|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 19. 23 June 1894 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 19. HATAREI, HUNE 23, 1894. PUKAPUKA 2.
. Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te
Manu. E hara i te tika ma te hunga kua utu, i
tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore
ano i utu.
Kote utu mote pepa nei ite tau, kotahi
pauna, kite tuku mai te tangata i tanu puunu,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote
tuhi me penei.
Kia Ihaia Hatana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
PANUITANGA
Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku
moni mai koutou, mote Pepa nei, nae tuku mai
i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i ngu
Pane Kitini, he mea na ua te homai moni mo
nga Pane kuini i konei.
Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha-
ka Kawenata o te Paremata Maori, o te Kotahi-
tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me
te tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka,
kite hiahia te tangata me tono mai ki te Etita
o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te
rua herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te
Meera.
HUIA TANGATA KOTAHI.
HATAREI, HUNE 23, 1894.
KOTAHI PUTANGA ITE WIKI
"HUIA E"
HUIA TANGATA KOTAHI,
TOROA WHAKAPAI TANGATA.
HE tikanga nei whakaharahara
te tikanga ahu whenua, he
mea mau tonu i te iwi maori i o
ratou ia i ngu ra o mua. E haria
aua mai nga kai i ta whenua ta-
whiti nga kui he mea waha i runga
i te tuara, Pau noa nga rau maero
e haere ana, i runga i te tuara, a
e kitea ana hoki e tatou inaia
nei nga paenga maara o mua i
nga raorao me nga harapaki mau-
nga. Me nga rua he mea keri ki
nga KOO, a e kitea ana hoki e
tatou te whakaaro nui o nga tu
tangata o era nga wa ki te rapu i
nga tauranga Ika, me una tutohu
e mohiotia ai mo u muri atu, rua
tenei e whakaatu kia tatou te nui
o to tatou mangere, ki te ahu
whenua, aha koa i tupu tatou i
roto i te mohiotanga me te wai-
ngohiatanga nga o nga mahi e mahia
nei e te Pakeha, e puta mai una
he oranga nui kiia tangata kiia
tangata i roto i nga kai u mahia
ana ki runga i te Eka kotahi
nuku atu ranei a, kua waia nua
iho tatou i te mohio atu ki te ora
o te iwi Pakeha e puta mai ana i
runga i te uaua Ui te ahu whenna
aha koa he iti te wahi, aha koa
kia puta mai he hua i roto, ka
mahara tatou te maori ki nga moni
e utua mai ana mo nga riihi he
moni no roto i tona, Pakete, Kaore
ia he moni tonu no nua hua o te
etahi maate hunga noona te whe-
nua, ahakoa kua tini noa atu
nga tau e matakitaki ana tatou ki
nga mahi ahu whenua e puta mai
ai te ora. Kaore ano tatou te iwi
maori i whakamatau atu ki tana
ahua. Heoi te mea nui kei atatou
he mangere, he haere ki nga Pa-
pani kauta tu ai, a, ahiahi noa,
kote haurangi hei kawenga atu
ki te kainga, me te whai tonu mai
o ngatamariki i muri inga matua
na, runga tonu ano i tenei ahua,
He nui rawa te hari me te koa e
puta mai ki nga matua ina wha-
karere nga taitamariki i te kai
waipiro, aha koa kore e taea atu
te whui, nga tikanga ahu whenua
te hopu e te whakaaro otira me
kore noa te waipiro e taea te wha-
karere atu. kaore hoki ite ngaro
ia tatou te mutunga o te ahua
pera e mahia nei i roto ia tatou.
