|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 37. 27 October 1894 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA
NAMA 37 HATAREI, OKETOPA 27, 1894 PUKAPUKA 2.
Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te
Manu. E hara i te tika ma te hunga kua utu i
tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore
ano i utu.
Ko te utu mo te pepa nei ite tau, kotahi
pauna, ki te tuku mai te tangata i tana pauna,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; ko te
tuhi me penei..
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
PANUITANGA
Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku
moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai
nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga
Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo
nga Pane kuini i konei.
Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha-
ka Kawenata o te Paremata Maori, o te Kotahi-
tango, i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me
tu Uu 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka,
ki te hiahia te tangata me tono mai ki te Etita
o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te
rua herengi, ka tukua utu te Pukapuka i te
Meera.
HUIA TANGATA KOTAHI
HATAREI, OKETOPA 27, 1894.
"HUIA E"
' HUIA TANGATA KOTAHI,
TOROA WHAKAPAI TANGATA.
AHAU RA E NEHE MA, E NGOI MA,
E TAMA MAAI
ARA e koro ma e kui ma e tama
ma. E kore hoki ra e taea te
whakakoromaki tonu i roto mo te
wa roa. Tenei te hanga tarewa
tonu te ra te arero i waho, maroke
hikaka te korokoro. Nonoti ana
te tatua ki te hope, kei te tapipi
noa ki te wai kawa, o te Puha;,
hore rawa he aroha hei kinaki.
No reira kua roa tenei te wa e
rere anu ahau kia koutou ia wiki
ia wiki, a kua taea tenei te rau-
mati kua tarewa te rau ote rakau,
kua kohera nga puawai matamua,
kua whakangao te hua i roto, a
kua whawha te kanohi, kua nga-
ua ete taringa, kua horomia keite
ngakau ara nga rongo o te ao e
haria atu na ki nga hoa.
• No reira nei he aha hoki te he
o te inoi atu, kia tukua mai te ora
mo ta koutou mokai. E hara hoki
ahau, i au e rere atu nei i te kai
mahi ki nga rangatira tokorua, e
whakahawea ai ki tetahi, e aroha
ai ranei ki tetahi. Engari ko te
kaimahi ahau ete iwi kia koutou
anake kei te Pono taku mahi,
tukua mai ra e nga hoa te mea e
rite ana mo taku, kia koutou.
Nu ta koutou mokai Huia.
Tangata Kotahi.
PAREMATA O TE KOTAHITANGA
KI
ROTORUA MAEHE 7, 1895
HE Panuitanga tena ka tukua
atu kia koutou ki nga tangata
i kohiria e te iwi hei mema mo te
Paremata o, te kotahitanga o nga
iwi maori o Aotearoa me te Wai-
pounamu, i raro i te mana o te
Tiriti o Waitangi, tau o to tatau
Ariki 1840. E panui ana e wha-
kaatu ana kia koutou ki nga
mema o nga whare e rua me ura
atu ano hoki, ka Puare te Pare-
mata. tua wha o te kotahitanga ki
Rotorua a te 7 o nga ra o Maehe,
1895, a te rua karaka i te awatea
me tae katoa mai koutou i mua o
taua ra, o koutou kai riwhi ranei.
Hei koria kia ova tahi tatou i raro
i te atawhai o te Ariki.
Heoi, i tukua atu i raro i toku
ringa i tenei ra 24, 1894. Nu
MOHI ATAHIKOIA.
Tumuaki o te Whare,
Runanga.
PAREMATA I PONEKE.
———*———
HEPETEMA 1OTH, 1894.
TE ROANGA O NGA KORERO MO TE PIRE
TONO
"MANA MOTUHAKE"
Te roanga o te korero a. KAPENE RATA
—Mehemea he whakaaro whakaora to
tatou i te Iwi Maori, a he mahara whaka-
mana ranei ta ratou i n ratou whakahaere,
heoi te mea pai e taea ni e ratou ana
whakahaere, ne wehewehe i te paanga o
tena o tena o ratou ki runga i nga whe-
nua.
E mea ana hoki te honore mema a mo
Puneke (a te Taute) ko te lwi Maori kua
mohio haere ki te naahi ahu whenua.
Heoi te mahi kaore e mohio ana i a ratou
ko nga mahi mihini, me nga mahi peita
me era atu mahi pera
I runga i tenei ahua, hoatu ratou ki
runga i ngu wahanga, ki tena ki tena o
ratou, kia kuha ni Iti te, mahi i tona
whenua i tonu whenna; i runga i tenei
ah. ua o te Maori e noho nei naianei kaore
rawa e kaha te tangata ki te mahi.
