|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 1, Number 14. 08 July 1893 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 14. * HATAREI, HURAE 8, 1893.
Kote utu mote pepa nei ite tau, kotuhi
pauna, kite tuku mai te tangata i tana pauna,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote
tahi me penei.
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
PANUI.
Kia mahara nga hou ki tenei kia tohu tohu
ki nga Pohi Mahita, mo a koutou Pepa. Kei
tukua noatia ki te He maha nga reta whaka
atu mote ngaro o nga Pepa, kua tae mai. He
nui te raru raru i pamai kia ahau mo tenei
ahua. ' Heoi taku ne Pohi atu inga Pepa i
runga i te Rarangi ingoa. E takoto nei i toku
riunga. Nate Etita.
HUIA TANGATA KOTAHI
HATAREI, HURAE S, 1893.
E RUA PUTANGA ITE MARAMA
EHOA ma tena pea o koutou
whakaro e ohorere mehe
mea ka kite iho i nga kupu o te
whakatau o te keehi a te Kari-
mana minita mote taka maori,
raua ko te Riihi Roia M. H. R.,
mo runga i te Hamene a te kari-
mana, kia utua kinga moni
kotahi mano, mote whaka pae a te
Riihi, mo raua kote Mete M. H. R.,
mote hoko o te Umutaoroa
Poraka.
Ko tenei keehi, e pa ana ki nga
Maori, i runga i te whenua Maori,
He whenua i hokona i nga Maori
i te tuatahi mote kotahi Pauna
mote eka. Te rua, Kote tangata kua
whakapaea nei. e te Riihi, he
Minitia Maori. No reira, e tika
ana pea kia Penei te whakaro;
He tino keehi ahua hou rawa
tenei kia tatou kinga Iwi Maori i
roto i nga Hupirimi kooti i Nui
Tirene, i te wa i riro ai taua
whenua ia ka hokona atu e kinga
Pakeha mote £15 tae atu ki te
£25 Pauna mote Eka kotahi.
Otira kote tino mea nui, i roto
i tenei keehi, kote ingoa, Minita
maori i mau nei kia te Karimana,
e ai ki ta te Riihi E hara i te mea
tika kia mahi te Minita Maori
i nga tu mahi penei, Engari i nga
mahi mote karauna menga mahi
pai mote Iwi.
Heoi kote Hamene a te kari-
mana mote Riihi kia utu inga
moni kotahi mano Pauna, mote
whakapae mona, a kote mea nui
ote karo a te karimana mo tenei
whakapae, e penei ana, kaore ano
ai a i tu hei mema mote whare ka
whakahaere raua kote Mete ite
hoko o te Umutaoroa Poraka, No
muri, aia i tu ai hei mema hei
Minita ano hoki, E ngari, i oti
nga mahi o taua hoko i te tau
1892 kua hori akenei, He maha
nga korero mo tenei keehi ko
tahi wiki e whaka haerea ana.
Note 23 onga ra o Hune nei i
mutu ai. Kote whakatau ote kooti,
me utu ate Riihi i nga moni e 20
herengi ara kotahi Pauna, kia te
Karimana, Ko nga moni
whakawa, mate Karimana katoa e
utu me ona Roia, ano hoki.
E hoa ma he tika pea ka
ohorere tatou ite whakatau nei
I na hoki kite, whakapikaua he
kawenga ki nga tangata toko rua,
he Taimaha i tetahi he mama, i
tetahi, ka ketekete ranei te mea
o raua ia ia te kawenga mama, a,
ka hari kote mea ia ia te kawenga
Taimaha a, keite Hinapouri ranei
te mea o raua i whakataua nei
kia utu i te 20 herengi, a keite
hari te mea o raua i kia nei mana
e utu nga raruraru katoa ote
whakawa ?
No reira whai tonu te ahua i
runga i tenei ko te Karimana te
mea ia ia te whin taimaha.
No reira ki te whakaoro ake i
runga i te ahua nei, kua mutu
pea te whakapono o te iwi kia in.
i runga i tenei turanga whai-
mana, kua nohia nei e ia. Otira
kua kite ano matou i roto i te
Nupepa Terekarawhe o Nepia u
te 27 Hune nei 1 korero ate
Karimana ki te whare, i tona
Putanga ki waho o te Nohanga
Minita, a me to puta rawa atu
ranei ki waho ote whare. Engari e
whaka haerea aua, ko Timikara
pea hei minita maori mo tenei
nohoanga ote Paremata, Otira
kaore ano i tino tuturu.
He maha nga korero o nga
Pepa Pakeha, o Poneke, o Timaru,
me Otakou, mote taha kia te
Karimana, mo runga i ta raua
raru rara, kote Riihi, he whakatu
i te Pouri mote Karimana i runga
i tenei whakatau.
Tena tatou e kite i te whika whakaatu
i te tokomaha o te iwi maori, i roto i te
whaikorero a Hori Kerei, ki tona taha, i
Akarana, i te Marama o Hune nei 16
onga ra 1894.
E ki ana ia kote tokomaha onga maori
tuturu, e 38, 900, konga hawhekaihe
maori 2681, Hui katoa koia tenei 41, 581
E wha tekau mahi mano, e rima rau e
waru tekau matahi tangata.
Tena pea tatou e oho i te whika nei,
ara i te kaha rawa o te hekenga iho, Ina
hoki i te tau 1874 i te marama o Maehe,
ko te whika ote tokomaha onga maori i
whakatu ria i reira 43, 538, Konga mea
kua maunu atu i roto i tenei whika 1957,
ara kua kore, I roto inga tau tekau
mawaru, mehe mea e tino tika ana e nei
whika, Pehea te ahua, monga ra e, haere
inainei ?
Ko taku whakaro tenei, me whaka
matau hoki nga maori ki te whaka mutu
te kai i te Waipiro, nga wahine e hapu
ana, menga tamariki, Kaore ano tatou i
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
whaka matau noa i tenei, Te rua, Me
whaka matau te maori ki te whakarite
inga tohu tohu, mote noho, kia pai nga
kainga, I ranga i te huarahi e whaka
haerea nei enga tamariki maori, e noho
ana i te kura. Kua huaina nei to ratou
ingoa, kote Ope hapai i te ora mote iwi
maori, Te toru, kote kupu a Rawiri, e
mea ra i nga Waiata, kote Atua to tatou
kaha meto tatou Piringa, he kai Awhini
e tino tata ana i nga wa ote he. Ka tika.
pea, ina hoki kua whakaatu mai nga
whika nei, i to tatou he, kua heke nei to
tatou tupu, i runga i te mata o te whenua,
mehemea e rite ana tenei ahau, kite
Paanga mate kite tangata, e tere tonu
nei kite rapu i te Takuta, mete Rongoa, a
he aha hoki te taimaha ina pera tatou
me taua whakaro whawhai kite rapu i te
ora, He nui nga mahi kino, e heipu ana
mai ki mua ia tatou, he oi ki hai i Parea
atu e tatou kite whanga, aha koa, pau
nga moni ate tangata, aha koa Pango te
kanohi i te karinga ate meke, aha koa
Puta mai nga kai mate waha, ei
aha, hoki atu ano, hoki atu ano,
He aha ra tatou te pera ai, ite
hunga kai miti, kai tuna, e mataku nei
kei paatu ki nga ahi, ahakoa kote haunga
anake i rangona e te ihu, kua rere te
wai o te mangai, Te ra e nui rawa te
whakamoemiti, o te ngakau, mehemea
ka kitea, he tane, he wahine, tamariki
ranei, e pera ana i te waipiro, ina rongo-
atu te ihu i te Piro, i waho onga Hotera.
Haunga ia te tanuku o te huare, ina ki
te atu i etahi e Inu ana, menga kupu
whaka rawe mo tera ahua, e tataka ma
ai, Otira he mea whakauaua, kia tatou.
NO HERETAUNGA.
Kua taemai te Reta a R. Hapu, o
Paherumanihi Turanga he tono mai i te
manu Kia Rere atu kia ia.
Kua tae mai te Beta a Apirana
Pahina, o Tokomaru he me kei whakanui
tua te Rere o te manu ki ia.
Kua taemai te Beta a te A. Teiritawai,
o Uawa, mete kotahi herengi e waru kapa
i roto, mote Pepa kia ia he mea mai hoki
keite ngakia mai ano te tahi wahi.
Kua tae mai te Reta a Wi Houkamau,
o Wharekahika, he mea mai kei whaka-
mutua te rere ote manu kia ia, He mea
mai hoki monga Panui To-a e mau nei i
te Huia.
He toko inaha nga hoa kua tuhi mai
monga Panui aha koa kua whaka marama
ano ahau ite ahua o nga Panui, inga
Patanga tuatahi o to tatou Manu, He
tika ano ua nga hoa kaore he tikanga o
aua Panui ki nga takiwa mamao, o tira e
hoa ma, e kore te tangata mate hiakai e
mangere kite whatoro i te mea e homai
ana ki tona aroaro, waihoki e homai ana
e te hianga inga Panui te rua herengi
mote inihi kotahi, kite mangai oto tatou
manu, e rua Pauna e waru herengi ite
tau mote Inihi kotahi. Etita.
Kua tae mai te Reta a Hokotoki
Paora, o Papawai, he tono mai i te manu
kia rere-atu kia ia.
Kua tae mai te Beta a Ngatimo
Hohepa, o Tutaewhero Whangarei, he mea
mai kia rere atu te manu nei, a kia
Perehi tia hoki nga Reo e rua ki te Pepa
nei.
E whaka whetai ana hoki ahau mo
tenei whakaro o ngahoa, No te mea he
whakaro te nei, e tumanako tia ana kia
Penei to tatou Pepa, ara kia rua nga reo
mo te Pepa, aha koa ka Pera tia ano to
tatou Pepa anga ra e haere mai nei.
Etita.
Kua tae mai te Beta ate tahi hoa
Pakeka, a W. Stanton, o Eketahuna,
he tono mai kia rere atu te manu nei,
mete Pauna i roto mo te Pepa kia ia i te
tau.
Kua tae mai te Beta a Mikaera maru,
ote Waipo-apo-a. me te Pauna i roto mo
te Pepa kia ia.
