|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 1, Number 12. 10 June 1893 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 12. HATAREI, HUNE 10, 1893.
Kote utu mote pepa nei ite tau, kotahi
pauna, kite tuku mui te tangata i tuna pauna,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote
tuhi me penei.
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia, '
Hehitingi Nepia.
Ka taia te Pepa nei ia Wiki ia Wiki, a ka
tukua ki te tangata e tuku mai ana i te Pauna
mote tan.
PANUI.
MATENGA.
Ite Paraire te 26 o nga ra o Mei nei i mate
ai a Ruihi Topia te Wahine aroha a Topia Turoa
o Whanganui, ko ona tau e ono te kau.
WHANAUTANGA.
Note Wenerei te 24 o nga ra o Mei Te ra i
whanau ai te Kuini ka whanau te Tamaiti s
Kerehi, whainu a Hori Te Aroatua o Te Aute,
He Tane.
[Cote Tamaiti a Kerehi me Hori te Aroatua
kua huaina tonu ingoa kote Whare Ariki, ote
Kotahitanga, o nga motu e rua o Aotearoa
mete Waipounamu;
PANUI.
Ko Hariata Puri i mate ki Tikokino ite i onga
ra o Hune 1893 kite whakaaro ka tae ona tau
kite 120 tau, I whanau aia i mua atu i te-tahi
Parekura e hua ina ana ko Mangatoetoe, ka
kotahi tau ote whanautanga o Renata Kawepo
ka whanau tana tamaiti tua toru, ko Epiha te
ingoa. '
HUIA TANGATA KOTAHI
HATAREI, HUNE 10, 1893
NO HERETAUNGA.
Note Paraire 16 Mei, 7 p. m., ka noho
te whare ko te nohanga mutunga ote
Paremata o te kotahitanga. H. Tomoana
te Pika ka whai korero kinga Honore
mema.
1. Kote whakapai kinga mema i runga
ite manaki tanga a kua taea te wa i oti
pai ai nga mahi, a kua hoki pai nga
mema, kia ratou kainga i runga ite
Rangimarie i r to i ngara ra e noho
nei ite Waipatu i to 8 onga ra o Aperira
tae noa ki tenei ra 16 Mei.
2. Kia hoatu ano hoki he Rangimarie
kinga Iwi i raro ia mema ia mema me
e ra atu iwi onga motu e rua a kia kaha
kia Pai te whakahaere i to tatou tikanga
kia manawanui inga whakamatau-
tauranga, e whaka haerea ana hei
whawhai mai ki tenei tikanga.
3. Ko te rua tenei onga tau i tu ai to
tatou Paremata ki konei I runga ite
whaka aro onga Rangatira o konei kiu
tu ano ki konei te Paremata ate tau e
haere ruai nei, Heoi i runga i te kaha o
te manaki anga tangata o Turanga ite
nei taonga no reira ka whaka ae tia.
Ko tenei ka nuku hia tenei Paremata
ka noho ki Turanga, ate 12 onga ra o
Aperira 1894, kia rua o nga Honore
mema
He maha nga korero i muri otira ko
nga korero he Poroporoki a Kihai rawa i
moe ao noa te ra.
Kua tae mai te Reta, a Hoani Tekahaki,
u te Pakihi kia tukua te Pepa kia, ia.
Kua tae mai te Reta a Rewi Koruarua
o Taumutu, he mea mai kei whaka
mutua te Pepa mana.
Kua tae mai te Reta a te One,
Koruarua o Taumutu, kia tukua atu te
manu nei kia ia.
Kua tae mai te Reta a G. H. Kemp, o
Wairewa, he mea mai kei whaka mutua
te Pepa kia ia.
Kua tae mai te Reta a te Kiriwai, o
Whangaparaoa, mote Pepa mana.
Kua tae mai te Reta a Hone Tana
Rapahia, o te Waitapu, Hokianga, kia
mau te haere e te Pepa kia ia.
Kua tae mai te Beta a Hoterene
Karaka, o Whareponga, he tono mai kia
tukua atu te Pepa kia ia.
Kua tae mai te Reta a te hoa i te
Tema mete pauna i roto mote Pepa kia
ia i te tau.
Kua tae mai te Reta a Ioapa te Hau
o te Karaka Kihipane, he tono mai i te
Pepa he mea mai keite meera te moni, E
ngari kaore ano i tae mai.
Kua tae mai te Reta a Apirana Pahina,
o Tokomaru, he tono mai i te manu kia
tukua atu ki ai a.
Kua tae mai te Beta a Hori Tohungia,
o Waipare, kia tukua te Pepa nei kia ia.
ATEHA KOOTI WHENUA MAORI.
Ue mea tango mai i te kahiti o te 5
Hanuere, 1893, mete kahiti o te 11 o
Maehe 1893.
Konga tangata kua whaka mana e te
kawanatanga hei. Ateha mote kooti
whenua maori, koia tenei nga ingoa, e
mau i raro nei.
1. Paraki To Waru 19. Rawiri Karaha
2. Nikorima Pou totara 20. Hamiora Mangakahia •
3. Hohepa Horomona; 21. Karaka Kereru
Tarawhiti
4. Tuta Tamati 22. Tamati Tautuhi
5. Hone Ormsby 23. Pirimi Mataiawhea
G. Pepene Eketone 24. Henare Edwards
7. Benjamin Frederick
James Edwards 25. Mita Taupopoki
S. Ratana Ngahina 26. Hans Tapsell
9. Hamuera Makupuku 27. Takarangi Mete Kingi
10. Hone Heke. 28. Retimana Poraumati
U. Aohau Nikitini 29. Paratene Ngata
12. Tieri Te Tikao 30. Rongowhitau Te Puni
13. Wiremu Nehua 31. Raureti Paeru
Mokonuiarangi
14. Hariru Matenga 32. Petera Rokino
15. Aihe Pepene 33. Richard Blake
16. Hone Kahu 84. Eruera Waka
17. Eruera Te Uremutu 35. Harehare Aterea
18. Mehaka Tokopounamu SO. Hapeta Te Moeroa
Otira konga mea kua unu i o raua
ingoa ki waho, i roto i enei rarangi
ingoa ko H. Mangakahia raua ko
Tamati Tautuhi.
Kinga hoa tahi mai he moni kua
tukua mai hei utu mote Nupepa i te
tau—
£ s d
Wi Kaitaia 100
Karena Kiwa 100
Timoti Puhipi 100
Patana Karaparapa 100
Toni Tengaero 1 O 0
W. H. T 100
Rewi Penetiki 100
Kirita Taukere 100
Matiu Whitiki 100
Wi Teorihau 100
Wiremu Weka 100
Rangi Pumamao 100
Retimana Kama. 100
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
PAREMATA MAORI.
MANEI, 8TH MEI.
2 P. M.
Pika: Kua puare te whare, kia
tu te kawanatanga kite korero i
tenei korero.
J. Taiaroa: I tu ake ahau kite
whakaatu kia koutou i mahue
tetahi korero i roto ite Pire a
Heke, i te motini a Taiaroa, E
mea atu ana ahau ma wai e haina
te karati.
Pirimia: E rua tonu nga tino
kupu e mahia nei, kote upoko
tuatahi mete upoko mutunga,
heoi aha koa pewhea te roa o nga
korero ko enei ano nga mutunga
o nga korero, e mea atu ana te
kawanatanga kia tikarohia, he
mema i nga mema o nga whare e
rua nei hei mahi ite upoko o nga
kirihipi, ko te kawanatanga ano
tetahi; ko ta ratou e whakaae ai
me whakatuturu, e nga whare ko
nga ingoa enei, Meiha Keepa,
mohi Tawhai.
Mangakahia: E Inoi atu ana
au kia tuhia mai e Taiaroa taua
kupu i korero mai ra ia, e
whakaae ana ahau kite komiti i
mahia mai e te Pirimia.
Tamahau: Ki taku mohio mote
takiwa e whakaaetia mai ai,
katahi ka tika kia tuhia mai nga
korero, a J. Taiaroa, e mea ana
ahau kia ata waiho ia tatou tenei
korero mote kirihipi kia tu mai
ai ano etahi o nga mema. He
mea tika mo apopo hoatu ai kite
komiti, kotahi ano te mea e rongo
nei ahau ko te kawanatanga
anake. Kaore ano kia tae kite
mana, he pai kia roa tatou e
korero ana i tenei mea i te mea
kotahi ano tatou ka hui kite wahi
kotahi korero ai,
H. Tomoana: Mole kupu
mahue, e mea atu ana ahau, kia ata
waiho kia mahia te Pire kia
Paahitia te Pire ka whakauru ai.
Pika: Kota Taiaroa e whaka-
haere i naianei, kaore e pai kia
tuhia te mea kei te marama
tonu.
Te Aweawe: Kote maori tonu
hei whakamana i nga karaati, kote
kiingi ta u, Tera pea e whakaturia
e tatou tetahi tangata nui hei
whakamana.
Mangakahia: Kei ta Heke kia
tu mana motuhake, mehemea e
pera kaore e pai kia kuhua atu
ano me kaporeihana ka tika.
J. Taiaroa: Kua tukua mai
ahau ete tangata nan te Pire, ko
tona mahara kaore e oti ta tatou
mahi ite take motuhake, heoi ano
te mea e whakaaetia ai me haere
kite Kawana ki tona kaunihera.
Pika: Kia ata haere ta koutou
korero i tenei mea, ma te ata
korero ka oti ai ta tatou mahi.
Mangakahia: Kote take i penei
ai taku korero, he putanga note
kupu a te tangata nana tenei
korero i mea ia kia kaua e tu he
pakeha hei mahi i ta tatou mahi.
