
ka ahua rereke te whakaaro o 1
Kawanatanga.
H. Amorangi: Ki au, kia tu ra ano
komiti otooku wahi ka tika ai
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
ahau, kaore e tae mai i au, kia oti rano
ka homai ai taua moni.
Marumaru: Na nga pukapuka tonu
nei ahau nei i whaka marama, me ora
i te aha nga minita. E mea atu ana
ahau kia mahara tatou ki tenei mea, me
kohi mai a ia iwi a ia iwi hei awhina ia
tatou paahi kia kaha ai te minita ki te
mahi ia tatou mahi.
Pika: Ka panuitia atu te motini a te
kawanatanga monga moni e pau i nga
mahi i tenei hui, konga moni e pau £682
me kaha koutou ki te whakahaere i tenei
putake korero ka nukuhia te whare mo
te 10 a. m. apopo.
TAITE:, MEI 4TH, 1898.
10 A. M.
Pika: Kua tae mai te reta a Topia
Turoa me tona komiti whakaatu mai i to
ratou whakaae kia Paraone hei mema
mo ratou.
Kua whakahaua ahau e te kawana-
tanga kia tukua atu he pukapuka
kohi ki te iwi o waho tae atu ki nga
mema, ko te mutunga 2s 6d (paahitia
ana i te pooti a waha.
H. Ropiha: He pitihana tenei kia
riro ma te kamupene e hokete perehi.
Pika: Taihoa tenei e korero kanui
nga pire e takoto nei, ko te rarangi 2
ano o te pire o te Tai hauauru e korero i
naiana.
Ropiha: Me panui katoa mai nga pire
inenga motini kia mohiotia ai nga mea
e tika ana menga mea e he ana.
Eruini: E tautoko ana ahau i tenei
rarangi.
H. Puketapu: Mote motini o te Tai-
hauauru, I meatia tenei pire mo reira
anake, na runga i te ngaro o nga moni i
kohia e matou mo a matou ake mahi i mua
te pai tonu te kupu tuku mai i nga moni
engari ko te ngakau kei te hopo, kaati ko
te kupu tenei a tooku iwi, kaore e
takahia e ahau, ko te take i kore ai tooku
iwi e haina ko te rironga mai ma te tangata
i ngaro ra a matou moni e mau mai te
kirihipi na reira wehi tonu mai te
nga kau.
Tamahau: E tautoko ana ahau i tenei
rarangi, me patu katoa etahi o nga pire
moni, kia takoto rano nga moni, katahi
ano ka tika kia whakaturia he ture.
Porokoru: E tautoko ana ahau i tenei
rarangi, E mea ana tooku iwi he
taumaha rawa te moni kohi ki runga ia
ratou, E mea atu ana ahau kia mahara
ano te kawanatanga ki runga i nga iwi
kaore e kite ana i te moni ma te moni
enei mea katou ka taea ai, kaati he tika
kia kohia he moni.
Tunuiarangi: E whakapai ana te
kawanatanga ki nga korero katoa e
korerotia nei kaore te kawanatanga e
tapahi pu i nga korero. E mea ana
matou e tika ana te tupato, engari kaua
rawa hei tutakina rawatia, ka tahi ka
kore e oti ta tatou e whai nei. He aha
te pau ai te moni a te tangata mo te
haina haeretanga i te kirihipi keite
haere mai te wa e noho ai tatou i roto i
te kokorutanga, ara kia riro mai te
"mana" ia tatou.
Ko te tino hiahia ote kawanatanga kia
kaha te kohi moni i tenei tau, kia noho
hoki nga. moni ia takiwa ia takiwa,
kaati ko te kaute e tae mai ki te
kawanatanga i tenei tau, kia tae atu ra
ano he tono atu me te Hiiri o te
kotahitanga i runga ka tuku mai ai.
H. Ta Wake: Kia mahara te
kawanatanga ki tooku iwi, e mea ana
ratou he tere rawa te whiunga ia ratou,
kaore ratou i haina, i runga i te kupu o
te kirihipi e mea monga " whenua " kua
takoto ta ratou moni e £80 kei te peeke.
B. Wharenui: B tautoko ana ahau i
tenei korero.