Kua taemai te Beta ate Otimi Hutana,
o Waipawa, he mea mai kia tukua he
Pepa kia Hawira Tamihana, kei Whenua
kite Whitianga, mete Pauna i roto.
Kua tae mai te Reta a Rawiri karaha
o te Wainui Kihipane he tono mai kia
rere atu te manu nei.
Kua tae mai te Reta a lehu Ngawaka o
Whangape Hokianga he tono mai kia rere
atu, te manu kia ia.
Kua tae mai te Beta a Kahukaka
Niu o Manaia, Kaipo Waitotara, he tono
mai kia rere atu te manu nei.
Kua tae mai te Beta a M. Poheguin, o
Kawerua Hokianga he tono mai kia rere
atu te Manu nei.
Tena e tukua kite Pepa te whai korero
a Hori Kerei kite hunga tautako ia ia, i te
marama o Hune nei, i Akarana.
Kua kati katoa te nuinga o nga kura o
Haki Pei nei kote take he mate mate
nga tamariki ite mate Mitara.
Kaore ano i mutu te raruraru ote
Uniana Tima kamupane, kei te ui uia
ano e nga kei whakawa, Kote raruraru i
. naianei, kote haerenga o nga tangata
Putuporo o Nui Tireni ki Atareria, na i
to ratou ekenga atu ki runga ite Tima, e
kape katoa ana ite Tangata haere. I to
ratou ekenga atu, kua neke ake te nama
o nga tangata i te nama i rehitatia ai te
Tiwhikete, hei maunga ma te Tima, na
reira te raruraru.
PONEKE, HUNE 5, 1893.
TE HAERENGA O NGA RANGATIRA
MAORI KIA KITE IA TE KAWANA.
KARAHIKO.
M. Keepa: Tena koe e te kawana rae to
wahine, me o Tamariki, I au e tu atu nei ki
te whai-kupu atu kia koe ehara i nga ritenga
a o matou tupuna me o matou matua. Kua
mahue atu era ritenga i nga ra tata i muri aku
nei. E haere ana tenei haere a matou i runga
i tu matauranga o te Iwi Pakeha, i runga ano
hoki i te tuhinga a o matou matua ki te Tiriti
o Waitangi me te Ture nui o te 1852 rarangi
71, i tukua mai e te Kuini mo tona Iwi Maori.
Hoi ko te kawana tonu te mataa o nga Maori.
Kaore ia e whakaatu mai ina te ara mo koutou
kua oti mai i te Kuini. Heoi ka tu be
. kawanatanga, ka hanga ture mo te Kooti
Whenua Mauri. Ka hinga tera kawanatanga
ka tu mai he kawanatanga hou
ki te whakarereke i nga mahinga ma te
Kooti Whenua Maori. Pera tonu te mahi a ia
kawanatanga, katahi ka mohiotia kua
taimaha rawa te nate mo te Iwi Maori, a tae
mai ana ki tenei ra. No reira ka kawea mai
nei ta matou pitihana mau e titiro iho,
mehemea ranei kei nga ritenga o aku tipuna
e haere e whakaaturia mai e koe.
Mehemea ranei kei au ritenga e haere ana
whakaaturia mai i te mea ko koe hoki te
kawana mo te Iwi Maori me te pakeha, ki te
kite koe e tika ana ta matou pitihana ina
whakatakotoria atu e H. Tomoana ki to
aroaro, mau e tautoko, ina hoki na to kupu i
ki atu kinga minita kia haere ki te whakaora i
a Ngaitahu, ka oti tena kupu ia koe. Waihoki
me tenei, ki te kite iho koe i ta matou
pitihana e tika ana, me tuku e koe ki roto i to
whai-korero ina tuwhera te Paremata, kua tae
atu hoki matou kia te Karimana, koia hoki e
kiia ana he minita Maori, a roe tahuri ia ki te
whakaora i a matou i runga i tona tunga hei
minita mo te taha Maori. '
H Tomoana: E whakamoemiti ana ahau
kia koe e te kawana mo tau karangatanga ia
matou kia tae mai ki tou aroaro, ko matou
konga tangata e noho atu nei he uri no nga
tangata i haina ai ki te ture o te tau 1835, me -
te Tiriti o Waitangi tae noa mai ki te Ture nui
mo nui Tireni me te Tiriti o Kohimarama. Mo
to matou kitenga kua rereke haere te
whakahaere a te kawanatanga koia matou i
hoki ai ki aua Tiriti. No te tau 1862 tae noa
mai ki te tau 1893, ka whatekau tau, kua.
tuturu taua tikanga i a matou s kua oti i te
tau 1892.
Ka hui nga Rangatira o nga motu e rua ki te
Tiriti o Waitangi, ka paahitia kia mutu nga
tikanga Maori, me haere i ranga i nga pooti.
Paahitia ana, kiia ana konga wahanga o nga
wahi e wha kia waru; kia tekau ma rua mema
i te wahanga kotahi. Hui katoa nga mema e
72. £ rua wahanga o tera motu, konga mema
e 24. Ia Hune 14th, 1892, ka tu te runanga ki
te Waipatu. I paahitia nga ture i reira. He
to ratou kakama me to ratou kaha. Heoi
i tenei nohoanga kua oti a ratou tikanga, me
to matou hiahia kia whakaaetia e koe, notemea
ko koe e tu kawana kia whakapaua tou kaha ki
te whakahaere i to matou tikanga. Heoi ma
te Atua koe e tiaki, Mehemea he patai tau me
patai mai.
Kawana Karohiko: E koa ana tooku ngakau
mo enei Rangatira Maori kua tae mai nei ki
tooku aroaro. E mohio ana ano ahau mo te
whenua ano te whakaaro o nga Maori; kia
whakatakotoria ki te kawanatanga tooku
whakaaro. E mohio ana ano ahau ki tenei
whakaaro o nga Maori engari he mea nui rawa
atu te whakahaeretanga o tenei mea kia tau ai
te pai ki runga i nga iwi e rua o Niu Tireni.
He mea pai kia ata whakaarotia e matou ko
aku minita tenei mea. E tumanako ana hoki
ahau ki tetahi kupu hei painga monga Iwi e
rua, ka tuaruatia aku kupu kia koutou, tera e
puta tetahi painga i runga i tenei mea.
PUARETANGA OTE PAREMATA O
PONEKE, TAITE, HUNE 22.
I whakapuaretia te Paremata o Poneke ite
hawhe pahi ite rua o tenei ra, he nui nga
tangata, Tane, wahine i hui ki reira, 14 nga
mema ote Whare Ariki i reira, e 57 nga mema
ote whare o raro, ka tu a Rore Karahiko te
Kawana o Nui Tireni, ki te whai korero ka mea,
e whakamihi atu ana ahau kia koutou kua hui
mai nei kite; whakapuaretanga o te Paremata o
Niu Tireni. i te mutunga o tera Paremata ka
haere ahau ki nga tino wahi o nga motu nei,
a tino whakapai ana ahau kite ahua o nga mahi
e mahi nei nga tangata i o ratou whenua. E nui
na hoki toku pouri ite wehenga atu o to tatau
hoa ote Paranihi, Pirimia o Nui Tireni kote
Putake pea o tona mate, he kaha nona kite
kimi huarahi pai, marama mo nga mahi o Nui
Tireni, Tera koutou e nga mema u noho nei e
karangatia i tenei Paremata kia whakahaeretia
ano nga Ture Whenua Maori katoa, ko aku
minita e kii ana kia whakanohia nga Maori ki
runga ite ahua pakeha, ara kiu whakakotahi
tia nga iwi e rua, me te whakaatu ano ate
kawanatanga kia hokona etahi o nga whenua u
takoto nei ano ite iwi Maori, tera e tae mai he
Pire mo enei take ki mua ia koutou i
tenei Paramata, a ma koutou e whiriwhiri e
tirotiro hoki tu tahu e pai ai e ora ai hoki te
iwi no ratou enei whenua, a kua whakaaturia
ano hoki ki au tetahi kupu penei, kia kotahi
Ture whenua mo nga iwi e rua, I konei ka
huri ia ka korero atu Ki nga mema ote Whare
Ariki, kua tono mui aku minita kia karangatia
ano etahi tangata hei hoa mo koutou ki to
koutou whare, a kau whakaritea 12 tangata, I
konei ka haere tona korero ki nga tangata i hui
mai ki reira ka mea ia, E nga Honore mema
ote Whare Ariki me nga mema ote whare o
Raro me nga tangata katoa kua hui mai nei ki
konei, e whakapai atu ana ahau kia koutou
kua huihui mai nei ki te whakapuare i TU
tatou Paremata, kati ka kaha ahau kite
whakahaere ia koutou mahi mehemea ka kite
ahau e pai ana. ma te Atua koutou e tiaki, i
konei ka oatitia nga mema hou kotahi te kau,
i konei ka timata te mahi a te whare o raro, ko
te Whare Ariki ka nukuhia mo te Turei, ka Tu
a Tetane te Pirimia ka korero mote taha kia
Paranihi kua wehe atu nei ia tatou, ka
korerorero noaiho, a nukuhia ana mo Te
Turei,
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
PAREMATA MAORI.
W. Te Perihi: Me whakahoki ano a
tatou menemana ki roto. No mua te
mate, no te urunga o nga mema Maori
ki roto i te Paremata. Me pai ta tatou
whiriwhiri i tenei pire, kia puta pai ai i
mua o nga ture a te Pakeha.
Makoare: Ko Kaikohe rae Tautoro
kei raro tonu i a maua ko taku tuakana
ko kuao. E kore rawa ahau e pai kia
riro mai aku, whenua ki raro i enei ture
a e kiia nei ka tangohia aua whenua.
Kaore ahau e haina ki tenei ture,
kaore hoki a kuao i haina i tera whare.
X. Haari: No te timatanga mai ka tu
ahau hei apitihana mo tenei pire, a taea
noatia mui tenei taima. E tautoko ana
ahau i ta Mangakahia e mea nei kaore
ia e tautoko i tenei pire.
I te hui i te Tiriti o Waitangi (1891) i
mea ahau kia kotahi he upoko mo tatou.