Pirimia: Ite mea kua noho nei
tatou i raro ite mana, ote Kuini
kaati nga whakawa katoa, e
mahia ana e tatou mate
kawanatanga, e haina, kaore e
riro i etahi atu.
H. Paea: E ahua pouri ana
ahau mo tenei korero, heoi ano
taku i mohio ai ko te take
motuhake hei tononga, e tautoko
ana ahau i ta Te Aweawe.
Kawatupu: E tupato ana ah u,
ko taku ko nga mahi ma tatou
ano.
R. Huru. E tautoko ana ahau
ite mana motuhake aha koa kore
e kitea e tatou ha hoa mo tatou i
naianei, taihoa ka kitea.
Pika: Te Patai a Heke kote
whea kaporeihana e pirangihia
ana e tatou, kote kaporeihana
kaore e takahi ana ite kawanatanga
kaere, kaati kaore o pai tatou kia
takatu i nga Ture ote Tiriti, kite
tohe tatou ite mana motuhake ka
takahi tatou ite Kuini.
Tamahau: I tu ano a Heke, i
kii ia ka taea ano e tatou te tono
ite take motuhake, i naianei he
kupu hou tenei kupu ki au, he
mea tika kia tonoa atu ia kia
haere mai ano kite korero i tenei
tikanga ka waiho tenei hoi kino i
toku ngakau I kii ia mate riro
mai ote mana ka whai mahi ai
tatou.
H. K. Taiaroa: E tono ana
tatou i tenei mana kia wai, Kuini,
ko wai "te mangai ote Kuini i
naianei, kawana, kote Pire a
Heke kaore e tu, heoi ano te mea
mana e patu kote Patai nei, ma
wai e haina nga maori, kua rautu
te mana oto Kuini, kaati kaore e
whakaaetia mai, o kii ana a Heke
kaore ano i mate te rarangi 2.
Ko Heke kaore ano i haina kite
kirihipi, engari au. kaati ko au kei
te mahi au i te mea e puta ai te
ora mo tatou, e hara ite mea i ata
waiho taua kupu ki waho, engari
i mahue, kaore matou i pai kia
homai ki roto i mua i to koutou
mohiotanga, ko taku whakaaro
me pai mai koutou ki tenei kupu.
Mangakahia: Ko tenei mahi e
haere ana i runga ite Tiriti,
mehemea e pena ana ka pai rawa
atu ahu kia tu ko tera.
Pika: Me karanga a Heke kite
korero i tenei tikanga, Paahitia
ana. E patai, ka taea ranei e koe
te ki mai te tangata tika hei
haina i nga mahi.
H. Heke: E mohio ana koutou
ki aku kupu, ite ata i nanahi ka
taea mai ahau e J. Taiaroa ki
tona Tari, kia whiriwhiria nga
Pire, I runga i tena ka mohio au
kua tae ki taku patai mote mana
I patai mai ki au ko wai hei paahi
i nga mahi, kii atu ana ahau mate
Runanga, I hoatu e au kia kite ia
i nga kupu o nga pukapuka i kito
ahau, kaati i muri iho ka patai
mai ia ko wai hei haina i nga
mea e paahitia ana e tenei whare,
ki mai ana ia mate Kawana, ki
atu ana aha me kawe mai ki te
aroaro o te Nui ma ratou e titiro.
Paraone: E tautoko ana ahau
ma tatou ake e haina a tatou
korero.
N. Haari: E pouri ana ahau ki
enei korero he moumou taima
noaiho e whakapororarutia ana
tatou, i runga ite kupu e kiia nei
na Heke, e hara i aia, kaore au e
whakaae kia meatia tenei hei
Pire, waiho ma ratou tenei e
korero.
Pika: Mo enei Pire kaore e
taea te whakakore te haina.
H. K. Taiaroa: Heoi taku e
mea ana kia penei tatou ite
pakeha, ara kia kaha tatou kite
mahi Ture mo tatou, e mea atu
ana ahau kaore e tu ta Heke,
kaati e mea atu ana ahau ko taku
motini me unu mai ki waho, ko
ta Heke e hoatu ki roto, kote mea
e tika awa i runga i ta koutou
kite.
Mangakahia: Mehemea e taea ana te
kii mai kei roto ite Tiriti, i hea ranei e
kiia ana mate kawana ano e haina,
katahi ano au ka marama, mote inoi atu
ate mema nei mo tona Pire, kia ata waiho
marika, mo muri ake nei taihoa rawa e
tango atu ki waho.
Heremia Ta Wake: Kua mohiotia kua
pakaru te Tiriti o Waitangi a kua mohoi-
tia ano i pakaru ano ia ratou, kaati e
kiia nei kia tu ano he Tumuaki pakeha
mo tatou, he mea tena e nui rawa ana te
korerotia. E tino wehi ana ahau ite
korero a Taiaroa, ite mea kua kaumatua
tia ia kite Paremata, E pai ana ahau kia
unukia tona motini mo tera tau, kaati
me whakamatau ake ko ta Heke i
naianei,
E Wano: E marama aua tona korero e
korero nei ite mea kei raro tatou ite
ma a ote Kuini. I kiia ite tuatahi ko te
weti iti te hoatu ite tuatahi mo muri te
mea rahi, kua inoi ta ou i runga ite mea
kua kite tatou e mate ana tatou ite mahi
Ture ate kawanatanga He tika kia ahu
ano tatou kite kawana, ka kore katahi ka
kau, kia ahei ai kite ki atu kite kuini,
kaore i haina, E tautoko ana ahau kia
uru tona kupu ki roto ite Pire a Heke.
H. Tomoana: E tautoko ana ahau kia
unuhia te Motini a Taiaroa, me tuku ko
ta Heke, kite uru mai ano, ka pa tenei
hei raruraru i waenganui ia tatou ka
pakaru tatou i tenei mea, me nuku atu
mo tera tau.
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
H. Ropiha: Me ata whiriwhiri enei
korero.
H. Puketapu: Kaore ahau e pai kia
unuhia te Pire a Taiaaroa, ite mea tera
pea he ora mo tatou kei roto, Engari e
patai una ahau, ko tewhea mana kei te
tonoa e taua Pire.
H. K. Taiaroa: Konga mana katoa.
heoi ano te mea e rereke ana kote
Tangata mana e haina te karati.
J. Taiaroa: Mo te kupu e kii nei naku
i whakaporotiti, e mea atu ana ahau kia
unuhia e taumaha ana.
Puketapu: Mehemea e tau ana te
taumaha ki runga ite Minita, nei, e pai
ana ahau kia tangohia ki waho.
Pika: Ka nekehia te whare mote 7
p. m.
7 P. M.
Pika: Kote take i mahia ite awatea
nei hei mahi i naianei, me pai te mahi a
nga mema, me ata whakahaere e koutou
te patai a Taiaroa, kia tika te haere ote
korero, ka katia nga mea e haere ke una
te korero i waho, kei te whakamatau
tatou kia whakamana mai a tatou mahi,
kaati me waiho; atu ma tera taha e
whakakore, e pewhea ranei, kia mohio
koutou he roa te wahi i haeretia mai ai
e tatou.
H. Ropiha: E whakaae ana ahau kite
korero ate Pika. He menemana taku
kia ara ano te Pire a Taiaroa, kia tae
mai taua motini kia tatou i naianei me
ata whakahaere i runga ite marama
kaore e pai kia hinga noatu, i runga ite
mea o roto i taua motini.
Pika: Ko nga mea e pai ana kia
korerotia ano te pire a Taiaroa me kii
mae Ae, Paahitia ana.
A. Kume: Ko tatou kia kotahi i raro
ite Tiriti o Waitangi, me te 71 tona
ritenga he pononga nate Kuini, ko tenei
e tu mai ra tona kawanatanga kua
paahitia ana e nga whare e rua tona
Pire, I penei te kii, ko tenei te Pire hei
kawe kite Paremata mote Patai taku
kote Kawana hei haina, i Kumi ahau ite
he kaore ahau i kite.
H. Tomoana: Mate Kawana e haina
nga karati.
Tamahau: Mote Patai kaore ano ahau
i mohio awhea ra, mahia ai nga whenua
nei hei hainatanga mate kawanatanga.
He Patai e whia te roa ka riro mai te
mana whakawa whenua ia tatou ?
Taiaroa: Kia oti rano te homai ite
mana kia tatou.
Tamahau: He nui nga mahi ma tatou
ina tae kite wa e riro mai ai ia tatou te
mana He mea naku he mahue mai no nga
mana nunui, ahu rawa atu kite kawana-
tanga kua tureiti heoi te mahi ma tatou,
kote mahi tikanga hei arai atu i nga
Ture e toru e kiia nei kaputa i tenei tau,
Heoi ano te mea pai, kote tono ite mana
kaore i ko ake, ko tera anake e takoto
ana i roto i ta Heke, ko ta Taiaroa he
Ture mote whenua me era atu mea I pai
tonu ahau kite kiinga kia unuhia ta
Taiaroa. E mea atu ana ahau kote mea
pai kia tatou, koia tera hei pire ma tatou,
e tono atu ana ahau kia whakamanaia
te motini a Mangakahia kia korero tia
enei pire e rua nei apopo, me tu nga kia
motini e rua nei kite korero, kote mea e
kitea he pai ko tena ma tatou mehemea
ku tu] ono te homaitanga ite mana i roto
ite 71, kaore tuhi he hoatutanga kite
kawanatanga
Hira Paea: Katahi ano ahau ka
mohio ki ta tatou kotahitanga i roto i te
71 kia hoatu ano o tatou whenua mate
kawanatanga e haina mai, I patai a
Heke ko tewhea mana e hiahiatia ana e
koutou i kii ake etahi ko te mana.
motuhake, kaati i marama katoa ona
korero e whakaaro ana ahau kia haere
kota Heke.
