|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 1, Number 20. 23 September 1893 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 20. HATAREI, HEPETEMA 30, 1893.
PANUI,
Kia mahara nga hoa ki tenei kia tohu tohu
ki nga Pohi Mahita, mo a koutou Pepa. Kei
tukua noatia ki te He maha nga reta whaka
atu mote ngaro o nga Pepa, kua tae mai. He
nui te raru raru i pamai kia ahau mo tenei
ahua. Heoi taku he Pohi atu inga Pepa e
runga i te Rarangi ingoa. E takoto nei i toku
riunga. Nate Etita.
Kote utu mote pepa nei ite tau, kotahi
pauna, kite tuku mui te tangata i tana pauna,
ite Pohi, me Rehita, rawa, ku tuku mai; kote
tuhi me penei.
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
WHAKAMAHARA KINGA HOA
TUHI MAI.
Ki te tuhi reta mai nga hoa hei utunga ki tu
tatou manu, me tuhi ki te tahu kotahi anake o
te Pepa, kaua e tuhia kinga taha e rua o te
wharangi kotahi o te Pepa. He tikanga tenei
ahua monga kai whakanohonoho reta, he mea
taumaha kia ratou te pera.
Huia Tangata Kotahi
HATAREI HEPETEMA, 30, 1898.
E RUA PUTANGA ITE MARAMA
WHAKAPIRIA e Aerana Hoea
e Nui Tireni ko Horouta
te waka he waka i warea, ki te
warea noaiho, Tera te tahi korero
i puta i te Nupepa o Ingarangi,
ko "Maniheta Kuria" te ingoa,
Tera tetahi mema no te Paremata
o Nui Tireni, kei reira, ka korero-
rero raua ko te tangata o tana
Nupepa, ka mea mai tera ki te
tangata o Nui Tireni, keite tono
Homu Ruru, nga maori o Nui
Tireni mo ratou, a e mea ana aia,
na tatou nate Pakeha i ako te
Maori, i mohio ai ki te tono Homu
Ruru mo ratou, E mea ana nga
maori kia tu he kaunihera mo
ratou, a konga Rangatira maori
mo taua kaunihera, konga mema
mo te whare o Raro, a E mea ana
nga maori mu ratou ano e whaka-
haere nga tikanga mo ratou
whenua, me mutu tu kawanatanga
Pakeha, Tena pea e puta he raru-
raru i runga i tenei ahua, hei aha
koa i te mea kua mahara, penei
nga maori, Humu Ruru, Homu
Ruru, ara he kupu whakatauki
nana mo runga i enei ahua o
Airana, me Nui Tireni.
I Whakaaturia i to Nama 19 o
Huia nei te Paahitanga o te
Homu Pire, ara te Pire mo
Airana, i Pahi nei i te Paremata
o Ingarangi, No te kawenga atu
ki te whare o Runga panga mai
ana ki waho, a kua hinga ano
taua Pire, otira e hara i te mea
ka hinga nei taua pire i te whare,
ka mutu te tohe kiu puta, me
whakaro tatou ki te maha o nga
tau e whawhai tiana tenei Pire, a
tutata rawa ki te oti, i runga i te
hiahia o te taha hapai i tenei Pire,
Engari ma tenei e nuku rawa ai
te kaha o te mahi tohe, ate hunga
hapai No te mou o kore e taea te
korero te nui ote kaha o tate
Pakeha tohe, i runga i nga kaha
e mohio tin nei e tatou, otira he
kaha ano to tatou, he kaha poto
kua kore e whakaaetia, kua mutu
te tohe, Ina hoki i runga i te
kotahitanga nei kua riro noa atu
te mohiotanga ki nga hoa pakeha
mea ai, he tika tonu te whaka
kotahi anga iwi maori, Engari
kote he, he mahi maori e kore e
rua nga ra a mahue, No reira
kua waiho tenei kupu hei whaka-
tauki inanga hoa, Pakeha (he mahi
maori) He tika hoki te whakatauki
nei, Ina hoki, i te putanga ano o
te rongo kua panga mai te Pire
ate kotahitanga ki waho, kua
komeme haere nga whakaro o
etahi kua penei i te ihu Arawha-
na nei. kua korero haere, E, kua
hinga te Pire ate kotahitanga.
Tenei hoki te tahi ka tautohe e
tahi tangata kia raua mo nga mea
ano kei mua anake i o raua aro
aro, kua kaha te riri kua mea,
kua puta au ki waho i te kotahi-
tanga, otira keinga wahi katoa
tenei kupu e korero tiana.
He mea pai kia whakamahara
ano kinga hoa mo tenei kupu ara
(puta ki waho) kua kitea hangai-
tia i naia nei kua mate tenei
kainga a waho, nate Iti nate rahi
i kite kua mate, ko te ariki o tera
kainga i naia nei, ko te Ture, a
kaore he tangata o te iwi maori
kei hari kai te koa ki te Ture i
enei ra, Engari kai te aue katoa
te tangata, mote whenua, mote
Taonga, mo te kararehe, inenga
painga e puta mai ana i te moana
Na tenei ahua katahi ka rapu ki
roto, ara ki te tikanga whaka-
kotahi i raro i te Tiriti o Waitangi
he raupatu tanga mai na waho,
koia tenei tikanga ka huihui nei
nga morehu ki roto tangi ai
whakaro ai, E hara i te penei, he
mate te kotahitanga a ka puta ki
waho ka tahi ka mutu te raupatu
mai a waho, otira e hoa ma, he
whakamarama kau tenei, mehe
mea ra kei te raru raru tahi nga
hoa, mo enei tu ahua tanga o te
whakaro.
NO HERETAUNGA
No te Taite 14 o nga ra o Hepetema
nei i mate ai a Tiki Mahupuku, te
tamaiti a Hikawera Mahupuku, kua
mate, I mate ki Hehitingi, he roa te wa,
i pa ai tona mate i Wairarapa, haria
maiana ki Waipawa, he roa noatu
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
aia e takoto ana i reira, katahi ka mea
tia e te takuta kia haria mai ki
Hehitingi, E toru wiki ona ki konei ka
hemo, No te Mane te 18 o nga ra ka
haria atu aia ki Wairarapa, he maha
nga tangata o Heretaunga nei i haere.
E whitu te kau Itariana kua haina
Pitihana tukua ana kite Pirimia kote
take ote Pitihana, he mea kia tukua a
Rui Kemehi, ki waho ite herehere, i mau
a Kemehi, mo te kohuru tanga ite tahi
tangata i Poneke, engari ite whakawa
tanga, kaore te Kooti i kaha kite whaka-
tau kia tarewatia aia e ki tonu ana a
Kemehi e hara i aia i kohuru, a kote
whakaaro hoki enei o nga tangata e
pitihana nei kia puta ki waho, heoi kote
Paremata i naianei kei te whakahaere
ite tikanga mo Kemehi, mehemea me
puta aia ki waho me noho tonu ranei i
roto ite whare herehere. '
Kai te haere tonu te mate hou nei te
Korera i Ingarani, kotahi mano tangata
e mate ana ite ra kotahi.
Kote raruraru i puta nei ki Hamoa
kei te haere tonu te patu patu tangata i
reira he nui nga tangata i tahuna ki te ahi
ete taha o Matapera, te Kiingi tuatahi
ka tahu i nga whare, ka hopu i ngu
tangata ka maka atu ki roto ite ahi.
I te tahi kaipuke e rere ana ite moana,
ka wera ite ahi te wahi e takoto ana nga
kaho Paura, heoi paku ana, pakaru
katoa te kaipuke, e wha tangata i mate,
ko etahi i puta haere ana ma runga poti
u ana ki Atirei Atareria.
Kua puta katoa nga tangata mahi
waro ate Uniana ki waho ia ratou mahi
haere ana ki nga rangatira tono ai kia
homai te utu e tika una mo ratou, heoi
kaore hoki i whakaae nga rangatira, riri
ana ratou, Karangatia ana nga hoia
whawhai ana, e wha te kau tangata i
mate.
Kote Pire Homu Ruru o Airana i
paahitia i mua tata ake nei kua whaka-
korea ano e te kawanatanga, heoi ka nui
te riri o etahi o nga taone o Airana e hia
hia nei ki taua pire, ko etahi taone kunui
te rekareka heoi kua ki tuturu a Karati-
tana te tangata nana tenei pire ka mahi
tonu ia kia puta rano.
Ko te utu o nga witi o Nui Tireni e
hokona ana i Ingarani, kotahi pauna e
waru hereni mete hikipene mo nga
pauna witi e wha rau.
I tae mai kia matou, na tetahi hoa i
tuku mai, kua nui atu te Wai o Taupo
moana I roto i enei ra kua ngaro e tahi
kainga i te wai, E tae ana ki te rima
Tini te nukunga mai o te wai i tona
ahua tawhito o mua kua pakaru te
huarahi, ki Tokanu katahi ano ka kitea
tera ahua o te wai kaore i muaiho konga
wahi mahinga kai kua ngaro
Kua tae mai te Beta a Kahukaka
Nuiamanaia, o Waitotara, mete Pauna i
roto mote pepa kia ia i te tau.
Kua tae mai te Reta a te hoa i
Waimarama he whakatu mai i te Marena-
tanga o Te Iwi Erueti raua ko, Kara Ihaia,
No Ngatiwhaiti te taane, no Rakaipaka te
wahine he nui te hari o nga tangata i
taua marena, I tae pea ki te Toru ran
tangata i taua marena, he nui te kai,
kaore he kai i ngaroatu.
I te 12 o Hepetema nei ka Marenatia
a te Moananui Hone, kia Materita Ruri,
i Marenatia ki Matahiwi, I hui katoa
nga tangata o Heretaunga nei ki taua
Marenatanga, Nate Wiremu Hamiora i
Marena i tae ano te Heretaunga Peene
ki taua Marenatanga, I te mutunga o te
Marena, he mea arahi atu e te Pene raua
ki to raua whare, I tu a Hone Whare-
mako, te Matua o te Tane ki te
whaikorero kinga tangata i hui mai he
nui te pai o ana kupu, a he tokomaha
hoki nga Rangatira i tu ki te korero mo
te ahua o nga tangata menga Rangatira
kua ngaroatu.