Ko tenei pire kei runga i te pononga utu.
Ko ahau i mea kia tu he Rangatira mo
tatou.
Ko te take i kore ai a M Tawhai e
tautoko he mataku nona kei tangohia
tona penihana.
Ko tenei pire e takahi ana i te Tiriti <>
Waitangi. Kaore ahau e mahara kinga
korero a nga mema e ki nei. kaore rawa
he mate i roto i tenei pire.
I runga i to tatou tono kia whai-mana
ano tatou ki te hoko, kua takahi tatou i
te Tiriti o Waitangi
Mehemea ki te hoatu tenei pire i
naianei, kua kati te ura mo tu Heke.
He rite tonu tenei pire ki ta kerei.
otira e pai ake ana tu kerei, konga iwi
whenua ka mate i tenei pire. B tino ki
ana ahau kaua hei paahitia.
' Ki te paahitia tenei pire, katu ahau ki
te kii ki tooku iwi kia kaua hei haina.
W. Kupu: Ko te kupu "Tu rite ki te
pakeha, " kaore ahau e pai. Konga
whenua e tuta ana ki te taha tai kanui
te hiahiatia e te pakeha.
A Kume: Ko te pire tenei i whakaae-
tia e tooku ngakau. Mo te kupu " Tu
rite, " ae. E mea atu ana ahau, kia pera
to tatou kaha. Ko te wahi e wehe una
ano.
Mo te hoko, kei roto ano i te Tiriti e
ki anu me hoko ano tatou.
Mo te Kawana, E hua ma katahi tatou
ka tino eke rawa ki runga i te Tiriti o
Waitangi. Koia tenei ko te ture, e ki
nei tatou me haere tatou i runga i te
ture.
Ki te haere tatou i runga i te kinga,
kaore rawa a tatou e ora.
E tino mohio ana ahau kaore e
paahitia (Reo, " He aha koe i tautoko
ai " ) Ahe aha hoki koutou i kore ai e
tautoko ?
B. Wharerau: E tautoko ana ahau
kia tukua tenei pire ki te iwi katoa.
Mehemea he aroha tou e te mema o te
Waipounamu, me tuku to pire ki te Iwi.
Tera ahau e whawhaitia e taku iwi, i
te mea ko tenei pire e mahia atu ana hei
patu ia ratou.
Me whakaae mai te mema honore nei
ki taku kupu kia waiho tona pire mo tera
tau.
N. Patuawa: Titiro tatou ki te haina
tuatahi. Kaore tatou i mohio kei te he
Hanga ana ano e tatou tetahi. Muri
mai ko tetahi.
Muri mai ano ko tetahi. I naianei
kua hui tatou, he kimi i te ora. Ko
tenei pire e tono ana i te Mana Motuhake,
penei me ta Heke.
Kei te pai katoa te mahara o Taiaroa
ki te mahi i te ora mo tatou. Tena ko
tewhea te pire ma tatou (Reo, ko ta
Heke). Kua puta te kupu a Heke ko
ta Taiaroa e haere i naianei. Mehemea
ki te tautokotia katahi ia ka hoatu i
tana.
E tino tautoko ana ahau i tenei pire,
engari moumou haere mai ahau i te mea
he kuare noa iho ahau.
Toroaiwhiti: E tautoko ana ahau i
tenei pire, i te mea kaore rawa a Taiaroa
i te mataku i nga Rangatira mei. Mohio
ahau ko te take he mohio iho no ona, he
ora mo te Iwi kei roto.
Porokoru: Kaore ahau e tautoko i
tenei pire ko Wanganui kei te hoko,
otira, kaore au e hapai i tenei pire.
Pika: Ka tukua atu tenei pire ki te
whare, ka mutu nga whai-korero i
naianei. Konga mea e pai ana kia
paahitia tenei Ripoata a te Whare Ariki
me ki mai Ae. Konga mea e kore ana e
pai me ki mai No. Riro ana i te pooti
a waha i te Ae. Tautohetia ana.
Pooti tuturutia ana. Konga mea i te
Ae 25 i te No 22. Riro ana i te Ae.
Koia enei konga ingoa o nga mema i
pooti, kiu paahitia te tuturutanga o te
pire: a Taiaroa: —
1 Taare Tikao
2 Whatahoro
3 M Paewai
4 Maniapoto
o W. Ihaia
6 J. Taiaroa
7 Amorangi
S Uruamo
9 E Te Wano
10 H. Niania
11 R. Rangiheuea
12 H. Ropiha
13 Marumaru
14 Kaharunga
15 Maarau
16 N. Patuawa
17 Maraenui
13 H. Te Awe Awe
19 W. Kaitaia
20 Tunuiarangi
21 H. K. Taiaroa
•22 H. Paea
23 W. Toroaiwhiti
24 Timoti Whiua
25 Aperahama Te Kume
Koia enei konga ingoa o nga mema
kaore i pai Uia paahitia.
Heremia Te Wake
Makoare
Mohi Te Atahikoia
Pene Taui
F. N. Haari
Kawatupu
H. Paerata
Porokoru
R Wirihana
W. Kiriwehi
M Haari
R Wharerau
W. Kupa
W Te Perihi
R. Huru
W. Ngawhau
H. Paraone
Mangakahia
Moetara
Karena Kiwa
Kipa Anaru
H. T. Mahupuku
Pika: Ka nukuhia te whare mo apopo
10 a,. m.
TUREI, 23 MEI 1893.
10 A. M.
Ite puaretanga o te Whare i tenei ru,
he maha nga mema i korero mo te pire a
Taiaroa kua, paahitia nei.
Ko te nuinga o a ratou korero he
whaka ngawari i ta ngakau o nga mema.
2 P. M.
HOKINGA MAI O TE PIRE KOHI MONI
A WIPERE I TE WHARE ARIKI.
Pika: Kua hoki mai te Pipoata i
tukua ki te Whare Ariki, kua paahitia,
koia tenei ko taua Ripoata: —
Mei 17th, 1893
Whare o te Runanga Whiriwhiri.
Ki te Hono Tumuaki, M. H. Tawhai.
Ka tukua atu te Ripoata a tenei whare
mo te Pire a Hono Wi Pere koia tenei ko
a ratou whakatikatika: —
1. Ka meinga te ingoa o tenei pire ko
te " kotahitanga o nga Iwa Maori. "
2. Kote kupu 15 hua whakatikaia, kua
hoatu 14 Hune, 1893.
8. Kua paahitia katoatia a raro iho.
4. Kua hoatu enei kupu ki roto: - -
Konga moni katoa kua kohia i mua o te
paakitanga o tenei ture, a kua riro mai
hoki nga rihiiti, me mana katoa i raro
tenei ture.
Heoi e nga mema honore o te Whare
Ariki, kanui te pai o nga mema o tenei
Whare ki tenei pire.
Kia ora koutou
Na H. Tomoana, Pika.
HOKINGA MAI O TE KUPU WHAKAMARAMA
I TE WHAKA UPOKO O Te KIRIHIPI.
Pika: Kua paahitia e te Whare Ariki
te whakamarama o te whaka Upoko o te
kirihipi, pera ano me ta tatou i tuku atu
ai.
Kua haina ahau i taku inga ki runga
i tenei pukapuka.
7 P. M.
Pika: Ka panuitia. atu te pire a te
kawanatanga kia whakamanatia te
Pirimia ki te whakatikatika i nga mea i
paahitia e tenei Hui.
Pirimia: Ko te take i motini atu ai
ahau he mea naku kia takoto pai ai
tenei nga korero.
H. Paea: E tautoko ana ahau.
Toraiwhiti: E tautoko ana.
Pika: Konga mea e pai ana rae ki mai
Ae. Paahitia ana.
He motini tenei na Penei Te Ua, he
whakaatu mai konga moni o te kohi
takiwa kua tae mai kei tona ringa e
£68.
Tiamana: Ma te kawanatanga e
whakarite te tangata marama e tiaki nga
moni a te kotahitanga.
Reweti: £ inoi atu ana ahau, hei aha
aua moni ? Ma te kawanatanga ma wai
ranei ?
Tiamana: Kaore ma te kawanatanga
enei moni.
PARAIRE MEI 26TH, 1893.
Tiamana: E tu ake ana ahau ki te
whakamarama i te ruri o te Whare mo
runga i te kuorumu.
Ka panuitia atu te motini, "Me whiri-
whiri tetahi komiti hei whakaotioti i nga
mahi o te Hui e toe ana. "
Koia enei konga ingoa o te komiti: —
1 Takarangi 12 Tamahau
2 Henare Matua 13 M Te Atahikoia
8 Peni Te Ua 14 Wi Pere
4 Mohi Tawhai 15 Nikaore
5 H Te Awe Awe 16 Bone Rangiheua
6 B Aperahama -17 H Te Wake
7 A Te Kume 18 Wiremu Ihaia
8 N Patuawa 16 B P Kawatupu
9 H Paea 20 Wi Katene
10 W. Kaitaia 21 Papanui Tamahika
11 Paora Ropiha -22 Hapi Puketapu
Pirimia: Aha koa kore e tino oti ia
tatou nga mahi nei, he aha koa me mahi
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
kia tino oti, Me whakaiti iho nga
tangata o te whare i naianei, kia 15 ka
mana ai te noho o te whare. I tera tau,
kotahi tonu te tangata na ana i mahi
nga mahi katoa. Nui rawa tona kaha.
Kaore rawa aku kupu whakahe kia
Mangakahia. Kia tae a R. Wharerau
ki tona kainga ka tuku mai ai i nga
pukapuka katoa o te kotahitanga kia
whakatoputia.
Ki taku mahara e taumaha rawa nga
ruri o te Paremata Pakeha, no reira ka
tangohia mai e ahau konga mea ngawari
anake. Mehemea e whakaae ana tenei
Whare kia whai-mana tenei kawana-
tanga ki te whakahaere i aua ruri, pai
noa atu, a mehemea e kite ana tetahi
etahi ranei o nga ruri, mo tera tunga o te
Paremata ka tirotiro ui.
H. Ropiha: E tautoko ana ahau i
tenei korero. E mea ana ahau kia tere
ai te oti.