A. Hume: Kaore e whakahe ana tenei
patai ite Pire a Heke ko ta tatou Pire
tera.
Taiaroa: I penei ahau i runga i nga
korero kua Paahitia te Pire a Heke, ua
reira i tangohia mai ui e au taku Pire, a
i pknei tetahi oku whakaaro, ko ta Heke
e penei una ano me taku na reira i mea
ai ahau kia unuhia taku motini. Kote
Tiriti e haru ia tatou, mote kupu tono a
tatou e kiia nei kia hainatia ete
kawanatanga a tatou mahi, ka haina te
kawanatanga rite tonu te kaha ote mana
ki to te kuini, kote kupu unu nei, he
rere oho noaiho ite mea he korero ke,
ka mea atu ano ahau ka waiho iho e au
ki te aroaro ote whare, ma koutou ano e
titiro.
B. Huru: Kia tau tenei korero ka, ki
utu ai ahau i taku kupu.
T. Whiua: He mea tono nga motini e
rua kia korerotia, kia mahia tahitia
raua.
Pika: E mea utu una ahau kei te
kawanatanga taua motini, mate kawana-
tanga e homai ate Takiwa e puare ai te
mahi.
Pirimia: Mote Wenerei ku homai aua
Pire e rua.
Pika: Ka panuitia utu nga korero ote
whare Ariki.
Taiaroa: K raruraru una ahau rau
taku korero i puta ia Huia, ko taua
korero he mea i mahue etahi. E mea
ana ahau kia homai he karaka o Huia
hei hopu i nga korero kia puta pai ai
nga korero, He mea pai kia panuitia
nga korero i mua ote tukunga kia
perehitia.
Pika: E tika ana nga korero otira
kaore ano e taea te hopu, e pai ana kia
panuitia nga korero i mua ote tukunga,
kua tae mai nga Ripoata o nga mahi o
tera whare kote whakaae otenei whare me
tuku atu kite komiti, kua whakahokia
mai kia mahia ano e tatou.
Tamahau: E mea atu ana ahau kia
whakahokia atu ano kia ratou.
Tunuiarangi: E tautoko ana ahau he
kupu rawaho pea kua tae atu kia ratou.
Pika: Ka ata waiho enei take ki waho
i naianei, kote motini tenei ku Panuitia
atu e au kia koutou, he mea atu kia
kowhiritia he komiti, hei whiriwhiri i
nga kupu o nga upoko ote kirihipi mete
hainatanga o mua atu ko nga tangata
mo taua komiti ko,
M. Tawhai
Keepa
Tamahau
Kaitaia
Tunuiarangi
Kume
Wi Pere me
Mangakahia
Ko nga mea e pai ana kia haere he
komiti me karanga mai Ae. Pahitia
ana.
TUREI, 10 A. M.
Pika: Kua oti te komiti whiriwhiri
mo nga upoko o nga kirihipi, kia mutu
te whakatikatika i nga upoko ote kirihipi
ka haere ai taua komiti, e mea atu ana
ahau kia oti pai ia tatou a tatou mahi.
Tamahau: E mea atu ana ahau kia tere
te mahi i tenei motini, kia whakaarotia
kia haere etahi u nga tangata o tenei hui
kite kauhanganui mate Pika e whakaae
mai kia Panuitia ka pai, mo taku motini
mote upoko o nga kirihipi, i au e tu nei
i roto i tenei whare e mohio ana ahau e
kawa ana aku korero ki nga Tangata, e
whai mana ana ahau ki taku korero, ite
mea he mea pooti mai ahau nate 500, e
korero tenei na toku iwi kia tae mai kite
whakapuaki ia ratou kupu kia mohio
mai koutou, e hum ana ahau i nga mea
e mohiotia ana e toku ngakau e tika ana
mehemea ko ahau anake kei taku katahi
ka ahua kore mai ahau, otira e mea atu
una ahau ko nga kupu whakahe moku i
roto i etahi o nga mema me peehi iho ki
raro ko nga pukapuka i tonoa kia
whakamana e ahau kote upoko ote Haina
Tuatahi, ka nui nga mea e haina
mehemea koiara nga upoko ko to te
tuatahi, to muri kua kore etahi, nate
upoko kote kotahitanga anake ote
Tangata ite haina tuatahi, i tene: e titiro
ana ahau mote 10 tau ko nga kupu e mea
nei ahau kia unuhia kote " Mana " mote
Tangata mete Whenua, ka kawea kia
rehitatia aua kirihipi i tena kua riro ite
Roia, ko nga mea e kii ana kiu riro tonu
aua kupu e kore enei kupu ka kore te
mana e riro mai, ko aua kupu e kiia ana
hei pupuri i nga whenua, kua hoko kua
aha etahi o nga Tangata, i haina kite
kirihipi, kaore he aha te mana ote whenua
(A. Kume kote whenua ano) ka mahue
atu te whenua kote mana ka riro mai ite
kawanatanga (He aha tera kupu " me era
atu mea" Kume ko nga mana o ngu
Tangata. ) E kore e taea e tatou te mau
mai ano i nga whenua kua rehitatia ra
ki raro ia tatou, ka noho tonu ranei te
kawanatanga nei tae noa mai te kupu
whakakore ate kuini ('Tangata, Ae) ka
hinga tenei kawanatanga ko te whea he
ingoa mo tatou (Tangata, kaore e hinga
ite mea kei roto ite Tiriti o Waitangi)
kaore ranei ranei e tae te kirihipi kia
rehitatia (Tangata kaore. ) Ka pewhea
te kupu e kii nei kia mana ai te haere
atu kite kooti, (Mangakahia ka mahia i
runga ite tika ara kia rua kai titiro mana
ano e tuhi tona ingoa) kaore rawa e kupu
kaua e hoko, kaati mehemea kei te
pirangi tatou kia haina etahi, me waiho
nga kupu ki waho kia ata, mahi rawa
tatou ko te kupu i oti koia tena.
H. Tomoana: Ka te kau ra e korero
ana Tamahau kia unuhia taua kupu ote
kiripihi ki waho, he rite tonu ona korero,
kaore ano i rereke, kaore e mate nga
tangata i taua upoko, kua tae noa atu
taku kupu kite kawana kia kaua e haina
i te Ture kia tangohia 5, 000, 000 eka. me
whakakore, e mea atu ana ahau kia ata
waiho tona korero mo tera tan, kaore au
e whakaae kia whakamanaia nga haina
tuatahi, ka tirohia he pepa era he kiri-
hipi enei ka rere ke nga whakaaro, tetahi
nga mea kua haina ite kirihipi, kua
haina ano ki taua pepa, na reira ka
tautoko tonu ahau ite upoko.
B. Aperahama: Ka taea e te kawana-
tanga te mahi i tana e pai ai ki te
whenua ite mea kaore he kupu arai.
Mangakahia: I nga mea i paahitia ete
Paremata kei raro iho i tena.
Porokoru: E tautoko tonu ana ahau
ite kirihipi katoa.
Pika: Me haere te komiti hei whiri
whiri i nga upoko o nga kirihipi, kote
Ripoata ate komiti mote mahi o
Wairarapa kua oti.
Kawatupu: Me hoatu tonu te rarangi
ki roto.
Pika: Ko nga mea e whakaae ana me
i kii mai Ae Paahitia ana.
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
7 P. M.
Pika: He motini kia ahua tia nga
mema na Timoti Whiua mo apopo ka
korero, kua tae mai te Pitihana, he kuru
i tenei mahi kia mate, no Waitaki, he
whakaatu mai kaore nga hapu o reira e
uru mai kite kotahitanga, 19 nga tangata
na ratou i haina. Ka Panuitia atu te
motini a Tamahau kia tukua he tangata
mo tenei Hui kite kauhanganui, ma
Tama whakamarama tona motini.
Ko ta tatou korero kia
kotahi nga tangata, na reira ka mea au
kia tukua atu etahi Tangata kite
kauhanganui, I tu a Heke kite whaka-
marama, i nga pukapuka maha, e pu
katoa ana aua kupu kite haere a
Tawhiao ki Ingarangi, na reira ahau i
mea ai me haere aua tangata Taitoko,
Tomoana, Aperahama, Heke, Taiaroa,
Kapa, Wi Pere, hei whakaatu atu ma
tatou ia tatou mahi kite kauhanganui.
R. Wharerau: Mote ingoa o Heke kiu
puta mai te mana o tenei tikanga ka
tika ai kia haere. I taku taenga kia
Tawhiao, ka kiia mai kia hoki matou,
kia tae mai te iwi kite kauhanganui ka
haina ai. He ara ke tana. Kote
Whiti kei roto aia i tenei kiu puta tu
tatou kotahi, ka tika kia kawea atu kia
raua.
Tomoana: Mo toku ingoa, kaore e
marama ki te haere ite mauranga atu i
nga Pire kaore tahi he mana kaore e
kitea iho e ahau te haere, kote Paremata
ke te mea hei haeretanga ma tatou, kiu
mana rano a tatou tikanga, katahi ka
tika kia haere atu tatou, kaore rawa au
e pai kia haere enei Tangata, ko etahi
atu Tangata o waho, ma tenei whare e
whakamana ka pai.
R. Aperahama: Kei te Whare tonu te
Tikanga moku kia haere kia kore ranei,
He whakaaro pai tenei, kote mea e tino
mahia ana e tenei whare, kote kotahi-
tanga, ko tenei ano e tirohia mai ana ete
kiingi, ko te mea tino nui kei a tatou
kote ngawari, kaati ma tenei mahi e ora
ai tatou, e kore ahau e tautoko i ngu
korero a Tomoana, engari mo Heke kia
noho kaua nga Rangatira.