Mangakahia: Na tenei ahua i ngohe
ai a tatou mahi o mua ara na te tuku
kinga mahi ngawari. Na reira hoki i
kore ai e puta, B ki nei koutou kia tere
te mahi i te kotahitanga kia oti, B kore
e oti ki te kore he moni, ko ta koutou ki
ka tino puta tenei mea. Ae, mehemea
ka kaha te kohi moni hei whangai i nga
mahi kia kaha ai. Mo te kirihipi, kua
takoto te motini mo taua kirihipi, a hei
reira rawa ahau ka whai-korero ai.
H. Tomoana: B mea atu ana ahau kia
kaha te kohi moni, ma tenei hoki ka
kaha ai nga mahi, otira i te mea e ki nei
te kawanatanga ka ngawari ia, kaati ka
pooti atu ahau ki ta ratou kupu.
Pika: Ka tukua tenei korero mote 7
p. m., ma H. Heke te 2 p. m.
7 P. M.
Pika: Ko te rarangi 2 ano hei
korerotanga ma tatou.
W. Pirihi: Ko taaku i te tuatahi i te
mea e rite tonu ana raua.
' A. Kume: Ka haere tonu ahau i te
rarangi 2, kaore ahau e tupato ki tenei
mahi i te mea he mea hou rawa tenei ki
au kaore ahau e pai kite iwi ano pupuru
mai ai nga moni, ara ki tooku iwi ake.
Ko taku, ko te kaute ki au. Mehemea
ka he te paunga o nga moni ka turakina
atu e ahau te kawanatanga, ka tautoko
tonu ahau kia tukua nga moni ki te
kawanatanga.
H. Ropiha: Me uru ta te Tai
Hauauru me ta Ngapuhi kia kotahi.
R. Rangiheuea: Me awhina katoa
koutou i tenei motini (Tai Hauauru) he
ora mo tatou kei konei.
R. Aperahama: Kua whakaaetia tenei
mea e te kawanatanga kia ngawari, kaua
hei amuamu noa iho, ka pororaru noa
iho nga matenga o nga mema matau nei.
A. Anaru: B tautoko ana ahau i te
rarangi 2.
Pika: Kaore ahau e pai kai whai
koutou i ta te kawanatanga, ko ta te
whare e whai, ara ko te ara tika, kaore
ahau e pouri ki te roa i ta tatou mahi i
tenei take i te mea ko tenei te tino
putake o ta tatou mahi, ka oti pai tenei
a ora ta tatou mahi, a ka whiwhi hoki
ki ta tatou e tumanako nei.
H. Puketapu: Na te ahua pouri oku
ki te mema o Ngapuhi i kiake ai ahau
ko tana ki mua i ta te Tai Hauauru,
mo tenei pire ate Tai Hauru, e inoi atu
ana kia peneitia tooku takiwa, a kei a
koutou ano te tikanga mo to koutou nei
takiwa. Ko te tikanga mo te mahi ture
mo aua moni i na kohia kei a koutou
ano. Ina ano nga kupu whaka marama
e mau ake nei i runga, ite Pire, e takoto
nei ite aroaro ote whare.
Ko enei mea e korero tia nei nga mate
e meatia nei e te pire kia tukua atu he
Ripoata tono atu mo aua moni, ko tenei
te take o ta matou kore e haina ki te
kirihipi.
Paraone: B tautoko ana ahau i ta
Ngapuhi motini he aha te pai kia
tangohia te katua manu ka hoatu ki te
putia kia patua. He pai rawa te
whangai, konga heki e hoatu ki te putia,
ko te katua kia koe tonu.
B. Huru: B tautoko ana ahau i ta
Ngapauhi, i te mea e pato ano te hua ki
te tangata naana te moni.
Pika: Mo te motini a Ngapuhi,
Kotahi tonu herengi e riro i te kotahi-
tanga. Kaore e pai tenei motini,
engari mehemea e mohiotia ana te
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
W. Te Pirihi: Mo te kupu a manga-
kahia, e tika ana ahau kia noatu i taku
motini i te mea he mea tono mai ahau
na toku Iwi, mo taku motini, aha koa
he aha te moni e tonoa ana, ka homai
tonu.
H. Puketapu: E mea atu ana ahau
ko. tenei pire (Tai-Hauauru); me ata
waiho mai mo. tooku takiwa. He iwi
mate tooku kaati me ata waiho mai
tenei pire mo reira
H. Tomoana E tautoko ana ahau i
te kupu a te mema o Poneke nei
Pika: Kua motinitia e mangakahia
kia whaka takotoria kia £200. ki te
aroaro o te kawanatanga.,.