Makaore E whakapai ano kinga kupu
a te Pirimia. Me perehi aua ruri i
naianei, a ka tuku ki ia wahi ki ia wahi.
kia tu rawa ake te Paremata, kua
marama nga mema.
Kaitaia: E tautoko ana ahau mo nga
ruri o te whare; engari mo nga pire, e
mea ana ahau ma te komiti ano e tiro-
tiro.
A. Te Kume: E whakaae ana ahau ki
nga kupu a te Pirimia. Pai noa atu ma
te kawanatanga e mahi nga ture. Aha
koa e taumaha ana, nga ture o te
Paremata, e pai noa atu ana ahau. E
he rawa ki au ma nga mema e hanga he
ture.
Mohi Tawhai: E tautoko ana ahau i
tenei kupu. E hanga ana tatou i tenei
ruri mo tatou ano e hara i te mea mo nga
iwi nei. E tautoko ana ahau kia 15 mo
te kuorumu. E whakaae ana ahau
kia mahia nga. ruri mo nga whare e rua
R. Huru: E tautoko ana ahau i nga
kupu a Mohi Tawhai.
Kawatupu: E tautoko ana ahau, a u
turaki ana, kua hoki rawa te kuorumu o
te whare i te koata o nga mema.
H. T. Wake: Kanui taku wehi moku
ano, kei tahuri mai te mea nei ko ahau.
E hara ahau i te tangata mohio ki te
hanga, ture.
Waiho ahau kia hinga iho i runga
i taku tunga mema nei. Mehemea ka
whakaotia e te komiti whiriwhiri, ka
mana katoa. E inoi ana ahau kia
unuhia taku ingoa i roto i te komiti
whiriwhiri. Mo te korero mo nga mema
nei, kaore aku kupu.
Kaore ahau e matau ana tera pea ahau
e haere mai a tera tau, kaore ranei.
Kaore ahau e hoki ka whakinokino i a
tatou mahi. I runga i te pire kua
paahitia nei, e kore rawa, ahau o kaha ki
te mau haere i te kirihipi.
Pirimia: Mo te kupu a te mema kua
noho ihe nei; koia nei te take i whaka-
nohoia ai to ingoa ki roto i te komiti
whiriwhiri nei, kia kaha ai koe ki te
whakahe i nga mahi a te kawanatanga.
Me motini rawa i te tuatahi ka mana ai
te unu i to ingoa ki waho.
Mehemea ka haere mai tetahi tangata
hei riiwhi mo tetahi o nga mema, kaore
e whakaaetia kia tu ki roto i te whare.
Ko te mema e hiahia ana kia unuhia
tona ingoa ki waho i te rarangi ingoa u
nga mema, me hoki ka mea kia pootitia
mai ano he mema mo tona tunga.
N. Hare: Mehemea mo tenei taima
tenei. kuorumu ka pai ahau, engari
mehemea mo tera tau kaore ahau e pai.
Tena, mehemea ka kore e tae mai te
mema ka pewhea ?
Tiamana: Mehemea he mate ka oru
tonu tona ingoa, engari mehemea he
noho pokanoa ka ruihi tona nohoanga.
Kaitaia: Me pewhea nga mema i he
o ratou whakaaringa, a mehemea ranei e
whai mana an aua tu mema ki te tu
tonu mo nga tau e tu mai nei ?
Timoti Whiua: E whai mana tonu
ana i te mea kua whakamanatia o te
komiti hei mema pumau.
Mangakahia: Me waiho kia 30 hei
kuorumu mo te mutunga o te Paremata.
E tautoko ana ahau ma te kawana-
tanga e hanga nga ture.
Paahitia ana ma te kawanatanga e
mahi katoa nga korero o te kotahitanga.
Paahitia anu hoki e te whare kia mana
te kuorumu 15 ki te mahi i nga mahi
mama, kaore i nga mea taimaha.
Pika: Kaore ahau e ahei te tuku atu
i te pooti mo te kuorumu o te Whare
Ariki.
Pirimia: E hiahia ana ahau kia
mauria te whakaotinga o nga mahi ki
Wairarapa. Koia tenei ko te kawana-
tanga: —
Raniera Wharerau
Timoti Whiua
Paraone Tumuiarangi
Whatahoro (Pirimia)
I tukua ki te whare, a paahitia ana.
Pirimia: Me whakatuturu ki te 12
onga ro o Aperira 1894 te ra mo te
Paremata ki-Turanga. (Paahitia ana. )
PONEKE, HUNE 3, 1893.
HAERENGA KIA KITE ITE MINITA
MOTE TAHA MAORI.
M. Keepa: Ete karimana tena i koe, te
kanohi o te Paranihi kua whea atu nei
ia tatou. Tenei haere mai u matou kia
kue, ki te minita mo te taha Maori. E
hara tenei i te korero o nga ritenga a o
matou tupuna. E haere mai ana Ienei i
runga i te korero a koutou a te Pakeha
He mea titiro na matou ki te ahau o a
koutou mahi whakahaere, menga mate e
pa mai ana kia matou ki te Iwi Maori,
ara te kooti whenua Maori, me etahi utu
mate, No reira ka whaka takotoria tenei
tikanga hou e te kotahitanga, koia tena
nga pukapuka kua tae atu na kia koe,
ko koe te minita e kiia, ana he mimiti
Maori, kaua koe e tahuri anake ki te Iwi
Pakeha, engari me tahuri tahi ki te
whakaora i to iwi Maori e aue nei i roto i
nga tau maha. He nui nga Minita kua
hori ake nei e mahi ana i nga ture mo
te iwi Maori, ku tu mai he kawanatanga
me ana ture whakarereke. Na wai i iti
a ka taimaha haere nga mate ki runga ki
te iwi Maori nga ture a enei kawana-
tanga maha a tae noa mai ki tenei wa.
a kua tino ara te Haupatu hei tino muru
i nga whenua o to Iwi Maori. Ana nga
pitihana a te kotahitanga kei to aroaro e
takoto ana. Mau tonu e hapai, ko rawa
hoki i kiia ai he minita maori koe. Mau
e titiro iho ki nga kupu o taua pitihana
n te kotahitanga.
E hara i nga ritenga kua hori ake nei
nau anake nga ritenga 3 mahia ana i
tenei wa. I tenei tau kua kaha te hapai
a te Iwi Maori i te Tiriti o Waitangi.
mete ture nui o te tau 1852 rarangi 71.
te ture nui i huaina nei mo Nui Tireni
ka mutu aku kupu kia koe e te minita.
W. P. Kakakura: E koa ana ahau mo
to whakaaetanga kia tae mai matou ki to
aroaro whakapuaki kupu ai kia koe mo
runga i nga tikanga a te Iwi Maori o
nga motu e run nei o Aotearoa me te
Waipounamu, kei te mohio ano koe ki to
tatou taenga ki te Tiriti o Waitangi. I
korerotia i reira te ritenga mo te
waka kotahi i nga motu e rua nei. E
hara i te mea e whakakotahi ana irunga
i te tikanga Maori, i nga tikanga a o
matou tupuna. I muri iho i tera, ka tu
ki te Waipatu taua hui mo te whaka-
hotahi. E hara i i te take iti te take i
whakaaro nuitia ai e nga Iwi o nga motu
e rua nei, kaore, he take Nui. Ko te
Tiriti kua takahia nei nga kupu katoa a
te kuini i ki nei ia Kinga tangata maori.
ano to Ratou Rangatiratanga. Konga
kupu hoki ote Tiriti he tohutohu kiu
koutou kia tiakina paitia e koutou nga
Iwi Maori o Nui Tireni, pera hoki me
nga tangata o Ingarangi, ka kaha ahau
ki te ki atu kaore rawa i te mana tenei
kupu ate kuini i a koutou ara kia tiakina
paitia nga Maori o Nui Tireni pera me o
Ingarangi
E whakatika ana ahau kinga kupu: a
Meiha Keepa e ki nei na tenei mahi
Kooti Whenua Maori i puta mai ai te
raru kinga tangata Maori.
Na tenei kooti Whenua Maori i kite ai
matou kua takahia ano e koutou te
Tiriti o Waitangi, ara tenei kupu
'• Kinga tangata Maori ano to ratou
Rangatiratanga, me te Rangatiratanga
ki o ratou whenua. Tena kia ui atu
ahau kia koe. " He aha riro ai i a
koutou anake te mana whakahaere o
matou whenua, i te mea no te iwi Maori
ano tenei mom, he Iwi heke hou mai
koutou ki tenei motu. Kei te penei ranei
koutou e heke atu ra ki era atu motu.
a riro ana i a koutou te whakahaere i
ana Motu, Tera pea koe e ki mai. na te
toa ki te patu i riro ai i a koe tenei
motu, me te whakahaere tikanga mo o
matou whenua. Kei whea to ton. i
pewheatia e koe te toa o enei tangata e
noho u Meiha Keepa me Kapene Henare
Tomoana. K aha enei toa te kapeu ai e
koe ki waho i to matou aue e aue nei
matou ? I kaha ai tuku korero i naianei,
na te mea he minita koe mo te taha
maori. Kaua koe hei titiro ki to matou
iti, ki te nui hoki o te iwi pakeha, a ka
hapai koe i te iwi pakeha anake, engari
i te mea he Minita Maori koe, me
hapa i koe ia matou i te hanga iti ite
hunga whakaaro kore, e kore hoki ahei
te whakarite nga matauranga o nga Iwi
e rua. Na konei ka tino kaha taku
inoi atu kia koe kia me tou
kawanatanga ki te hapai ite pukapuka
menga whakaaro inenga take a nga
Rangatira o ngu motu e rua o te kotahi-
tanga o te Iwi Maori e takoto ana i to
aroaro, ki te kore koe e whakaae mai me
tou kawanatanga me korero tonu mai
kia matou, ko taku tino hiahia kia rongo
ahau i to whakakore i to whakaae ranei.