No te 17 o nga ra i te Ratapu ka wera
te tahi whare i Korangata ko taua
whare No Hirini Kamau, he nui nga
taonga i wera kore rawa tetahi i puta ki
waho.
WAEA MAI.
O
NGA MOTU I WAHO ATU I
NUI TIRENI.
AMERIKA.
WAHINGITANA HEPETEMA 13.
Kua whawhai a Parahira tetahi taone
o Amerika ko nga tangata o waho ite
kawanatanga kite -aha ote kawanatanga,
e rua manuao kua pakaru, me te whare
Hoia he nui nga tangata kua mate, e
maharatia ana tera e puta he raruraru
nui, i tenei mahi. kote tuke mai o tenei
whawhai e.
PAKAHARA.
INORAPA, HEPETEMA 15.
Ka nui te ram raru e puta ana i konei
kote take he nui note puta o nga tangata
Uniana ki waho ia ratou mahi, ko nga
tangata e kitea mai ana hei mahi inga
mahi, ka nui te wehi i te whakararuraru
tonu o nga tangata ote Uniana, i nanahi
puta ana he whawhai e waru te kau
tangata i mate.
OTAWA, AMERIKA, HEPETEMA 15.
Kua pitihana nga tangata o konei kite
Kuini ku, tiakina nga kekeno o reira he
nui rawa ote patu, mehemea ka penei tonu
ka kore e noho te kekeao ki reira, ko te
take o tenei pitihana kote ora tonu tenei
o tera Iwi
POIHAKENA HEPETEMA 17.
E wha rau tangata o tenei taone kei te
noho noaiho kaore he mahi, e maharatia
ana tera e haere mai ki Nui Tireni nei
kimi mahi ai.
POI HAKENA, HEPETEMA 17.
Ka nui te rekareka o nga tangata o
konei mo te rironga o nga purei Paihi-
kara o konei i nga tangata o Nui Tireni,
i mua o te ra purei kote korero a nga
tangata kaore rawa e kaha nga tangata o
Nui Tireni, heoi note pureinga, riro ana
i Nui Tireni.
RANANA, HEPETEMA 17.
He whaiwhai tonu te mahi o konei
i nga ra katoa, ko nga tangata Uniana e
puta nei ki waho o a ratou mahi, me nga
pirihimana me nga hoia o Konei, e tae
ana ki te rima te kau tangata e mate
ana i ia ra i ia ra.
HAMOA HEPETEMA 17.
Ku te haere tonu te taua a Matapera i
konei ka nui te wehi o nga pakeha, ko ta
ratou mahi he tahu i nga whare ki te ahi
he kohuru tangata.
RANANA, HEPETEMA 17.
Ite whakahokitanga mai ite pire Homu
Ruru ki te whare potitia ana ano kia tu
heoi i runga i te kaha o nga tangata
ki te whakahe, hinga ana, ko te nui o
nga mema kaore i whakaae e rima rau
te kau ma iwa ko nga mea i whakaae e
wha te kau ma tahi.
WAEA
NIU TIRENI.
PONEKE, HEPETEMA 19.
Kua tae mai te waea o Poneke, kua
haina tia ete Kawana te Pire kia Pooti
nga wahine, kati I tenei pooti tanga e
haere akenei, ka pooti nga wahine.
PAREMATA
O
NIU TIRENI.
Kua paahi i nga whare e rua te
Ture Pooti Wahine, heoi ano te
mea e taria nei kote haina ate
kawana ite pire, i te Pootitanga
ite pire i te whare o runga ka
haere atu nga wahine e mea ana
kia Paahi te pire me nga putiputi
kamiria, he mea ma, ka hoatu ki
nga mema e pooti ana mote pire,
ko nga wahine kaore e whakaae
ana kite pire he kamiria whero ia
ratou, hoatu ana ki nga mema
kaore i whakaae ki te pire.
Kei te pitihana katoa ngu
tangata kaore nei e whakaae ana
ki te Pire wahine, kia te kawana,
kia kaua e whakaae te kawana, ki
taua pire, a kia kaua hoki e haina
tia te pire, ho wahine ano hoki
etahi o nga mea e pitihana aua.
TE KARIMANA ME NGA
WHENUA MAORI.
I tu ate Hiara tetahi o nga
mema o te whare Paremata, wha-
kaatu ana kite whare, kia wha-
katuria he komiti hei uiui hei
tiro tiro ano hoki i nga whenua
maori, kaore rawa ate Karimana
raua ko Te Mete i whakaae.
Kei te tono ano hoki ato Hiara
ki te kawanatanga kia tu he kooti
whenua maori ki Otorohanga heoi
whakahoki ana e te kawanatanga,
kia watea tonu tetahi o nga Tiati
ka noho ai te kooti ki reira.
Ko tetahi o nga pitihana i tae ki
te whare. na nga tangata o Nepia
nei, he mea kia kaua ate kawana
e whakaae kite pire wahine nei,
ko te nui o nga tangata i haina e
rua mano, heoi kiia ana e etahi o
nga mema ko nga tangata i haina
ki taua pitihana ko nga tangata
noho noaiho kaore nei a ratou
mahi, a kaore nei hoki e whai
pooti ana.
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
Kua tae ano tetahi Pitihana a
Ngati Muaupoko Hapu kia whaka-
turia mai ete kawanatanga a Meiha
Keepa me Te Hakeke hei kai
tiaki mote tahi whenua ko Horo-
whenua nama rua, ko te take i
penei ai ratou, he wehi kei riro
noatu to ratou whenua.
E mahara ana te kawanatanga
ka mutu te Paremata i roto i nga
ra whakamutunga o tenei mar-
ama.
Ka nui te riri o nga tangata o
Poneke ite paahitanga ote Pire
wahine nei, a kua tahuri i naianei
kite mahi pitihana ko te nui o
nga tangata kua haina kotahi te
kau mano, e ki ana ratou i
mahara tonu ratou kaore e puahi
tenei Pire na reira ratou i kore a. i
e pitihana ite takiwa e korerotia
ana i roto ite Paremata.
TE ROANGA
OTE KORERO O TE HU!
I TE
WAIPATU
Rahi Hotereni: E pai ana nga korero
u Tamahau, kati ko taku mema he pena
ano me tau Kaupapa i whakatakoto mai
nei me tuku mai to korua pooti ki taku
mema kia Mangakahia, E tu ana ia i
runga i te kotahitanga.
Kani Hori: Taku mahara kote putake
i hui ui tatou kia ata mohiotia ko wai te
mema, kaore tenei e marama ki an me
kore a Henare, me kore a Mangakahia,
me kore a Wi Pere, i runga i a tatou
korero penei noa iho, ko te mea tika
maua tangata te korero katahi ka
marama.
Matenga Pekapeka: E marama ana
ahau kinga kupu a Tamahau e korero
nei, he tangata mohio ahau ki toku pooti
e hara ahau i te mea haere porangi noa
ki tenei mea ki te Pooti, pera i etahi
tangata e poti wairangi noa ana kaore e
mohio.
Peta: Tena koutou e nga Rangatira o
Heretaunga, kua rongo ahau i a koutou
korero mo runga i nga mema kua
korerotia nei e koutou, a kua rongo au e
tuku ana e tahi i tona Pooti ki tetahi, a
mete tono a etahi, kia tukua te pooti mo
tetahi, kati he pai ma ratou ano te korero.
Mohi Atahikoia: He mahi tenei kua
mahia i mua ko tenei ahua take he take
wehewehe ia tatou, I pooti ano au i a
Henare Matua i mua tae ana ki tona
mutunga, I tu ano au ki te pooti mo
Timi Kara, i pooti au kia ia i runga i
tenei ahua he tangata matau ki te reo
pakeha, no reira au ka Pooti ia ia, i tae
au ki Wairarapa whaka haere ai i te
pooti mona, ko e tuhi i rongo mai kia au
ko etahi kaore, ko Mangakahia taku
mema ko an anake kei taku mema, B
tatari ana alum kia mutu tenei hui,
katahi au ka haere ki te whakahaere i
taku mema. Ina hoki no muri te hui
nei i noho ai, kua mahi noa atu te taha
kia te Teira ma ki te haina haere i nga
tangata ki te pukapuka, mote take e
korero nei a Tamahau, mehemea koi nei
he take me Paraire te mangai o te mema
akua nei pea ka kii katoa ratou, a ka
pehe. te ahua E whakapai ana alum
ki tenei kupu a Tamahau, me noho nga
pakeke a te Keepa a Henare, a Wi Pere.
a Hori a Tunuiarangi kua kohi katoa
ratou i te moni hei oranga mote
kawanatanga, ko taku mema kaore ia i
uru ki te kawanatanga, kaore una
nohoanga i te whare, no reira ahau i
mea ai me tuku ko Mangakahia he mema.
Pera Wheraro: I tuake ahau monga
take ate Teira ko enei take ma ratou ano
e whakaoti, kia tika ai Ienei kii e korero-
tia nei he wehi i te kotahitanga koi
pakaru, mehemea i pera me ta Hori
Ropiha, katahi ka tika tenei kii he wehi
i te kotahitanga i tohea ai kia penei, kei
te aroha ahau kia Hori, nao runga i tenei
whakaro ona i runga i tenei ahua kua
tautohe nga pooti, kati keia niton ano e
mohio ana ta ratou tikanga i penei ai.
Apirana: Kaore a matou kupu i
haere mai nei ki tenei hui ko ta matou
kupu kua oti noa atu i te wa i tae
ake ai a Henare ki Petane, kaore he
kupu
tenei hui.
Urupeni Puhara: Kua oti noa atu
toku pooti, i mua atu ano o tenei hui ko
Henare taku tangata hei mema mo tatou
ki Poneke, kaore hoki au e korero ke.
kupu tuatahi kinga mea rae hou
mai kamea ko taua mahara kua paunga
reira ia i mea ai me haere konga tangata
kuare noaiho ki tera whare.
