HUIA  TANGATA  KOTAHI.

                                                 

  NAMA 11. HATAREI, MEI  27, 1893.

    NO HERETAUNGA.

   B hua mu enga kai Manaki  i to tatou

 Manu, hei rima tenei monga, wiki e Puta,

 tonu ana to tatou Nupepa i runga i te

 te whaka ritenga ote Paremata, kia Puta

 ia wiki ia wiki. Ko tenei kua mutu te

 Paremata, o te kotahitanga, a kua mea

 ratou kia whaka hoki tenei te ahua o to

 tatou Pepa ki te ahua tuhituhi, ara e rua

 nei putanga a te marama no  reira i te

 mea kua mutu nei te Paremata, ka tahi

 ano ka watea te Pepa monga Reta anga

 hoa tuhi mai o tira E nga hoa aha koa

 te roa o a koutou Reta, e takoto pai ana

 i roto i te tari o to koutou manu. No

 tenei ra ano i hoki ai nga Honore Mema

 ki  o ratu kainga, he nui  te whaka

 whetai o te Hui katoa mo  te manaki-

 tanga nui whaka harahara i tukua mai

 nei i te wahi ngaro kore rawa he ahua

 ke i Pamai ki te tangata i tona hokinga

 utu  ki tona kainga, rite tunu ki tona

 kainga, rite tonu ki tona putunga mai i

 tonu whare  tona hokinga utu ki  roto,

 kaore hoki he mea i takaia te Ringa te

  wae wae ranei i pangia ranei e te mate

, roto inga ra ote noho anga o tenei Hui

 a  Hoki noa  atu nga  mema   honore.

  menga iwi ki o ratou nei kainga, he mea

  whaka miharo tenei Manakitanga i tau

  nei ki nga iwi, i hui nei ki te Waipatu i,

  te S o nga  ra o Aperira, i te tau oto

  tatou Ariki 1893.

  Note 18 ote marama nei ka tukua te

motini kite whare be putai kite whakaro

o te whare mote whakatuturu i te wahi

mote  Paremata o te kotahitanga, Heoi

i te whakaro o te whare ata waho ana, te

motini, tukua ana kite iwi. Note 6 onga.

haora  ite mutunga o te karakia ka

Pataia te whakaro ote iwi. Tirana a te

Hapi  Hinaki, o Turanga, ka tono kia

whaka ae tia hei Turanga te noho onga o

te Paremata mote tau e haere mai nei.

No reira e tonoana aia kia whaka a e tia

e nga Rangatira taua, tono, e tono nei ki

te taonga

  He tokomaha  nga  Rangatira i tuake

ki te whai kupu, mo taha tono I puta

hoki te tahi kupu mote taha kia te Arawa i

ana it mehe mea ne tangata to te Arawa, i

roto i te nei huinga e whai kupu ana, kia

riro Rotorua penei kua whaka korea te

tono a H  Hinaki raua ko Wi Pere.

                                         

  Note Paraire 19 onga ra ka hui te Iwi

 katoa kite marae o te katahi-tanga, ka

 whaka takoto ria e H. Tomoana, ngu

kakahu e rua, me nga Pauna moni e

rua ka mea ia ko tenei kakahu mete moni

 Na te tuhi kaumatua i homai kia Wi

 Pere u ko taua kaumatua  ko  wiremu

 kingi Teapaapa  i Haina  ki te Tiriti o

 Waitangi, a e ara nei taua kaumatua,

 he mea kapiti nana te tahi kakahu, kite

 taha, kote tikanga o taua kakahu hei

 whariki mote  moni  kohi ate iwi ara

 mote kohatu ote iwi, maori.

   I muri ku whaka takoto ria e ia nga

 moni £52 Pauna, ko tenei mohi Na te T.

 Tiakitai te tikanga ri taua moni kote

 moni £682 Pauna i whaka atu ria e te

 kawanatangata  o, te kotahitanga he i

 whaka  haere inga mahi e  o ti ui, a

 whaka ae tia aua enga Rangatira, Na U

 Ropiha metoua Tuahine £104 Pauna na

 Tamahau  52 Pauna  na Parotene 52

 pauna na Tunuiarangi raua ko M Paewai

 32 Pauna, Hui te moni i tokoto i taua ra

 mote kawanatanga, 312 Pauna keite toe

 ano te wahi ki etahi o ngu Rangatira.

   1 muri ka whaka takoto ria e te K.

 Taitoko te moni £10—Pauna  hei kapiti

 mo te moni  te kakahu ara mote kohatu

 o  te iwi, he  ai tuaake  ana e  tahi

 Rangatira kite whakapai., '

   Kua tae mai te Reta a Iraia Toi o

 Waimamaku he mea mai kei whaka mu

 tua te rere atu o te manu nei kia ia.

  Kua  tae mai te Reta  a Heremaia

Tamaihotua  o Matenepara  Wairarapa,

mete pauna i roto hei utu mote Pepa ki

aia i te tau Mete Reta a Niniwa Kawana,

mete pauna i roto mote Pepa kia ia.

  Kua  tae mai te Reta a Henare Erueti

o  Pourerere mete Pauna  i  roto mote

Nupepa kia ia ite tau.