Henare Tomoana: K whakamoemiti
ana ahau mo to karanga tanga i a matou
kia tou aroaro, koia ahau i koe ai. I
korero ano matou kia koe i tera taua te
whakaaro o nga Rangatira me te kotahi-
tanga o ngu iwi u nga motu e rua, a i
ki mai koe kia matou '' Mehemea koia
nei te tino tikanga o ta koutou tino
whakaaro" ka ki tuturu mai koe ko koe
rawa hei tautoko i ta matou tikanga. 1
korero ano ahau kia te Paranihi. I
whakaaetia mai o ia ta matou tikanga, i
nohoanga o te Paremata ki te Waipatu i
runga i te pootitanga a nga motu e rua i
nga Rangatira me nga tangata Matau, a
hui unu nga, Rangatira i whakamanaia e
te Iwi ki te Waipatu i te tau 1893 a
whakaotia una tenei take kua oti nei te
whakatakoto atu te pitihana e au ki tou
|
|
5 5 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
aroaro hei whakaatu, koia tenei Hui hei
painga hei oranga mo te Iwi Maori,
raenga toenga o ratou whenua. E mea
utu ana hoki ahau kia koe i naianei, mau
tonu e tautoko ta matou pitihana e
takoto nei i tou aroaro, notemea ko koe
te minita mo te taha Maori.
Katimana: Kua mutu ranei nga
Rangatira e hiahia ana ki te korero ?
H. Tomoana: Ae.
Karimana: E koa ana ahau mo
koutou i tae mai ki tooku aroaro ki te
whakaatu hoki i a koutou tikanga. Heoi
ka ata whakamarama ahau kia koutou i
i oku ake whakaaro.
Kaore he tikanga i hoki ai koutou ki
te Tiriti o Waitangi. Mehemea kaore te
pakeha i noho nui ki runga i tenei motu
e kore e tino kiia he nui ngu painga e
puta mai kia koutou i o koutou whenua
engari na te nohoanga nuitanga o te
pakeha i nui ai te utu o koutou whenua,
ki taku whakaaro ku te nuinga o te utu
te painga kia koutou. Kaore he painga
i puta mai i roto i te Tiriti o Waitangi
kia koutou. E tutaki ana te Tiriti i nga
whenua katoa ma te kawanatanga anake
hoko, a no reira ka hokona ki te utu iti,
no reira e kore e tika tenei ki a koutou
ka whakaritea e koutou te Tiriti o
Waitangi, engari etahi wahi. No reira
kei te he tenei ki a koutou, i te tiakina
paitia e te Iwi pakeha te Tiriti o
Waitangi. Mo koutou e ki nei kaore
koutou i te tiakina putia. Mehemea i tae
mai te Wiwi ki tenei Motu, e kore e penei
te korero menga whakariteritenga kia
koutou, engari kua aia atu koutou, a kua
patupatua noatia iho. Mo ta koutou
whakahe mo te kooti whenua maori. Na
koutou ano i whakaae kia haere ki te mahi
i o koutou whenua.
W. P. Kakakura: E te minita mo to
kupu e ki nei koe na te nuinga o koutou
ki tenei motu i nui ai te utu mo o matu
whenua. Taku kupu kia koe, he mea ke
rawa tena. Kihai matou i haere ki te
hapai i te Tiriti o Wahanga i runga i te
tikanga hokohoko whenua, engari e hoki
ana matou ki te hapa, i nga kupa tohu
tohu a te kuini e mau nei i roto i te
Tiriti. Mo te kupu tuarua, kei te tika
tonu ta matou kupu (nga Maori), kaore
i te mama i a koutou nga kupu a te kuini
i ki mai nei kia tiapina paitia matou nga
tangata Maori o Nui Tireni, kia pera koki
te tikanga me nga iwi o Ingarangi, kaore
rawa tenei i te rite i a koutou, mo te
kooti e ki nei koe na matou ano i
whakaae ka tika, a he aha ra koutou te
mahara ai na matou i whakaae ka waiho
i runga i ta matou i whakaae ai, a he
uha hoki koutou i pokanoa ai ki te
hanga ture i muri i tena e ki mai nei
koe, ina hoki ka tu he minitatanga ka
hinga i tana ture, i tanu ture. Pena
tunu nga minita katoa o nga kawana-
tanga o te timatanga tae mai ki naianei
he mahi ture kooti tonu te mahi. Koia
matou ka whakaaro nui ai he tiaki pai
ranei tenei na koutou i a matou me o
matou whenua, he hanga noa iho ranei
o kupu e korero mai nei koe kia matou.
Karimana: Ko te tikanga o ta koutou
pitihana, ko te Tiriti o Waitangi, kahore
kau he tikanga o te Tiriti o Waitangi.
Mo. ta koutou kupu e ki nei, kaore
koutou e tiakina ana e te pakeha; Me
ata whakaaro koutou, ia koutou ano te
tiaki ia koutou tamariki, a mahia ana
etahi mahi kino, a e kore ahau e ki
katoa, he tangata kino, engari etahi he
pai i waiho nei hei tiaki moni. Ki taku
whakaaro ake, pai atu ahau ki aua,
tangata tika. Kua whakaturia he kai
tiaki mo koutou i runga i te whakaaro
kia koutou. Mehemea i riro tenei motu
i te Wiwi kua patupatua koutou nga
Maori.
M. Keepa: E whia nga motu i riro i te
Wiwi i to kupu e korero nei koe.
(Kaore tahi he utu a te Karimana )
W. P. Kakakura: Konga iwi Maori
kua hoki ki te Tiriti o Waitangi me o
matou whenua. Koia a Tawhiao i haere
ai ki Ingarangi.
WAEA MAI.
I TANGOHIA I NGA NUPEPA
PAKEHA.
WAHINGITANA, 8 o HUNK.
Kua wera ite ahi tetahi Taone
i Amerika ko te ingoa o taua,
Taone ko Whiako. He nui nga
Tangata e haere noaiho ana kua
kore he Kainga, e maharatia ana
tera e nuku ake nga moni o nga
whare, me nga Taonga i wera i te
ahi ite ono rau mano pauna
£600, 000.
RANANA, 8 o HUNE.
He nui nga Tangata kua haere
atu ki Atareria me Niu Tireni, ite
whakaitinga ote utu o nga
Kamupene Tima.
PARIHI, 8 o HUNE.
E waru Tangata i mate i konei
i te ra kotahi ite mate hou nei
ara ite Korera (Cholera).
RANANA, 10 o HUNE.
I te taenga mai o tetahi
Kaipuke Patu Wera, ka whakaatu
ki nga komihana o konei,
kua kite ratou i tetahi whenua.
hou ite taha Whaka-te-Hauauru
o Kotorani.
RANANA, 10 o HUNK.
E Whitu te kau Tangata i mate
ki Meka ito Paraire nei ite mato
hou, ara ite korera (cholera).
WAHINGITANA, AMERIKA, 10 HUNK.
E maharatia ana tera e whakaae
te Kuini o Hawaii ki nga Ture i
mahia e Amerika, hei whakahaere
i nga motu o Hawaiki.
KAIRO, IHIPA, HUNE 11.
Ite Takiwa e mahi ana nga
herehere i konei, e ono rau, ka
puta to ratou riri ki o ratou
kaitiaki, whawhai ana, puhipuhi-
tia ana nga herehere e nga
kaitiaki, e toru te kau ma iwa i
mate, kotahi te kau ma tuhi i
puta oma rawa atu kaore ano i
kitea.
RANANA, HUNE 7.
E maharatia ana ka puta te
Pire a te Iwi Airihi, i tenei
nohoanga Paremata, ko taua Pire
e rite ana kite tono a nga Maori
ote kotahitanga kia riro ia ratou
te mana whakahaere i o ratou
Taonga, heoi ano te mea e rereke
atu ana ita Te Maori, he unu
rawa ta te Airihi i to ratou motu
ara i Airana, ki waho ote Kingi-
tanga huihui o Piritana (Britain).
POIHAKENA, HUNE 11.
E Toru tangata i uru ki te
Peeke o konei, patua ana te kai
whakahaere o taua Peeke,
whanako tia ana nga moni e
takoto ana kotahi mano pauna.
PIRIHIPANE, ATARERIA, 11 HUNE.
Kua ngaro tetahi wahi o Te
Taone o Ipituiti i te Waipuke, he
nui nga tangata kua mate kite
wai.
NIU PAREMATA, HUNE 9.
Humenetanga ia Te Whiti kia
haere mai kite Tari ote kai-
whakawa Pekerapu, kaore ia i
haeremai whakataua ana ia ete
kaiwhakawa he Pekerapu.
WAKATU, HUNE 8.
Kua tuhi atu a C. H. Mira,
mema ote whare Paremata mo
Waimea, ki tona Roia kia tuhi
atu ki te Pohi, nupepa o Poneke,
kia unuhia te korero i Perehitia
ki taua nupepa, mo tona hoko ite
Taramue, kite kore e unu i taua
korero ka hamenetia mo te kotahi
mano pauna.
AMERIKA, HUNE 15.
Ia Takuta Waka e puhipuhi
ana ite tahi motu Ngahere i
Amerika, ka kite ia i te Peka
peka, ka puhia e ia kihai i mate,
heo tu ke kite kotiro Inia e tu
ana i ko tata atu, katahi ano ka
peke mai nga whanaunga Inia
ote kotiro ra ka mau kia Takata
Waaka ka tunu tunua ki runga
ahi, te rongo nga o nga pakeha ka
tonoa nga hoia kite whai i aua
Inia, kaore ano i rongo mehemea
kua mau kaore ano ranei.
AMERIKA, HUNE 21.
E wha taone o konei kaa pau i
te ahi, he nui te moni kua ngaro,
e mahara tia ana ka tae te moni
mo nga mea katoa i wera kite
kotahi miriona pauna.
I Nu Iaka, Amerika, I tahuri tetahi
rerewe, he tere note haere, kotahi maero
rae te hawhe e haere ana ite mineti, no
te piko ote rori ka tahuri, 10 nga tangata
i mate, kotahi rau, e whatiwhati nga
ringaringa me nga waewae.
KAIRO, IHIPA, HUNE 21.
Kua tae mai te whakaatu o Kairo,
Ihipa, ki Niu Tireni nei e rua rau
tangata e mate ana ite ra kotahi, i te
mate hou nei ara ite korera.
