![]() |
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 25. 04 August 1894 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
NAMA 25.. HATAREI AKUHATA 4 1894. PUKAPUKA.
Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te i
Manu. E hara i tu tika ma te hunga kua utu, i
tana Pepa e utu to Pohitanga ki te hunga kaore
ano i utu.
Kote utu mote pepa nei ito tau, kotahi I
pauna, kite tuku mai te tangata i tanu pauna,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; kote-
tahi me penei
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
PANUITANGA,
I
Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku i
moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai
-i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga
Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo
nga Pane kuini i konei.
Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha-
ka Kawenata o te Paremata Maori, ote Kotahi-
tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me
te tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka
kite hiahia te tangata me tono mai ki te Etita
o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te
rua herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te
Meera.
HUIA TANGATA KOTAHI
HATAREI, AKUHATA 4, 1894.
KOTAHI PUTANGA ITE WIKI
HUIA TANGATA KOTAHI,
TOROA WHAKAPAI TANGATA.
TENEI kua kite matou i nga
whaikorero, a te Kaitiaki,
i whai korero ai mo te Pire
hou mea ake nei tukua ete Pirimia
ki te whare, a ko taua Pire he
ture Kooti Whenua Maori. He
roa ana korero whakamarama mo
nga painga e puta mai ki nga
maori i raro i taua ture. Engari
kaore hoki i rereke i nga whaka-
marama o nga painga i putu mai
i raro i nga turu Kooti Whenua
Maori o nga tau kua hori, ara nga
ture kooti whenua e amuamutia
nei e nga maori. ia tan ia tau. Ko
nga tino mea, nui i roto, ko te !
arai i nga ono whakawa i roto i
nga kooti katoa tae atu ki te kooti
o Ingarangi Ue ruu) kote whaka-
puare i te hoko i te riihi ki te ka-
te tikanga, ki te a hunga nona te
whenua otira ko nga tino moa o
mohiotia nei itakea mai i
reira te mate o te iwi kei te
Punehu haere tonu i roto, A,
kaore hoki i roto i taua ture, tu
Hoko, kia araitia mo tetahi wa iti
te Kouti Whenua kia tukua mai
mu te maori ano e whakawa o
ratou take, u kia rapua te mate o
nga maori i raro i nga Ture Kouti
Whenua Maori o tu timatanga
mai rano.
Heoi te mea kua marama i roto
i tenei whakamarama a te kaitiaki
katoa o Inga-
rangi. E kore hoki e taea, e tetahi
ka tika i tenei rarangi. No te mea
ki taku whakaro kaore pea he
tangata maori i hapa i nga mate i
puta mai i roto i te Turu Kooti
whenua Maori timata mai i te
tau 1865, 66 ranei.
Ko tenei, kaore rawa i te mohio
tia kia iti nei kei te mahi te Pare--
mata i nga mate o te iwi maori
kia mama, kia ahua mama ranui,
Engari e mahi anu e whakahohoro
ana kia tino mate atu te iwi.
Ina hoki konga mato katoa e
taua Paremata ano e tapatu mai
nei i te mate, tetahi ki runga ake
ki runga ake, peehi rawa kia piri
pera i te huruhuru hipi maku, e
pehia ana ki roto i te Peeke, a
tona tukunga iho he wera no te
Kaipuke a ka mate nga tangata
o runga. Kaore rawa he tikanga
pai. Ina hoki he mea kore kore
noa iho ki to tatou whakaro, te
arai o te hoko i ngu whenua maori
mo tetahi wa iti, He aha te take ?
I pakeke ai i koru ai e taea tenei
mea? No te mea ra, kahore ho
hiahia <> to kai whakakamate kia
pera. Kuti ra ki te kore ona hia-
hia kia pera, rae pehea e taea ai o
I ia te tiaki kei mate ?