Henai e Tomoana: Haere mui e nga
tangata o Heretaunga nei ano, ki te
ra a te Teira i karanga ai, haere mai ki te
Marae, kanui te pai mete kou o taku
ngakau, mo to koutou taenga mai ki
konei, haere mai e Tamahau, mua ko
Tunuiarangi, Kaua hei wehi te haeremai
he kotahi tena wahi ki tenei wahi a
tatou, i nga wa o mua ko tahi tonu te
matenga o tatou tupuna, i te wa o te
whakapono kotahi tonu, i te wa o te
Kingitanga kotahi tonu, i te wa o te
kotahitanga kotahi tonu, a tae mui ki
tenei wa he kotahi tonu tatou, kaore an
e marama ki te kupu ate Teira e men
nei kaua, nga mema e korero, me pehea e
mohio ai tatou kinga kupu a nga mema,
K he ana tenei kii kaua hei amuamu,
kua amuamu noa atu, E he ana tenei
kii ku pakaru te kotahitanga, kua pakaru
noa atu i a Ngapuhi ano i konei, kua
kiia e Mangakahia, ka pakaru i a ia te
kotahitanga, kua haere i roto ia Huia
ena mahi, kaore e pai kia katia, ahau
me aku korero i toku tika, kaore ano
ahau kia pononga utu tia, he mea
marama tenei kia au te korero i oku hee.
i konei ina te mea he korero i te wahi
ngaro inga whatoka Paparakauta, ko taku
mahara me korero tonu matou nga mema
i konei, ko Mangakahia, kaore au i te
marama mona, i runga i tana whakararu
i te whare, ko te Ruri o te whare kanui
ki te Ae ka riro i te ae, ka nui kite No ka
riro i te no, Na konei ka rereke taku
titiro mona.
Tamahau: Ka tahi ano ahau ka
karanga mai kia tukua mai ki au te
Pooti, Na tatou katoa te taonga nei, heoi
ano taku he haere mai kia koe kia noho
koe ki to tatou taonga, kaore he mahi
mau i roto i te whare, Engari kia paing-
aia mai ki waho, katahi ano ka whaimahi
mau, ko te tangata e mauria nei e au, he
paraire kei tona waha, kaore ana kupu,
ko au mete iwi na ratau i whakatu, kaore
e mutu taku korero i konei mo koutou.
E tika ana to kupu e mea nei kaore o he
ia kue i te whare, kati e mea atu ana ahau
waiho to pai kia tu ana, ko taku tino hia
hia kia tu tonu koutou i to koutu tunga e
tunei.
Henare Tomoana: Kaore ahau e
marama ki to kupu e mea mainei, kia
noho ahau hei tiaki i te kotahitanga. E
ngari ko te putake hei whakaturanga
mai mau ko aku he, kia marama ai.
I au e tuana i reira, a kaore koutou e tae
ake ana hei Awhina i au. I tenei wa ka
haere a Tamahau ki te Taone, he maha
ano nga kupu a Henare i korero ai i
muri ia ia.
H. Mangakahia: E tu ake ana ahau
ki runga mote take kua korerotia nei. E
whakapai ana ahau mo tenei take u E
whakapai ana ahau ki to kupu, e Nare, E
whakaae ana au ki tenei kupu au kia
korero nga mema, i tuna kupu i tana
kupu, kati i te mea kua kiia nei e te kai
karanga o tenei hui mate iwi anake te
korero e paiana, Otira kote take o tenei
hui he mea kin kowhiria he mema: roto i
enei tangata kia kotahi he mema, kati
kua kii e tahi ko Henare, ta etahi ko
Tunuiarangi, ta etahi ko ahau, a ko ahau
te tahi o aua mema, no reira e tika ana
kia korero alum i roto i tenei hui. E mea
atu ana ahau kia ata titiro nga tangata,
te mea kua, kiia kaa pakaru i au te
kotahitanga, na Huia tonu i Panui, K
ngari kaore e mohio tia mai he aha te take,
kati maku e whakamarama. E whakaae
una ahau ki te ahua o te whakatu i te
mema, e korerotia mai nei e te Teira,
Otira i runga i te rereke tanga o te. haere
ate kotahitanga. No reira ahau i tono ai
kia Pootitia ahau, aha koa kua pangaia
mai te Pire ate kotahitanga ki waho, no
reira ka tino mea tonu ahau kia uru ki
te Paremata. I whakahe ai ahau i taua
pire he pire e tino takahi anu i te Tiriti
o Waitangi, i te mea e kii ana te Tiriti
kaore e raro i raro i te mana o te tahi
tangata, nga whakahaere, kati i raro i
taua Pire, e penei una kia pena tatou i
te Pakeha, no reira kua, takahi tenei inga
kupu i te kirihipi. I kiia i roto i te
Tiriti kia kaua rawa e mahi Ture ahatu
ranei, i te mea kia oti rano te kotahitanga,
I muri mai kua whakaturia he Pirimia
he kawanatanga, i reira ka kite ahau
kua takahia te Tiriti, no reira kaore he
motu haketanga i roto i tenei ahua, kati
i te Panganga mai i taua Pire ki waho
katahi au ka mohia kua ora ano te
kotahitanga, kaore au e whakae ki tenei
kupu he mahi mama tenei manga mema
ki tera whare, Engari he tino mahi nui
rawa tenei, kote mea hei tononga kote
Tiriti mete Rarangi 71 na konei ahau i
tino tohe ai, kia homai kia au te Pooti,
kei hea he huarahi mo Tunuiarangi kite
hapai i te Tiriti i te mea kua haina aia
ki te Pire, mehemea, tera te tahi hoa e
penei ana te whakaro me tooku ka hoatu
e au taku Pooti mona, keite whakatu mai
nga Pukapuka whero, i te huarahi motu
hake, kua takahia nei e tatou, kati kaore
he painga e whakaputa ai, e tatou nga
korero o tenei hui kua pahure ake nei.
kaore rawa au e pai kia Parairetia ahau,
kia mohio mai koutou, i te haerenga mai
o nga tangata o Wairarapa me o ratou
mema kua oti mai ano te Paraire o
ratou waha, e nga tangata a Wairarapa
500, i haina kia Parairetia o ratou
waha, kia mau ki te turaki kawanatanga
te taenga mai ki te Waipatu nei, kua tu
te tahi hei Pirimia, kua tu tetahi hei
Minita, Mahue ana ko Tamahau anake
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
ki roto i te whare tangiai ririai tohe ai
ki ta ratou Pitihana, kati e kore e taea
te Paraire nga mema i te whare i runga
inga mea e puta ohorere mai ana i te
whare.
Henare Tomoana: E mea atu ana
ahau kia mutu te korero a Mangakahia,
mote Pire e korero nei aia, keite pera ke te
tikanga o te Pire mehemea hoki e penei anu
ara e meana ia tatou kia uru kite pakeha,
tanga e kore tenei pire e panga ki waho
e te whare, ko te Ripoata ute kaunihera
i panga ai te pire ate kotahitanga, nate
upoko o te pire e penei ana " Tare
Matuhake, " na tenei kupu i mea ai te
whare E kore rawa e taea e te Paremata
te hanga te tahi Ture Motuhake kia
penei mete hiahia o te pire, kote take
tenei i panga ai te Pire ki waho e te whare.
Aperahama Tekume: E tuake ana
ahau mo runga inga take kua whaka-
takoto ria e te Teira, ara mo tenei e mea
nei uia kia noho a Henare, ate Keepa, u
Wi Pere, hei pou mote kotahitanga, ki
taku whakaro kote kawanatanga te pou
o te kotahitanga, he Minita: a Tunui-
arangi, kei a ratou nga mahi nunui mo
naia nei, tae atu ki te Paremata mea
akenei tu, koia te mea e noho, koia hoki
te pou, E mea atu ana ahau kia te Teira
whakahokia a Tunuiarangi ki tunu
mahi keite mahi tonu te kawanatanga i
naia nei, kaua hei whakamangeretia, ko
Henare, he mea mangere tenei, kaore
tahi ana mahi, I hanga tetahi tikanga
i roto i tenei whare kia, mana
a Henare ki te Haina i nga mea e mahia
mai ana e te kawanatanga kihai i wha-
kaaetia e tenet whare, ko ahau te kai
tautoko ia Henare, no reira au i mea ai
me tuku kia Henare te Pooti ki te
tangata kua waia te kiri, i te ngaunga
ate patu, kua matau ki te huarahi ote
pakanga i tera whare Mo Mangakahia.
Nate reo o Mangakahia a Ngati Tuwhare-
toa i kawemai ki te Waipatu, ki te ana
whakarongo ana, whakae ana Ngati
Tuwharetoa, ki te haina, me hoki ano
aia ki tana mahi e whakarongo tonu mai
ana nga iwi kia in, me Tunuiarangi me
hoki ki tana mahi kaore he mahi kei a
Henare, heoi kai; a ia, ko te Tumuaki
noho noaiho, kaore aku aha mehemea
kahinga taku mema, ki te tu tetahi naku
tonu tera, kua whakae katoa oku iwi.
kua mea atu ahau, ki te tae atu etahi
tono Pooti kaua rawa e whakae atu, kua
whakaae katoa oku iwi, ko te take i pooti
ai ahau kia Henare, me oku iwi mate
mea kua utongatia tona tinana i te
patu, kei te mohio tatou ki te tauhou
ka kimi ano i te huarahi, ko taku kupu
kia te Teira waiho atu te whawhai kiu
Henare, raua ko Wi Pere.
Eparaima Kurei: E whakaae ana ahau
kaua nga mema e korero, kei rongo nga
mea kore e mohio kawhai i runga i nga
korero anga mema, ko enei tangata
katoa kei te whaimahi anake kaore ahau
e kii ko wai taku mema, K whakaae ana
ahau kia waiho mate iwi e whiriwhiri,
ko taku whakaro me mutu a Henare raua
ko Wi Pere te haere ki te whare.