  Kinga hoa  tuhi mai he moni  kua

tukua mai hei uto mote  Nupepa i te

tau—

                          £  s. d

Wirihana te Aooterangi. 100

Hone  Paerata.. 100

Anaru Puriri. 1 0 0

Otene Meihana... 100

                                                                                                  i            1







  RUNANGA  ARIKI.

    WENEREI, MEI 17, 1893.

  Tiamana: Ko te Pire kua tae

 mai kai te whare Ariki, na Taiaroa

anake, i naianei kua tae mai ano

 tetahi Pire na Wipere Tame kati

 ka tukua atu e au ki te aro aro o

 nga mema Honore.

  "H. M. Tawhai te Tiamana: Me

 waiho te Pire a Wipere me tuku

 mai ko ta Taiaroa hei korero ko

 ta Wipere e waiho paahitia ana

 ete whare mo muri ta Wipere.

   Tiamana: Ko te Pire a Taiaroa

 I tukua mai i tera whare, kua

 patua nga Rarangi e rua kua

 whakaurua, nga mea i patua ki

 etahi o nga Rarangi o Ta Heke,

 kua kotahi aua Pire inaia nei, i

. runga i tona ahua e takoto nei.

   Takarangi: Taku tu atu e te

 Tiamana me  korero au i aku

 mahara  mo  te Pire a Taiaroa.

   Tiamana: E tika ana te korero

 ate Honore Mema o Whanganui

 engari taku hiahia ko taku patai

 ite tuatahi ka tukua ato. e au kite

 whare  e penei ana  metu  mai

 tetahi mema Honore -me ki mai

                                 HUIA TANGATA  KOTAHI..

           

me korero nui tonu e pai ana me

Rarangi ranei e pai ana.

  H. M. Tawhai: Taku tu ake e

te Tiamana me korero  Rarangi

kia pai ai kia marama ai te mahi

me  te paahi i aua   

Taka Rangi, M. K Tiamana

Taku hiahia me tuku mai ko te

Rarangi Kawana hei korero mate

whare

  H. Hinaki: Taku  hiahia kua

oti ko te Rarangi hei korero ko

te tuatahi kia oti me-korero-to-

muri  iho.

  H. Tupaea Taku tu ake ete

Tiamana  e tautoko ana au i te

korero a Taka Rarangi me tuku

mai ko  te ' Rarangi Kawana, e

korero mai.

  Te Teira Tiakitai: E whakarite

ana ahau I toku oati taku kupu

ka unu ahau i ta Heke ki waho o

ta Taiaroa no te mea  he roa te

haere ota Heke ko Ta Taiaroa he

poto te haere ko taku e unu ana

i ta Heke.

  Peni Tipuna: Ko taku kupu e

penei ana kaore ahau e marama

ana no te mea na raua nga taonga

no te rironga mai ia tatou na

tatau koia hoki ko taku kupu

kaore  au  e rereke i te  paahi

tanga a nga mema ote ra whare

notemea   kaore tatou i pera te

matau  he nui te matau  onga

mema  otera whare.

  H. Mohi  Tawhai: Ko taku

motini me waiho ta Hone Heke

me tuku ko ta Taiaroa.

  Eramiha Paikea: £  tau toko

ana ahau.

  Parati Paurini: Kua tiro tiro

iho ahau mo ta matau hui nga

katoa tanga i ta Hone Heke me

te Taiaroa na  kua  titiro iho ki

tenei kua takoto tenei motini.

  Wepiha Wainohu: E whakatika

ake  ana  ahau  ki te korero a

Henare no te mea ko aua pire e

rua me korero aua pire ki waho.

  Eparaima Kapa: E  tautoko

ana ahau i te motini a Hone

mohi.

  Ko  Parati Paurini: £  patai

ana ahau me wehe ranei te pire a

Heke  me ta Taiaroa e patai na

ahau ki waenga  nui ote motini

me te Tiamana.

  H. M. • Tawhai: E wehe ana

ahau i nga kupu o ta Hone Heke

no  te mea  i tau tohe tohe te

haere o aua pire e ki ana te tahi

ko ta Taiaroa ki mua 1 e ki ana

ana te tahi ko ta Heke ki mua.

  Ka tu nga mema  ote whare

etahi ka ki me   hui te korero

onga  pire e rua ka mea  etahi

onga mema  ote whare e ki ana

me  wehe enei pire e rua.

  Tiamana: Ka tukua e au te

patai ki te whare ko nga tangata

 e ki ana me wehe te korero tanga

 me ki ae ko nga tangata e ki ana

 kia huia me noo ko nga mea e ae

 ana me  ae riro ana ite ae heoi

 tukua ana te whare kia korero i

 te pire a Tataroa.

          MEI 18, 1893.

               10 P. M.

   Tiamana: Ka tuhera te whare

 i runga ite whakamarama ki nga

 honore m ma.

   Kaoti tukua ana ki te whare.