No reira i runga i te mohio o te
iwi ki te kaha o te taumaha me te
tau patu putu noa iho, o nua mahi
maori i <> ratou Paremata, a
kua timata tonu atu te whaihanga
i ngu ture mo ratou me o ratou
whenua, he tohu tona e mohiotia
ai. tena e puta he raruraru nui, i
runga i tenei motu pera inga ra
kua hori, me mahara ano tatou ki
tenei. E rua Paremata Maori, ko
tahi ano te Putake, ko te kupu, i
roto i te Tiriti o Waitangi, (Ki te
maori ano te whakahaere, momia
mea o te taha kia ia). Otira ko
• tetahi o aua Paremata kei te tonu
i to mana, ko tetahi o aua Paremata
kua hanga tonu i te ture, mo nga
iwi maori o Aotea ro mo te Wai-
pounamu. 1 runga i tunui ahua ka
NO HERETAUNGA
![]() |
2 2 |
▲back to top |
![]() |
3 3 |
▲back to top |
![]() |
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, AKUHATA 4.
te paitini i taua tangata, engari he awhi-
na tonu, kaati mehemea kei te mea ratou,
he paitini tana i taua tangata, te mea
tika ma ratou he hoatu rongoa mo taua
tangata. Kaore nga tangi1 ta nei i rongo
ki te korero a te wahine nei. Na ko te
iwi nei kua nui haere, kua kite mai etahi '
kua oma mai; tupono ana tetahi kapene
o tetahi o nga tima o te Ingarihi i roto i.
taua taone. Tona kitenga i nga tangata
e huihui ana katahi ia ka oma mai ka
kite i te wahine nei e ronaronaia ana e •
nga tangata, ka tangohia ake tona pitara '
kaiahi ka mea atu ki te iwi nei kia mutu;
engari i whakauaua ano taua iwi, a ka
tukua te wahine nei; otira tukuna
rawatia ake kua tata te hemo. Ka
mauria e te kapene nei te wahine ra ki
te kainga o tetahi takuta, ka mahia a
kua ora inaianei.
HE KORERO MO TETAHI TANGA-
TA I MAHI I ETAHI NOTI MONI.
I tetahi o nga putanga o Huia i mua
ake nei, ka puta" tetahi korero mo nga
moni noti kua kitea i roto i nga peeke,
ko aua noti he rima pauna, he mea mahi
whanako na etahi tangata, engari ko
aua tangata kaore i kitea;
No Hune nei ka tae mai nga korero o
Ingarangi kua mahi nga pirihimana ki
te kimi, i. nga tangata mahi Nooti,
a kua kitea hoki e nga pirihi-
mana o Tiamani ko nga noti i kitea nei
ki Ingarangi he mea mahi e etahi
tangata i Tiamani. Kua kitea e aua
pirihimana ko taua tangata kua rere i
runga tima, engari kao e i tino mohiotia
ko whea ranei tona kainga e haere ana.
Otira i tae mai te waea o Tiamani ki
tetahi tangata nui o Tiamani, ko taua
reta na nga pirihimana, be mea mai kia
tiakina tetahi kaipuke ko te Hera te
ingoa. I whakaaturia mai anu te ahua
o taua tangata. I te mea ka taemai
taua kaipuke, katahi ka haere atu taua
tangata me etahi: o nga pirihimana.
Tona taenga atu ki runga i te kaipuke
katahi ka ui atu ki tetahi tangata ko
Neheoa te ingoa, ka kiia mai ko taua i
tangata kei te karaihe tuatoru 3 noho
ana.
Ko tonoa atu e ia kia haere atu tetahi
o nga heramana ki te tiki atu kia haere
mai ki te kapene, ka haere atu te kai
tiki atu, kaore i noa ihu kua puta mai
taua tangata.