• Ko te mea e whakamataku nei i te
ngakau o te Iwi Maori ko e mahara
penei nu, tera o ratou whenua e tango-
hia.
Otira e tika ana kia mahia nga ture ki
te Iwi Maori peru ano i ngu ture u mahia
ana kite Iwi Pakeha, engari ko nga wha-
kahaere e meatia una kiu tangohia mai o
ratou whenua i n ratou i runga i to ratou
kore kaore e whakaae ku tupu hei kino,
a ka tono atu hoki ahau ki te whare kia
kaua tenei tu ahua o te ture hei paahitia
atu i roto i tenei whare.
Kaore ahau e mea ana tera te whare e
whakaae ki taku e korero ake nei, otira
naku ake tenei mahara.
Ki te whakaaetia te Maori kia pera ite
Pakeha, me whakahaere, ki runga i toku
mahara ake, nga aheitanga katoa o te
Pakeha ki runga i te lwi Maori, otira ko
te wa i tiro pai ai taua tu tikanga, kote
wehewehetanga i nga paanga o tena o tena
ki runga i te whenua. Ko te tohe e tohea
nei kin utu takoha te Iwi Maori mo o
ratou whenua, kei te he ki ahau, i runga
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, OKETOPA 27.
1 runga i tenei ahua ka tino pai te
whenua hei whakana hotanga.
Mo runga i te take mahi hoko whenua,
3 tino whakaae ana ahau kia mahia te-
tahi tikanga kia kaua e nui te tango i
nga whenua Maori.
Kaua koutou hei wareware ki te mea
kei mua i o tatou aroaro, ara kaua hei
whai haere i tenei kua korerotia ake nei
B etahi o nga Mema nei mo te hoko, ara
mehemea nei e awhina ana i te mahi
hoko whenua. Kaore rawa ahau i te wha-
kaae atu ki taua mahi.
Kia mohio nga honore mema nei ko ta
tatou tino mahi, i runga i te mea he mohio
ke ake tatou me to tatou Iwi, he rapu, he
mahi i nga rauhi e taea ui e tatou te Iwi
Maori ki roto o te mohiotanga. Mehemea
tatou ki te penei e kore te Iwi Maori e
mute. Ki te mahi tatou inga mahi ke utu i
waho, katahi te Iwi Maori ka mate;
otira e mohio ana ahau, kaore tahi o
tatou i roto i te whare nei kei te hiahia
kia mate te Iwi Maori.
TIWINI. —Iti nei nga wahi e rite ana o
mana whakaaro ko te honore mema mo
Haku Pei, engari he nui te koa atu o
taku ngakau ki te whai korero a te
honore mema a tenei honore rangatira
kua noho tata iho nei, ko te take he rite
mai no nga Kupu ki uku mahara mo tenei
mea kua takoto nei ki o tatou aroaro.
Kaore rawa ahau i ohorere i te homai
tanga a te honore mema mo te pito wha-
kararo o te motu nei i tenei pire ki konei,
ara tono ai i te mana e mahara nei ia he
mea tika kia riro mai i tona Iwi Maori;
engari i runga i te mea e tawhiti rawa
atu ana i runga i te mahara ote Pakeha,
na reira e kore rawa ahau e kaha ki te
awhina i tenei pire kaore; ki te pooti
ranei mo te korerotanga tuaruatanga o te
pire nei, i runga i te tono a te honore
mema mo Paneke ara a te Tau e, hei
whakapai mo te honore mema, na ana i
homai tenei pire ki te whare. He pati-
pati taua mea ki te ren Maori ara
taua tono a te Taute. Mehemea koe kaore
i te hiahia ki taua
ture, e kore rawa e pena to kaha ki te
hapai, a ka korero parau hoki koe i runga
i to tautokotanga. Ki taku mahara kei
te whakaatu tonu tatou i to tatou pai ki
taua honore mema i runga i te mea i
marama tona tona korero kia tatou penei
"kaore ahau e tono atu kia awhina
koutou i tenei pire, engari kei tena tona
hiahia, tona hiahia, heoi ano kia mohio
te Iwi Maori ki te korero a tena a tena o
koutou katahi ka tatu o ratou ngakau. "
[ penei te ahua o nga korero a taua
honore mema, kaati e korero ana tenei
ahau i oka mahara i runga i taku ahua
mema, mo taua pire kia mohio mai te
Iwi Maori. -
Koia tenei ko aku korero: —He nui.