Paraone: E tautoko ana ahau ite
motini, tera pea etahi kupu whakanga-
wari, kei reira mo nga Pire nei, Te kupu
mote Whiti e mea ana ia kia tere te
mahi, ka hui katoa nga iwi ote Whiti. K
penei kia oti te kotahitanga ka haere ai,
e inoi atu ana ahau kia tukua kia haere
enei Tangata.
H. K. Taiaroa: Ka nui taku pouri mo
taku ingoa, kaore e taea e au te haere,
He patu waea tonu tona mahi ki au, kia
tiakina ia e au, taku pouri kaore au e
mohio kite mea ma tatou i oti, ko tetahi
kua tata te Paremata, mehemea kua oti
tetahi take ma tatou, kua kii ahau me
haere, kaati mehemea kaore aku raruraru,
ko ahau anake e haere.
Kiriwehi: Kia oti katoa nga Pire nei
katahi ano ka tika kia haere, ko tetahi
kia oti ano te kirihipi, kaore aku mataku
mote Whiti me Tawhiao, kei te kotahi
ratou, engari o waho, kaore ahau e pai
kite kupu a R. Aperahama.
Porokoru: E tautoko ana ahau kia oti
nga mahi e mahia nei, ka tika kia haere
tatou kite kauhanganui, engari e pai ana
nga kupu ote motini.
A. Kume: E ahua pai ana te motini,
e tino pai ana nga ingoa, otira kia
pahitia mai a tatou tikanga, ka tika, ai
kia whai maunga atu ai ma tatou, ko
tatou kia mohio tatou kite tika, ka haere
atu ai.
J. Taiaroa: Ka tino tautoko ahau i
tenei korero mehemea ka waiho mo tera
tau.
H. Paea: Kua kiia kia mahia to tatou
kotahitanga kia oti i muri i tenei hui.
na reira ahau i tautoko ai ite motini kia
ngawari ai te mahi o nga kirihipi, he
mea pai kia haere a Taiaroa raua ko H.
Ropiha he hoa raua no Tawhiao.
Pirimia: E tautoko ana ahau ite
motini. He mea nui rawa tenei, kaore,
ite marama i au te kupu, e kii nei he
aha hei pikaunga ma tatou, e mohio ana
tatou ko ta tatou mahi he tono ite mana
mahi Ture kia homai kia tatou koia ano
te Pikaunga ma tatou, he aha te pai o
ta tatou haere mehemea ka pahitia a
tatou tikanga, ko tenei te tikanga tika,
me haere i naianei, kana hei whakakore
nga mema nei, I haere ano oku tuakana
kite tono ite mana, kote kingi tanga ki a
homai kaore i homai, puta ana te kupu he
matenga ke koe, he matenga ke ahau,
tika tonu tena, E tika ana tenei korero
kia haere tatou kite whakakotahitanga,
mehemea kite uia mai kia tatou mehemea
kua kotahi a Tawhiao, kua kii atu tatou
Ae, kua kiia he teka tatou, pena ano
hoki mote Whiti na reira ka tika kia
haere tatou kite whakarata, otira mate
whare e kii kia haere, kia kore hoki ka
pai, engari kia kiia kia kore e haere kia
oti rano te Pire, kaore e tika, ka penei
ake hoki ahau, kia oti hoki te kirihipi,
me haere nga tangata nei ahakoa kore e
oti.
H. Tawake: Me ata mahi ia tatou kia
mau ka haere ai kia Tawhiao, mehemea
i mohio au kei te hapai te kawanatanga
i tenei motini kua kore au e korero
mo tenei mea.
Pika: Mo tenei motini ka nukuhia
mote takiwa e whakataua ai te £200, hei
awhina i nga kai mau ite kirihipi kia oti
rano. Mo te Pire moni a Ngapuhi me
ta Tai Hawauru e korero i naianei.
Tamahau: Kia hopu rawa tatou ite
moni ka tika ai kia mahia enei Pire,
mehemea he moni ate Tai Hauauru, me
waiho atu mo tera tau, ka umu mai ui
kia Tatou, katahi hoki ka mau mai ite
Pire nei, kia mahi tatou. E mea atu ana
ahau kia unuhia tenei Pire ki waho, me
patu enei Pire mo tera tau.
Mangakahia: Me Kume e Tautoko
ana.
Wiki Te Pirihi: E whakaae ana kia
unuhia atu taku motini (Ngapuhi).
Te Aweawe: Ma wai e kohi he moni i
tenei tau.
Tamahau: Kua puta ano i roto ite
pukapuka o tera tau.
Te Aweawe: Me ata titiro mehemea e
marama te Turaki ku pai.
Pika: E pai ana te Pire ate Tai
kauauru, e ngawari ana, e. kore
rawa e taea ete kawanatanga te
tono moni atu kia koutou engari
ma to koutou ngakau te whakaaro
Na runga i taku mohio kaore e
puta mai nga moni, na reira i
tukua ai e au te kupu ate kawana-
tanga kia kohia he moni.
Taiaroa: He mea pai kia tu
mai te kai motini, kite whaka-
marama i tona mahara ra o tana
motini.
Rangihenea: Ite mea kua
unuhia ta Ngapuhi ka unuhia
mai ano tate Tai Hauauru i runga
ite pai.
Marumaru: E Tautoko ana
ahau kia unuhia Te Pire, ote Ta
hauauru, kua mohio ahau kua
kore e oti nga mahi o tenei tau.
T. Whiua: Ki te tangi mai o te
reo ote mema ote Tai hauauru, u
penei ana kua kore te mana kohi
moni ite unuhanga atu ki waho,
kaore ahau e pai kia unuhia motu
Taite ra ka hoatu ai te kupu, mo
taua korero.
Kiriwihi: Me Amorangi e
tautoko ana kia unuhia ki waho
te Pire.
Porokoru: Mote kohi moni ko
etahi o nga iwi i kohi ko etahi
kaore, kote mea e uia atu ana e
ahau, kote kawanatanga e hia tau
e whiua ana ahau, kia hoatu ai
taku mote 5 tau mote whia ranei.
H. Ropiha: Ko ta ratou motini
kote mea ano i tuhia ra te Ripoata
anake i whakarereke, ka tino
uaua rawa ki au, mehemea ka
unuhia tena motini, he mea pai
rawa ki au kia whakaaetia mai
taua Pire.
H. Tomoana: Mote Patai kiu
whia tau e whiua ana tatou, kiu
oti rano ta tatou mahi.
Tunuiarangi: Kaore ano ahau
i mohio kua unuhia nga Pire nei,
ki taku mahara kua Paahitia to
te Tai Hauauru, He whaka oho
oho te korero a te mema o
Wairarapa i enei motini, ka noho
tonu tetahi manu tutetute ai iu
tatou tikanga, E tika ana te
unuhanga, te Pire ite taumaha o
nga kupu.
WENEREI 10TH, 10 A. M.
Pika: Kua tae mai nga waea a
Timi Kara kii mai, ka tae mai ia
ate Ta te Ta pua kaore e tae mai
he raruraru, me tuku mai ngu
motini a Kaitaia, Paraone,
Paerata, Tomoana me Manga-
kahia.
Tamahau: Kaore ite marama
au te kupu mo to matou pooti, e
mea atu ana ahau kia ata korero
tia tenei mea.
Pika: E tika una ano taua
korero tera note kai whakahaere
ite Pooti i whakaroa mai nga
pukapuka pooti, I whakaaturia
mai ano e Huia kua pootitia a
Tamahau, Tunuiarangi mete
Whatahoro.
Tamahau: He aha i puta atu
ai i roto ia Huia.
Mangakahia: He mea korero
mai nate Whatakorari kaore ano
kia tae mai nga pukapuka o ratou
pooti tanga.
Taiaroa: E tika ana kia korero
mai a Tamahau moto ratou pooti
E mea ana te Pitihana a Manga-
kahia kia uru aua mea ki roto i
te pukapuka o te hui, E tika ana
ta Tamahau e mea nei kia tika te
takoto o to ratou pooti i roto i te
|
|
5 5 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
pukapuka o te hui, E motini atu
ana ahau kia uru atu te pukapuka
pooti, ara kia takoto tika, ka
motini a waha atu ahau kia whai
mana te kawanatanga ki te
whakatikatika i te rarangi ingoa
o nga mema i pootitia tikatia mai,
menga mema kaore i tika, pera
me te motini o Mangakahia.
Pika: Konga mea e whakaae
ana ki tenei motini me ki mai ae.
Paahitia aua e te pooti a waha.
Kua tae mai te motini a
Paraone he ki mai ka haere nga
katorika apopo, i te mea ko tera
ra he ra kahenga no te karaiti, a
kaati ka nukuhia tenei korero mo
te 7 p. m. ko te pire o te
Taihauauru e korero i naianei.
Me tu mai a H Te Aweawe ki te
korero mo tenei pire.
Tamahau: Me tuku mai e koe
taku motini i te tuatahi i te mea
naku to te tuatahi.
Pika: I korero ahau kia puta
nga korero mo te kirihipi i te
tuatahi. ka korero ai mo ta
Tamahau.
H. Te Aweawe: I runga i te
moa kei raruraru te whare a i te
tonanga o Tamahau kia unuhia i
runga i te kore moni, na reira i
tangohia mai ai e matou, kaati i
te mea kua kiia mai nei e te
kawanatanga kia mahia ano, ka
penei atu ahau, ki te pai te mahi
ka waiho atu e ahau, ka kore e
pai ka tangohia wai ano.
H. Tomoana: E mea atu ana
ahau kia unuhia e te Pirimia
tona kupu i puta i te ponei, ara
whakahihi.
Pika: Ka taea noatia atu te
unu, te tikanga o te motini a
Tamahau me te me enana a H.
Tomoana ma te kawanatanga e
whakahaere.