He tokomaha nga tai tamariki
whui whenua kei runga i Aotearoa
mete Waipounamu, kaore pea i te
tae, ki te kotahi tekau o aua tai-
tamariki kua tahuri ki te whaka-
mahi i ona eka, i runga inga tika-
tai tamariki ki te ahu whenua, a
ku mohio ki te pai. tena ka ware-
ware nga mahi ahua reka i roto ia
ia e torere ai te whakaaro kite kino
a ka kite etahi taitamariki i te pai
me te oru o tera tikanga, tena, ka
ahua whakama kinga mahi kino,
ko to mea pai tenei ma nga tai-
tamariki ara he whakamatau ki
te ahua whenua mete whakatupu
rawa kia puta ai koutou, kaore
hoki i te ngaro to tatou ahua e
heke haere, ana ki te wahi pouri
kerekere. Kei te mau ano ia koutou
(Tate tangata kai he kai titongi
kaki, kaore ki ta tona ringa ake
tino kai, tino makona. )
NO HERETAUNGA.
——+——
KUA taemai te
Karaka Kihipane, i tuhia mai i le 19 o
Mui 1894, he whakatu mai kua tukua mai e ia
to Pauna kotuhi mo te tau hou ara, 1894, i
Kua tae mai te reta a kaititiro, I tuhia i te 13
o nga ra o Hune nei, kaore te kainga i roto. K
ngari kote aronga o nga korero e ahu ana ki te-
tahi tikanga u Pa ana ki nga tangata o kaikohe,
me te Hiiri o te pautapeta o Kaikohe, kua oti
ano te whakamarama kinga hoa e kore nga tu
ahua reta Penei e taia ki to tatou manu. —Na
te Etita..
£ mea atu ana ahau ki te hoa i te Karaka,
ara kia loapa, kaore ano i tae mai te moni kiu
ahau kua maha tenei nua ra i muri o to wha-
kaaturanga mai e tatari ana ahau. Tena pea kei
te Poutapata o kona te raruraru anu, mei tae
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI HUNE 23.
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, HUNE 23.
3
ko te Nahinara te ingoa; I tu te Makuihi o
Ripana ki te whai korero kia Kerei, mo
:. tona ote roa he tangi hoki na taua kara-
ipu ki a ia I tu ano a Hori Kerei ki te
korero, koia enei ko ana kupu i korero ai,
ko tona hiahia he mea na. ana kia kaha
te hapai i te kotahitanga o Ingarangi
. ratou ko ona koroni a tae atu hoki ki
Amerika, i runga i nga mahi a te katoa,
haunga ia nga mahi a nga kawanatanga
takiwa.
WAEA
O
MUI TIRENI.
ROTORUA, Hune 1.
Tenei kua tae mai a Rawiri
Kapiona rue Hare Hare o Karatia
ki konei, ko ta raua haere mai he
whakaatu atu ki te pirimia kua
whakaae raua ki te hoko i o ratia
whenua ki te kawanatanga, i
runga ano. i nga kupu i oti i a
ratou ko te pirimia i te taenga o
te pirimia ki roto i te Urewera.
i te mea kei konei a Kiri, he
takiwa pai rawa tenei ki te tango
i aua whenua i runga i te utu
tika.
TURANGA, Hune 19.
Kua Waipuketia a konei ki te-
tahi wahi ote Taone kua ngaro ite
wai, kua pakaru nga Piriti o ko-
nei.
PONEKE, HUNE 19.
I whakawakia e tetahi Wahine,
etahi tangata e toru i konei, mote
pakarutanga o tana kiki, kote
putake o taua whakawa, I kiia e
taua wahine i oho taua hoiho, i
nga paitikara o aua. tangata oma
ana te Hoiho, tahuri ana te kiki,
heoi hinga ana taua wahine i runga
i nga korero a nga kaikaro..
TARANAKI, Hane 18.
. Katahi ano te ha nui kua puta
ki konei o mua iho. Ko nga whare
kua riro katoa a runga, me etahi
o nga tumere kua hinga, nga tai-
apa kua hinga, me te mahi a te
rakau, kua puke katoa nga awa;
AHIPATENE, Hune 19.