atu te pai ote tiaki a te Karauna o Inga-
rangi i tenei Iwi Maori i nga Iwi Moho o
katoa i raro i tona mana. E kore rawa
e penei te pai o te tiaki a te Wiwi i tenei
Iwi mehemea i riro ki raro i to ratou
mana. I hoatu te Tiriti o Waitangi kia
ratou, a whakaaetia katoatia ana e ratou,
tae atu ki nga mea e whakararuraru ana;
a ki taku mahara, na runga Me mea he
ahua kino no waenganui i nga Iwi e rua
i hangaia ai taua Tiriti hei whakawhiri-
nakitanga ake. Tenei hoki ahau ka mea
ake e kore rawa e taea, a he mate hoki ki
te Iwi Pakeha, a he tino mate atu hoki ki
te Iwi Maori i runga i te mea na ratou i
whakaae te Tiriti i waenganui i te Maori
me te kawanatanga o tenei Koroni. Ko te
whawhai o Waitara i timata i runga i te
korero a Wiremu Kingi. I mea ia " Na
tetahi Rangatira i hoko taku whenua ki
te Karauna, a whakatupato ana ahau ki
te kawanatanga kia kaua e haere ki
runga i taua whenna, ki te haere te
kawanatanga ki runga ka mate he tanga-
ta. " Ko te mutunga iho hoki ka mate he
tangata. Ko tenei mahi no mua atu o te
tunga o te Kooti Whenua Maori. He aha
te mahi i oti a he aha hoki nga mea hei
mahinga? Na konei ka whakaturia te-
tahi mea hei titiro i te tika ranei i te he
ranei o te tangata Maori ki runga i te
whenua. Kia kore ake te kooti, ka mate
tonu he tangata i raro i nga tikanga o te
Tiriti o Waitangi i runga i te mea kaore
tahi he mea hei whakatau i te paanga o
tena o tena ki te whenua. Na konei ka
tu te Kooti Whenua Maori. Na te Maori
tonu i pooti mai he mema mo ratou ki
roto o te Paremata, a na ratou ano i pooti
mai kia uru aua mema ki te whakahaere
i ruu tikanga mo te Kooti Whenua
Maori.
I runga i tenei ahua ka penei ake
ahau, na ratou ano awhina, i whakaae,
Kooti
Whenua Maori, a ka hoa u hoki ki roto
o te Tiriti o Waitangi. Kaore te Tiriti o
Waitangi i tino oti, a kaore hoki i te
homai i tenei mana e mahara nei te Iwi
Maori Ko taua Tiriti he mea mahi noa
iho i aua ra kia ngata te ngakau o e
Mehemea te honore mema,
i homai Ienei pire ki te whare, ki te wha-
kaae ki taka kupu, i runga i tuku mohio
ki nga tikanga Maori, a i runga hoki i
taku mohio ki nga whakahaeretanga i
waenganui i a ratou, tera ahau e tino
whakapau i taku kaha ki to mahi ture i
roto i te Paremata, i te mea he mema
ahau, hei painga mo nga lwi e rua ara
mo te Pakeha mo te Maori. Otira ko tenei
tono e mea nei kia motuhake he Paremata
i mo te Iwi Maori hei whakahaere i o
ratou whenua me o ratou taonga katoa, e
i kore rawa e rata mai ki roto toku nga-
,, kau. Kore rawa he mahara i noho i rote
i toku ngakau mo te meneti kotahi, me
whakaae atu tenei. Ki taku maha-
a he mea he rawa tenei hei whakaae-
anga.
I tino ohorere ahau i taku ronganga
ake i te hohore mema me Patea nei, e mea
ma e whakaae ana ia ki te pire a te
honore mema o Ngapuhi, a e mea nei
hoki ko te mana o nga whenua Maori,
ne noho i raro i te Hapu.
Ki taka ti iro ki te ahua o nga korero
te honore mema mo Patea e penei ana,
mea ana i etahi ara hei painga mo te
Iwi Maori a muri ake nei. Kaore ianei
mea. i mua tat ake nei kia mau nui-
nui tonu te mana o te Iwi Maori ki
runga i o ratou whenua. a na runga i aua
tu whakahaere ka pa he taumahatanga
ki runga i a ratou ?