M. K. Rangihiwinui Tika tonu

 te  mohiotanga \_ o nga mema

 honore ote Whare Ariki e tika

ana te titiro ki te kupu o te pire

a Taiaroa he Huinga whakamana

 kotahitanga Maori kaore i penei

 Maori  onga  motu   erua  nei

 Engari ko tenei hanga ko te pire

 E kore e whakaaetia mai Engari

 taku me ata inoi marire i runga

 ite Rangimarire ka haina ai nga

 motu  e  rua nei katahi -au ka

 marama no te mea  he nui te

 mahinga    i   era   tau   ki

 Waiomatatini  ki Omahu    ki

 Putiki te hoatu tanga ki Poneke

 kukume ke ana he iwi i tana i

 tana ka tahi ahau ka ki atu tena

 tukua, te  tukunga  atu  kihai

 hoki i tirohia mai kore noa iho

 mehe mea ka penei rae taku e ki

 nei ka tika heoi.

   Hapi Hinaki: Taku kupu ake

 e penei ana ko ta Taiaroa ko ta

 Heke me  waiho otira kua waiho

 ake tera Engari ko ta Taiaroa me

 mahi e tatau ko taku whakaaro me

 tuku  tonu ta Taiaroa ko taku

 mahara anake tenei.

   Patana Karapa: £ korero ake

 ana ahau mo tenei e tau toko ana

 ahau I te kupu a nga mema i tu

 ake i mua ake ia au nei.

   Te Teira Tiakitai: Ka tu ake

 au mo te kupu e ki nei mo te pire

 a  Taiarua £   penei ana  taku

 ro ahara me haere te pire a Taiaroa

 ko ta Hone Heke me waiho m >

  muri.

   Piripi te Maari: Taku patai ki

 te Tiamana ko te pire ranei tenei

 mo nga motu e rua nei.

   Tiamana: Ae ko te pire tenei

 mo nga motu Erua, taku patai ki

 te hinga tenei pire i te whare ka

 peheatia Tiamana  ki  te hinga

 tenei pire ka tae atu ki Ingarangi.

   Hone  Mohi  Tawhai: E  te

 Tiamana e aki aki ana taku kupu

 kia kaha ki te mahi e nga mema

 honore  hoatu   te kaha  ki te

 Tiamana  ko te tangata E kotiti

 ke  ana me  whakahoki  ki te

 huarahi ote korero me   whaka

 utonu  ki reira.

   Eparaima Kapa: E  whaka-

 marama  ana ahau ite ritenga ote

 pire nei e penei ana kia paahitia

 no te mea e tata ana te taima E

 mea ana nga mema ki te hoki

 koia ahau ka mea ai kia pootitia

 tenei pire. 

   Paratene Tamanuiarangi: E

 motini ana  ahau  kia noho  te

 Pika  ki tona  nohoanga   kia

 paahitia tenei motini. -

   Ka nuku hia te whare mo te

 rua.

                2 P. M.:

   Ka noho te whare ka whai kupu

te Tiamana na e nga honore

 mema  ko taku hia hia kia tu mai

nga  honore mema ki te mihi

 mo tenei pire me te tangata nana

 tenei pire E nga mema honore

 nei taku hiahia kia tukua mai te

 pika ki tona tuuru otira kai nga

 mema honore te whakaaro.

   H. M. Tawhai: E te Tiamana

 e whai kupu ake ana ahau mo te

 tono ate Tiamana  E  ki nei kin

 haere ahau ki runga ki te turu

 noho ai engari kia whaitake otira

 kai te honore meroa e marama

 ana mana e whakamarama mai

 te take o noho ai haua ki runga ki

 te tuuru nei.

   Eparaima Kapa: E whakapai ana

 ahau  ki te whakamarama  mai  ate

 Tiamana e korero mai nei ki te whare.

   Rawiri Kahia: E ta ake ana ahau ki

 runga he whakapai ake ana ahau ki te

 pire a Taiaroa ko  reira taku tu ake ki

 runga he tautoko naku mo tenei pire.

   Rangi Tahau: Ko  taku tu ake ki

 runga he whakapai  naku ki te pire a

 Taiaroa  he titiro noku ki te haere o te

 pire a Taiaroa tero ano hoki tetahi wahi

 e ahu ana ki toku Takiwa kaore ano

 nga  ruri kia rite noa te utu koia taku

 whakapai mo  tenei pire e tautoko ana

 ahau i taua pire engari ko nga kirihipi

 me haere tonu te mahi.

   Henare Matua: Ko tenei pire e pahi

 ana ahau i tenei pire kaore aku whakahe

 mo  tenei pire.

   Urupene Puhara: Taku tu ake  ki

 runga he whakapai ana ahau mo tenei

 pire i toku taenga mai  ki roto ki tenei

 whare ka tae ki te korero ate mema o

 Waipawa nei e tautoko ana ahau i tenei

 pire na te korero a te mema o Waipawa

    whakamarama  nei ia hoi e tautoko

 ana ahau.

   Peni Tipuna: Ko te ingoa Hori Kerei

 Taiaroa, ite Pire   nae  kore  ko  tenei

 te mea  i tu ake aiau Tiamana  tena

 me pehea tau, Peni Tipuna me waiho ko

 te kotahitanga.

   Te One  Topii Patuki: Ka tu atu au

 ki ruka ia au e noho puku  nei e titiro

 ake ana ki te ahua taku kupu ka tahi

 ano au ka marama  katika te haere o

 tenei kotahitanga no  reira ka ki penei

 ake  nei ahau mo  te pire a Taiaroa he

 whaka pai noku kia koutou e mahi ana

 ite pire a Taiaroa Heoi nei taku kupu,

 he whakapai.