Kotahi tetahi tangata ko Hori
Henare mete te ingoa i hopungia
e te pirihimana mo tona whana-
kotanga i tetahi hoiho. Ia ia i
roto i te rakapa, katahi ka mauria
atu e iatona a i kiha, ka putikitia
e ia ki runga o te toa tetahi wahi,
a ko tetahi pito ka putikitia ki
tona kaki, ka tarona i a ia ano. 1
tino kaha ai ki te mea i a ia kia
mate, i te mea me pepeke rawa
ona waewae katahi ano ka tarewa
tona tinana.
KARAITIATI, HUNE 20.
Kua whanakotia nga moni o te
Nahinara Peeke u Karaiati. Ko te
nui o aua moni e £500 pauna, he
koura katoa, kaore e mohiotia te
tangata na ana i mau aua moni.
E maharatia ana, na nga pira i
whanako. Ko te takiwa e mohio-
tia ana hei whanakotanga, ko te
ata, i te mea nui atu te tangata i
roto i te peeke.
PONEKE, Hune 21.
I muri tata iho o te puaretanga
o te Paremata, ka tu tetahi o nga
mema tino tawhito o te Paremata
ki te whakaari i a O'Ruku hei
pika. No te pootitanga kaore rawa
tetahi i tata mai ki te pooti o
O'Ruku, ko tona hoa tautoko ko
Meiha Tuari.
AKARANA, Hune 21.
. Kua whakatauria kia kotahi tau
mo keri kaihau ki roto i te whare
herehere mo tona mahi whakararu
raru i te mahi a nga kai ruri i
Opuatia.
Ko nga mea e waru, kaore i
mau.
Kua tu mai a te Waihora i tenei ra, i
rere mai i te tonga. Ko te korero a taua
tima, kaore ia i kaha ki te tu i Nepia me
Taranga i te ki. o o te tai. I te mea i
Waikawa, ka kitea tetahi poti nui, koa
ki katoa i te wai. Ko taua poti, mehemea
nei he poti wera no ngu manuao.
I tangohia mai i te Paki o Matariki.
MAUNGAKAWA, HUNE 2, 1894.
Te Mana Maori Motuhake.
o
AOTEAROA ME TE WAIPOUNAMU.
Nga Whai Korero a Tawhiao i te
21 o nga ra o Mei, 1894. Pai
ana ia ki te Whakapuaki i enei
Korero.
Taku kupu ake kia rongo tonu mai
koutou katoa. —He kupu ake naku, kia
ora te Tumuaki ratou ko ona hoa: ma
te Atua tonu koutou e tiaki, mana tonu
te kupu e whakatika. E nga Maturiki e
nga Manukura e nga Whakamarumaru,
e te Iwi nui tonu, katoa katoa katoa, ma
te Atua tonu tatou katoa e tiaki
He kupu ake naku kia ata whakaro-
ngo tonu mai koutou ki tenei korero ake
aku. He kupu naku mo Tutangatakino,
rae noho ia i konei me ana Wahine, me
au hoki; ka noho nu i konei me aku
Wahine, me aku Tamariki: me Mahuta
raua ko Te Wherowhero ka riro mai i a
au ki konei, kaore au e pai kia waiho hei
ngarengare nga. He kupu, ake naku noo
Iriwhata, mo Atutahi, rae haere mai ki
konei nohu ai, me a raua Wahine. Ko
ahau ka noho i konei, koinei taku
KAINGA hei nohoanga moku, mo matou
ko aka Tamariki, me aku Mokopuna.
He pai ano tetehi me haere mai ki konei,
kei konei ano tetehi, me haere mai ki
konei. He kupu naku mo Te Tihirahi.
mo Te Arai, me haere mai ki konei me n
rana Wahine. Ko ahau kanoho i konei.
ko aku Tamariki kaore e mahue atu i a
au, me aku Mokopuna ka poto mai i a
au ki konei. Ko tetehi tangata e mea
ana au. ko Te Whatakura raua ko tanu
Tamaiti, me ana Mokopuna, ko ahau ko
konei au Mehemea kei Hukanui etehi,
tetehi ranei, ope haere mai, ki konei—He
aha hoki, kei konei, ko te ' PU' nei hoki
tenei, pata puta puta. " Kei te Pu, kei
te Hiahia, kei te Koronga " koia tenei.
puta noa pena, puta noa ki a Ngatirau-
kawa, pata puta puta.