Teira Paea: Taku mahara kia kotahi
he mema mate kotahitanga, i na hoki ku
tokorua nga mema o waho kei te mahi
Pooti mo ratou, no reira au i mea ai kiu
kotahi be tangata ma tatou, mu tenei ka
tika ai, kua kitea e taku iwi he mute kei
roto i te pire, he ora kei roto i te Tiriti o
Waitangi, mo nga Raupatu, kei te pai te
korero a Tamahau, O tira he mea mohio
ano te Hoiho, ka kite i te kui ka piko ki
te kai kume rawake te tangata inga
Reina kua uru nga Patiti ki te waha e
ngauana.
Tarei Paora: I tae tinana tonu ake a
Henare kia matou no reira ka tukua te
Pooti kia ia, mei tae tuatahi ake ko
tetahi, kua pera, ano, mote kupu a
Tamahau, ka Paraire tia tana mema, a
kuanei pea ka kii hoki a Mangakahia, a
Henare, kia parairetia raua, akuanei
kapehea te ahua.
Tanguru Tuhua: K tuake ana ahau
he mea kua oti noatu te kupu a oku
hapu i raua o tenei hui, ko te tangata a
oku hapu hei mema mo tatou ko Henare
Tomoana, kaore he kupu ke utu.
Utiku Patahi: E haere maiana i runga
i te kupu kia kotahi te mota nei, he
ohomauri ko tenei ahua, tokorima nga
mema kua penei te whakaaro, he aha
tenei ahua ko tehea tangata e kiia nei
kia kotahi no reira ka penei te whakaro,
ka pakaru te kotahitanga. No reira ka
penei ake, mo te mahi ranei, te mahi ka
tono nei mote moni ranei.
He tokomaha nga tangata i tu tuarua
ake ano i muri iho, mutu ana te korero.
No te ata ka tae atu ano a Tamahau raua
ku Tunuiarangi, ku noho ano te hui. ku
Tunuiarangi, ko Tamahau, ko Henare i
korero i taua ra kihai i tangohia i te kore
tangata.
Whakamutunga o te hui i te Waipatu.
TE KUINITANGA
o
WIKITORIA.
I te wa i mate ai a Kingi Wiremu, i
tere rawa te haere ate Akipihopa o
Katapere mete
whare, Haeremai ana raua i Winihoa,
tika tonu ki Kenehitana te kainga o
Wikitoria, i tao atu raua ite uta tu ite 5
o nga Haora whakarahia ana e raua te
Kuini i tonu moenga, a Haere mai anu ia
ki te Ruuma me ona kakahu mahora-
hora ara kakahu moenga me te Hooro i
matara heke iho ana ki runga i ona Paki-
hiwi, koana Hu whare i ona waewae,
koana Roimata kua puata ata mai i
runga i o a kanohi. Otira ko ana whaka-
aro, ki hai rawa i raruraru tu rangitira
tonu ana aia ki o raua aroaro i taua Ata,
Ano karongo ata i tona whakawhiwhinga
i te nohanga nui mona. I penei nga
kupu a taua Kuini taitamariki kia te
Akipihopa o Katapere. E tono atu ana
ahau i au inoinga moku ake. 1 tuturi
ngatahi ratou katoa a ka timatatia te
inoi kia te Rungarawa mote kuinitanga
o Wikitoria, kia homai kiu ia te whai-
manu o nga rangatiratanga ote tangata
kia homai kia te ngakau mohio, kia
tika ai tana whakahaere tikanga motenei
iwi nui, kote huihuinga ote kuini meana
minita puake. hei mea he wa hoki e kore
e warewaretia, korero tiima e te kuini.
kite kaunihera te tahi Pukapuka Punui
ko nga kupu i penei te ahua.
Kote ngaronga, mete mamae nui kua
pamai ki te whenua nei, i te matenga o
te tangata nui. ara Kingi Wiremu taku
matua keke e aroha nui tiana. Na reira
kua takamai ki runga i ahau te mahi
whakarite i te kawanatanga o tenei
kingitanga, ko tenei mea taimaha, nui
whakaharahara, kua, tae ohorere mui ki
runga i ahau, i te wa e tamariki ana
ahau, ka ngoikore rawa tihau i te taimaha
o taku pikaunga mehemea kaua ahau e
awhinatia, e hapainga ki te tumanako, e
ahu mai ana ia te Rungarawa. nana nei
ahau i karanga ki tenei mahi mana e
homai kia ahau te kaha hei whakaoti i
tenei n: ahi mo te ora o te tangata, kiu
riro mai ai te tautoko o te kaha e
haere mai ana. i runga i te pakari, mete
roa o te matauranga. E arm toku.
whakawhirinaki ki te wiini mohiotanga
o te Paremata, mete tuakitanga, mete
aroha o taku iwi. ki taku whakaro i pai
rawa, ngu tikanga moku Note mea e tu
ana ahau hei riiwhi i muri i taua kingi.
i whakaro tonu nei ki nga inana mete
ateatanga o ana pononga, a ko tona hia-
hia kia whakahaua ngu take hei whaka-
ngawariwari i nga ture menga whaka-
tunga o ia ahua i te whenua, na konei
tonu ingoa i whakarohia nuitia ai i runga
i te aroha mete whakamoemiti i te
katoa.
I. whakakororia ahau i Ingarangi i
raro ite tiaki aroha mete maramatanga
o toku whaea kua aroha tia nuitia. No
taku tamarikitanga whakamanamana i
aroha ano ahau i te mutunga mo nga
mahi whakapapa o te ture o te whenua i
whanau ai ahau
I puritia i ta Pariha o Hemi te Tapu.
Merapana, i te tahi taha, a ko Roori
Ranatane i te tahi taha, ko ana kakahu
he kakahu taua i piri ano nga wahi ma
kite kaki me nga ringa ringa, ko tona
raro ki tetahi reihi ma. Noho ana ki muri
i te Tumuaki, na reira i kitea ai ona
makawe he mea wehe marie te huruhuru
i runga ake i tona rue Ui waenganui. Ana
ki te Kuinitanga. ka tahi a Piriniha
Arapata, ka tuhi atu ki te Kuini. I taua
wa. i noho a ia ki Pona, i runga i tana
mahi ako ano ia ia. a i penei nga kupu
ana i tuhi atu ai kiu te Kuini, i naia
nei ko koe te Kuini i kaha ake ai inga
whenua katoa o Oropi, kei tou ringa to
hari e takoto ana o nga tini Miriona
tangata, mate Rangi koe e awhina e
whakamana ki tona kaha i runga i tenei
mahi tiketike mahi maro. K tumanako
ana ahau kia roa te ora o tou Kuinitanga.
a kia haere ano ou huarahi i runga ano i
nga am ote koa meto kororia, waihoki kia
riro mui ia koe mo ou whakamatautau-
ranga nga whakawhetai mete aroha on
pononga. I muri tata mai o tona e kenga
ki runga i te Torona i kawea mai tetahi
warati whakamate mo te tahi tangata.
katahi ka Patai. Kaore rawa o kupu mo
tenei tangata ? Ann ra ko Wereta,
kaore kau. No temea kote tuatoru tenei o
ana o manga, Ano ra kote Kuini, E tama
whakarohia ano. ano ko Wereta kia te
Kuini, he tino hoia kino tenei tangata.
aha koa he hoia kino, tena ano, pea e
kitea te pai o tana tangata ko wai
katohu e hara i te tangata p. vi.
Ano kote Kuini. K, kia mano aku
whakawhetainga kia koe mo enei kupu
au mo tenei tangata. Heoi tuhia ana e te
kuini enei kupu ki ranga ki taua Warati
(Kua Murua) he kupu whakaora mo taua
tangata, whakanukunukuhia atu ana
taua pukapuka kia Wereta i runga i te
Tepu ki tona taha.
|
|
5 5 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
Ko tona karaunatanga i oti ki Wehi-
minita Ape, ite 2S o nga ra o Hune, 1838.
Ehara i te hanga te pai o taua matakita-
kinga whakahari, ko nga Rei, ara nga
kohatu i uru ki taua karauna, e whaka-
rohia ana, e tae pea kinga moni 112, 7601
Pauna.
Kauwhau ana te Pihopa o Ranana, i
tana kauwhau, kote putake o ana korero
i tikina ki te Pukapuka tuarua o nga
whakapapa XXXIV. 31 o nga rarangi
Na tuana te Kuini i tona turanga, a
whakaritea ana e ia he kawenata kite aro
aro o Ihowa ki te pupuri i ana tikanga,
kite whakamana ano i nga kupu, o te
kawanatanga kua tuhituhia nei ki tenei
pukapuka.
Konga tangata o te Paremata o taua
wa, e ora nei, tokotoru ano, ko Karati-
tone (Gladstone) ko Wirihia (Viviers)
ko Tapata (Talbot).
RETA TUKU MAI KITE
ETITA.
E kore e tau ki te Etita te he o nga
korero e tukua ana mai kia taia
ki te pepa nei.
ETITA o HUIA.
Te Oreore, Wairarapa,
Akuhata 4th, 1893.
Tena koe. —Takua atu ki te Huia a
matou whakaaro kiu panuitia utu e ia ki
roto ki te rohe pooti mema ote Tai
Rawhiti kia rongo mai hoki o matou hoa
i runga i Aotearoa i to matou hiahia kia
tu a Tunuiarangi hei mema mo te Pare-
mata nui ote Koroni (Colony) e tu mui
nei i whanganuiatara.
1. Tuatahi.
I Te Hui ate Kotahitanga ki te
Paremata Maori i te Waipatu i te tau
ka Hori nei ka whakaingoatia i reira
Etahi Tangata hei pootitanga mu nga iwi
o roto ote rohe o te Tai Rawhiti (East
Coast).
1. Ko Hori Ropiha: Nana ano ia i
whakaingoa kahore he kai Tautoko.