   Hekere Tari: E tu ake ahau mo te

 Pire a Taiaroa ko taku kupu he mea iti

 nei ko  te rarangi (6) mo te Ingoa ote

 Kawana  taku kupu kaore he tikanga kia

 whakakorea te Ingoa ote Kawana engari

 te ingoa ote kawanatanga he mate tena

 ko te Kawana  ote Koroni ko te ringa

 tonu ote kuini kai tenei motu e noho

 ana koia takumea ake E patu ana tenei

  i te Tiriti o Waitangi.

                                    HUIA TANGATA   KOTAHI.

                  7 P. M.

   Tiamana: Ko te Pire a Taiaroa kai te

aroaro onga  mema   e takoto anu  ki

 taku titiro kua pai katoa te takoto o te

Pire a  Taiaroa kota. H. Heke: Kai

waho   Timata   mai  ite uta  tae  mm

 ki te ahiahia nei kotahi tonu te korero

koia  au   i titiro ai  e takoto  paiana

taua  Pire kaore  hoki au  i  rongo i

tetahi mema  e patu ana i tetahi rarangi

o taua pire i runga a tae noa ki raro.

  M. R. Tamaiwhakakitea: E  tu ake

ana au mo  tenei whakamarama  a te

Tiamana  kotahi tuku rarangi i kite ake

ko te rarangi H. kai taua Rarangi  e

penei ana ko te ingoa o te Kawana ki

taku muharu kaore an e kino ki te ingoa

ote Kawana 110 te mea ko te Kawana te

 mea nui atu engari ehara ite mea ko te

 Kawana te tangata nui atu mo nga mea

 katou.

  Hapakuku Moetara: Taku tu ake e

 nga mema ko te Pire a Taiaroa kai te pai

 rawa atu ki taku mohio e penei ana au

mo  taua Pire Kauaka rawa e patua etahi

 onga rarangi o taua Pire engari me tuku

 katoa atu taua Pire note mea ko Taiaroa

 kai te whare o  Runga ko kapa kai te

 whare o Raro ka mutu aku kupu.

   M. K. Taitoko: E te Tiamana  kua

 mutu  katou nga korero o te whare no

 reira au ka  ki utu ki te  Pika me   te

 Tiamana ki te mea kai te Tiamana nga

 korero me  heke ki raro o tona tia me

 tuku utu te Pika ki tona tia.

   Tiamana: Kua  oti noa atu te Pire; a

 Taiaroa kati naku noa i waiho kia rou

 ana, te take he mea naku ki ata pai te

takoto kia ngawari hoki nga mema Honore

 o te whare kia pai rawa no reira au i

 whaka  roa ai mo tenei Pire. Ko  nga

 mema H., e whakaae ana me haere mai

 te Pika ki tona tia me ue (Ae) tia anu

 ete whare.

   Pika: H. M. Tawhai taku kupu, mo

 te Pire a Taiaroa.

   Paratene Tamanuiarangi: E  te Pika e

 tono ana au e te Pika kia koe me Oati

 Tetahi mema u Porotene.

   Paratene: Kia oti te oati ka Patai ai

 ite Pire a Taiaroa.

   Pika: Ka oatitia a Porotene ka mutu

 te oati katahi kapataia e te Pika penei.

   Ko nga Honore Mema e whakaae ana

 ki te Pire: a Taiaroa ki u  paahitia me

 whakaae (ae).

   Ko nga Honore mema e whakakore

 nua me noo kua riro ite (Ae).

   Kua paahi te Pire u Taiaroa kaore he

 Rarangi  i patua kaore he Rarangi i

 menemana, tia tangi ana te paki paki 10

 Meneti e paki paki anu.

   Pika: Ko  te Pire: a  H. Heke, ka

 whaka takoto ria atu e au ki te whare.

   E. K. Te  Uutu: K  te Pika kia

 korerotia te Pire a H. Heke.

   Pika: Ae me korero.

   II. Matua: Taku korero e nga mema

 Honore kaore kau aku kupa mo te Pire u

 H Heke, ko te Pire a H. Pieke me waiho

 mo tera tau ka tuku atu ai ki te whare

 ka nui te pai.

   Teira Tiakitai: E tautoko ana an ite

 korero a H. Matua  ko te Pire a Taiaroa

 anake e tuku atu ko ta Heke me waiho

 mo  tera tau.

   Taitoko: Taku -kupu e te Pika me

 patai mai  ki  te whare te Pire a H.

 Keke.

   Pika: Konga tangata e whakaae ana

 me waiho te Pire a H. Heke mo tera tau

 me  whakaae  (Ae) ko  nga tangata e

 whakahe una me whakahe Una riro ite ae

 oti ana te Pire a H. Heke  mo tera tau

 ka tuku ai.

  Wiremu  Porotene: He whakamihi atu

naku  kia koutou ki to koutou matau ki

te whaka  haere ka tohi ano ahau ku

tutika ina hoki kua oati ahau kia ora

koutou.







PAREMATA MAORI.

               Waipatu, Nepia, Mei 9, 1893,

E hou e te Maataniho Roia.

  Tena koe he whakahau utu tenei na matou

ki a koe me tino kuha koe ki te mahi i te raru-

raru mo Wairarapa moana i roto i te Hupirimi

kooti i raro i te mana o te Tiriti o Waitangi me

era atu huarahi e mamma   ana i a koe hei

tautoko i te keehi e tika ai te taha ki nga

maori.