Ka nukuhia te whare mo te 10 a. m.
PARAIRE, 5TH, 1893, 10 A. M.
pika: Konga moni kua kohia i
naianei mo te tono a te kawanatanga
kua tae ki te. £13. Me tuku mai nga
motini i naianei..
H. Ropiha: Me aroha mai te. whare
ki taku motini kia korerotia a Wairarapa.
i tenei ra, ki te kore e hohoro kua whati
katoa a Wairarapa apopo.,
H. Te Awe Awe E tautoko ana ahau
Mangakahia E tautoko, ana.
Pika i E, whakaae, aha ahau kia
korerotia te mea mo Wairarapa engari
hei muri i tenei e korerotia nei (Tai-
Hauauru pire), kaa kitea e ahau te ara
pai monga pire a te Tai Hauauru, me ta
Ngapuhi. Me kaha katoa, tatou ki te
mahi i te motini mo Wairarapa moana,
no te mea ki te hinga tenei, kua hinga
katoa nga. mahi a te Maori, ara nga
paru moana.,......
Konga mea e pai ana kia korero tonutia
i naianei me ki mai ae (Paahitia aha).
B. Aeraphama: Me, panui; mai te
motini kia marama ai te mahi
Mangakahia. E tautoko ana ahau
kia panuitia mai i mua o te korerotanga.
Pika: Ko te motini, na H. Ropiha, kia
korerotia; a. Wairarapa i tenei ra ano, i te
mea kua tata te tu 6 te Hupirimi Kooti.
Mangakahia: Me tono atu nga tangata
o Wairarapa kia haere mai ki te korero
1876 ka hokona ngarotia taua moana ki
te pakeha e tahi ano o nga Maori, ko te
utu £800. No te rongonga 6 etahi o nga
Rangatira o Wairarapa ka katia taua
koko, no, rera ka tupu tenei raruraru, ka
keremetia, riro ana. i nga: Maori.
Hangaia aha tetahi tikanga e nga
pakeha, i te. mea. kua hinga ratou, kia
wahia te moana kia puta te wai ki waho,
i te mea e ngaro ana o ratou whenua i te
wai. I te hanganga o tetahi ture monga
moana o tera motu e te kawanatanga o
te Miterehana ka pa mai ano ki
Wairarapa moana a ruihi tonu atu nga
pakeha. O reira mai he tohe-tonu te
mahi a te (River Board) kia mahia taua
moana, kaore e whakaaetia, ka tohe
ratou. kia whakawatia, kiia atu ana e te
Roia kia riro ma ratou e whakawa,
katahi: ka tukua e ia kia wahia te
moana. Kaore i kaha te River Board,
kua rua nga whakawatanga i riro katoa i
nga Maori. Heoi anake te mana o te
poari ko te whaka hau te kawanatanga
kia wahia
Kua puta te kupu a te Roia kaua e
tukua te wahi i te mea kaore i hamenetia e
te poari Tunuiarangi.
Kua tau i te kooti ko te hopuatanga o
te moana e riro i nga Maori, ko ta nga
Maori kupu ko te awapuni te rohe o te
moana. I te awapuni e, ngaro ana he
mano eka Ko ta te kooti rohe ko te
Hopua, ko ta te Maori awapuni me te
hopuatanga he kai ano a. ratou kei
reira. Te kupu, a te Roia kia piri
tahi te. mema Maori ratou • konga
mema pakeha e hapaiana i taua moana
I mahi tonu taua roia kia tu he
komihana, hei tirotiro i tana moana.
Whakaturia ana tetahi pakeha, he upoko
mo nga komihana ko tona ingoa he Roeara
I tae mai ia ki Wairarapa, ka tirohia e
tatou ko tona komihana, a ka kitea ko
tetahi kokorutanga o te moana kua uru i
roto i te hoko o mua, engari e 4000 eka
kaore rawa he tiiti o te hokonga i tau ki
runga ko taua wahi e ngaro ana i te
awapuni... Oti rawa tona Ripoata, katahi
ka tukua ki te kawanatanga, a kaore tahi
he kupu a te kawanatanga mo tana
Ripoata,
Ko te mahara a taua kawanatanga, he
mea kia ware ware ai nga maori, katahi
ka homai tetahi tikanga rereke.