RUHIA, HUNE 22.
Ite Ratapu nei i te Takiwa e Karakia
ana te whare Karakia nui o reira ka
karangatia e etahi tangata kua wera te
whare, ka tahi nga tangata ka oma kia
puta ki waho, i a ratou e pera ana, 136 i
mate I te takahanga a etahi note puta
nga ki waho ka kitea he tinihanga
noaiho, kaore hoki te whare, e wera ana
|
|
6 6 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
Ite ahi, heoi mato tikanga kore noa iho
tenei rau tangata.
AMERIKA, Nu IAKA, HUNE 23.
I te takiwa e purei ana tetahi Takihi
ka puta tetahi marangai nui, te whatitiri,
te uira, nui atu, ko nga tangata i mate e
waru (8). E 30 nga mea kaore i tino
mate, i tenei whiu.
INIA, HUNE 25.
I tu tetahi whawhai i Rangakunu,
tetahi o nga taone e tata ana ki te tai, ko
te putake o taua whawhai mo te mau-
ranga a tetahi Hahi Mehomitana i te
kau hei patu whakahere ki te taha o te
temepara o nga Inia. I mate i nga
pirihimana e 20 tangata i te meatanga
kia mutu te whawhai. Na te taenga
rawa tanga mai o nga Hoia i mutu ai te
whawhai.
AKARANA, HUNE 23.
I te hui i Akarana i tu i konei a te
Penetana Tumuaki o te kooti whenua
Maori o mua I mea ia me horoi katoa
atu nga ture whenua Maori i naianei, a
me timata hou atu ano te mahi, ka tu a
te Wirihana ka ki e he ana nga komiti
Maori.
AKARANA, HUNE 21.
Ko Kapene Anihana o te tima
Waihora i hamenetia mo tona mauranga
mai i Poihakena i nga tangata nuku atu
i te maha monga tangata e rite ana mo
tona tima, ko te ture mo tona tima, 133
tangata mo te haranu, e 84 mo te tiareti.
I tona haerenga mai e 35 tangata i nuku
atu, ko tona karo, no waho i te moana
ka kitea e nuku atu ana nga tangata.
Whainatia ana ia ki te moni £10, me
nga moni mo te keehi.
Nu PAREMATA, HUNE 21.
Kua whakaritea he ota hopu i a Te
Whiti i raro i te mana o te rarangi 99 o
te ture Pekerapu. No te 1891, ka
whakataua kua pekerapu a Te Whiti, a
kaore ia i te whakaae, ko te kupu a te
Tiati kei raro a te Whiti i nga ture
pakeha, a me whakaae mai ia ki tona
Hara. Ka tukua he warati kia
mauria mai a te Whiti ki te Whakawa a
te 16 onga ra o Akuhata e haere ake nei.
PONEKE, HUNE 22.
I tu tetahi hui a nga tangata kore
mahi me te pirimia. Ko taua hui he
tono na taua iwi kia kaha te pirimia ki
te whakahau kia mahia nga ara Reriwe
o tenei motu, kia whiwhi mahi ai ratou,
kaore te pirimia i whakaae kia riro mana
e hoatu he mahi ma ratou, engari ka
awhina te kawanatanga mehemea ki te
tukua mai o ratou ingoa, I ui ano te
pirimia ki to ratou roa i konei, ka kiia
mai kaore ano tetahi kotahi nei o ratou
kia nuku atu i te toru marama, a ku
etahi ka toru wiki ano.
RANANA, HUNK 15.
Kanui nga tangata kua mate i te kuha
o te ra.
ATENE, HUNE 17.
E rua tekau nga apiha me nga hoia i
mate i te pakutanga u nga paura i roto i
te paraki, konga moni monga mea i kino
i te pakutanga e tae ki te kotahi rau
mano pauna.
RUHIA.
PITAPARA, HUNE 18.
Kua hopungia nga Maki [Monks] i
Mohoko, mo etahi taonga i kitea i roto i
o ratou ruma e takoto ana. ko tetahi take
i hopukina ai mo ta ratou mauranga mai
i etahi o nga taonga o roto o nga whare
karakia, tetahi mo to ratou nohoanga
tahitanga ko nga wahine, ano he tane he
wahine.
AMERIKA.
WAHINGIANA, HUNE 16.
Tera e rere tetahi o nga Maunao o
Amerika ki Hamoa.
Kua whakaae te Kuini o Hawai ki te
tono a nga Apiha o Amerika kia heke ia
ki raro o te torona, me te moni Penihana
ma ana a te kawanatanga o Amerika.
Kua wha rau nga tangata kua mate i
Mitikena. Ko te mate he piwa, ko te
putake he kino no te wai inumanga, E
60 e mate ana i te wiki kotahi. (Kia
mohio tatou kaua hei inu i nga wai
kino. )
KIA KAHA- TE MAHI KAI.
RANANA, HUNE.
I te puaretanga o te Whare Ariki ka
tu a Winiterahi (Lord Winhelsea) ka
mea kia purangatia kia nui he kai, kia
ono marama te kaha, he mahara no ona
tera e tu he whawhai.
Ko Pureiwhea (Lord Playfair) kaore
i whakaae. I ki ia kanui te kai monga
marama e whitu, He moumou moni noa
iho mehemea ka tahuri ki te hoko kai. I
tonoa e Karana puraku (LordCranbrok)
kia unuhia tawa whaka tae tia ana
motini.
POIHAKENA, HUNE 15
Katahi ano te Waipuka nui i tae mai
ki konei o mua iho kanui nga whare,
nga tanga ta kua riro i te wai.
RANANA, HUNE 26
Tenei kua kitea i nga taone o waho atu
o Ranana etahi wahine tokotoru i kohu-
rutia. I penei te kohuru tanga i te mahi
a Tiaki te Ripa.
IHIPA.
KAIRO, HUNE, 26.
£ niu atu te kaha o te mate korere ki
konei, e kore e taea te whakamutu. No
te Ratapu nei e 451 tangata i mate.
WHAIKORERO A TE TETANE
PIRIMIA I NEPIA.
He nui nga korero i korerotia e ia i
reira, engari te nuinga o ona korero e pa
ana ki te Iwi kotahi ara Pakeha, heoi
ano tana Putake i korero ui mote tahu
maori ka tuhia iho nei, ko te putake i
mahia mai ai e ia tana korero, he
whakaatu nana he manu he mano nga
eka whenua e takoto noaiho ana, ki nga
maori kaore e mahia ana, na reira aia i
mahara ai me hoko e te Karauma nga
whenua ara etahi o nga whenua o te Iwi
Maori, ka whakanoho noho pakeha ki
runga hei mahi, whakapai hoki i te
whenua. I aia e korero ana ka whakaa-
turia e ia, te ahua mapi o nga whenua
mauri kaore ano i mahia, ka tohu tohu
ia nga whenua maori e takoto noaiho anu
ara kaore e mahia ana ite taha whaka-
teraki o Akarana, me tona kupu kii.
kahore te kawanatanga e tino hiahia ki
enei whenua, Engari ia nga whenua e
takoto ana ite Takiwa o Haki Pei me
Turanga. E kii ana ia e tino hiahia ana
te kawanatanga ki ana whenua, heoi te
kupu a te kawanatanga me pewhea ra e.
taea ai, heoi ka whakaturia e au kia
koutou nga whika mo nga whenua kua
tohutohu tia atu nei e ahau. Ina hoki i
te Tau i haere ai a te Paraihe tetahi o nga
minita maori o mua, ki Ingarangi, ko te
tau, 1885, ko te whenua i nga maori i
tera Takiwa kotahi te kau miriona
Eka whenua Papatupu, ko nga whenua
i nga maori ano, Engari kua mahia ite
kooti Whenua Maori e rua miriona eka,
ara te kau ma rua miriona eka katoa, i
tenei ra e tae ana pea kite rua miriona
eka, o ua whenua kei te riihi ki te
pakeha, e ono miriona kei nga maori he
hawhe miriona kei te kapi ki nga noho-
anga maori, Na kei whea te toenga, kati
ko te toenga o aua whenua ko nga tihi o
nga maunga, ko nga awa wai, me ngu
roto, Engari kia pai tatou kite Iwi Maori,
i tenei ahua kua whakaturia nei, me
hoko e te kawanatanga te toenga o te
whenua nei ka whakanoho Pakeha ki
runga hei painga mote koroni, Tera
koutou e kii me pewhea, ka whaka-
marama atu ahau, aha koa pewhea,
pewhea te mate e pa ana, ki te kiko
tangata kitea tonu tia e te Takuta he
rongoa, he pera tonu hoki te ahua mo
nga whenua maori. Engari kaua e
tinihanga tia te Iwi. Maori, notemea he
tino Iwi pai ratou a me pai hoki tatou
kia ratou, I ra hoki i te Takiwa o nga
Roia, me te Ture i noho nga maori i roto
ite raruraru na etahi atu i kai to ratou
oranga, heoi me Tiaki e tatou nga
maori i naianei I konei ka whiti tona
korero ki to ratou taha ano, ara kite Iwi
Pakeha.
MATENGA O TETAHI
WAHINE I TE TEREINA.
I te hokinga mai o te tereina i
Akarana i a Hune 16, o nga ra ka tae ki
Turiri [Drury], i te po. Kaore ano kia
ata tu te tereina ka peke taua wahine ki
raro, a hinga tonu iho ki waenganui o
nga wira o te Kareti i runga ia, a haere
ana nga wira i runga ake i nga turi.
Ko te ingoa o taua wahine ko Ahipi. I
runga i taua tereina ano tetahi takuta
ko Tahiri te ingoa. Whakamutu nou ia
kia ora taua wahine, kaore hoki i ora. K
rua haora i muri mai o tona takanga ka
hemo. Ko taua wahine i haere kia kite
i te marenatanga o tona tamaiti. Ko te
tane i te teihana tonu e tu ana i te
takanga o tona wahine, engari kaore i
mohio tera taua wahine e rere iho i te-
mea e haere ana ano te tereina, 1 tona
kitenga mai kua taka, kaore i kaha ki te
haere mai, I kopenu, katoa nga waewae e
rua. ko ona tau e (50.