K tino mohio ana a ia mema a ia mema
o Aotearoa ko te putake o te noho raru-
raru o te Iwi Maori i runga i o ratou
whenua na te noho huihui, e hiahia tonu
ana tena tena o ratou kia wahia atu te
wahi ki a. ia. Ko nga wahi e taea ana te
wawahi, me wawahi ki tena ki tena kia
pera ai ano a ratou utu i nga taake me
te kai i nga hua o tona whenua i te
Pakeha. Koia tenei ko te ara marama I
whakapuakina ano e ahau tenei tikanga
e korero nei ahau i te tau 1882, 1883, me
te tau 1884. i ahau e noho mema ana.
No te tau 1883 ku homai tetahi pire ki
roto o te whare. Ko taua pire he pire
Komiti Maori. I te ra i paahitia ai taua
pire ka puta taku kupu ko taua pire be
hanga noa iho a tae atu hoki ki ngu pire
pera te ahu. Ko te take i pera ai taku
korero mo taua Komiti Maori nu te men
ko nga tangata mo tana komiti ka riro
ko nga tangata ano o taua whenua, nu
reira ku tu etahi he kai tono, hei kai
tawari, hei kai whakawa, hei huuri, a te
mutunga iho ka raruraru noa iho te wha-
kataunga o te keehi.
Ku te mea tika, pai hoki ma te lwi
Maori he tuku i o ratou whenua ki nga
kai whakawa o nga Kooti Whenua Maori
a he whakaae hoki ki a ratou whakatau-
nga, me te kore ano e mahara ki nga
whakatau he u etahi atu tangata.
Ki taku titiro ki te mahi a te Kooti
Whenua Maori inaianei kua ahua raru-
raru haere i ranga i te mea ko te mahi
ma taua kooti he whakatau i nga whenua
i runga i nga tikanga Maori, kaati i
runga, i te mea kua uaua te titiro a te
kooti ki te wehe i ngu tikanga, he Maori
ranei he ture Pakeha ranei.
I mua, 3 mea ana te ture "Ko te
Tiati hei titiro mehemea te paanga he
pewhea i runga i te tikanga Maori. "
Inaianei ko te whakahuatanga i te
tikanga Maori i roto i te Kooti Whenua
Maori, kua tu ake te roia kua mea " Ae,
engari kaore tena i runga i te tikanga o
te ture o Ingarangi. " Irunga i tenei tu
ahua katahi ka tino pororaru noa iho te
mahi a te kooti; kaati he nui taku wehi
tera e mau tonu tenei tikanga.
Tera e puta he painga ki te Koroni
katoa, otira ki te lwi Maori mehemea ki
te taea, te horoi katoa atu i enei ture
katoa, e tu nei mo runga i nga whaka-
tau take paanga o te Iwi Maori, a ka
mahi hou atu ano i etahi ture pai, kia
haere ai te lwi Maori ki raua o te Kooti
Whenua Maori ka mea atu " Noku tenei
whenua, koia tenei ko taku take ki tenei
whenua. " Me penei ra ano nga ture ka
tahi ano ka marama.
Mo runga i nga kapu e mea nei
he Takuta Whenua, he Mango Whenua,
me etahi atu kupu e whakahuatia ana
mo nga tangata e whakahaere ana i nga
whenua Maori Ki taku titiro kei le pai
tonu te mahi a aua tangata, engari na
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, OKETOPA 27.
etahi atu te mahi kino katahi ka utaina
[PERE ku mea, kaore nga kai whaka-
haere e mohio ki tetahi ture kotahi. ]
TIWINI, —Kaore hoki e tika kia mohio
ratou ki nga ture. Heoi ta ratou mahi he
whakamaori, whakapakeha, a ki taku ma-
hara he nui atu te pai o ta ratou mahi.
Mo runga i te ahua mo te whakahaere i
kupu. Mehemea ratou e hiahia ana ki o
ratou whenua katoa e takoto kau nei kin
whakanohonohotia, me penei te ahua mo
te whakanohonoho i o nga whenua o te
Karauna
Mehemea tetahi tangata ki te hiahia ki
te hoko i te whenua o tetahi tangata
Mauri he mea tika kia tuku taua tangata
Maori ki te hoko i tona whenua ki tana
i hiahia ai i te mea e nui ake ana te utu
i te moni e taea ana e te kawanatanga te
hoatu mo taua whenua. Engari mehemea
ki temahi huna tetahi tangata kia ho-
kona e ia te whenua o tetahi tangata
Maori, e whanako ana ia. Kua maha
tenei nga tau o te mahuetanga ake o nga
wairaweketanga i te Iwi Maori. Kua
penei ano te mohio o nga Maori noa iho
nei ki te whakarite atu rao tona whenua
i te pakeha.