  Koia matou ka tino whakakaha atu nei ka

tino tautoko rawa kia whakapaua e koe tou

kuha kin puta i a koe te ora ki tou iwi maori.

  A ki te puta hoki i u koe hu ora mo tou iwi

maori i runga i tenei keehi e whakahaerea nei

e koe, a tera eputa i tenei kotahitanga  he

Honore ki a koe.

  A tera ano hoki tenei kotahitanga e whaka-

whiwhi i a koe ki etahi keehi ke atu penei me

ta au e whakahaere nei.

  K  hoa ahakoa he tangata matau koe ki te

Ture e whaimana  ana matou  i raro i te

kotahitanga o nga motu erua nei meera  atu

motu  e tata ana ki enei ki te tohutohu utu i a,

koe kia kaha to whakahe i te Ture Pouri o te

tau 1890 no te mea kihai i Panuitia taua Ture

ki te iwi maori i mua atu i te mahinga i taua

Ture, i naia nei e tino matau ana matou i

mahia  taua Ture hei timi i te Tiriti o Waitangi

a kia haere ano hoki tau mahi i raro i tu Tiriti

o Waitangi e ki nei kia matou ano te inana o

matou whenua, o a matou moana Waitai.

  Ma a matou roto me a matou motu Ngahere-

here, me u matou taonga katoa

  Heoi Tena koe

               H. P. Tunuiarangi

             H. M. Tawhai

               H. Taare Tikao

  Pika: K tono atu ana te kawanatanga

 kia whakaae tia mai kia tu he mema

 monga iwi kaore i haina ki te kirihipi,

 penei me waikato ma  nei, i te mea e

 wahi ma tatou i tenei mahi mo katoa ote

 motu nei.

   Pirimia: Ka whaka takoto ria te Ota

 Pepa ate kawanata nga ko ia tenei nga

 mea e hia hia tia anu kia whakapaua

 ngu moni.

  Te ota Pepa Tuarua a Te Kawanatanga.

   E whakaaro  ana  tene i kawanatanga, kia

 whakatakotoria atu tenei ota Pepa, kite aroaro o

 nga mema  Honore kua  hui mai nei kite

 Waipatu ite Tau 1893, hei whakamarama ite

 tino hiahia o tenei kawanatanga e taea ai nga

 mahi katoa, e whakamana ana e nga Runanga

 Honore e rua o tenei whare, ara koia tenei.

   1. E rua nga Pire, kote Pire tono mana, kia

 taka mai ki tu Iwi Maori te mana kawanatanga,

 hanga Ture mo ratou me o ratou whenua.

   2. Pire arai atu ite hanga Ture ate kawana-

 tanga, me nga komiti pakeha, ratou ko nga

 Roia, e mea nei kia murua nga whenua Maori

 kia waiho kote moni anake ki nga tangata whai

 whenua, e taea ai enei Pire e rua ma te moni

 £50.

   8. E tika ana kia tiakina e ngu matauranga

 nunui e Whakaae ana kite tautoko i enei Pire,

 e taea ai tenei e tatou, mate moni £200.

   4. E tika ana kia tukua katoatia nga take

 katoa i whakamanaia e nga Runanga Honore o

 tenei Hui kia Perehitia, kia takoto Paipera  i

 roto i tetahi pukapuka, kia 1, 000 aua pukapuka,

 o taea ai tenei, mate moni £30.

   5. E tika ana kia whakaaro nui nga mema

 Honore o tenei Hui, mo nga waea me  nga

 upoko kuini, mo nga mahi atenei kawanatanga,

 mate moni ka taea £25.

   6. Nga mahi katoa e tika ana mote Tari ote

 kawanatanga, te utu £25.

   7. E tika ana    whakaaronui  tia e nga

 mema  Honore o tenei Hui, kia whakatutukitia

 tu mahi haina o nga Kirihipi ma te moni tenei

 o taea ai £200.

   8. Nga tono a nga Iwi mo tenei kawanatanga

 me nga Rangatira ote komiti whiriwhiri o nga

 whare e rua, e tae ai tenei mate moni £100.

   9. He mea  tika kia whakaritea he karaka

 tuturu, mo tenei kawanatanga, te utu £52.

   10. Me whakaatu mai, e nga mema o nga

 takiwa Pooti o nga motu e rua ki tenei kawana-

tanga, nga Poutapeta e tika ai nga reta, me nga

waea kia ratou.

  11. He whakaaro ana te kawanatanga, mehe-

mea  kaore ano i oti i te kawanatanga  o

Mangakahia, etahi Hiri, kia rua mote whare

Ariki, mote whare  o Raro, e tika ana  kia

whakaotia enei Hiri e tenei Hui, te ahua, me

nga tuhituhi o Runga. '

  12. Te Huihuinga o nga moni katoa e taea ai

enei mahi te whakaoti £682.

  K. Kiwa: E tautoko ana ahau i te ota

pepa, heoi te mea e uaua ko te whawha-

tanga iho ki te pakete.

  H. Tomoana: Mo te moni £682 nei

mawhea atu i nga korero kua korerotia

i mua ake nei, kiia iwi, ano tana moni

tana moni, ko taku titiro mo tenei korero

ko Wairarapa me  Heretaunga nei e uru

ki tenei korero ma tenei ura anake ka

tere ai te puta o tena moni.