TAKA I RUNGA HOIHO.
Ko tetahi pakeha i taka i runga hoihoi
Poneke, whati tonu atu te konui o iti
waewae. 1 runga i te whatinga o te konui
ka kati te waha, a kore tonu atu i
tuhera, a mate tonu atu taua tangata Ko
ona tau e 22.
MATE MITARA.
I tangohia mai i te Kahiti, o te 22 a
Hune nei.
Ko te tahi mute he Mitara kua pa
inaia nei ki te pakeha me te Maori ko te
ahua o tana mate i te Paanga mai he
whakangoikore, he whakataimaha i te
tinana, he mare he whango note reo, he
whaka he Manawa, he Matihe he
whakangaoko i te kiri, he whakapupuhi,
he Hekenoaiho note wai inga Kanohi
mete waha, mete Ruaki hoki I te wha
o nga ra ka puta mai nga Pukupuku
Whero i te Kanohi, muri iho ki nga
|
|
7 7 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
wahi o te Tinana, I te rima tae noa ki te
ono o nga ra, ka tu ahua Pouri, nga
Pukapuka tanga o te Kiri.
Whaka tupato, kote tangata e pangia
ana e tenei mate kaua e kai inga kai e
whakahua tia nei. he Miiti kaua e inu i
te wai matao, kaua e haere i roto i te
hau matao, kaua e puta hohoro kite
matao i waho, kite maku ranei kaua
hoki e tukuna ki roto i te wai matao,
kite rite enei whakatupato, kua korero
tia akenei kaore he tikanga e mataku ria
ai taua mate.
K hoa ma E tika rawa ana. e nei
whakatupato mai kia tatou, mo runga i
te mate, K rite tonu ana tenei kite
Rongoa, mehemea hoki ki te kore e
tiakina paitia te turoro, hei aha te
Turoro, ka pai te mahi ate Rongoa i roto
i te mate.
WHAREKAURI
He korero tuku ki nga pepa pakeha e
Henere Whapu, a. he mea tango mai
na Huia Tangata Ko ahi i roto ite
Herara.
K Kii ana a Whapu. No Hanuere ite
tau 1892, ka rere atu ia i Riritana,
Waipounamu, i runga ite Timu, na i aia
i runga ite moana, ka mahara ia, he
pewhea ra tenei whenua u Wharekauri,
tena pea he whenua kino. Engari ia
ratou e whaka u atu ana ki uta ka titiro
ia he tino whenua pai. kote motu Nga-
here kua topea, ko etahi wahi kihai i
topea i waiho hei whakamarumaru hipi,
K kii ana ia ko taua whenua he mea
kite na Porotene, i penei e haere ana a
Porotene, me Tiatamu i runga i tetahi
kaipuke puhia ana ete hau te unga utu
ko Wharekauri ara kite pakeha ko
Tiatamu Airena, kote take i kiia ai ko
Tiatamu Airena, notemea na Tiatamu i
kite ite 29 o nga ra o Nohema, 1791,
Engari kaore raua i roa ki reira, ite
ahua raruraru ki nga Maori, he oi
hoki ana.
WERANGA O TETAHI KAIPUKE
ITE AHI.
I TANGOHIA MAI ITE PEPA O
AKARANA.
Ite 7 o nga ra o Aperira ka patua mai
he waea i Amerika, te tahi Kaipuke tona
ingoa ko Kingi Hemi, i rere atu i Nu
Tautu Wera ki Amerika, me tona uta nga
he waro, E kii ana te Kapene o tetahi
Tima i a ratou e rere ana ite moana ite
ata ote 5 o nga ra o Aperira, ka kite aia
ite poti e tere haere ana, ka tahi ia ka
karanga ki etahi o nga tangata kia
tukua tetahi onga poti, ka haere ka titiro
mehemea he tangata ano kei runga, te
taenga atu o te poti ra ka kitea e wha
tangata e takoto ana i roto ote Puti,
metemea nei kua mate ka tangohia mai,
ka haria ki runga kite Tima, te tiro-
hanga, e ta ana ano nga manawa, E toru
pea ra e takoto ana, ka ahua pai tetahi o
ratou, ara kua kaha kite korero, ku taua
tangata, tonu te Kapene ote kaipuke i
wera nei ite ahi ku tonoa ia kia korero,
ka hui katua nga tangata, kite whaka-
rongo, ka timata ' hoki te korero ate
tangata nei, penei ana korero, Ite 19 o
nga ra o Maehe ia matou e rere ana, kua
puta mui he koa ki au ara kia matou
e pera ana e ngahau ana, ka karangu
tetahi o nga Heramana, kua wera te
kaipuke kua puta hoki te au-ahi, katahi
ka tu te whawhai, a nga tangata, kite
ahi, he tinei ta nga tangata ite ahi kite
wai, mahi, noa a pau noa nga ra te kau
matahi me nga po hoki e tinei ana ite
ahi, kore rawa e taea, i tenei Takiwa kua
tata tonu te ahi. kite wahi e takato ana
nga paaka paura, ka tahi au ka karanga
ki aku tangata, kia hoatu he kui ki roto
i nga poti e rua, ka eke te 16 tangata ki
runga i tetahi o nga poti, ko au me taku
tamaiti me nga Heramana te kau ma
toru ki runga i tetahi, ka haere kihai
rawa i tawhiti atu ka paku nga paura, I
reira tonu ka totohu te Kaipuke ka ngaro
ka haere tonu matou i runga i o matou
poti ka po. me te rere tonu, ka tata ki te
awatea ka timata te pupuhi u te Hau, Ua
mamma hoki, tirotiro noaiho ahau, ki
tetahi o matou poti kua kore e kitea kua
haere ke, kua kaha mai hoki te pupuhi
ate Hau, kaore i roa, ka pa te ngaru ki
tetahi taha ote poti tahuri tonu: atu, e
wha Heramana i mate atu ki te wai. ko
etahi ano o matou i roau tonu kite poti,
ko tahi po o matou e mau pera ana me
haere kite Awatea ka mutu te hau, kua
pai hoki te moana, ka tahuri matou
kite huri i to matou poti, ka taea
ka eke ano matou ki runga, Eke rawa
ake kua ngaro a matou kai, ite tuatoru •>
nga ra ka mate kotahi te tangata ite
tuawha ka mate e rua, ite tuarima ka
mate e toru, me taku tamaiti, (i konei ka
timata te tangata nei ki te tangi) ka
mutu ka timata ano ki te korero, mo tuna
tamaiti, ka kii ia ko taku tamaiti i mate
tonu ki roto i oku ringa, he nui tona
kahu tae noa kite ra i mate ai ia, me tona
karanga tonu. Papa e ka mate tatau, hei
konei, me aku kupu ano ki aia, kia mana-
wanui e tuku tamaiti, ma tera ka ora koe
kia manawanui kia penei me to papa, ka
mea mai taku tamaiti, e kore e taea,
he rawa ahau, muri tonu iho ka hemo,
kore rawa e wareware i au aua ra, mehe-
mea nei etahi o matou he porangi, kote
mahi he tangi, wai mo ratou, ngenge
noaiho e tahi o matau ite puritanga m
ratou ki raro, ka mate tena o matou, ka
panga atu kite moana, kore rawa matou
i kaha kite moe i te mataku, kei tapahia
o matou korokoro i a matou e moe ana
e nga mea kua ahua porangi o matou
rere haere tonu matou ka tata ki tetahi
motu, ka tohe etahi o matou kia whakau-
tia to matou poti kaore au i whakaa, ite
nui ote ngaru kotahi o matou, i kau ki
utu, ki taku mohio hei reira tunu atu, kua
timata hoki te pupuhi ote hau, ka pu -ia
ano matou kite taha whakate moana
a kite a nei matou.
WHAKAMATAURANGA KI TE KOHURU I A
Karahitana (Gladstone),
Ko tetahi tangata ko Taunihena
W. Townsend, te ingoa whakawatia
i Ranana i a Mei 11 onga ra kua
pahare ake nei. Ko te take i
whakawatia ai ia mo tona
puhanga i a karahitana ki te pitara
('ara ko te hopu tenei a nga
tangata) ko tetahi o nga take i
hopungia ai ia mo tona reta i
tuku ai ki a te karahitana, o
ko taua reta no te 25 o Aperira
nei. Koia tenei ko tona reta: —
Me whakarere atu e koe tena pire
kino (Home Rule Bill). Me
whakapuaki e koe i roto i te
whare a nei i te po. Nui atu
taku riri kia koe i nanahi nei i
taku kitenga atu i a koe e koa
koa ana. I te whanga tonu
ahau kia koe o te ata mai a tae
mai ki naianei. I te Hatarei ka
mahue utu i au tuku wahine me
aku tamariki. Mehemea koe ki
te kore e hapai i taua pire, kua
mate noa iho tena pire. I haere
ahau ki Piritane i nanahi kia kite
i a koe. Mehemea kaore i rereke
aku mahara i taua takiwa penei
kua mate tahi taua. Tera e ono
pakutanga o taku pu i mua o te
taengamai o nga pirihimana, a kore
rawa koe e rere. E tino mohio
ana ahau ki to matou ranga. Engari
mehemea koe ki te tohe, ko tena
pire ka tu hei Ture nui. Engari
kotahi tonu te mea e kore ai e tu
hei ture, ara ko tenei, rae mate
tahi taua. Ma tenei ka ora ai te
mano tangata o te taha whaka
runga o Airana. He mea tino
tika ra tenei ne ?
Ka titiro tonu ahau ki roto i
te Nupepa apopo mo aku korero.
I ki hoki taua tangata na ana
sum korero, a ina ano etahi kei
roto i tona pukapuka (dairy)
koia enei ko etahi: —I Tauni
tiriti ahau e titiro ana a pau katoa
te ra nei. He nui noa atu enei
waha o rima o ki nei mo maua
tahi.
Aperira 25. I kite ahau i a
Karahitana e haere mai ana i
tona whare. I runga i taku kite-
nga atu i a ia kanui tona koakoa
ohorere ana ahau, a oma tonu atu
ahau ki roto i te kaari tangi ai.