Tamahau: Heoi ano te mea i
hiahia ai ahau kia haere etahi
tangata hei whakarite i te tono,
kaore i te mau atu i a tatou
korero, E tika ana me haere a
Heke, ki te whaka puaki i ona
kupu kia Tawhiao, ma tenei pea
ka whakaae mai ia ki te whaka-
kore i te ture whenua, E whakaae
ana ahau kia riro ma te kawana-
tanga e whiriwhiri nga tangata
hei haere.
Ngawhau: E pouri ana ahau
mo te purutanga ote Taihauauru.
a mo te tukunga, atu o ta Ngapuhi
kia takoto noa.
R. Huru: Kaore ahau e pai kia
tu ta te Taihauauru mo te motu
katoa, ka hoatu ano ta Ngapuhi a
enei ra e tu mai nei.
Timoti Whiua: Ko te take i
puriatia ai ta te Taihauauru he
pai, he ova e puta mai i roto ki te
kawanatanga i enei ra e tu mai
nei, a ko to Ngapihi kaore tahi he
ora e puta mai, kei te haere tonu
ta ratou i to te ture, ara kua
nukuhia mo tera tau ra aru
mehemea ka whakaae tia e te
whare. E whakaae ana to te tai
hauauru ki te aroha ki te kawana-
tanga mehemea ho tika te tono.
ko to Ngapuhi e kore rawa e puta
mai he aroha ki te kawanatanga
mote ki na te kawanatanga i
unu ki waho e mea atu ana ahau,
e hara i te kawanatanga • unu,
engari na te whare.
Paraone: Ko Topia Turoa he
kingi note kamupene o Wanganui,
kua kite mai a Topia kua mohio
mai ia ki taua kupu.
Makoare: Me tuku kia hoki
rawa ia mena ki tona takiwa ka
kohi mai ai.
A. Kume: E tautoko ana ahau
i te pire a Te Taihauauru.
Pirimia Kaore ano he whakaatu mai
kua kohi o mea iwi, e ahei ai te kawana-
tanga ki te tuku Ripoata, ko te kupu u
te kawanatanga, e hiahia ana ratou ki te
moni £682 pauna.
Pika: Ka nuku kia te whare mo te 2
p. m.
2 P. M.
Pika: Ka noke hia te korero mo te
kohi mone mo te 7 p. m.
Konga pire a Taiaroa rua ko Heke mo
akua nei ka korero ai.
Ko ta Taiaroa kua tae tuatahi mai: a e
kore e rangona nga korero mehemea ka
korero tahitia aua pire, kua whaka aetia
taua pire e te whare, rae tu u Taiaroa
ki te korero. H wai ranei mo tenei pire,
kei te kawanatanga e takoto ana i
naianei.
Paerata: Ka unuhia, mai e ahau taku
motini mo te po, kia watea ai te takiwa
mo ta Taiaroa.
Taiaroa: Kaore ano hia oti te korero
nei " Ma wai e haina, " na reira ahau ka
mea kia nukuhia atu mo apopo, i te ata
ka homai ai taku pire, kia oti te kupu
ma te kuini, ma tona kawana ranei e
haina, me noho te komiti i kowhiria hei
whiriwhiri i taku pire apopo.
Pika: I te mea kua ki a Taiaroa mo
apopo tana, kaati ko ta Heke e korero i
naianei.
R. Wharerau: E motini a waha atu
ana ahau kia korerotia te pire a Heke.
Pirimia: Kua motinitia kia
whakahaeretia taua pire.
Pika: Konga mea e pai ana kia
korerotia me ki mai Ae. Paahitia ana.
Taiaroa: Me ta rawa ka pai ahau, me
tona ingoa ano ki ru. ga, kia marama ai
hoki ahau ki te titiro iho, a kia marama
ai taku whai korero mo runga i tenei
take.
Tamahau: He poto noa nga kupu o te
pire nei, kaati i te mea kei te
kawanatanga, ma ana e whakautu tenei
korero.
Pirimia: Mo te tono kia perehitia, mo
apopo ka whakahoki ai te kupu a te
mema a Taiaroa,
H. Tomoana: Kaua e neke te whare
monga take iti.
Hone Heke: E mea atu ana ahau kiu
ngawari te mahi, kaua e whakakakeketia
te tono kia perehitia kaore aku mataku
mai ki te pupuri mai i tenei pire. B
whakaae ana ahau kia tere te perehi. E
whakaae anu ahau ki te korero a H.
Tomoana e ki nei kia kaua e neke te
whare mo nga take iti. E whakaae atu
ana ahau ki te kupu kia mau taku ingoa
i runga i te pire.
Taiaroa: Ka tangoha mai e ahau taku
kupu kia mau tona ingoa ki runga i
tona pire.
Heke: K whakapai ana ahau ki te
kupu a te Honore mema o te
Waipounamu.
Pika: Konga mea e pai ana kia
perehitia me ki mai Ae.
Tautohengia ana e N. Haari me
Tamahau.
N. Haari: E whakaroa noa iho tenei
mahi, mo apopo ka perehi ai me haere
te korero i naianei.
Tamahau: E tautoko ana ahau i
tenei korero.
Pika: Konga mea e pai ana kia
perehitia me ki mai Ae.
Paahitia ana kia perehitia.
TAITE, 11TH MEI, 1893.
7 P. M.
Pika: Kua ata titiro ahau ite ara e
tere ai a tatou mahi, kua oti nga pire e
rua nei ta Taiaroa me ta Heke otira
mate kawanatanga te kupu kia tatou,
kei te komiti te tikanga, mote homai ite
Pire a Taiaroa, me ta Heke. Mo ta Wi
Pere e marama ana i au te korero mo
taua Pire.
T. Whiua: Mote ota pepa ate
kawanatanga e mea atu ana ahau, kia
paahitia ite mea kua oti te Paahi e nga
mema o tera whare, i tenei ra i roto i ta
ratou korero.
Mangakahia: I runga ite korero ate
kawanatanga e whakamoemiti ana ahau
ki tona korero, otira e mea atu ana ahau
kia oti rawa ki roto ite pukapuka o tenei
whare ka tika ai kia paahitia.
Pirimia: Mote kupu a Mangakahia,
ite mea kua paahitia e tera whare tenei
korero, he mea tenei hei tirohanga ma
tenei whare, te whakaae ite paahitanga
otenei tikanga, otira kua paahitia e tera
whare kaati e tika ana kia mahia te ota
pepa ate kawanatanga.
Mangakahia: Me takoto pai rawa nga
korero ote whakaaetanga o nga
Rangatira katahi ka marama te paahi e
tenei whare i tenei putake korero.
Tunuiarangi: Me ata waiho atu te
korero ate Runanga Rangatira ia ratou
ano, kei roto ia ratou ano te komiti hei
whakatakoto i nga korero mo ta ratou
whakaaetanga, hei reira ka whai kupu
ai tatou ki tenei korero.
Mangakahia,: I runga i nga kupu
whakamarama katahi ahau ka mea e
tino tika ana kia unuhia atu te ota popa
ate kawanatanga, te ota pepa nama 2,
ite mea kua oti nga kupu i roto i taua
rarangi.
Pika: Me kowhiri he komiti hei
whiriwhiri, i etahi tikanga.
T. Whiua: Kaore he take kia
kowhiria he komiti.
Pirimia: Kaore a tatou tino kupu mo
tenei take ite mea he whakaaro Rangatira
no ratou i mahia ai tenei kohi, heoi ano
ta ratou i mahi ai kote oti ota ratou hoki
kua whakaaetia nei e ratou te moni.
Pika: E tika ana te korero e korero tia
mai nei ete Pirimia, e unu atu ana ahau i
taku kupu tautoko ita Mangakahia me
unu hoki tana korero kaua rawa tatou
katoa e uaua, heoi ka mahia tenei ota pepa
ka panuitia atu kia koutou nga korero ote
ota pepa, me paahi katoa kaua e takitahi
tia nga rarangi.
H. Tomoana: Kaua hei whai haere
atu tatou i tenei korero, me waiho atu
|
|
6 6 |
▲back to top |
mate Runanga Rangatira e ata mahi,
heoi ta tatou whai atu ko ta ratou
Ripoata kia takoto pai ai i roto i nga
pukapuka.
Mangakahia: E mea atu ana ahau
kia takoto pai nga korero ki roto ki nga
pukapuka katika unuhia e ahau taku
kupu ki waho.
H. Tomoana: E menemana atu ana
ahau kia noho komiti te Runanga
Rangatira nei, kite tirotiro ite ota Pepa.
Kiriwehi: E marama ana te kupu ate
Pirimia e kii nei. kia ata marama te
takoto ote kohi ate Runanga Rangatira.
. Pirimia: Ko te £50 monga tuku
motini kite whare, kote £200 hei ora
mote hunga kawe atu, i nga motini ki
tera Paremata.
A. Kume: Kaore e tika kia korero
atu tatou mo tenei take, ite mea he
aroha no nga rangatira i whakatakatoria
ai tenei korero. E kore e ora te karaka
i tenei moni.
Tamahau: E Tautoko ana ahau i
tenei korero, kote £52, me whakamarama
mai, mote tau kotahi, pehea ranei e
menemana atu ana ahau, mote tau
kotahi anake.
R. Aperahama: E tautoko ana ahau
ita A. Kume mote karaka, kei hea hoki
he ora mo ratou ko ana tamariki.
Tamahau: He iti rawa tenei moni
mote karaka mehemea maku e titiro ka
hoatu e au £240 ite tau, otira notemea
kua kiia nei kei te kotahitanga tonu
tatou e mahi ana, na reira i meatia ia
kia £52 pauna koi nei taku e pai ai.