2. Ko Mangakahia: Nana ano ia i
whakaingoa kahui e he kui Tautoko.
3. Ko Henare Tomoana: Na Apera-
hama te Kume i whakaingoa kahore he
kai Tautoko.
4. Ko Wi Pere: Nu Hone Paerata i
whakaingoa kahore he kai Tautoko.
5. Ko H. P. Tunuiarangi: Na Marere
ta Apatu i whakaingoa, na, H. T. Mahu-
puku i Tautoko na Hanita Te Awe Awe i
tekena te Tautoko. Koia matou i mea
ai me pooti tatou nga iwi o roto ote Tai
Rawhiti kia H. P. Tunuiarangi ki te
Tangata i pai te pahitanga i roto i te
Paremata ote kotahitanga ote iwi Maori.
II Tuarua.
Enga iwi Enga Hapu Enga rangatira
Enga kai whakatakoto Tikanga ote kotahi-
tanga i waho i roto ote rohe pooti mema
ote Tai Rawhiti.
Whakarongo mai hei rua tenei mo nga
tau i oti ai te whiriwhiringa ate Hui a
nga iwi o Wairarapa nei kia tukua mai
te mema ki tenei Takiwa o tatou koia
enei Hapu a Ngati Hinepare a Ngai
Tumapuhiarangi a Ngai Tahu a Ngati-
teao ka whakaatu nei ka pooti matou
kia Tunuiarangi me te inoi atu ano kia
Tukua mai o koutou pooti mo Tunuia-
rangi.
Na Taiawhio Te Tau.
Kite Etita of Huia.
Tenakoe taia e nei korero kite Nupepa o
Huia Tangata Kotahi.
Na tohoa
Timi Waata. Rimini.
Rotorua, Aperira, 8, 1893.
I Tu te Hui ate Arawa ki Rotorua
nei i te 1 o nga ra o Aperira, 1898, ko
nga take o taua Hui.
1. Ko te kirihipi, kia hainatia e te
Arawa kia Peheatia ranei te otinga o
tenei take, me karangu te motu katoa,
Hui atu ki te Waipounamu, ki Roto
rua nei, i nga ra o Maehe, 1894.
2. Ko te kooti whenua kite takiwa o te
Arawa, ko te otinga o tenei take, ko ngu
whenua Papa Tipu ka unuhia ki waho i
taua kooti, me tahuri te kooti whenua
Maori o Nui Tireni, kite whaka oti, i
nga toenga a te kooti.
3. Ko nga moni Ruri Te otinga <>
tenei take me utu aua moni Ruri e nua
tangata na ratou aua Rori, kite kore he
moni, me tapahi tetehi wahi o te whenua
hei utu i taua Ruri.
I whiriwhiria ano e taua hui nga
tangata mote haere ki te hui ite Waipatu,
whakaotia ana ko te Pokiha Taranui,
me etahi atu I te nui o te mahi o taua hui,
tatapu ki nga ra e tu ai taua hui, te taea
te haere ki taua hui, hoira e nga kai
whakahaere o te kawanatanga Maori
mahia nga mahi whakaotia nga take kei
te haere mai hoki te tahi ra nui e huihui
tatau ki Maungakawa inga ra o Mei,
1893.
Na te kahui Wananga nui o te Arawa,
Petera te Pukuatu.
Te Tia Mana.
Kite Etita o Huia Tangata Kotahi,
Tukua atu taku mihi mo taku tamaiti,
kia kite
Mei ku mate i te 6 onga haora o te ahi
ahi. No te i) o Hune ka tukua atu ki te
whenua, E 300 tangata i tae mai kite
uhunga mo taua tamaiti, he nui te Pouri
ona tipuna matua, hoki mo taua tamaiti,
E taea hoki te aha Aitua nana i tango atu
kote whakapapa o taua tamaiti.
Na Tamatea, ko Kahungunu, tana ko
Kahukuranui, tana ko Rakaihikuroa, ko
Tutaetara, ko Marutauhea ko Teturuki,
ko Hinetekaretia, ko Hoata, Tatu ko
Tuarango, ko Rangaiwaho. Tapu, ko
Rangitekereua, ko Tuhokairangi, ko
Anaru, ko Raharuhi, ko Wikitoria, ko
Temaari Eruha.
Na Tamatea ano, ko Kahungunu ko
Kahukuranui, ko Rakahikuroa, ko Hine-
teraraku, ko Rangimatakoha, ko Rakai-
moari, ko Tuteremoana, ko Moeteao. ko
Mahanga, ko Tuteahunga, ko Kahuku-
ranui, ko Teaokauwai, ko Kaipaoe, ko
Tewainanga, ko Takoto, ko Maata, ko
Raharuhi, ko Wikotoria, ko Temaari
Eruha.
Ko te taha ki au ki tona matua Tane,
ko iu tenei Na Tahu, ko Ira, ko Ueroa,
ko Tahitotarere, ko Rakainui, ko Moenga-
wahine, ko Rakaimoehau, ko Teaomata-
rahi, na Moengawahine ano, ko Ruaiti,
ko Rangitauira, nana a Rangimatakoha
raua ko Tutaetara, ko Rakaimoehu, ko
Rakaimaro, ko korakotaiwaha, ko
Pinenau, kote Ahiahiotu, ka noho ia
Tukanaenae, ko Nehu, ko Hariata, ko
Piripi Te Maari, ko Eruha. ka noho ia
Wikitoria ko Piripi Eruha, koia tenei te
whakapapa o taku tamaiti.
Na Eruha Piripi te Mari
Me Patara Tohia.
Waitapu.
Mahinapua, Whangaroa,
Hune 5th, 1893.
Kia Henare Tomoana.
Kia Pene Teua Mairangi.
E kara ma Tena korua meo korua
whanaunga. E kara maa he whakaatu
kia korua kua tae ora mai maua, ko to
ku matua ko Paora Kinga, Hori, Kira ite
atawhai ote utua, Note 29 Mei 93 karere
mai matou ki Akarana Ite poo 30 Mei
93 katae matou ki Whangaroa, ko nga
waea whakaatu i te ra e Hui ai nga
tangata a e tae atu ai Hoki matou Hore
I kitea aku waea Hoi kote raa I tu ai
te hui Hei whakarongo ia matou korero
7 Hune 1893, ko to matou tangata Itu
ki te korero ite Tuatahi ko Karena Kiwa
me tuna korero whakahee ite pire a H.
K. Taiaroa he nui tana whakahee mo
Taua pire me tana whakahe Hoki kia
maua mo Taua Take ara mo to maua
Haerenga ki te taha whaka ara I taua
pire u kote rou o ana korero kotahi
Haora me te hawhe e tu ana. Ite ata
kamutu te kai mete karakia, Ite 10
karaka ka tu au ka korero tae nou 12
karaka ka mutu, kamutu te kai Ite 2
karaka ka korero au tae noa 5 karaka
ite ahiahi kakai, karakia ite 7 karaka ite
poo ka tu au ka korero a tae noa ki te o
karaka ite poo e mea tata ki te no
kamutu a ku korero a kapau nga korero
katoa o taua Hui Ite Waipatu ko aku
korero ai ki o maua Iwi He mea korero
nahe e au I roto 1 nga pire I puhi
tiu e te Paremata ote kotahitanga me
nga pire kahore 1 pahi tia me nga whaka
haere ano nga pire kihai I pahitia
kahore to tahi wahi Iti I mahue ia hau
te whakaatu, ki Tomoana iwi me taku
whakaatu ano Hoki Inga Hua Rahi
onga pire 1 pahitia ete Paremata o te
kotahi tanga Tae noa ki te pire a Hoone
Heke i oti katoa ia hau Tenei pire te
whaka marama ki to maua Iwi me ona
ritenga katoa ama Irunga, Inga korero
a Hone Heke e korero Roa kia Tatou a
tae noa ki te pire a H. K. Taiaroa I pau
katoa I ahau te whakahaere nga whai
korero ano a H. K. Taiaroa, me te kape
ano Hoki onga pitihana e Toru te
pitihana ki te pirimia ratou konga
minita ote koroni me te pitihana ki te
whare o runga te pitihana kite whare
Paremata 1 pau katoa I ahau tenei te
panui me nga ritenga katou Hoki o aua
pitihana e toru oti katoa I ahau te
whakaoti ura te korero ona hua rahi kia
mohio ai o maua Iwi i pootitia ai maua
hei mema o taua Paremata hoi I whaka
utu ano ahau ki taua huihuinga ko
tahi ano pukapuka I tohe ai ahau kia
homai e Henare Tomoana a kahore Iho
mai e taua kaumatua, I pau katoa enei
te whakaatu e au ki to maua Iwi hemea
naku kia nui ai to ratou marama ki te
tika inaianei o te mahi a ngapuhi a tae
mai ki toku hoa mema kia Karena Kiwa
hoi ite mutunga o aku korero katoa ka
tu mai nga kaumatua me Heemi Tupe
Hongi me te iwi katoa ka whakapai
mote pire a Hori Kerei Taiaroa henui to
ratou whakapai mo taua pire me ona
ritenga katoa, a Tino marama hoki
maua ko toku matua ko Paora Kingi
Hori Kira ki te whakahee au i o matou
Hapu I huihui mai ki ta ratou whaka
hee ki nga mema o ngapuhi tae noa mai
ki toku hoa mema kia Karena Kiwa I
pootitia nei maua E o maua hapu me
nga korero i korerotia e au I taua hui
nei Koroto nahe inga pire Noroto nahe
Hoki Inga pukapuka i kapea iho e au
Inga whaikorero oto Tatou Paremata
kahore he korero I korerotia Noatia
|
|
6 6 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
ake e au a He mea kaha tenei ki te
whakaaro iho o ratou kanui te marama,
hoi e kara mas i roto ite tunga o tenei
hui whakarongo ia matou korero ka
whakaritea te tangata o konei hei mema
mo te Paremata ote koroni ko taku hoa
ano ko Karena, Kiwa he tangata ma enei
takiwa e pooti ai mo te ra pooti e heke
mai nei, ite mutunga o taua hui ka haere
ahau inga robe katoa kua pau katoa ia
hau o maua rohe te haere, kia rongo nga
tangata o tena kainga o tena kainga o
matou Takiwaa, hoi Note 19 o Hune, 1893
ka tae au kite Takiwa ote Rarawa, kite
whakarongo i to ratou kino mo te pire a te
kotahitanga i Pahi nei i te Waipatu mo
to ratou pai ranei, hoi i taku taenga ki
nga rohe ote Rarawa ite 19 Hune 93, kanui
to ratou tino whakapai tino tautoko
ite pire a H. K. Taiaroa, tae noa kia te Au
pouri, itu hoki te tahi hui hui nui ki A
hiparaa, ki te whakarongo inga korero
a R. W. Kaitaia, raua ko Patana Kara-
parapa, mo nga korero o to tatou Pare-
mata itu nei ki te Waipatu he nui rawa te
pai onga rangatira kau matua ote Rarawa
me te Aupouri mo te pire i Pahi nei i te
Waipatu a ko B. W. Kaitaia te mema
mote koroni i whakaaria e te Rarawa
hei pootitanga ma enei iwi ate pooti e
heke mai nei, a ko te 12 Hurae 1893
•katu ano te hui mo enei tangata mo
Karena Kiwa raua ko R. W. Kaitaia te
Rapea e whakakotahitia he tangata
hei pootitanga ko B W. Kaitaia otira
kei taua raa te Ritenga hoi e kara maa
kei te pai nga whaka aro o enei iwi ki te
pire a te kotahitanga hei, kona koutou
katoa.