Ku korero pono atu hoki ahau ki te
honore rangatira nei, mehemea he hiahia
tou kia puta pai te utu mo nga whenua
o tou lwi. he mea pai me
raro o te ahua o te "'Ture Whenua
Papatupu "
Ki te hokona etahi
etahi tangata, kamupene ranei i runga i
te utu iti, ki taku mahara, he patu tena,
i to Iwi Maori me te Koroni. iu tupato
tatou a mua ake nei. Ko nga ture mo
nga whenua Maori kia pai, kaua he mate
e pa ki te lwi Maori, ara kaua e homai
ano te raana hoko, no te mea kei te
Kawanatanga te mana tuatahi o te hoko
i runga i tenei ahua tera pea ka utua
mai kite Maori e £5 pauna e rima here-
ngi ranei ma nga whenua e maharatia
ana e ratou he tika mo tana utu, engari
kaore e taea e te tangata kotahi te hoko
i tetahi whenua.
Kaati e mea atu una ahau ki te Pika
kia tirohia te maha o nga mema.
PIKA. —Kaore tahi te " Koramu" o te
whare ara te mahu o ngu mema e mana
ai te whare ki te noho.
Nukuhia: ana te whare i te rima
meneti te paahitanga o te tekau ma tahi
o te po.
Ko te mutunga tenei o nga korero mo
te Pire Tono Mana Motuhake.
ITAE mai te rongo kia matou o Tanaitini,
kua tahuna a te Mararoa ki to ahi, me te-
tahi atu tima ano i reira, a ko te tu o aua tima,
E horoiana No to po ka tahuna na temea i
hohoro te kitea, i mate ai te tinei, a e kiia ana
hetangata mohio rawa te tangata nana i tabu a
tena e tae ki te 500 pauna nga mea i ruihi i
taua Weranga.
Kua tae mai hoki tetahi rongo no Mahi
ratou mohio ka timata ki Nui Tireni nei te
mahi a nga Anatihi.
Kotahi tetahi pakeha tiaki hipi i Hawera e
raru e wha tekau ona hipi mate, E kiia ana na
nga kuri Maori i pata pata.
Kei te Waipounamu tetahi tangata e wha-
kakitekite ana i a ia. Ko taua, tangata he mea
ta katoa tona tinana me ona wahi katoa ki te
moko.
Kua kitea he nui te pai o te mamangu i
mahia mai ana i roto i nga kirikiri maitai o
Taranaki.
Ko te nui o nga moni e
koura iia tau iia tau kaore e hoki iho i te
£30, 000, 000.
Ko nga tamariki e whanau ana i te puawai-
tanga o nga rakau e kiia ana ko era nga tama-
riki ora rawa atu. • •
Ko nga Takuta o te Kuini e wha tahi. Ko te
utu ma te mea kotahi i te taa e £800 pauna.
E kiia ana ko nga whenua kaore ano kia
puare ki te Rongopai ko Meka i Arapia, me
Teeha i Tipete, (Inia). Kotahi rau tau kua
mahue ake nei, ko Aropi anake raua ko Amerika
e matau ana ki te Rongopai.
Kua tae mai te rongo kia matou ka
mutu te Paremata i te Taite, te 24 o Oketopa
nei. Engari kei te tatari nga Minita kia tae atu
te Kawana ki te Whare.
He maha nga reta kei te Tari o Huia, ko
etahi o aua reta kotahi ano te Putake, o etahi
reta, he aha koa maku e whiriwhiri, kia tukua
i runga i tetahi anake, a kaua hei pouri mai.
Ina hoki tahi mai ana tetahi mo taua hui ano,
pera hoki tetahi.
WAEA MAI.
O
NOA MOTU I WAHO ATU I
NUI TIRENI.
INGARANGI.
RANANA,. Oketopa 17.
I korero tetahi Pihopa ko Moahanihi
te ingoa ki tetahi Katinara, ara kai wha-
kahaere o te Katorika, mo runga i te
korero kia huia katoatia nga karakia kia
kotahi. 1 penei te korero u taua Pihopa
kaore e taea te whakaae kia hui nga
karakia ki to Roroa.
HAINA.
HANGAHAI. Oketopa 17.
Ka tukua utu e rua rau nga hoia hera-
mana o te Ingarihi ki te awhina i nga
manuao o Haina.
Kotahi rau mano hoia kua haere ki te
awhina i te taone nai o Haitia ara i Pe-
kini.
Oketopa 20.
Kua tae mai te kua whakaeke te
Tiapanihi i te pu o Haina ara i Aru, a
he nui te tangata i mate o te Tiapanihi
i taua whakaekenga.