Te putanga mui o taua tangata, kaore
i mohio he tangata hopu tera i a ia. Ka
roa e titiro atu anu tenei, kua mohio atu
ko taua tangata i patua mai ra te waea, i
te rite o nga tohu ki o te waea mai, ka
roa raua e korero ana ka kii e haere
ana ia ki Wikitoria kia kite i
tona tuakana. Roa, rawa katahi
ano ku
tonu haere mai he hopu i n ia. i mea atu
hoki ia kua homai he wanui mona I
konei katahi taua tangata kit mea
Kaore tahi ona hara, otira kore rawa te
kai hupu i hoki mui tuna mahara i te
rite o taua tangata ki nga kupu o te
waea mai. Ka tonoa atu taua tangata
kia whakaturia ona pouaka ka tahuri
hoki ia ki te whakawhaiti i ona pouaka,
a ka mene, katahi ka tirohia e tetahi o
nga pirihi te peeke paku a taua tangata.
ka kitea i roto te tekai, takau ma rima
kakati rima pauna noti. Ko aua noti
he mea mahi na ana ake, engari ko te
ahua i rite tono ki te noti o te peeke o
Ingarangi.
I te mea e whatoro utu ana. te pirihi-
mana ki taua, peeke paku, ka mea a
Nehera i roto ano i tona reo Tiamani ki
tetahi ona hoa, ka mea atu kia tangohia
tera peeke, he moni na ana kei roto.
Engari mohio tonu atu tetahi o,
nga pirihimana kinga kupu. he
mohio hoki ki te korero tiamani; i
katahi ka uia atu e ia ki taua
tangata i roto i te reo tiamani ano, ka
korero tia wai e tera, e mea mui ana a
Nehera kia mauria e ia te peeke, he moni
na ana kei roto. Kua tiakina enei kupu
mo te whakawa.
Ko taua tangata ka "whakahokia ano
ki Tiamani ra ano whakawatia ai.
RARURARU I TE MOTU O WHITI.
Kaa tae mai te rongo o Whiiti i runga
i tetahi tima ko Owarau te ingoa e mea,
ana i tu tetahi raruraru nui i reira i mua
tata ake nei ano. Ko taua raruraru he
penei te putake: —I tetahi ra ka tu tetahi
o nga tohunga o nga Maori o reira, ka
korero ki tona Iwi, kua whakahautia mai
ia e ona atua kia patua etahi tangata, o
ratou hapu hei patu whakahere
ki a ratou ki nga atua. Ka mutu te
korero a te tohanga nei. ka haere te Iwi
ka patua etahi atu tangata o tetahi hapu.
Te matenga, ka kainga e te Iwi ra. No
etahi ra o muri mai ka tae mai te rongo
ki te taone kei te mahi pera nga Maori,
kataki ka haere nga huia; pono tonu
atu e kainga ana etahi tangata tokorua.
Te kitenga mai o te lwi nei oma atu ana
ki ro ngahere huna ai. Ka haere tonu
te ope nei ki tetahi pa o nga Maori ko
murimuri te ingoa. Ka tae utu katahi
ka mea atu ki te lwi e noho mai ra i roto
i te pa kia kaua hei riri, engari me ata
puta mai.
RETA TUKU MAI KI TE !
ETITA.
E kore e tau ki te Etita te he o nga
korero e tukua ana mai kia taia
ki te pepa nei.
i ETITA O HUIA.
Mahaki
Hurae 26th. 1894. •'
Ki te Etita o Hui.
Ehoa mau e uta atu tena kupu ki
runga kinga parirau o Huia, mana e tau
mere atu Kinga marae o Aotearoa me te
Waipounamu, take tua tuhi i puta mui
tetahi tupuhi nui katahi anu, penei anu
me te parera te tangata e kau ana iro
wai kahaere etahi tamariki toko wha.
kahaere ratou kaanga atu kinga maunga
i roto ratou i te wai a kau ana e toru ma-
ero teroa, e tae atu ai ratou kinga maunga
i e puku te taenga ote wai katae ratou ki
ite awa e kure nei e whitingia tekau, kaki
atu te mea rahi o ratou te kau tuatoru
nga tau ehoama hemomo katoa ta tau
ki te kau. kaki atu te mea iti o ratou
kaore au e mohio ki te kau engari koutou
ekau ko au me haere
kakau nga mea e torn kahaere tonu te
mea kotahi i raro ite wai e ono tini teroa
o taua haeretanga i raro ote wai, e taea
hoki teaha i te kawenga kia ora, kai te
ora katoa ratou, koai hei rite mo ratou
i enei wa.