Na ku Na Wiremu Ihaia
Mahinapua Whangaroa.
Mate Mitara,
Mahurangi, Hepetema o, 1893.
Kia Etita o Huia tenakoe.
E manu te manu whaka hira hira a te
kotahitanga ote Iwi Maori tenei he kupu
ruarua mau e mauatu, no te 10 onga ra
o Hurae, 1893, i pa ai te mate mitara
Kinga Tamariki o te Wairoa, H. B., Ua
timata te pa o taua mate ka timata hoki
te mate mate ote Tamariki, E rua rangi e
pangia ana e te mitara kua pa mai he
mate rereke mate tonu atu a kua kaha
ranei te matao me te kai i te wai matao
mate tonu atu kore rawa e ora.
Rite tonu te ngau otaua mate kinga
Tamariki me nga Pakeke na wai i kotahi
ki runga i te atamira kua Tokorua
kotahi pakeke, kotahi Tamaiti, he penei
tonu te mate mate o nga tangata o te
Wairoa nei i enei marama, karua nei.
He tapara tonu te mahi ate tupapaku
ote nei takiwa pena tonu te a hua me te
Hinganga Parekura te takotokoto mai
ote tupapaku i runga ite ata mira.
Pa mai ana te pouri, mete mamae ki
te hunga ora i runga i tenei ahua whaka
mataku ana te ra ko nga tapara e 5
otira rahi atu ki tenei i te kai wai u nei.
Heoi ano te Iwi na ana i tangi e nei ai
tua, ko rongo whakaata, ko porou, ko
mahaki I haere mai aua hapu ki te
tangi kia merekanaka te tahi wahine
Rangatira, o te Wairoa, (a) ki te kawe
mai hoki inga mate o Wairoa, no
Turanga, ro Whangara, no uawa, nui
atu te tangi a taua tangihanga-
Heoi, Pirika Toatoa.
Kororareka,
Hepetema 12th, 1893.
Kia te Etita o Huia. —E hoa tena koe
korua tahi ano ko to manu tangi whaka-
ingoingo, kia mau pu ano te rongo ria
koe nga tahi ano mete rangi marie, tenei
ano ahau te noho atu nei ite hiku ote ika
a maui, i raro ano i te putake ote rakau
nei o Nepia, whakarongo ake ai kite
tangi ate Huia, e tangi nei Huia, Huia,
Huia kia kotahi, kati tena.
E hoa he kupu iti noa ake te mea i hia
hia ai ahau kite tuhi atu kia koe Engari
rawa te mai kuku mangu e kotia atu
nei kia makere, ara he patai atu kia koe
mehemea ranei e taea e koe te tuku mai
kia au, i te kai whakaaraara, i taua tutei
ara ite manu whakahirahira o Aotearoa i
rere mai nei i Moutohora, kia kotahi nei
te tangihanga mai kia au i roto i te
marama kotahi a, i te tekau marua.
marama kia tekau marua ano ona tangi
hanga mai ki oku taringa ehara ra ite
mea ko te manu nei, e kore parirau ana
hei rere atu ki au, Engari ko au e kore
parirau ana hei rere atu ki aia
otira i haere atu ai ahau ko
oku ringaringa hei waewae moku
he ahua reka noku ki tau taonga i wha-
kamumutia nei 6 koe, hei kawe i te
rongopai ute kotahi tanga onga iwi katoa
onga motu hoki e rua, otira e toku hoa
tera pea tou ngakau e patai kia koe ano,
ara e kii penei, i hea tera koroke e moe
ana inga wa ote rerenga atu ote manu nei
inga marama ka pahure nanu, maku
ano e korero utu kia koe, i te moe ahau
i te Pera mete tangata e moe ana, u toku
rongonga i te reo o Huia Tangata Kotahi,
ka oho ake ahau ka rakuraku i toku
matenga mete peeke o toku, kakahu ka
tahurihuri ka pera mete manu e tirotiro
ana kite kui, a, kore ake hemea i mau o
toku matenga, kore ake hoki he rawa o
toku kakahu, a kore kau noaiho he kai
i mau i oku kanohi te whui atu a, aha
koa i runga i toku hiahia e nui ana kihai
i taea i te rawa kore hoki o to mokai ko
ahau hoki te iti rawa ote whanau a toku
papa, na konei ahau i tono atu ai mehe
mea e taea e koe te hawhe mai i ta taua
taonga kia au nei konga turinga ia
hohoro tonu ki te whakarongo kote nga-
kau kakama tonu kite hopu inga ritenga
katoa, kuti kote mea i ami a mai ui ahau
ko tenei kua korero tia ake nei.
Katahi ano pea kia au ki tenei tu
tangata kia tuhi penei atu kia koe otira
ko ratou katoa e rite mai ana kia au nei
e kore pea e muia ki te whaki nui i to
ratou ahua, hei tirohangaiho mate tangata
engari nei, kia au e whakaatu nui ana i
toku rawakoretanga a, i toku hiahia
hoki ki tenei pepa.
Ko tenei e hoa e Ihaia ahakoa maha
enei kupu kei raruraru koe ki enei
korero.
Hoi hei kupu whaka mutunga mo taku
reta tenei, kite tae atu tena reta whaka-
wakia iho, ara, hurihuri tia iho, kote he,
ano ki raro kote tika hoki ki runga te
whakahakore ano maka atu te whakaae
hoki puritia mai kia mau.
Kati ra e te hoa hei kona koe noho ai
mete Rangimarie.
Hoi ano
Nato hoa aroha
Na Hoori Hakaraia.
Russell, Bay of Islands.
Mo te Patai ate hoa e mau i runga ake
nei, E ahei ana kia rere te manu nei ki
nga hoa e tuku maiana i te Tekau
herengi, mo te Ono marama. B taea
hoki e te hoa te aha. ua taua, i tenei
ahau, he Reo no tawhiti, me tona reo ano
e panuku ai, otira me aha hoki i te
whakatauki e mau nei ia taua, he Rango
te waka, ka mania, he huruhuru te
manu, ka rere. E nui ana te whaka-
whetai ki te hoa. —Nate Etita.
Taupo Nui Atia.
Akuhata 16, 1993.
Kite Etita o Huia. —E hoa tena koe te
tangata whakahaere i te manu a nga i
me nga hapu o nga motu e rua o
Aotearoa me te Waipounamu e hoa tuku
a atu ki te manu mana e mau atu te mu
tenga o to matou whaea kia mohio ai
ona tamariki me ona iwi me ona hapu i
tawhiti kua mate a te Rohu Maniapoto
no te 13 o nga ra o te marama nei ka ne
hua ko tenei wahine he wahine rangatira
no ngatituwharetoa he wahine nga
wari kaore ara kino ki te tangata he
manaaki te mea nui i aia, kanui nga
tupuna i uru ai taua wahine i rere mai
ia Tuwharetoa ia i tia ia Maruwahine
Raukawa ia tamatekapua ia Rangitihi
ia Taoiarere ahu ia Apaiatahuia Kahung-
unu iu Kahu tapere ia te Whatuiapiti ia
Turauha me tahi tupuna atu mate rawa
oke kua puta ona uri me ana mo kopuna
hui hui katoa o na tamariki me ona
mo kopunae 27 nga mea e ora nei, ko ana
tamariki kua mate toko 6 ko ana moko-
puna te 14 hui katoa 20 kua mate koi
nei katoa nga uri o taua wahine e 47 ko
te take o tona mate he huango, he waiata
tangi maori a tamariki.
Kaore te aroha ki toku whaea e kui tu
kino te whai muna iho ki ahau ka tu taua
ka whai ite tira o to tupuna o Whatihua
ki mai Rameka e hoki i kona ka mate
koe i te whainga mai ki taku hika tau
ke, katu ngatai o Rakai matataniwha.
hoki maiai e kui e korerotia mai nga
hane ate waewae i kimi atu, uia mai koe
e nga whenua kite kauwhau whakapapa.
maue ki atu wareware ko ahau he ku ia
wareware tonu au e, tenei ano ra te rango
na ake nei. Tainui te Arawa, Matatua,
kura haupo Toko maru, nga waka tena
i hoea ai te moana nui e takoto nei,
Hoaturoa Ngatoro. Tamatekapua.