RUHIA.
Oketopa 20.
Kua nui rawa te mate o te Ha, o Ruhia;
i etahi takiwa kua kore he mahara. Kua
whakahautia kiu inoi katoa nga tangata
o Ruhia mo te Ha. I roto i nga whare
purei, i nga takiwa e whakata ana te
purei he inoi tonu te mahi a nga, tangata
katoa kia tiakina to ratou Kingi ura te
! Ha o Ruhia.
I PAREMATA O PONEKE.
i ———*———
TAITE 18TH OKETOPA.
I tu tetahi tautohe rereke i roto i te
Whare Paremata i te rangi nei Ko taua
tautohe na Hone Heke raua ko Timi
Kara. I penei te putake anga o taua
korero: —E korero ana a Hone Heke ki
te Pirimia ara e men atu ana ko te mahia
minita he riri, he whakawehiwehi i
nga mema Maori mo te mahi pooti turaki a
nga mema Maori i nga pire a te kawana-
tanga, n, e mea ana hoki a ia a Hone
Heke
a Timi Kara
taikaha tona tona korero, ara korero wha
Heke ki era
korero kaponoa o nga koki, huarahi. I
mea hoki a Timi Kara, tera tetahi mea
nui kei runga i nga mema Maori kaore
nei tona honore hoa, ara a Heke i te
mohio. I muri i tena ka tu a Heke ki te
whakautu i ana korero ara i mea ata ia
Timi
Kara,
o Timi Kara ki te mea ake, kia mutu
taua korero engari ko nga mema i mohi-
n tonu ki te Whakamutunga iho o taua.
tautohe.
TE KORERO A HONE HEKE
KI TE
PIRIMIA
I te mea e korero aua a Hone Heke
mo te Pire o Horowhenua ku tahuri te
Pirimia ki te whakararuraru i tona
korero, ara he mea na te Pirimia kia
mutu tona korero. 1 kaha ano a Hone
Heke ki te korero i te tuatahi, engari no
muri mai kua tahuri atu ki te Pirimia
tautohe ai, ara mea atu ai kaore ia enoho
ki raro i runga i te tono pera o te Piri-
mia kia noho ia ki raro, mo runga i
nga korero a le taha kingi minita mo
tona pire tono mana i homai ni ki te
whare, epenei ana te ahua o te korero
a nga minita, marunga i taua pire ka-
tahi ka whakakorea atu te mana o
nga mema Maori i roto i te Paremata,
i mea a Hone Heke e kore rawa iu
e ngenge mai ki temahi i temea i whaka-
haua mai kia mahia e ia i runga i era tu
kupu whakamataku a ngu minita. I mea.
atu ano hoki ia ki te Pirimia ko te puta-
ke o tona tu au au i roto o te whare, he-
mea na ana kia puta he kupu wha-
kahe ma ana i mua o te Paahitanga ki
runga i nga mahi pohehe e homai nei e
te kawanatanga ki te aroaro o te whare.
RETA TUKU MAI KI TE
ETITA.
——«——
E kore e, tau kite Etita tehe o nga
ana mai kia taia
ki te pepa nei.
ETITA O HUIA.
Ki te Etita o te Huia.
Hehitingi
Ehoa tena koe mau e tuku atu ' enei,
Ohaki kia rongo ngahoa maori pakeha.
e noho mai nei i Aotearoa me te Waipou-
namu, i ti mata ite 5 o Akuhata.
I whakapumautia, i te 27 Akuhata,
1894. Na
H. MATUA.
Akuhata 5, 1894.
He Ohaki na Henare Matua ite rima,
onga ra o Akuhata, ite rua o nga haora
ote po koia tenei ana kupu kia matou.
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI HATAREI. OKETOPA 27.
Taku kupu kia koe; kua ki ato au kia
raua me hoki ki to korua, kainga kaore
he tangata, hei manaaki ia korua penei
ia au
. 2. Te rua, kaore aku wira kia. raua
kaore i mua kaore i muri mai tae noa
mai. ki naianei heoi a o taku wira. kia,
raua ko taku; moni kai te mahara tonu
au kia raua etiaki nei ia aa..
3. Te tora kai. a koe nga mea katoa
kaore tahi i a au koau anake tenei.
, 4. Kia korua ko to taina, me a korua
tamariki mana ia kahe nga tamariki e
taea te aha.
5. Tenei kupu aku hoatu te hia o to
tama kia iu o Tautaane heoi; na kupu,
matou i rongo i tenei ohaki, ko H.