He mea naka, kia tata au, o tatou ki
konei, he mamao rawa hoki te haerenga
mai o enei i nga waahi tawhiti, ka waiho
noa iho to tatou WHARE kia tuhera noa
iho, kia titiro atu ai tatou ki te mahi a
nga tamariki e mahi maina, ma tena
hoki ka tika ai nga mahi e mahia ana.
He mea ake naku, ki enei taima i mahue
ake nei, tae noa mai ki tenei taima, koi
nei taku—Tetehi MEI PAI te ata takoto o
nga tikanga, me te ata takoto o nga
mahi, me te ata takoto o nga reo koia
ahau i ki ni; kia kaha, kia kaha, kia
kaha! Kia maia, kia maia, kia maia
E korero ana tenei i mua tonu, kua huri
ki tetehi whaitua heoi ono, kaore e ngaro
te tikanga, ki te huri ki tua, heoi ano
haere i to haere.
E ngari ki te haere kia pai te haere,
kaore hoki e ngaro te ingoa ki te pai,
kaore e ngaro te ingoa ki te pai, kaore e
ngaro ki te tika, ka rangona ano te pai,
ka rangona ano te tika. Koia taku
kupu e kopikopiko ake nei, mo te KAHA
mo te MAIA, Ki te whakahaere kia maia
ki te whakahaere, he mea ake naku—Ka
okioki i te tuatahi, kei muri atu ka wha-
kamatauria koe, kia pai te whakatakoto i
te kupu, kei mea te whakaaro ka tika.
Kia whia koia ? Kia 1 2 3 4 5 6 kei tae
kapa-kapa, koia au i ki ai nana tonu.
Kia kaha, kia kaha, kia kaha: Kia maia,
kia maia, kia maia
Heoi ano aku kupu
NA TAWHIAO.
Heoi ke? te noho tonu te Hoihoi
o Matariki, me. o ratou Manakura,
hui tahi ki nga Whakamarumaru, me
nga Minita, i whakatuturia hei pupara i
nga tikanga e tau ai he pai ki nga Iwi
Maori, me a ratou tikanga, me ta ratou
whakatakoto i nga Ture e noho pai ai
ratou. I hiahia ai ahau ki te whakaata i
enei korero, tena pea koutou e nga Iwi,
kei te whakaaro mai. Pewhea ra nga
korero n Tawhiao ia ia e noho mai nei i
te Kauhanganui ? koia ra tenei: —Kua
tukua ata na etahi i te Pepa o te 25 onga
ra nei, koia nei etahi.
Tenei hoki tetahi korero a Tawhiao ka
whakaaturia atu nei kia koutou. E nga
Iwi, e nga Hapu, e nga Reo, e nga Hui-
huinga tangata e noho mai nei koutou i
Aotearoa me te Waipounamu, whati atu
i nga Moutere—Kua korero mai & Taw-
hiao ki a haere atu ahau ki te whakaatu
kite Ao katoa, i ana kupu mea ake nei
korerotia atu. Otira e nga Iwi e nga Hapu
e nga Rangatira e nga tangata titiro hoki
i enei korero; ka marama ano ta koutou
[ whakaaro iho ki aua korerero, ehara i te
, mea ko aua korero a Tawhiao, e ahu ane
ki nga Iwi ki nga Hapu ranei, ki te wha-
|
|
4 4 |
▲back to top |
4
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI HUNE 23.
Maungakawa,:
Mei 7, 1894.
Ki a te Mahau
Tena koutou katoa.