Tongokako, Ramatea, nga tangata o te
Arawa e whaka piraratia kinga whenua
nei. me whakatika atu nga whakahe
mai a to tungaane mamatua a Wiremu.
ano te pepa i tuhituhia e koe koe i nga
rangi ra. e tika ana ra na Waitangi koma
na Poutu koe ei, me rapu noa ake nga
punahe ran atu amatua kai reira e kui
nga punai moe ai ko rua ko Wiremu he
mana wa whenua e. e kore nei e taea ite
ra ote waru taoi kai awhe whare na kiri,
tai koera, na Waitapu hinerehua kote
kahureremoa, ka moe i taupokoititama,
kaputa ki wahora Waitapu, i haere raia
ite mau ngarongo ote ture a whiro nana
iai atu Parekawa, Tamamutu, kote waka
toto piripi, katu kai te riu o Whanganui
Turoa, ko te, Rangihopuata, ko tana
tama, kahui huia koutou ko taina mama
tua ki reira, ite rangi ra e kui kai oru
ana te whetu marama o te ata te puiio
motai. e tangata ra aue.
Heoi ano na o koutou hoa aroha na
ona tamariki.
Na Wi Maniapoto
• Nga Motu Wiremu
Rau Rangi
Te Whata,.
Porangahau,
Hepetema 21, 1893.
Ki te Etita. —E hoa tena koe me to
tatou manu e whakahaere nei inga kupu
ngaro ki nga topito e wha ote motu nei
heoi te mihi atu he kupu atu nei naku
kia koe mo te pepa kia au kaore nei i tae
mai i tenei mera kahori ake nei ehoa kei
ki mai koe kei te poutapeta pea tehe ehoa
kua ki atu au ki taua poutapeta katae
mai he pepa kia au kauaka hei hoatu
kite tangata kati ko tenei kaore tahi he
|
|
7 7 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
pepa kia au heoi ano ehoa tetahi kupu
atu kia koe me tuku mai kia au kia wha
putanga ite marama me mea ia ekaha
ana to tatou manu kite rere i roto inga
wiki e wha ote marama.
Heoi ana aku kupu.
A. T. Te Kuru.
Wainui, Whangaroa.
Hune, 1, 1893.
Etita o Huia. —E hoa tena ra ko koe koutou
ko te kawana ote kotahitanga o te iwi maori
e mahi maina ite ora mote iwi.
E hoa me Tuku katoa iho te pepa ki ahau
timata mai ite nama 1 tae nou kite nama 7
konga pepa kua tae mai kia hau kote nama 8
mete nama 9, I tae mai enei ki ahau.
E hoa me kuhu atu kite pepa nei aku whaka
mihi me aku ta taku.
Haeremai e manu, tenei teru nei, tenei Teparo
nei, tenei te whakaaroaro noa nei, e manu kaore
he Para Maunu o runga ia maatatua, tena nga
Para Maunu kua riro i to tuakana ia te waka
maori raua ko te korimako ia te wananga, nga
waka ena i hoe hoe ai nga, iwi o nga motu
erua nei o Aotearoa me te Waipounamu.
Ana kaorena he kai maua I tenei waahi
kaati he kai mau, ana he papaka Tangaroa.
Hoi ano
Wiremu Weka.
Ki te Etita, —Ehoa tena koe te kai whaka
haere i ta tatou manu i a Huia Tangata kia
kotahi, hoi te mihi atu kia koe, kaatu he kupu
whakapai atu ki nga korero o te ao kua ea i a
koe taku kupu monga reo e rua te maori te
Pakena, me nga toa iti te utu o tena takiwa
mehemea pea e taea e koe te whakamaori nga
korero o nga makete hipi o Akarana te tuhi
mai ki te Pepa o Huia me ngu ra makete wuru
Hipi, ko aku mea pai e nei kia whai korero ai
ta tatou Pepa kia Hiahia at nga maori ki te
tango Pepa kia nui ai kia ora ai ta tatou maanu
kia kahaai te korero, i tae ahau ki te Rangatira
o te Pepa o Whangarei ki hai i taea te whaka
maori taua Pepa, mea mai ana kiu au kia
300 rau tangata e tango pepa katahi kataea te
whakamaori karongo ahau he Pepa kei
Hehitingi Nepia katahi ahau katuhi ata a
kua tae mai te Pepa kia au kua kite, kanui te
pai o nga korero hei matakitaki, tenei katuku
a atu te oranga ma ta. tatou manu ko tahi
£1 Pauna me tuhi e na korero ki te Pepa Hoi
ano uku korero.
Na Ngatimo Hohepa.
Omaio, Opotiki,
Hepetema 8, 1893.
Kite Etita o Huia Tangata Kotahi—Tena koe
Haria atu ena kupu, hei whakahakiri mai
manga pa korero menga mea whai whakaro, i
runga i te motu nei, e te Tairawhiti e karanga
tiana tera tatou e Pooti mema mo tatou ki te
Paramata, rae ata titiro totoa i tetahi mema
mo tatou, ara me ata titiro i runga i te ahua o
nga tangata kua tae ki taua whare i te tuatahi,
kaati te Pooti i nga mema hou, me waiho inga
mea i mutu pai i te whare, mo ata titiro koutou
e te Tairawhiti, ko Henare Tomoana tetahi i
tae ki taua whare, kaore rawa au i rongo e
korero tiana tona he, Heai tona he, he kore e
haere ki nga takiwa nana aia i Pooti, otira e
kore tenei e waiho hei he.
Ko Wipere tetahi i tao ki taua whare kai te
mohio raua ko Henare kinga korero o tera
whare, kati me pooti tatou ki enei tangata,
kaua e pooti ki nga tauhou, he oi aku kupu,
kia ora koe, te hari haere.
Na Te Taha Tapeta.
Porangahau,
Hepetema 20, 1898.
Kite Etita o Huia—Tena koe, kai te tika nga
pepa ki au, kai te tiaki au, taku kupu kia koe
he nui nga reta i mahue mete tahi reo hou i
roto ite pepa he mea atu naku kia tika tonu,
nui rawa nga reta rereke, he tere pea no nga
kai mahi i nga reta.
Tenei kupu ki nga toakipa me nga kumehe
watimeke mo etahi atu e tono mai nei kia
haere atu ki o koutou whare he iti te utu,
me whakamarama mai te iti ote utu oia mea
oia mea kia kaha ai te whakaaro ote tangata
kite haere, kia pera mete korimako, ia ta wha-
kamarama mai ite utu o nga taonga, a no whea
te tangata e haere ite roa whenua, o tono atu
ranei kia tukua mai, te mea pai kote tino wha-
kaatu ite utu.
He tika te kupu ako a Huia e haere mai nei i
nga pepa katoa pai rawa, aha koa nui te ako e
kore e whaka rongo te Rangatira te nga kua
whakahi hao taonga, kua oti te kupu nui ote
ture, e ki nei te tuhi tuhi nga, aha koa rongo e
koro ano hoki ematau me pehea e he ai i te
tangata taua kupu whakarite u te Atua.
E tika ana tenei kupu ote pepa e mea nei ko
tenei mahi kaara nei i te iwi maori te
kotahitanga me te Tiriti, ki te hinga kaore he
matauranga kai tua atu, kua mutu.
Kia rongo mai koe e kore e ara taua kotahi-
tanga, kua Tautohe nga Rangatira kite mema
naku noa i penei he turaki taua mahi a nga
Rangatira, me tuku atu aku kupu iti nei kiu
. haere i runga i nga motu e rua nei hoi whaka
he, ma nga hoa.
K. H. M. Te Moana.
PANUI WHAKATO POTO
KI
NGA MAORI.
E Hoa ma kua whakaatu nga Pirihimana. o
Hehitingi me mutu te tangata te waiho kiri
arani ki te whatitoka o nga, whare me nga
Tiriti, kua whakahauti ete kaunihera nga
Pirihimana kia whaina tia nga tangata o kitea
unu.
Kinga hoa tuhi mai he moni kua
tukua mai hei utu mote. Nupepa i te
tau—•
£ s d
Arani Karaka.... 100
Aniheta...... 100
Hemi Nuku...... 1 O O
Kipa Anaru...... 100
Naera Pita.... 100
Hau Paimarie.... 100
Kahukaka Nuiamanaia.. 200
Toi Natanahira.... 100
Hone Rautahi.... 100
Whakatane Te Hanaho.. 100
Ko te ingoa Raihana Puhara e mau i
te Rarangi moni i te Nama 19 o te Pepa
nei e he ana, e tapara ana i runga, i te
ingoa o te Rapihana Puhara.
AMARA.
TARIANA MOMO.
Me haere katoa mai nga uha Momo Purei ki
ta mauti Tariaha he Tariana pai kaha he toa
kite whai manuka no na Tipuna mai tona toa
tae mai ki aia ka nui nga Purei e riro ana ite
Toa nei,
IA AMARA.
Enga Hoa Maori Pakeha, kawea mai a koutou
uha whaka matau tia, ko tona whakapapa ko
ia tenei, ko tona tamaiti tua tahi ko kimiri ia
te korana o mangatarata he toa ano kite whai
manuka otira kai te rongo koutou.
Kote utu mote uha kotahi e £5 OB, e rua uha
nui atu ranei me whakarite te atu.
Na Rupuha Te Hianga
Me te Oti makene toohi
Porangahau.
Hepetema 21, 1893.
PANUI HOIHO NGARO.
He hoiho Pane, he whero pouri he rahopoka,
he ma roroa te rae kaore he Parani, kite ki te
te tangata me whakatu mai kia au ka hoatu e
au te Pauna kia ia
ROPOAMA HUARERE
Onepu Te Aute.
PANUI.
W. HAIMONA, tangata ote whare
mahi kate, Wakena, Hehitingi, kei au e takoto
ana te tini, paki me era mea e pirangitia ana
e te tangata, mehemea ka pakaru o koutou
paki, haeremai homai kia mahia, ina ano hoki
nga Wakena Wuru, kei to koutou hoa kei u
W. HAIMONA, HEHITINGI.
PORONOTII (BRONTE).