Matua Kiingi Paora, Matunu me Ani
. Ka utua, e au e pai ana o kupu maku
e whiriwhiri a na maua ko kiingi i whi-
whiri.
wahine mo taku kore e manaaki e tika
ana, kaore e. taea e matou tau manaaki
he aha koa, taku utu moto kupu ka
hoatu e au tetahi wahi o toa oranga ki o
kaitiaki.
Henare Matua e pai ana kai a koe te
tikanga.
Taku utu moto kupu kai nu nga mea
katoa e tika ana tenei kupu au e mohio
ana au
mua he kupu tika te ohaki, inaianei he
uaua engari ano te wharangi pukapuka.
Henare Matua kai a koe te tikanga
kaore hoki ia au kua oti atu kia koe
heoi ano ana kupu.
27 Akuhata 1894.
Ka whakapumautia taua ohaki koia te
nei.
He ohaki naku nu Henare Matua kia
Heta Matua me Tipene Matua me o ko-
rua uri, oku paanga katoa i runga inga
whenua katoa me oku rawa katoa kia ko-
rua koia tenei Porangahau (So. 1, 2, 3, )
me Mangamaire poraka tae noa kite rohe
o nga Rangi whakaupoko raua ko te whe-
ki, taku hia i mangaangiangi me taku
karauna karati o Tautane me nga eka ite
taone rae tahi wahi i waho atu o enei,
engari me hoatu e korua tehea o takorua
tama o Henare te Atua o Tautaane.
Tenei kupu aku te marae te whare
nga korero te mana ki tangata te aroha
te whakapono kia mau.
Taku mana Rangatira o aku tupuna
taku mana whakahaere mo nga whenua
mo ngu tangata kia mau e nei kupu aku.
Me hoatu ekorua he penihana kia
Haumu me Ani, kia toru tekau pauna ite
tau engari kai a korua te tikanga kite
whaka matu i taua penihana.
HENARE MATUA
Waipatu,
Akuhata 27, 1894,
PANUITANGA KI NGA HOA MAORI
o
Tenei kua perehitia tetahi pukapuka ko te
Aroha o Rangi kia Papa te Ingoa. Kei roto e
whakaatu ana nga ra me nga po mahikai, e
whakaatu ana hoki i nga tonu o nga ra pai o
nga ra kino. Kei roto ano e whakaatu ana i
nga utu waea, reta, taka tereina, me te wha-
kaatu i te pamamao o ia kiminga o ia kaainga,
me nga ra hoki e haere atu ana. Kei roto ano
e whakaatu ana te mahinga ote Ao i runga i
te korero a nga tupuna.
He nui nga mea pai kei roto i taua pukapuka
hei mohiotanga ma te Iwi Maori. Ko te utu mo
te pukapuka e 2s. 8d. ara e rua herengi mete
hikipene. Me penei te tono mai.
P. I. HUIA,
Tari o Huia,
Hastings.
PANUI.
Hoiho kei te ngaro, he Rahopoka he Pakaka
ahua pouri, kote ihu he ma paku hei, na te
taura, he ma keite Pona o te tetahi o nga wae-
wae o muri, he ma paku kei te tuara. • Ko te
Parani kei te Peke.
Re mea katikati nga huruhuru, ki te kitea
mauria mai kiau ki Waipawa nei, maku e atu
kia koe te Pauna.
Na RENATA ROPIHA.
PANUITANGA
Panuitanga. Kinga wahine o roto o te rohe
Pooti mema o te takiwa o Heretaunga Ahuriri.
He whakaturanga i puta, i te Nama 28, o
Huia, i Puta i te hui wahine i tu ki te Paki-
paki i te 10 o Akuhata 1894 kia nukuhia, to
ratou hui mo te 3 o nga ra o Hanuere 1895.
A he Panui atu tenei kia Pootitia mai e
koutou, e ia kainga e ia kainga o roto o te rohe
o Heretaunga nei e tahi o koutou hei mema mo
koutou, ki roto i to koutou, hui wahine, ka tu
ki te Haake, a te 8 Hanuere 1895. A, e ahei
ana hoki nga wahine o roto o ia rohe o ia rohe,
te Pooti i etahi o ratou, a ka whakata hui ma
rotou ki to ratou tokiwa. Penei i to Heretaunga
kaa korerotia akenei, a ki te mutu tens, me
taku atu nga tikanga i oti i o ratou hui ki te
Paremata o te kotahitanga i Rotorua, a hei
tana Paremata katahi ka whakatuturutia nga
tino Pooti tanga mo nga taane me nga wahine
o roto o nga rohe kua Panuitia i te tau 1892,
mo te Pootitanga hoou no te mea kua pahi te
toru tau i kiia i. roto i taua Ture, a kua poti hou
nga mema katoa wahine, Taane.