  Pika: Kua   takoto  te tono   a  te

kawanatanga  kia whakaetia he tunga

monga  iwi  kaore i haina, penei rae

Wharekauri  me Waikato tae atu hoki ki

Parihaka.

  K. Kiwa: K tautoko ana tihau i tene

korero.

  H. Tomoana: Kaore ahau e pai, engari

me tuku nga pukapuka pooti kia ratou,

ka kore ratou e pooti mai e taea, hoki e

tatou te aha.

  Pika: Konga mea e pai ana kia hoatu

he nohoanga monga, iwi i waho me ki

mai Ae Paahitia ana.

  Nukuhia te whare mote 7 p. m.

  Pika: Ko te motini u Tamahau hei

korero i naianei, aru kia tirohia te wahi i

mataku  ai nga iwi nei i te kirihipi.

  Tamahau: Hemea naku mo te mataku

o nga iwi nei, ko te Tiriti e rereke ara i

te kirihipi. E  mea  ana te kirihipi ki te

kotahitanga o nga whenua, na tenei ka

 kore ahau e haina  me ata titiro te kiri-

 hipi a ka hoatu he kupu menemana

 monga kupu e taikaha ana a me pene ite

menemana, " Kiia tangata  ano tona

 whenua tona whenua. "  Mu  tenei ka

 marama te haere mui a te tangata ki te

 kotahitanga. E  hiahia ana ahau, kia

 whakamanaia nga pukapuka i hainatia e

 R. Wharerau raua ko H. Moetara, ko te

 whakaupoko onga kirihipi kaore i mahia

 atu i konei, a ki te kore e menemanatia

 kaore rawa ahau e pai kia haere atu te

 kawanatanga ki Poneke, ko tetahi mea

 kaore i pai ki au, ko te ingoa o nga Roia

 i roto i te pukapuka whero o tera tau.

  H. Tomoana: He whakamihi tonu ake

 kinga korero n Tamahau. He moumou

 noa ta  tatou korero i tenei korero, ko

 tona whakaaro e mea ana ia kia tu tonu

 te kooti whakawa whenua maori.

   Mange Hori: Mehemea he mate i te

 kirihipi me haere  i te ara  ora, a me

 menemana te kupu mate.

   Mangakahia: E  tautoko  ana  kia

 korerotia te upoko ite kirihipi, otira me

 ata korero mai  ite tautahi ka korero ai

 tatou.

   Pika: Ka panuitia atu te upoko o te

 kirihipi kia rongo koutou.

  Tamahau: Ko tetahi o nga mea kaore

 i pai ki ahau kote rironga o te mahi ture

 monga whenua ite kawanatanga.

   H. Mangakahia: Ko tenei whakaupoko

 na nga mema katoa i mahue iho i waho,

 He nui nga mahinga, mo te mataku i te

 kawanatanga, he aha i matakutia ai, ko

 ta tatou mahara he maha  i tetahi ture e

 man  mai ai o tatou whenua kia tatou,

 kaati ko te kawanatanga i roti i te kiri-

 ipi, he tiaki  noai o   tatou whenua

 ka taea noatia e te pakeha te haere mai

 a te mahi i tana mahi i hiahia ai ki te

 mahi, mehemea ki te kore e tiakina e te

 kawanatanga.

   E  kore e taea e te kawanatanga te

                                 HUIA TANGATA KOTAHI.

 mahi i tana mahi ki te kore koutou, e

 pai, mote kupu mana i roto i te kirihipi

 e mea ana, mo  te tangata tae atu kite

 whenua, kaati ena. Mo te kupu monga

 Roia i roto i te pukapuka whero.

   Konga Maori  ano kei te ki, kanuito

 ratou mate i nga ture ote Paremata ote

 koroni, kaore nga pakeha e ki mui Ae,

 koia i mau ai te ingoa o enei, tangata ki

 roto i aua pukapuka, ara koia ena nga

 ingoa o nga Roia e mea ana kanui te

 mate o nga  maori i ranga i te kooti

 whenua Maori, kua marama mai koutou

 i naianei kei te pai katoa nga kupu o te

 kirihipi, a kia marama hoki ta Koutou

 mahi mai i o koutou mahara mo tenei

 take.

  N. Haari: Ko  enei ano aku kupu i

 hopu ai, konga mea i kitea nei e te mema

 o wairaraua. E tautoko ana ahau kia

 korero tenei motini, kaore tahi he mana

 o tenei kirihipi i te mea kaore i puta atu

i roto i tenei whare, ara o nga mema, no

 muri ke, kaore tahi e he ana te haina

 tuatahi. Me tu mai a H. Mangakahia ki

te whakaatu mai  i te kore mana o te

 haina tuatahi.

  H. Mangahakia: Mo te haina tutahi,

 kotahi ano tangata na ana i haina etahi

 noa atu, no runga i tenei tikanga ka kitea

 kua kore e. tika, a ko enei pukapuka

 kaore e mana i runga i tikanga nunui.

  N  Haari: Kaore ahau e marama ma

 tenei e kore mana ai.

   Pika: Kua hinga a korua  korero i

 tenei na, a te mea kotahi i haina noa

 atu etahi.