He Tariana momo Purei, he taina no
Nerihana (Nelson) tetahi hoiho tere kite purei
o Akarana, kote utu e £3 10s mote uha kotahi,
me kawe mai a koutou uha momo purei, kia.
puta ai he Kuao purei ma koutou, nga aha
papai hoki mote haereere, kite kore e hapu me
kawe mai ano i tetahi tau, ko taua utu ano kite
aitua te uha, kite mate i roto ite patiki, kaore
he ritenga he Aitua, kite mute te kuao ka pera
UHO, he pai rawa atu te patiki, hei tunga mo
nga uha, ka pai rawa te tiaki i nga uha, me
kawe mai a koutou ia koutou, uha, kite Paki-
paki nei ka.
MOHI ATAHIKOIA,
Pakipaki.
PANUI.
TARIANA.
E hou ma whakamata te mau ia koutou uha
ki nga Tariana Pakeha, engari kawea mai tenei
Tariana kia puta he hoiko kaha te mahi mo
koutou, ko tenei Tariana he tamaiti na te
Tariana ote Makarini, ko tona papa ko
koparanga kirihi KO tona koka he tama-
iti na Riri tione Tariana a Henare Rata,
kei wareware koutou ki to koutou hoa
ko nga tangata e hiahia ana me mau
mai e ratou wha, kite kore me tuhi puka-
puka mai maku e tiki atu, kote utu mote
wha ki nga maori e rua pauna te kau hereni
£2 10s, ki nga pakeha e £ toru pauna £3.
Na to koutou hoa
NA TE WHATU RENATA,
PATATANGA
|
|
8 8 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
PANUITANGA.
Kinga Iwi katoa ote i wi Maori. E noho
maira i Aoteaaroa mete Waipounamu.
Kua oti ite Komiti o Huia Tangata
Kotahi Nupepa te whaka tuturu nga take
o man i raro iho nei.
1. Ko tenei Nupepa, he Nupepa. Maori
i raro ite kotahitanga o te Tiriti o
Waitangi. E tu ke ana tenei Nupepa i
nga mana Kawanatanga Pakeha, mo era
atu tangata e hua ina nei he Pakeha.
2. E taia ana nga korero o nga hui ina
tukua mai. Menga rongo korero, menga
whanautanga tamariki, marenatanga,
menga tangata mate, mera atu korero e
tika ana.
3. E kore e taia e tenei, Perehi nga
korero whaka kino ingoa mote tahi
tangata. He mea tino kino hoki tena
kinga Perehi katoa ite ao.
4. lie whakaaro nga iwi onga motu
nei ki te oranga mo tenei Nupepa. Ara
kia rite te whakaro kite ngaki oranga
kia whai kaha ai nga kaimahi o tenei
Nupepa.
5. Ko tenei Nupepa e timata atu ana
inaianei No reira ka whakarohia ki tenei
e rua patanga ite marama ki te tangata
e tono ana, kia tukua ata te Nupepa kia
• ia.
6. Ko te utu mo tenei Nupepa, ite tau,
Kotahi Pauna. Ka tukua tonutia ki te
tangata e taku mai ana ite Paana mote
Nupepa ite tau. Ko tenei moni he moni
iti rawa ara te paana kotahi inga moni e
ruke-a noa tia ana e te tangata ite tau
kotahi.
7. Kia kaha nga Rangatira nga hapu
ia wahi ia wahi o Aotearoa mete Wai-
pounamu ki te awhina i to tatou Nupepa.
Hei Reo hei taringa mo tatou hei whaka-
ata hoki kia tatou inga mahi o to tatou
kotahitanga.
8. Kia marama te tuhi mai ate tangata
i tona ingoa mete ingoa ote kainga
mete Poutapeta hei takanga atu ite
Nupepa.
9. Me taiki te tangata i tana Nupepa.
Kana e rukea noatia ko to tatou kuare
hoki tenei ki a tatou Nupepa ka mutu te
korero ka riro ata i tetahi tangata ngaro
atu. \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_.
PANUI.
REREWE WHARE KAI,
HEHITINGI.
Kai, i nga haora katoa, He Hapa, Tio Ke
Ika, Tikaokao, kei konei, katoa nga kai, e
pirangitia ana, Haere mai ki tokoutou, hoa
kia.
HONE TEERA.,
Rangatira o tenei whare.
J. MAKITEI.
NONA TE WHARE
ite taha o
PAAMA TAKUTA;
i rawahi mai ote
REREWE TEIHANA.
E whakaae tuturu ana ahau kei toku
whare nga taonga iti te utu, kei au hoki
te whare mahi kahu wahine, Tamariki.
HAEREMAI HAEREMAI
Ki au ki te whare iti te utu
NA
J. MAKITEI.
HEHITINGI.
PANUI.
Monga kahu me era me atu iti te utu haere
ki te whare O'RAIRE. i te taha o te Tari
Nupepa'
Maori, Hehiting.
PANUI.
HEHITINGI TOA.
Te whare ite ake te utu mo nga mea katoa.
W. C. MATIHANA.
AE. AE. AE.
KEI KONEI NGA
Huka iti te utu ' Kei a
Ti iti te utu PITI ME ONA.
Kopi iti te utu. ' hoa Ton
Kanara iti te utu moni takoto i te taha o
Tiamu iti te utu te
Raihi iti te utu WHARE O
Karani iti te utu. PARAI HA
Paramu iti te utu e hoko nei i a ratou mea
Tini Riihi iti utu. katou mo te moni iti
Haere. mai kia tere ka kite koutou i te iti o te
utu o nga meae hokona ana i konei.
PANUITANGA.
Whare rongoa i muri ake o te Teihana
o te Reriwe.
Ko Hohepa Paana, he Takuta, kua
whakapuare tetahi wharo Rongoa ki
Hehitingi nei. Ko ona tau o mahi ana
ki Turanga 14. Nui atu tona whakapai-
tia i reira. Hei toha mo tona pai. kei a
ia nga kupu whakapai a nga tangata
mona. Ka kore koe e ora i etahi atu
tangata, kana hei poari, me haere mai
ki te tarai i a Paama, a tera koe e ora.
Te piwa ta ngau puku, niho tunga, me
era atu mate ka ora i ana rongoa.
Kaore ho rongoa pena i etahi ata takuta.
Nga mate wahine katoa e ora ana i a ia.
Ko nga mea e pangia ana e te mate mo
Haere kia ia a ka ora ratou.
KI NGA TANGATA O HERETAUNGA.
HE
KANUITANGA TENEI KIA
Hoho ai koutou kua whakatuherata e
au takuwhare Puta e tata ana kite
whare Tiata Hekitingi. Me haere ma
koutou kia au kite tangata nona te whare
iti ake te utu i Haki Pei.
NA HONE TATARANA.
PANUI KI NGA MAORI.
HAERAMAI, HAEREMAI,
Katoa koutou tangoha. He Tera he
Pararie mo koutou me a koutou Tamariki,
Wahine. Hanihi mo okoutou Paki ia •
TEOTI RANA., HEITINGI,
Whare ite te utu i Haki Pei rawahi
mai i te
HOTERA O KARATANA.
PANUI KII NGA MAORI.
AREKA TUARI.
E hoa ma kei au te Whare iti te atu
haere mahi homai ta koutou. Ota kia
mahia o kahu pai mo koutou, kei au
nga mea katoa e piritianga ana e te
tangata, ko toku whare kei rawahi mai
o to
HOTERA O KARATANA. HEHITINGI.
PANUI.
TE AIRA HIKO MOTE MATE RUMATIKI.
Ara ko te Rogoa o mutu wawe ai te
mamae onga mate katoa.
He rangoa tenei e emutu wawe, hohere
ai nga namae o Te Rumatiki mate pera
ano te ahua Mate Hukiki ara Matare-
kereke, Tuituki Takoki. Te ataunga
ranei a te katipo a te aha atu ranei. Ara
mo nga mamae ka pa ki te tuara ki whea
ranei o te tangata. Ho whakamohiotanga
tenei mo te whakamaeinga o tenei
Rongoa. Ukura tenei aira me te miri
kauaranei e miria ka te ahua o te tangata
mate te tangata mate te tikanga
Whare Tumaki Na Peteriki me Co
Tikahou Amarika Kai a ratou anake kei
Poneki
2s 6d mo te patara Hei pani anake mo
Waho o te tinana
Ko to ratou Eihana ko
W. J. TAEAMANA, HEHITINGI.
PANUI
KOREROTIA TENEI.
Mehemea ka kino te haere o te wati
mauria mai kia A. MAKAKINITERA e mahi
nei i te whare i te taha o te Tari o te
Huia, Nupepa Maori i rawahi mai o te
rerewe teihana ka toru nei te kau tau e
mahi ana i tenei mahi Wati Meke, mahi
Riingi Poroti rae ora atu mahi ko nga
mea e mahia ana e kore e kore te pai, he '
iti noa hoki te utu, kera A. Makakinitera
nga Wati, karaka pounamu pai me era
tini mea atu. Mohiti kanohi, pura aha
atu ko nga karaihe tona e pai ana mo
nga konohi he iti rawa te uta nga mea
katoa haere mai Haeremai tirohia koutou
ta whare o
A. MAKAINITERA..
I te taha o te Tari o
TE HUIA, NUPEPA MAORI,
REREWA TIRITI.
HAMUERA HEMI,
E hoa ma kua hokona e au te mahi.
Hu meka a kaata i te taha o te Tari
Nupepa Maori. Haeremai Haeremai ina-
ianei ki to koutou hoa kia Hamuera
Hemi Tango Huai Ranui toku mohio kia
koutou".
PANUI
NO WHITAKA.
Me ona hoa te toa pai ki te tango pukapuka
Nupepa tuhituhi. Pene koriana me
era mea atu.
HEHITINGI, HAKII PEI NUI TITENI
He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he
mea panui e IHAIA HUTANA me TIMOTI WHIA.
i raro i te Komiti o te kotahitanga.
HATAREI HEPETEMA 20, 1893.