Mangakahia: He mea tika kia
korerotia te moni e £682, ka pau etahi,
he mea tika kia pata he whakaatu
monga mea e pau a tera tau, e tino
tautoko ana ahau ite kupu ate mema o
Taupo mete mema o Wairarapa.
Pirimia: Kia mohio mai koutou e
e mahi ana tatou i tetahi mahi e ora ai
tatou kati kote karaka e kore rawa e tae
mai ki konei mehemea ka kore he moni
mona.
Pika: Ko tenei karaka nate Pika, me
te Pirihimana, kote mea i roto i te ota
Pepa nate kawanatanga, taku mahara e
kore rawa e riro mai he karaka mote
moni £1 ite wiki, heoi ka panuitia atu te
ota pepa ate kawanatanga, ka tukua atu
ano kia Paahitia ete whare. Ka
panuitia engari kaore ano i Hiiri tia, ko
nga me e whakaae ana me Ae riro ana
ite ae, kaore he No.
Tamahau: Ite mea kua unuhia e
Mangakahia tona kupu he mea tika kia
waihongia ano tona kupu i naianei, ite
takiwa kua paahitia nei te ota pepa, ara
kia hoatu he kupu whakamarama mote
paahitanga a tenei Runanga.
Pika: Ka panuitia. atu te Pire a Wi
Pere panuitanga tuatahi. He Ture ami
ite. Hoko, riihi, mokete o nga whenua
Maori o Niu Tireni, me nga motu e tata
ana ki Niu Tireni, paahitia ana te korero
tuatahi ete whare i runga ite pooti a
waha.
H. Paerata: Ma te mema ano nana, e
whakamarama.
Wi Pere: E marama ana koutou i
hangaia tenei mote Pire a Taiaroa, a
Heke, hei tirotiro noa ma koutou
mehemea e pai ara e pewhea ranei, ka
tukua atu e au mate kawanatanga e
whakahaere, tenei Pire taku tino mohio
kia 1, 000, 000 e pau, katahi ano ka mans
te Pire a Heke, ko taku Pire i tera tau
mehemea i oti, kua riro mai te mana,
kaore tatou e riihi, ara ite Ture mahi
Paamu, I whakapai mai ate Paranihi.
ki ta maua kupu ko H. Tomoana,
mehemea ka kii tatou kia katia te hoko,
kite pakeha taihoa kua mohio te pakeha,
a kua katia te hoko mai ki nga maori.
Pika: Kia kotahi tonu tunga mai
mote tangata ki te korero, hei te 3 p. m.
katahi ka hoatu ma te komiti e
whiriwhiri.
H. Tomoana: E tautoko ana ahau
kia waiho kia tae mai nga pire.
Tamahau: E tautoko ana ahau i ta H.
Tomoana.
Pika: Ka nukuhia te korero mo apopo
10 a. m.
PARAIRE MEI 12TH, 1893.
10 A. M.
Pika: Tenei kua tae mai a Timi
Kara, ka nukuhia te korero mo te 7 p. m.,
kia waiho tenei taima. ma Timi, hei
korero tanga mana kia tatou a ma tatou
hoki kia ia.
Pika: Ko te pire a Taiaroa hei
mahinga, ko etahi o nga kupu kaore i
mau ki roto i tenei pukapuka i te
perehi, kua hoata e te komiti nga kupu
i mahue, a kaa haina te Taimana, kapa
i taua pukapuka whakatikatika ka
whakahokia ano tenei pire kia perehitia
i te mea e ahua he ana, kaore i uru etahi
o nga kupu, mehemea he kupu ano a
Taiaroa me koreto ia.
Taiaroa: He kupu iti nei aku, ko te
ritenga o tenei pire, konga mea terei i
mahia e matou ko taku komiti, I kiia
kia riro ma te Roia e mahi ki mai ana te
roia ma nga maori ano e mahi, konga
ture kia tika, kia marama, ko te 71
kaore i te tino hangai ki runga i a tatou
whakaaro, engari me mahi tetahi mea
hei tautoko i taua ture, kei te haere
tonu atu tenei i runga i te whakaaro
maori.
He mea nui rawa tenei te mahi ture, a
i runga i taku titiro kia tere te mahi,
mea ana ahau kia homai ano i naianei
tonu, E mea atu aua ahau kia paahitia
i naianei, hei te korerotanga tuarua
katahi tatou kawhai korero ai i nga take
e kitea ana kia whakatikaia, te kupu i
hainatia ra e nga tangata e 21900 e
tautoko ana ano i enei kupu e mahia nei
e tatou.
Ki te mana tenei, kua taea e tatou te
hanga komiti hei whakahaere i o tatou
whenua, kei te komiti te mana, engari,
kei te haere atu te mana i raro i te
kotahitanga, kua mana tonu atu taua
whakataunga a te komiti, a kua tukua kia
haina te kawana a wai ranei ki taua
whakataunga, Otira ma koutou e tirotiro
te mea pai mo tenei pire, kaore aku
kupu whaka kino mo te mema e homai
ana i te kupu tika, Heoi te mea nui i
ahau, kia oti tetahi mea ma tatou i inuti
mai o te tunga o te Paremata.
E tuku atu ana ahau kia koe mo te
korerotanga tuatahi, Mo te korerotanga
tuarua ka whai korero ai te Whare.
Pika: Mo tera panuitanga ka korero
ai nga mema mo tenei pire. Mo te
Turei ka rautu tenei korero ki taku
mahara, konga mea e pai ana kia
paahitia tenei pire i te korerotanga
tuatahi me ki mai Ae, Paahitia ana.
I runga i te kore korero ma tatou, ka
hoatu e ahau taku motini i runga i taku
memanga, koia tenei ko te mahi ma taua
komiti. He awhina i te kawanatanga.
Konga tangata mo taua komiti koia
enei, e wha mo tenei whare e toru mo
to Runga. Konga mema o tenei ko
Tamahau, H. Tomoana, H. Te Awe, Te
Atahikoia, ko to ratou mana mo tenei
tau tae atu ki te tunga o nga mema hou
mo tera Hui.
Mehemea * ahei te homai kupu mu
tenei motini, pai noa atu.
J. Taiaroa: Mehemea te motini e mea
ana kia uru atu hei minita, e mea atu
ana ahau e tango ana ia i te mana o te
kawanatanga.
Ki ahau me penei tenei motini—"I
runga i te taimaha o nga mahi a tenei
kawanatanga He mea tika kia whai ena
na te kawanatanga ki te karanga i etahi
tangata hei awhina i a ratou. "
B. Wharerau: E tautoko ana ahau
i ta J. Taiaroa, a e ui ana ano hoki ahau
mehemea, e pewhea ana te komiti i
whiriwhiria e te kawanatanga i roto i
enei ra kua mahue ake nei.
H. Tomoana: E tika ana te motini a
te minita, mehemea e kaha ana tenei
motini, e tika ana kia unuhia te motini
a te Pika, me tooku ingoa, Ma te whare e
titiro ka tika kia uru taku ingoa ka pai
ka kore pai tonu.
Pika: E mea ana te motini mo tenei
wa anake.
Kiriwehi: E tautoko ana ahau i ta
nga minita e rua nei me ta H. Tomoana.
R. Aperahama: E tautoko ana ahau i
ta te kawanatanga, kua oti noa atu te
whitu mema mo te komiti.
H. Te Awe Awe: Mo tooku ingoa, e
mea atu ana ahau mo Manahi Paewai mo
tooku ingoa.
Pika: Ka hoatu e ahau roa te
kawanatanga te tikanga mo te tirotiro
komiti mo ratou.
Tamahau: Mo tooku ingoa, e mea ana
ahau ko te Rangiheuea mo tooku ingoa,
E pai ana ahau ki tenei korero na. kin
nukuhia te kawanatanga ki te tekau ma
toru.
Pika: Kua mutu tenei korero. He
korero ke tenei i naianei, kei te pouri
ahau i au e noho atu nei, me paahi tonu
e koutou tenei mea. Kua roa rawa tenei
takiwa e noho ana ahau i runga i tenei
turu, kaati kaore e tika kia noho tonu
ahau, E mea atu ana ahau kua tata te
mutu o ta tatou hui, me tu ano he
tangata hei whakamana i a tatou mahi,
na reira ahau ka motini atu kia koutou
katoa. He mea tika kia whakamanaia
te Tiiti a H. Tomoana, whakamana i a
ia hei Tumuaki haina i nga mahi i
mahia e tatou.
H. K. Taiaroa: E tautoko ana ahau i
tenei motini.
Pene Taui: Kaore e whakaae ki tena
Tiiti I puta ano te kupu a te Pika he
puhaehae, kaore ahau i te puhaehae.
Pika: Kua haina te Whare Ariki i
tenei pukapuka.
Tamahau: Kua takahia tatou e tera
whare ite mea kaore ano kia hoatu kia
hainatia e ratou. Ko tatou he mea pooti
mai na nga iwi, ko ratou he mea whiri-
whiri noa iho, He tino takahi ta tera
Whare i a tatou.
Mehemea ka penei tonu tera whare,
ka tino ki ahau me pooti mai he mema
mo tera whare.
Kaore ano kia kitea e ahau te ara e
ahaina ai ahau. Heoi ano te mea nui he
piki no te Tumuaki ki tona nohoanga,
hei whakamana i a tatou tikanga.
Mangakahia: Kaore rawa ahau i te
mohio he pena tetahi korero kei konei e
korerotia ana i mua atu i au i tu nei. No
naianei katahi ano ahau ka rongo atu.
Ko tooku tunga no etahi atu tangata,
kaati kaore ahau e marama ki tenei mea,
a kaore hoki ahau e marama te haina.
N. Haari: Ko ahau te apitihana o
tenei korero i te korerotanga tuatahi. E
|
|
7 7 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
kore ahau e whakaae kia hainatia tenei
tiiti. E tautoko ana ahau i ta
Tamahau.