  Toroawhiti: Na enei kupu oku iwi i

 kore ai e kaina.

   H. Paea: Patai, hei aha i hainatia ai

 te kirihipi ?

  Pika: He mana nui no onei.

  H. Paea: E takoto ke ana te Mana me

 te kirihipi, ko te Tiriti kei te mea, kiia

 tangata ano tona whenua, tona whenua.

Te hokonga atu kua pa te mamae kinga

 mea no ratou nga whenua.

  Pika: Kei te haere tahi te mana me te

 kirihipi.

  H. Makoare: I pakaru  toku iwi i

runga i te kirihipi ara i enei kupu kua

 korerotia ake nei.

  Pika: Kua nuku te whare mo te 10

a. m. apopo.

      HATAREI 6TH, 1893, 10 A. M.

  Pika: Konga  moni kei te aroaro ote

whare i naianei kua tae kite £24 7s 6d.

  Kua   tae mai  te reta a te Pirimia,

Tamahau, B. Aperahama, he mea mai

kia nukuhia  te whare i te mea kei te

raruraru ratou.

  Tunuiarangi: E  tautoko ana i te mea

i haere tonu atu ratou ki Hehitingi i te

po  nei, a tera pea kua maru  o ratou

tinana i te haere tanga i raro i te po nei i

runga i te kore waka mo ratou.

  H. Ropiha: E tautoko ana ahau i te

motini.

  H. Ta. Wake: E tautoko ana ahau i te

motini.

  Pika: Ka  nukuhia te whare mo te

Mane  10th, 10 a. m.

       MANE 10TH, 1893, 10 A. M.

  Pika: Kua tae ki te £26 7s 6d nga

moni kohi, kua tae mai te reta a Te H.

Tukino he whakaatu mai e hoki ana ia

ko ona tamariki kei te mate kei Taupo,

ko te ota pepa tuarua a te kawanatanga

hei mahinga i naianei.

  Mangakakia: E  motini atu ana kia

whakatakotoria te pire a Heke  me ta

Taiaroa.

  Pirimia: Me neke te korero me te ota

pepa tuarua mo apopo kia whai taima ai

koutou  ki te titiro.

   Pene Taui: He motini kia, tukua mai

 te pire a Heke kia korero tia.

   Pika: Mehemea kei konei kua korero

 tia.

   K. Wharerau: Kei  te kawanatanga

 tonu, kaore  he hiahia  kia homai  i

 naianei, kei  ti  taritaria haeretia  kia

 tata te mutu o te Paremata ka homai ai,

 ko te mana kei te ota pepa a te kawana-

 tanga.

   H. Ta Wake: K  mea ana ahau  kiu

 mo  tuhake te pire, kaua e takoto i roto i

 te ota pepa. Me homai kia mahia.

   H. Paea: Me  tono a Heke  kia hui

 raua kote kawanatanga ki te tirotiro ano

 i taua pire.

   H. Mangakahia: K tino tautoko ana

 ahau kia takoto taua pire i naianei kiu

 mahia, me tupato i muri mai, me rite

 katou o  tatou mahara  ki te tono kia

 homai., •

   H. Tomoana: Me tuku te ota pepa kia

 paahitia.

   Marumaru: E tika una te tupoto o te

 Kawana tanga, ko te mana anake e tonu

 nei ka kore e homai katahi ka panui

 kinga mota nei.

   Pirimia: E  pai ana  te korero a H.

 Tomoana  E  pai ana hoki te motini

 a. Mangakahia me ta Pene Taui, heoi

 ano te mea e whaia atu ana ko te kupu

 paahitanga kia mahia taua pire, kua

 tono te kawanatanga kia uru taua pire i

 roto i ta Taiaroa, kaati kaore ano kiu

 tae mai, na reira ka tono te kawanatanga.

   N. Haari: Ko ta tatou rakau tenei me

 mahi i te tuatahi kaore he matakutanga

   H. Tomoana    Kia paahitia rawatia

 hei pire tenei ota pepa ka tika kia kore

 tatou.

   Pika: Ki au ko te mea kotahi kia, oti

 i te tuatahi ka mahi ai i to tauri, otira i

 runga i to koutou mahara kia korerotia,

 ka hoatu kia koutou te whakaaro, konga

 mea e pai ana kia mahia te pire a Hake,

 a kia homai hoki ki konei me ki mai Ae

 (paahitia ana) kongu mea e pai ana kia

 korerotia te ota pepa tuarua me ki mai

 Ae  (paahitia  ana, ) ko  te  motini u

 Tamahau  mo te kirihipi i naianei.

   A. Kume: E rua nga take ote motini

 a Tamahau, (1) ko te mana tangata (2)

 me te mana whenua, a ko tona mea me

 unu ki wahu, wahi iti kua riro atu ahau

 i tona motini.