; Ko te take i tuhi mai ai te Roia nei he
rongo nona, kei te Tiriti tatou o Waitangi
e haere ana. E tono mai ana ana ia kia
whakaatu atu tenei Hui i tona mahara.
E mea ana ahau; kaua e tukua a
pitihanatia, engari te tuku atu i tetahi
kupu • mihi: kia ia, kaore ano ia kia
whakaatu mai i tona ara
Marumaru: Konga kupu tona a Heke
nei hei tukunga atu ma tatau ki te Roia
nei, ki te puta tatou i tenei keehi kua
puta katoa ata i etahi ata keehi paru
- moana
Mangakahia: Koia tenei tetahi o nga
tino upoko o ta tatou mahi, kei roto hoki
Henare Matua. 1 Iritana Meihana 1
Heremaia Tamaihotua 1 Niniwa Kawana 1
Henare Teatua 1 Waotu Teua.. 1
Takerei Ihaia. 1 H.. Paratene. Tama
Tare Potini 1 nuiarangi. 1
Hiraka Tuhua.... 1 Panapa Tuari.. 1
Karepa Mataira.. 1 F. Newton.. 1
RETA
E kore e tau kite Etita te he, o nga
korero e tukua ana mai kia taia
kite pepa nei.
Ihaia Hutana
Okehu Fall Puriri
Aperira 3rd, 1893.
KI TE ETITA O HUIA.
Ehoa tena koe, i kite maua i a
au kupu whaikahoki mo nga kupu
i tuhia mai e Raimona Mikaera
kai tuhi a te komiti whakahaere
i te karoro Tipihau, e tuhi mai
aha kia kaua e tukua ma Huia
Tangata Kotahi e kawehaere nga
korero o te pitihana a te Arawa.
Engari ano ma te karoro Tipihau
anake e panui atu ki nga tangata
kaore ano i kite e whakaatu ana
koe i to pouri mo te tukunga, i
tetahi wahi o taua korero a te
Arawa.
Na, e te Etita, mehemea he hia-
hia to te karoro Tipihau kia
rongo te tokomaha noa iho o nga
tangata ware penei me maua nei
i nga mea a te Arawa e tika ai
tena kupu na, i pouri koe, mehe
tika hoki nga kupu a Raimona
Mikaera i te mutunga o te korama
tuatahi o te wharangi 3 o Huia
nama 3 o te Hatarei 25 o Maehe,
1893. E mea nei ana kupu—
"Engari me tuku tonu i runga i
te karoro Tipihau ki nga tangata
kaore ano i kite.
Pukapuka Apiti,
HEHITINGI, HAKII PEI, NUI TIRINI.
He mau Perehi e TEOTI me IANGA, a he mea panui
e TIMOTI WHIUA, roro 1 te Komiti o te Kotahitanga
HATAREI, 20 O MEI, 1893.
|
|
5 5 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
Na ko maua enei he tangata
kaore ano i kite i ta te karoro
Tipihau tukunga mai i enei
korero, na Huia Tangata Kotahi
nei ano ka kite nei maua, ara enei
ahua tangata i a maua nei. Heoti
i patai ano maua ki te tokomaha
atu o nga tangata o konei e tika
ana hei taenga mai mo te karoro
Tipihau, ara kia Wiremu Tuwehe-
wehe, kia Awarua Manukau,
Timohu Hotereni. John Dirty-
fellow me Hoani Nahe mehemea
tera te karoro Tipihau kei tetahi
o ratou, no te mea kanui nga reta
whai tikanga o Rotorua e tae
tonu mai ana ki etehi o ratou ara
e rongo ana hoki maua i a Hoani
Nahe e panui ana i aua reta o
Rotorua nei kia Ngati maru i nga
huinga o enei iwi, ko " H. Nahe "
anake o ratou i mea mai tenei ano
pea otira kaore nei e kitea me
tana ki mai ano, kei pouri maua
mana e whakamarama mai kia
maua. Ara ko te kapua paoa ahi
pukohu whenua ranei he rakau
he wai hoki kei roto ka taimaha
tena ahua kapua, ka tatu tena ki
te whenua katoa, ko te kapua nui
ta te, Atua wharite ai hei mahi
mo te ao ko nga keokeonga aoake
onga maunga teitei e pangia e ena
tu kapua, ka pena ano te karoro
Tipihau tana mahi he hapai pipi
kutai ranei ki runga ka titiro iho
ai ki te wahi kohatu hei whaka-
makeretanga iho mo tana pipi ki
te wahi oneone paru ranei kei
kore e pakaru, No reira tonu maua
i ki atu ai, E he ana tana korero,
na reira ka tono nei maua ki te
komiti whakahaere ote karoro
Tipihau kia hikitia ta ratou mai-
hana. Tukua mai ma Huia
Tangata Kotahi e kawe haere ta
ratou pitihana kia rongo ai enei
e kiia nei e Raimona Mikarae
(nga tangata kaore ano i kite) ko
ta maua tono ma te manu nei ma
te Huia e kawe atu. E tangi
rere atu na, na, Huia ! Huia !