E rua haora ahau e tangi ana ka
mutu.
I ki hoki taua tangata e kore ia
o korero i ona kupu karo mona.
K o te ki a nga takuta he porangi
tona mate, engari ko ta nga pirihi-
mana he hoa ona hei muri e
whakahaahau ana mai i a ia.
Kinga hoa tuhi mai he moni kua
tukua mai hei utu mote Nupepa i te
tau—•
£ s d
Hawira Tamihana.... 100
Karaitiana Whakato.... 100
Karaitiana Amaru... 100
Rev. Hamiora Wiremu.. 100
Kauru Hohepa.... 100
Wi Katene.... 100
TARIANA WHAKAEKEEKE MOMO
PUREI RENATA.
E rima ona tau he tino Momo tenei Hoiho,
ka whakaekeeke ki Ngapuke mote tau 1893,
kote utu mole uha £6 6s. I wini a ia inga
Purei o Nui Tireni nei, I muri haria ana ki
Poihakena, Heoi i runga i te whakaaro o te
korana o Mangatarata whaka hokia ana ma
i hei whaka eke uha ki Nui Tireni nei kawea
mai kawea mai a koutou uha momo, ki te toa
taua nei kia Renata.
NA WIREMU POROTENE.
|
|
8 8 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
PANUITANGA
Kinga Iwi katoa ote iwi Maori. E noho
maira 1 Aoteaaroa mete Waipounamu.
Kua oti ite Komiti o Huia Tangata Kotahi
Nupepa te whaka tuturu nga take e mau i raro
ihonei.
1. Ko tenei Nupepa, be Nupepa Maori i raro
ite kotahitanga o te Tiriti o Waitangi. E tu
ke ana tenei Nupepa inga mana Kawanata-
nga Pakeha, me era atu tangata e hua ina
nei he Pakeha.
2. E taia ana nga korero o nga hui ina
tukua mai. Menga rongo korero, menga
whanautanga tamariki marenatanga, menga
tangata mate, mera atu korero e tika ana.
3. E kore e taia e tenei, Perehi, nga korero
whaka kino ingoa. Mote tahi tangata. He
mea tino kino hoki tena kinga Perehi katoa ite
ao.
4. Me whakaaro nga iwi onga motu nei kite
oranga mo tenei Nupepa. Ara kia rite te
whakaro kite nga ki oranga kia whai kaha ai
nga kaimahi o tenei Nuipepa.
5. Ko tenei Nupepa e timata atu ana inaianei.
No reira ka whakarohia ki tenei. E rua putanga
ite marama kite tangata e tonoana, kia tukua
atu te Nupepa kia ia.
6. Ko te utu mo tenei Nupepa, ite tau,
Kotahi Pauna. Ka tukua tonutia kite tangata
e tuku mai ana ite Pauna mote Nupepa ite
tau. Ko tenei moni he moni iti rawa ara te
pauna kotahi inga moni e ruke-a noa tia ana
e te tangata ite tau kotahi.
7. Kia kaha nga Rangatira nga hapu ia wahi
ia wahi o Aotearoa mete Waipounamu ki te
awhina ito tatou Nupepa. Hei Reo hei taringa
mo tatou hei whakaatu hoki kia tatou inga mahi
o to tatou kotahitanga.
8. Kia marama te tuhi mai ate tangata i
tona ingoa mete ingoa ote kainga mete
Poutapeta hei tukunga atu ite Nupepa.
9. Me tiaki te tangata i tana Nupepa. Kaua
e rukea noatia ko to tatou kuare hoki tenei ki
a tatou Nupepa ka mutu te korero ka riro atu
ite tahi tangata ngaro atu.
PANUI HOIHO.
Kei Aku Patiki e noho ana tetahi hoiho, he
whero, kaore he Parani, kite kore he tangata e
kereme i taua hoiho, ka hokona e au ite HO
•onga ra o tenei marama.
TANGURU TUHUA,
Takapau.
Haria mai, Haria mai, nga witi kia
hurihia e te Mira, Huri Paraoa Hehitingi,
i te mea ka tutaki te miri ite wa ote
Makariri, ara ite Hotoke.
WIREMU ME KITARA.
PANUITANGA.
Whare Rongoa i muri ake o te Teihana o te
Reriwe.
Ko Paana, he Takuta, kua whakapuare i
tetahi whare Rongoa ki Hehitingi nei. Ko
ona tau a mahi ana ki Turangi 14. Niu atu
tona whakapaitia i reira. Hei tohu mo tona
pai, kei a ia nga kupu whakapai a nga tangata
mona. Ka kore koe e ora i etahi atu tangata,
kaua hei pouri, me haere mai ki te tarai i a
Paama, a tera koe e ora. Te piwa te ngau
puku, niho tunga, me era atu mate ka ora i
ana rongoa. Kaore HE rongoa penai i a etahi
atu takuta. Nga mate wahine katoa e ora ana
ia ia. Ko nga mea e pangia ana e te mate me
haere kia ia a ka ora ratou.
HAMUERA HEMI.
E hou ma kua hokona e au te mahi.
Hu meka a Kaata i te taha o te Tari
Nupepa Maori. Heremai Haeremai ina-
ianei ki to koutou noa kia Hamuera
Hem. Tango Hui panui hto moki
koutou.
PANUI.
Monga kahu me era me atu iti te utu haere
ki te whare O'RAIRE. i te taha o te Tari
Nupepa
Maori, Hehiting.
PANUI.
HEHITINGI TOA.
Te whare ite ake te utu mo nga mea katoa.
W. C. MATIHANA.
PANUI.
W. HAIMONA., tangata ote hare
mahi koti, Wakena, Hehitingi, kei au e takoto
ana te tini, paki me era mea e pirangitia ana
e to tangata, mehemea ka pakaru o koutou
paki, haeremai homai kia mahia, ina ano hoki
nga Wakena Wuru, kei to koutou hoa kei a
W. HAIMONA, HEHITINGI.
KI NGA TANGATA O HERETAUNGA.
HE
KANUITANGA TENEI KIA.
Moho ai koutou kua whakatuherata e
au takuwhare Puta e tata ana kite
whare Tiata Hehitingi. Me haere ma
koutou kia au kite tangata nona te whare
iti ake te utu i Haki Pei.
NA HONE TATARANA.
PANUI.
REREWE WHARE KAI.
HEHITINGI.
Kai, i nga haora katoa, He Hapa, Tiu He
Ika, Tikaokao, kei konei, katoa nga kai, e
pirangitia ana, Haere mai ki 3 koutou, hoa
kia.
HONE TEERA.,
Rangatira o tenei whare.
AE AE AE
KEI KONEI NGA
Huka iti te utu ( Kei a
Ti iti te utu PITI ME ONA
Hopi iti te utu hoa Toa
Kanara iti te utu moni takoto i to taha <>
Tiamu iti te utu • te
Raihi iti te utu WHARE O
Karani iti te utu PARAIHA
Paramu iti te utu e hoko nei i a ratou mea
Tini Riihi iti utu. katoa mo te moni iti
Haere mai kia tere ka kite koutou i te iti o te
utu o nga meae hokona ana i konei.
PANUI KI NGA MAORI.
HAERAMAI, HAEREMAI,
Katoa koutou tangoha. He Tera he
Pararie mo koutou me a koutou Tamariki,
Wahine. Hanihi mo okoutou Paki ia
TEOTI RANA. HEITINGI,
Whare ite te utu i Haki Pei rawahi
mai i te
HOTERA O KARATANA.
PANUI KII NGA MAORL
AREKA TUARI.
E hoa ma kei au te Whare iti te utu
haere mahi homai ta koutou. Ota kia
mahia e kahu pa moi koutou, kei au
nga mea katoa e piritianga ane e te
tangata, ko toku whare kei rawahi mai
o te.
HOTERA O KARATANA, HEHITINGI.
PANUI.
TE AIRA HIKO MOTE MATE RUMATIKI.
Ara ko te Rogoa e mutu waweai te
mamae onga mate katoa.
He rangoa tenei e emutu wawe, hohore ai
nga mamae o To Rumatiki mate pera ano te
ahua Mate Hukiki ara Matare-kereke, Tuituki.
Takoki. To ataunga ranei a te katipo a to
aha atu ranei. Ara mo nga mamae ka pa ki
te tuara ki whea ranei o te tangata. He
whakamohiotanga tenei mo te whaka-maeinga
o tenei Rongoa. Ukuia tenei aira me te miri
kauaranei e miria ka te ahua o to tangata mate
te tangata mate te tikanga
Whare Tumaki Na Peteriki me Co
Tikahou Amerika Kai a ratou anake kei
Poneki
2s 6d mo te patara Hei pani anake mo
waho o te tinana
Ko to ratou Eihana ko
W. J. TAEAMANA, HEHITINGI
PANUI.
KOREROTIA TENEI.
————-———
Mehemea ka. kino te haere u te wati mauria
mai kia A. MAKAKINITERA e mahi nei i te
whare i te taha o te Tari o te Huia, Nupepa
Maori i rawahi mai o te rerewe teihana ka
turn nei tu kau tou e mahi ana i tenei mahi
Wati Meke, mahi Riingi Poroti me era atu
mahi ko nga mea e mahia ana e kore o kore ti*
pai, he iti noa hoki te utu, kei a A. MaKakinitera
nga Wati, karaka pounamu pai me era tini
mea atu. Mohiti kanohi, puru aha atu ko
nga karaihe tonu e pai ana mo nga konohi hi-
iti rawa te utu o nga mea katoa haere mai
Haeremai tirohia koutou te whare o
A. MAKAINITERA..
. I te taha o te Tari o
TE HUIA, NUPEPA MAORl,
REREWE TIRITI.
PANUI.
NO WHITAKA.
Me ona hoa to toa pai ki to tango pukapuka
Nupepa tuhituhi. Pene koriana mo
era me atu.
HEHITINGI, HAKU PEI NUI TITENI.
He mau Perehi e TEOTI me IANGA a he
mea panui e IHAIA HUTANA me TIMOTI WHIUA,
i raro i te Komiti o te kotahitanga.
HATAREI, 8 o HURAE, 1893,