H. K. Taiaroa: Ka whakama ano
tatou i tenei korero, i te mea na tatou
ano i tuku atu ki tera whare.
Na te raruraru i mahia ai tenei Tiiti.
Kaati e mea atu ana ahau, me haina
tatou. Ko tenei tiiti he whakamana i *
ia ki te haina i a tatou mahi mo te tau
kotahi.
Pene Taui: Ko taku tunga mutunga
iho tenei, kaore ahau e haina.
B. Wharerau: Na te tauhou o tenei
mea auhou ai ahau.
O te timatanga mai o tenei
mea tae mai ki naianei kaore ano he
maramatanga i puta mai ki au mo te
haina i tenei titi. E mohio ana ahau e
haru i te mema o te Waipatu tenei
raruraru.
Reweti: Kaore ano ahau kia tae mai
ka mahia tenei tiiti, engari kua rongo
ahau i paahitia e tenei whare, kaati kua
mana tenei tumuaki ki te hoki, engari
ko ahau kaore e haina.
A. Kipa: Kei runga ahau i te pooti
kore e haina i tenei Tiiti.
Ruka Huru: Kaore ahau e haina.
H. Te Aweawe: E tautoko ana ahau
kin hainatia, e kore rawa ahau e wehi.
H. Nainia: E tautoko ana ahau kia
haina tia i naianei.
Tamahau: E hia nga mema i haina i
mua o te tukunga atu ki tera whare ?
Kaore he mea i haina, engari he mea
paahi noa atu.
Kua mana, tonu tenei tiiti, i te mea
kua haina mai o tera whare, kua mutu
te korero mo tenei mea. lie ritenga
ngawari noa iho tenei kia haina koutou
otira kua mutu tenei korero.
Pika: Kua mutu ahau ki tenei tunga,
kua noho ano ko ti. Tomoana apopo i te
10 a. m.
HATAREI, MEI 13TH, 1893.
10 A. M.
Ka • hoki ano a Henare Tomoana ki
tana nohoanga tumuaki.
H. Tomoana (Pika) I runga i te mea
kaore ano ahau i mohio ki nga mahi hei
mahinga, a kaore hoki te Pika ta whito i
konei ka mea atu ahau me nuku te whare
mo te Mane 15th, 1893.
M. Te Atahikoia: E tautoko aha
ahau.
Tukua ana ki te whare, a paahitia ana
kia puare tenei ra mo te Tangata
Whenua.
MANE, MEI 10TH, 1893.
10 A. M.
Pika (H. Tomoana, ): Kote te pire a
Taiaroa kei te aroaro o te whare i naianei.
Tenei ku panuitia a u.
Me tu mai koutou ki te whakapuaki
mo tenei pire.
Taare Tikao: Ko Taiaroa te tangata
kaha ki te mahi ture, i te mea e haere
ana ki te whare o Runga, he tangata pono
ratou. Ko ta Heke he tono noa iho i te
mana ka mutu, na reira ka mea ahau ko
ta Taiaroa e mahi kia oti i te tuatahi, i
te mea mehemea ka tonoa ko te mana
anake kua hanga ture mai ano te pakeha
i muri i te homai tanga o te mana, no
reira e tino mea, atu ana ahau kia mahia
ta Taiaroa kia oti i te tuatahi, ko to
Heke me mahi atu ano. Mehemea ko te
tatou kaumatua i runga tonu e noho ana
kua kore e oti enei mea i naianei.
Ko to • tatou kawanatanga e ahau
tamariki, ko ta tatou mahi he tika, na o
tatou matua i homai kia tatou, kaati ko
tatou kei te peka ke ki waho i
te ara i whakatakotoria mai e ratou.
Me kaha nga Rangatira ki te hapai i
tenei tikanga kia pai ai tona iwi tona
iwi, E hoa ma kua kore haere to tatou
kaha kua 600, 000 te maha o nga tangata o
Aotearoa me te Waipounamu i naianei,
a konga Maori katoa e 41. 000. Ma tenei
e ahua mate ai o tatou mana.
Timoti Whiua: E motini ana. ahau
kia hoki mai an te Tiamana (T. Tiako)
ki tona nohoanga tiamana.
Mangakahia: E tautoko ana ahau i
tenei korero.
Pika: Kei te noho mana tonu te
tiamana.
Timoti me Mangakahia: Ka unu i a
mua motini whakahoki i te tiamana.
Tamahau: Mo te pire a Taiaroa,
konga iwi ma ratou e tautoko tenei pire,
konga mema kaore ano kia tu i roto i te
kooti ko oku whenua katoa kua uru kei
roto i te kooti.
Ko tenei pire he pire huihui me tuku
kinga iwi nei kiu kite mai ratou, a kia
marama peneitia he tikanga mo o ratou
whenua, Ma ratou e whakaae mai hei
ture, ka pai ka kore kaua tatou hei mahi
B whakaae ana ahau ki te rarangi e ki nei
konga toenga a te kooti ma te kooti ano
e whakaoti, manga mema o Taupo e
korero tenei korero ka pai, ko te
mea tino pai rawa me waiho mo tera
tau.
II. K. Taiaroa: Mo te korera: a
Tamahau, ke tenei pire monga tangata
katoa, timata atu i te kore a tae noa atu
ki te whai whenua.
E mea ana te pukapuka o tera tau,
kia kore te kooti whenua maori, a kia
riro hoki ma te komiti e mahi, penei me
taku nei.
K ua hanga e te Paremata tetahi ture.
a kua oti te paahi, ko taua ture ko te
Rohe potae o nga papatupu, kaore e taea
e te Maori te hoko, te Keti, te aha ranei
i raro i taua ture.
Ko tooku whakaaro mo tenei pire hei
arai i taua ture.
Paraone: Koia tenei ko te pakiaka o
te mahi e mahia nei ko ahau te mema o
Wanganui, hei titiro i nga mahi ko
taaku e pai ai ko tena ano ta taku iwi.
Ko taku whenua 10, 000, eka na reira
ka mea ahau kia puta, taua korero, kua
tonoa kia kootitia ko te take i hiahia ai
ahau kia paahitia, e mea una maua ko
Motekingi, kia marama i ai ta maua
homai ki raro i te kotahitanga, kua puta
noa atu te korero a te Kuini kia paki-
herea o tatou whenua, a poua iho. te
haki e ngu kai whaka haere ki runga i o
tatou whenua, ko taku kupu tenei, mea
whakaatu atu ki te pononga a te Kuini
kaua te Kawana, E rite tonu ana enei
pire e rua, kia riro rawa mai te mana ka
hoatu ai nga menemana.
Mangakahia: Kua eke tatou ki te
tino tikanga o ta tatou mahi.
Konga kirihipi hei whakarapopoto ia
tatou kia eke ki runga i ta tatou mahi, I
unuhia ta Wi Pere mo enei kia tirotiro-
hia.
I tu a Taiaroa i enei ra i mahue ake
nei ki te korero mo tenei pire kaua tatou
hei moe, me pau o tatou whakaaro, ki
runga i tenei putake.
I mua atu o taku korerotanga mo te
pukapuka i haina ai te 21, 900 tangata,
ara te take i timata atu ai tenei mahi
kia haere i roto i te ture.
Ko tatou kei raro i te 71 e haere ana
me te Tiriti o Waitangi, kanui nga pire
kei konei e takoto ana, ko ta Heke, me
ta Timi Kara, ko enei pire he tono katoa
i te mana mahi ture monga whenua
kinga maori ano.
Ko enei ano nga take o nga hui i tu
ki Wai-o-mata-tini, Omahu, Parikino,
Wairarapa.
Kua oti ta tatou kupu kia tonoa he
take Motuhake.
I te pire a Hori Kerei (Sir George
Grey), e mea arm kia tu he kaporeihana
(Co-operation), Ko to kupu atu a te
komiti, kaore i pai i te mea kaore ano i
penei te kupu a te Hui i tu ki te
Waipatu.
Ko te ingoa kaporeihana kaore i roto.
engari ko te kupu whakatu komiti na
reira i mea he kaporeihana ano, ko taku
e tono nei ahau ko te take Motuhake.
No te tau 1889 ka timata ahau ki te
tono i tenei Mana, ko te rarangi rua ote
Tiriti o Waitangi kaore ano i tino mate.
No te 1864 ka mahia taua ture patu i te
rarangi 2 ote Tiriti o Waitangi, a no te
1868 ka uru nga mema ki roto i te
Paremata, I runga i te tino hiahia o
tatou kia tonoa he mana motuhake, na
reira ahau ka mea kia kaha tatou ki te
mahi, Engari mehemea kua ngenge
tatou, ko te pire nei te mea poto, ko te
kaporeihana tanga na ana i mataku
mai ai ahau.
H. Ta Wake: E motini a waha atu
ana ahau kia homai te pire a Heke.
Pika: E pai ana kia tuwhaia, engari
kaore e korerotia i te mea kei te haere
tonu te korero mo te pire a Taiaroa.
Timoti Whiua: Mehemea kei te ringa
o te kawanatanga kua hoatu i naianei.
R. Wharerau: Mo te kupu a te kai
motini ko te rarangi mutunga o te pire
nei te wahi, kaore ahau e pai, na tenei
rarangi i whakarite ki ta Hori Kerei.
Ko taku whakaaro ko te take motu-
hake e tono atu. Ko tenei mana e tonoa
nei. he mana Huihui, a na runga i te
panuitanga mai i te 21, 900 nei, ka mea
aru ahau kia tukua tenei pire kia ratou i
mua o te tukunga ki te whare.
Ko te mea e tonoa atu ana e ta Heke,
ko te mana Motuhake, na reira ka mea
atu ahau kia ata tirotiro ano nga mema
ki tenei pire, a kia titiro ano nga iwi o
Runga nei, mo nga papatupu, me ata
titiro ano nga mema o te Waipounamu.