Huia kia kotahi: — Kaua e
wehea.
Na ou hoo
Na Whanawhana Koau
Na Te Rangipouri.
Haria mai Haria mai, nga witi kia
hurihia e te Mira, Huri Paraoa Hehitingi,
i te mea ka tutaki te miri ite wa ote
Makariri, ara ite Hotoke.
WIREMU ME KITARA.
HAMUERA HEMI.
E hoa ma kua hokona e au te mahi.
Ha meka a Kaata i te taha o te Tari
Nupepa Maori. Heremai Haeremai ina-
ianei ki to koutou noa kia Hamuera
Hem. Tango Hai a putu hoki mo
koutou.
PANUI KI INGA MAORI.
AREKA TUARI.
E hoa ma kei au te Whare iti te utu
haere mahi homai ta koutou. Ota kia
mahia e kahu pai mo koutou, kei au
nga mea katoa e pirangitia ane e te
tangata, ko toku whare kei rawahi mai
o te
HOTERA O KARATANA, HEHITINGI.
PANUI.
TE AIRA HIKO MOTE MATE RUMATIKI.
Ara ho te Rongoa e mutu wawe ai te
mamae onga mate katoa.
He rangoa tenei e emutu wawe, hohore ai
nga mamae o Te Rumatiki mate pera ano te
ahua Mate Hukiki ara Matarekereke, Tuituki
Takoki. Te ataunga ranei a te katipo a te
aha atu ranei. Ara mo nga mamae ka pa ki
te tuara ki whea ranei o te tangata. He
whakamohiotanga tenei mo te whaka-maeinga
o tenei Rongoa. Ukuia tenei aira me te miri
kauaranei e miria ka te ahua o te tangata mate
te tangata mate te tikanga
Whare Tumaki Na Peteriki me Co
Tikahou Amerika Kai a ratou anake kei
Poneki
2s 6d mo te patara Hei pani anake mo
waho o te tinana
Ko to ratou Eihana ko
W, J. TAEAMANA. HEHITINGI
*
PANUI.
KOREROTIA TENEI.
Mehemea ka kino te haere o te wati mauria
mai kia A. MAKAKINITERA e mahi nei i te
whare i te taha o te Tari o te Huia, Nupepa
Maori i rawahi mai o te rerewe teihana ka
toru nei te kau tau e mahi ana i tenei mahi
Wati Meke, mahi Kiingi Poroti me era atu
mahi ko nga mea e mahia ana e kore e kore te
pai, he iti noa hoki te utu, kei a A. MaKakinitera
nga Wati, karaka pounamu pai me era tini
mea atu. Mohiti kanohi, pura aha atu ko
nga karaihe tonu e pai ana mo nga konohi he
iti rawa te utu o nga mea katoa haere mai
Haeremai tirohia koutou te whare o
A. MAKAINITERA..
I te taha o te Tari o
TE HUIA, NUPEPA MAORI,
REREWE TIRITI.
PANUI.
NO WHITAKA
Me ona hoa te toa pai ki [to tango pukapuka
Nupepa tuhituhi, Pene koriana mo
era me atu.
'' HEHITINGI, HAKII-PEI NUI TIRENI.
He mau Perehi e TEOTI me IANGA a he
mea panui e TIMOTI WHIUA, i raroi te Komiti
o te kotahitanga.
HATAREI, 20 o MEI, 1893.