Take tuarua te tahi mate hou ipa mai
ki konei ara ki te mahia nei. ara ko
Hirini whanga raua ko Mere whanga me
apikara whanga menga tamariki toko
rima e haere ana ratou i runga i nga
kupu a Ihowa Heremaia 22 1O--11, ko
taua hunga kua haere atu nei ekore ratou
i e hoki mai e rite ana ki e mea kua mate,
he aha hoki ete, kai nei ete aroha, kaore
irikarika he tuatahi note nei mate ki
tenei wahi o te motu nei. ara te tango ora
tonu, ana tohanga e te tangata whakapono
haere atu ana ki Hiona ki te wahi kua
whakaritea mote hunga tika, ka waiho
kote pouri kinga tamariki menga whana-
unga no te mea i mate e tahi tamariki
rangatira tokorua Hui katoa arakai paka.
ki te tangi ki aua tupapaku, ko te aroha
o Rakai paka me te tangata whenua i
aroha kia Hirini whanga i te me
kuangaro te hau whakatipu kui no te men
ko Hirini whanga herangatira no Nga
ti kahungunu ko toua whakapapa tenei.
Kahungunu
Ko Kahukuranui Ko Mataitai
,, Rakaipaka „ Hinewehi
„ Kaukohea „ Te Wharekuka
„ Tutekanao „ Te Mimiti
Oterangi
„ Tureia „ Teratau
„ Te Huki, Ihakawhanga
Hirini Whanga
Nui atu nga tangi mo taua tangata
i runga i tona tangi ki te iwi, ki te aroha,
koutou kia au kia mau kia aku whaka-
haunga, ko ia tenei ona whakahaunga
ko tona whaka pono e karangatia nei ko
te hahi o Ihu karaiti o te hunga tapu
onga ra o muri nei. Henui atu te aroha mo
taua tangata i tona wehenga atu ia
matau e taea huki teaha engari konga
waiata ate iwi mo taua tangata nui atu
ekore etaea te tuhituhi.
Heoi ano,
Na te Waaka Toroai Whiti.
Te Aute,
•Akuhata 2, 1894.
Ki te Etita o Huia
E hoa tukua atu te Matenga o Karai-
tiana te Kahuirangi kia te Huia hei hari
atu ma ana ki nga marae o nga whanau-
nga i etahi wahi o te ao, ma ratou e kite
iho, ma ratou e mihi iho.
Ko Karaitiana te Kahuirangi kua mate
i te rua tekau ma iwa o Hurae, ko te
morehu tanga tenei o nga kau matua ra-
ngatira o Heretaunga i ora ake i mari
ia te Hapuku ma, a katahi nei ka raa
te atu, ku ona uu ka 80. Ko tetahi tenei
o nga rangatira nana i pupuri a te Roto
atara, a Heretaunga katoa i mau ai, koia
i tika, ai taku tangi mo toku matua ara
mu te whakahemotanga o oku matua.
He waiata aroha naku mu toku matua.
Haere ra e koro e, ki whakairia koe mo
Pukekaihau mo te matau, mo te whiu o
kia mai e ko makukara ote rotoatara
ka tarake te whenua i.
Kaati ake aku mihi mo toku inatua.
Renata Pukututu.
P KEMARA
E Whakautu ana ki nga tangata o
NEPIA
me ona hoa Maori, kua tae katoa mai nga kahu
hou ki tona whare Nepia.
KO ANA KAHU
He Koti Wuuru, me era mou katou o pirangi
anu te tangata. Kei aia hoki nga ahua,
mahinga. Kahu hou, pai hoki, o Ingarani
HEHITINGI, HAKII PEI NIU TIRENI.
He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he mea
panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIUA,
raro i te Komiti o te Kotahitanga.
HATAREI, AKUHATA 4, 1894