He kupu atu naku ki a koe, ki a homai
te Hiiri o Potatau, kaua rawa e waiho
atu me homai, Tuarua, ko te Hiiri mo te
Kauhanganui me homai tonu i te taenga
atu o taira reta, kaore au e pai ki a kimi
i te take e roa atu ai tana Hiiri, homai
ki a Te Kamanomano. Ki te kore
homai, ka ki a e an he Hiiri Mana Kore,
homai nga, Hiiri e rua.
. • Heoi ano. NA TAWHlAO.
I te taenga mai o taua reta me te ta-
ngata tiki atu i aua Hiiri ko te utu mai
tenea a Kerei kaihau: koia tenei—.
Taurewarewa
Mei 8, 1894
Ki a Kiingi Tawhiao.
E TE ARIKI ATAWHAI TOHUNGIA MATOU.
Tenei tau reta tono mai mo te "HIIRI"'
o te Kaumatua nei, me te HIIRI hoki i
mahia nei e te kura raua ko te Atairehia,
Na to Mokai.
NA MAHAU.
I te taenga mai o te reta kia Tawhiao,
nae te Hiiri hoki o Potatau; a ko tetehi o
nga Hiiri, kaore rawa iho mai, katahi ka
utua atu e Tawhiao taua reta a Mahau.
Koia tenei—
Maungakawa
Mei 11th 1894
Kia Te Mahau
Tena koe
Kia rongo mai koe i taku, i" Ka
tukua e ahau a Te Paki o Matariki ki te
Aokatoa, haere ai, ki te whakaatu: Kua
kiia e ahau te Hiiri i a koe na he Hiiri
mana kore, me tou; reo he reo mana
kore, e hara i a ahau au mahi. " Kaua
e haere. mai ki a au, noho atu. Kaore
rawa au e ki atu haere mai (kao) noho
; atu, Ko te Hiiri. taku i tono atu ai kua
kore e homai, ka kite koe, ma Te Paki o
Matariki e korero.
Na TAWHIAO.
P. KEMARA,
E Whakaatu ana ki nga tangata o
NEPIA ME HEHITINGI,
mo ona boa Maori, kua tae katoa mai nga kahu
hou ki tona whare.
KO ANA KAHU
Ho Koti Wuuru, me era mea katoa e pirangi
ana to tangata. Kei aia hoki nga ahua,
mahinga kahu hou, pai hoki, o Ingarani.
Me haere mai koutou, me homai he oota kiu
mahia he kahu pai mo koutou ko nga Utu
TARAU •• •• 15s Herengi
HUTU.... Ł2 10 O
HUTU Mete Tarau i waho,
haere atu ite.. Ł3 15 O
Kaua e kore te haere mai ki au, kei au te whare iti
le utu, koi a nei Anake te whare e hoatu ana orua Tarua
mehemea ka homai koutou he ota kia mahia he kahu mo
koutou, ko ahau te riwhi o J. H. TOROANA i te taha
ote MAHONIKI HOTERA, NEPIA.
Ka nui te whakapai o nga tangata ki taku mahi
kahu, Ina hoki ka whakaaturia nei tetahi Pare
whakapai a tetahi tangata moku.
Ka Whitu tau u mahi ana P. KEMARA ki au
kaore ano i kitea te ahua te he i aia kaore ano hoki
be tangata i mea mai kei te kino tana mahi kahue
engari e whakapai tonu ta ratou i aw
J. H. TOROA NA.
E whakaatu ana hoki ahau ki oku hoa maori ka ta
mai ahau ki te Toa ite taha ote HOTERA o MARONI
I nga Turei mo nga Paraire Ite waru Ite ata o nga
kaora tae noa kite rima, Haeremai homai i koutou
ta ki te tangata tino mohio kite mahi kahu. \_\_\_\_\_
HEHITINGI, HAKII PEI NIU TIRENI.
He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he
mea panui e IHAIA HUTANA me TIMOTI WHUIA,
i raro i te Komiti o te kotahitanga. HATAREI. HUNE 13, 1894.