   Mote take tuatahi—Inga  tau maha

 kua pahure  ake nei, ia tangata ano te

 mana o  tona whenua o tona whenua,

 menga hapa, kia ratou ano te mana o

 tona whenua karati kaore e taea e tatou

 te pewhea nga whenua karati o tena iwi

 o tena iwi, no te mea kei a ratou ano te

 mana, no reira ka meatia kia riro mai te

 " mana tiaki" i te kawanatanga a na

 reira ano hoki i kaha ai te Paremata ote

 Koroni ki te hanga ture mo ana whenua,

 I naianei ka penei ahau, ka hoatu taku

 tinana me taku whenua  ki raro i te

 kirihipi kaore e pai ko te tuana ki roto i

 ko te whenua, he pai ko ahau e riro ki

 te herehere ko te whenua ka mahue iho

 kinga tamariki, ka inoi atu ahau kia

 mau  tonu  tenei kupu  ki roto i  te

 kirihipi.

   Mo  te take tuarua "mana tiaki, " me

 pewhea iti ? ki taku mahara me tiaki.

 Koia ano tenei ko te kawanatanga i roto

 i te Tiriti a Waitangi ra a  e kiia ra e te

 71 ote tau 1852, kia whai mana tatou ki

 te whakatu kawanatanga mo tatou.

   Me tuturu tonu tenei rarangi ki ahau,

 mo te kupu " Era atu mea " e pai tonu

 ana. mehemea ka kitea e te kawanatanga

 te ahi whenua kia whakapaitia, ka taea

 tonutia e ia te whakapai, engari kei a ia

ano  te moni, ka  pai te whenua, ka

whakamahia e ia te whenua a kia hoki

mai rano ona moni i pau ki te whakapai

ka mutu  te haere o te moni i a ia kau

 pua mai he ora mo tatou katoa i roto i

enei kupu, kaore te mataku o nga tangata

 i te mea na nga kupu nei, e gari he mea

 no ratou kei uru  atu ki roto ka katia

 ratou i runga i a ratou whakaaro huhua.

  B. Aperahama: B rua nga ahuatanga

 ote kotahitanga ko  te tinana me   te

whenua.

  H. Paea: 1 mua e ora ana te mana o

 te Rangatira, i naianei kua hinga i te

 matauranga, Heoi anake te mea, hei

tononga atu ma  tatou ko te " mana "

anake, kaore etahi atu mea.

   Paraone: He aha te pai ko te tangata

 ki roto i te whare ko nga paraikete ki

 waho, I runga ahau i Matakoropere i

 taku haina tanga kaati  ka  uru katoa

 mana ki aoto.

   Reweti: E tautoko nua  ahau  i ta

Tamahau.

  W. Ngawhau: He pai ke ki ahau kin

 uru mai nga kupu menemana ki rote.

 kaore tatou e mate, engari konga iwi i

 mataku ka utu nani.

  Porokoru: Mehemea  he  mahi iti te

haina haere, ku whakaae ahau kia hoatu

enei kupu, a i te mea he taumaha na

 reira ahau ka mea kia unuhia nga kupua

 te mema o Wairarapa nei

  Mangahahia: Mo ta Reha Aperahama.

He kupu tenei kua mohio katoa noa iwi

 nei. He mea kia kotahi i te tuatahi ka

whakatu  ai te kawanatanga, kia mohio

ai te tangata e pangia ana e te mate ki

te mea  hei tuhinga atu mana, ko te

Tiriti e mea ana kiia tangata te mana te

tona whenua i tona whenua. ko te 71 e

mea  ana ka mana  tatou ki te hanga

 kawanatanga mo  tatou ki te kore e

paingia enei kupu, he mea pai kia mutu

 tenei mahi, me kore rawa atu.

  He  mahi  hou tenei kia tatou. a na

tena, mea i tu ai ngu kawanatanga o era

atu motu.

  Na  te ture i kaha ahau ki te tu atu i

mua  i o koutou aroaro, ka haere tatou i •

 runga i tenei tikanga ka putu ta tatou

 mahi, ka kore e kore e tae ki te mutanga

 kua whakaaturia e 28 nga pukapuka kai

 te ngaro e pa ana ki te taha maori, ko

etahi kua kitea ko etahi kaore ano.

  H. Ta Wake: Ko te upoko o te haina

tuatahi taku, kaore ano kia tae mai te

kirihipi ki tooku takiwa, i te rongo noa

ka purutia nga whenua ma te kawana-

tanga e tiaki kua matakei noa mai nga

tangata.

  N. Patuawa E tautoko ana ahau i ta

A. Kume konga mea e mataku kei katia

o ratou whakaaro, kaore ahau e mataku

i  tenei kawanatanga, kaore tahi ona

 moni hei hoko i o tatou whenua.

  W. Kaitaia: Me homai kiu 2 haora

moku, kaore rawa a te Aarawa e pai kia

haina  ratou ki tenei kirihipi, te kupu H

taku iwi tae atu ki te Aupouri, kia kaua

e  haina  ki te kirihipi, ka rite i tenei

hui kia kore te kirihipi, ka tango ahau i

te haina a Raniera Wharerau.

  Pika: Ka nukukia te whare mo te 2

p. m.





       PANUI.

  Kei Mataweka nei te tahi Hoiho, he Paiparo,

he Tariana, ki te kore e tikina mai i roto inga

Wiki  e rua ka Paunatia.

                       Otimi Hutana.

  Mei 21st, 1893. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_



      HEHITINGI, HAKII PEI, NUI TIRINI.

  He mau Perehi e TEOTI me IANGA, a he mea panui

e TIMOTI WHIUA, raro I te Komiti o te Kotahitanga

             HATAREI, 27 O MEI, 1893.