He pai ko ta Wipere e tuku i tenei i
tau, a ko ta Taiaroa mo tera tau ka tuku
atu ai.
Pika: Ka nukuhia te whare mo te 2
p. m.
Pika: Kua paahitia te Ripoata o te
Whare Ariki mo te pire kohi moni, kua
paahitia taua motini kohi moni, kei te
whakamihi ratou ki te whakaaro o nga
Rangatira ki te mau i taua take ma
ratou e whakarite, ara te moni i tonoa e
te kawana tanga kia takoto, hei whaka-
haere i nga mahi o te hui, ko taua moni
e £682.
Me homai te pire a Hone Heke.
H. Te Wake: KO tena taku e tino
hiahia ana.
Timoti Whiua: I te tononga mai i
mua o te tina nei, ka kiia atu kei te
pirimia te tikanga, kaati kanui te raru-
raru o te Pirimia, na reira ka penei te
kawanatanga kia tae mai ia, otira
mehemea e pai ana me panui atu.
Mangakahia: Mehemea he ruri tenei
no te whare ko etahi kia panuitia ko
etahi kaua, ka pai ahau kia panuitia atu.
Pika,: Kei te mohio ahau ko te mea
tika ko te tuwha haere i te pire a Heke.
Timoti Whiua: Ko te take i kore ai e
hoatu na te ki ko tenei ra mo te pire a
Taiaroa.
|
|
8 8 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
PANUITANGA
Kinga Iwi katoa ote iwi Maori. E noho
maira i Aoteaaroa mete Waipounamu.
Kua oti ite Komiti o Haia Tangata Kotahi
Nupepa te whakatuturu nga take e mau i raro
ihonei
1. Ko tenei Nupepa, he Nupepa Maori i raro
ite kotahitanga o te Tiriti o Waitangi. K tu
ke ana tenei Nupepa inga mana Kawanata-
nga Pakeha, me era atu tangata e hua ina
nei be Pakeha.,.
2. £ taia ana nga korero o nga hui ma
tukua mai Menga rongo korero, menga
whanautanga tamariki marenatenga, menga
tangata mate, mera atu korero e tika ana.
3. E kore e taia e tenei, Perehi, nga korero
whaka kino ingoa. Mote tahi tangata. He
mea tino kino hoki tena kings Perehi katoa ite
ao.
4. Me whakaaro nga iwi onga motu nei kite
oranga mo tenei Nupepa. Ara kia rite te
whakaro kite nga-ki oranga kia whai kaha ai
nga kaimahi o tenei Nupepa.
5. Ko tenei Nupepa e timata atu-ana inaianei.
No reira ka whakarohia ki tenei. E rua putanga
ite marama kite tangata e tonoana, kia tukua
ata te Nupepa kia ia.
& Ko te utu mo tenei Nupepa, ite tau,
Kotahi Pauna. Ka tukua tonutia kite tangata
e tuku mai ana ite Fauna mote Nupepa ite
tau. Ko tenei moni he moni iti rawa ara te
pauna kotahi inga moni e ruke-a noa tia ana
e te tangata ite tau kotahi.
. 7. Kia kaha nga Rangatira nga hapu ia wahi
ia wahi o Aotearoa mete Waipounamu ki te
awhina ito tatou Nupepa. Hei Keo hei taringa
mo tatou hei whakaatu hoki kia tatou inga mahi
o to tatou kotahitanga.
8. Kia marama te tuhi mai ate tangata i
tona ingoa mete ingoa ote kainga mete
Poutapeta hei tukunga atu ite Nupepa.
9. Me tiaki te tangata i tana Nupepa. Kaua
e rukea noatia ko to tatou kuare hoki tenei ki
a tatou Nupepa ka mutu te korero ka riro ata
ite tahi tangata ngaro atu.
Haria mai, Haria mai, nga witi kia
hurihia e te Mira, Hari Paraoa Hehitingi,
i te mea ka tataki te miri ite wa ote
Makariri, ara ite Hotoke.
WIREMU ME KITARA.
HAEREMAI HAEREMAI,
E te Iwi Maori kia whakahuatia koutou e,
F. W. MEIHANA.
I TE TAHA O TE
TARI OTE HUIA NUPEPA MAORI.
HEHITINGI.
PANUI.
Kei Mataweka nei te tahi Hoiho, he Paiparo,
he Tariana, ki te kore e tikina mai i roto inga
Wiki e rua ka Paunatia.
Otimi Hutana.
Mei 21st, 1893.
HAMUERA HEMI.
E hoa ma kua hokona e au te mahi.
Hu meka a Kaata i te taha o te Tari
Nupepa Maori. Heremai Haeremai ina-
ianei ki to koutou noa kia Hamuera
Hem. Tango Hui panui hto moki
koutou.
PANUI
Monga kahu me era me atu iti te utu haere
ki te whare O'RAIRE. i te taha o te Tari
Nupepa
Maori, Hehiting.
PANUI.
HEHITINGI TOA.
Te whare ite ake te utu mo nga mea katoa.
W. C. MATIHANA.
PANUI.
W. HAIMONA., tangata ote hare
mahi koti, Wakena, Hehitingi, kei au e takoto
ana te tini, paki me era mea e pirangitia ana
e te tangata, mehemea ka pakaru o koutou
paki, haeremai homai kia mahia, ina ano hoki
nga Wakena Wuru, kei to koutou hoa kei a
W. HAIMONA, HEHITINGI.
KI NGA TANGATA O HERETAUNGA.
HE
KANUITANGA TENEI KIA.
Moho ai koutou kua whakatuhera ta e
au takuwhare Puta e tata ana kite
whare Tiata Hehitingi. Me haere ma
koutou kia au kite tangata nona te whare
iti ake te atu i Haki Pei.
NA HONE TATARANA.
PANUI.
REREWE WHARE KAI.
HEHITINGI.
Kai, i nga haora katoa, He Hapa, Tio He
Ika, Tikaokao, kei konei, katoa nga kai, o
pirangitia ana, Haere mai ki o koutou, hoa
kia.
HONE TEERA.,
Rangatira o tenei whare.
AE. AE. AE.
KEI KONEI NGA.
Huka iti te utu ' Kei a
Ti iti te utu PITI ME ONA
Hopi iti te atu hoa Toa
Kanara iti te utu moni takoto i te taha o
Tiamu iti te utu • te
Raihi iti te utu WHARE O
Karani iti te utu PARAIHA
Paramu iti te utu e hoko nei i a ratou mea
Tini Riihi iti utu, katoa mo te moni iti
Haere mai kia tere ka kite koutou i te iti o to
utu o nga mea e hokona ana i konei.
PANUI KI NGA MAORI.
HAEREMAI, HAEREMAI,
Katoa koutou tangoha. He Tera he
Pararie mo koutou me a koutou Tamariki
Wahine. Hanihi mo okoutou Paki ia
TEOTI RANA HEITINGI.
Whare ite te utu i Haki Pei rawahi
mai i te
HOTERA O KARATANA.
PANUI KII NGA MAORI.
AREKA TUARI.
E hoa ma kei au te Whare iti te utu
haere mahi homai ta koutou. Ota kia
mahia e kahu pai mo koutou, kei au
nga mea katoa e pirangitia ane e te
tangata, ko toku whare kei rawahi mai
ote
HOTERA O KARATANA, HEHITINGI.
PANUI.
TE AIRA HIKO MOTE MATE RUMATIKI.
Ara ko te Rogoa e mutu waweai te
mamae onga mate katoa.
He rangoa tenei e emutu wawe, hohore ai
nga mamae o Te Rumatiki mate pera ano te
anna Mate Hukiki ara Matare-kereke, Tuituki
Takoki. Te ataunga ranei a te katipo a te
aha atu ranei. Ara mo nga mamae ka pa ki
te tuara ki whea ranei o te tangata. He
whakamohiotanga tenei mo te whaka-maeinga
o tenei Rongoa. Ukuia tenei aira me te miri
kauaranei e miria ka te ahua o te tangata mate
te tingata mate te tikanga
Whare Tumaki Na Peteriki me Co
Tikahou Amerika Kai a ratou anak kei
Poneki
2s 6d mo te patara Hei pani anake mo
waho o te tinana
Ko to ratou Eihana ko
W, J. TAEAMANA, HEHITINGI
PANUI.
KOREROTIA TENEI.
Mehemea ka kino te haere o te wati mauria
mai kia A. MAKAKINITERA e mahi nei i te
whare i te taha o tu Tari o te Huia, Nupepa
Maori i rawahi mai o te rerewe teihana ka
toru nei te kau tau e mahi ana i tenei mahi
Wati Meke, mahi Riingi Poroti me era atu
mahi ko nga mea e mahia ana e kore e kore te
pai, he iti noa hoki te utu, kei a A. MaKakinitera
nga Wati, karaka pounamu pai me era tini
mea atu. Mohiti kanohi, puru aha atu ko
nga karaihe tonu e pai ana mo nga konohi he
iti rawa te utu o nga mea katoa haere mai
Haeremai tirohia koutou te whare o
A. MAKAINITERA.,
I te taha o te Tari o
TE HUIA, NUPEPA MAORI,
REREWE TIRITI.
PANI.
NO WHITAKA..
Me ona hoa te toa pai ki to tango pukapuka
Nupepa tuhituhi. Pene koriana mo
era me atu.
HEHITINGI, HAKII PEI NUI TITENI.
He mau Perehi e TEOTI me IANGA a he
mea panui e IHAIA HUTANA me TIMOTI WHIUA,
i raroi te Komiti o te kotahitanga.
HATAREI, 10 o HUNK, 1893.