Ko tenei hei whakaritenga mo te kupu i oti
i te hui ki Pakirikiri Turanganui. No reira ka
whakahauatunei kia koutou. A e ahei ana hoki
i runga i to
80 mema mo ia komiti mo ia komiti
I tukua atu i raro i toku ringa i tenei ra 18
Oketopa 1894. I
Timuaki o te Whare
PANUITANGA.
He panuitanga tenei kia mohio nga
Mauri ko Erueti Rikihana, he tino
tohunga ki te mahi parai i whare papa.
me te tohu tohu ki nga Kamura mahi.
Koia hoki te kai whakariterite mo tetahi
mira kani rakau.. K paku ana taha utu
o mana mahi.:
Kei Waipawa tona kaainga tuturu.
PANUI TARIANA
———«, ——\_\_
E hoa ma whakamutua te mau i a koutou
uha, ki nga tariana pakeha, engari kawea mai
ki tenei tariana Wa puta ai he momo kaha ki te
mahi ma koutou. Ko tenei tariana he tamaiti
na te tariana a te Makarini. Ko tona papa ko
Parangakirihi. Ko tona koka he tamaiti na
Riritione, tariana a Henare Rata. Kei ware-
ware koutou ki to koutou hoa. Konga tangata
e hiahia ana, me mau mai a koutou uha ki
Patangata. ' Ko te utu; ki nga Maori e rua
pauna e rima herengi £2 5s. ki nga pakeha e
toru panui £3. 5s
Heoi ano
Na to koutou hoa
WHATU RENATA,
PATANAGATA.
PANUI KI NGA MAORI
Ko nga nama katoa a nga tangata kia
J. H. KOTORE nae utu i te ra whaka-
mutunga o Oketopa i mua atu ranei.
Ki te kore e utua i taua, ra kamenetia
nga tangata e tako o tonu ana nga
nama.
Heoi ano..
NA J. H. KOTORE
Tangata tui tera, tui kakahu paki o
KAIKORA
PANUI..
KO PURUTIA
He Tariana mahi kei Pourerere e tu ana, ko
tona whakapapa o te koka. No Ongoropi ko
Kangakara, ko Nere, ko Paratia, ko te whaka-
papa o te matua taane. Na Takitera tuatahi ko
Takitera tua 2, nana ko Punitia, me kawe mai
a koutou uha kia puta he momo mahi, ma
koutou, he hoiho pai rawa tenei, ko ona tau e
wha, ko te utu mo te uha kotahi e £2 10s. ka-
wea mai a koutou uha he iti noa te utu, he pai
te patiki hei tunga mo nga uha, kite mate te
uha kaore he ritenga, he aitua tena pena ano
mo nga kuao. Kite tikina mai nga uha me
homai te utu, i mua ka hari ni.
HAPURONA ERUETI.
P. KEMARA,
E Whakaatu ana ki nga tangata o
NEPIA,
I me ona hoa Maori, kua tae katoa mai nga kahu
hou ki tona whare Nepia.
KO ANA KAHU
He Koti Wuuru, me era mea katoa e pirangi
ana te tangata. Kei aia hoki nga ahua,
mahinga kahu hou, pai hoki, o Ingarani.
i Me haere mai koutou, me homai he oota kia
mahia he kahu pai mo koutou ko nga Utu
TARAU 15 Kite 25s
HUTU £2 10 Kite £3 14s
HUTU Mete Tarau i waho,
haere atu ite • £3 15 O Kite £5 5s O
KI NGA HOA MAORI.
Kote tangata e haere ana mai kia mahia he kahu
muna ka hoatu he paipa he haikiha ranei mona, ki
piriangi kahu koutou mo koutou, haere mai kite whai
iti te utu, ko tenei anake te whare e hoatu ana i
tarau ra waho. Ko toku whare kei te taha ote MAHO
NIKA. HOTERA, NEPIA.
Ka nui te whakapai o nga tangata ki taku mai
kahu, Ina hoki ka whakaaturia nei tetahi re
whakapai a tetahi tangata moku.
Ka Whitu tau e mahi ana P. KEMARA ki
kaore ano 1 kitea te ahua te he i ata kaore anu ho
he tangata i mea mai kei te kino tana mahi kat
engari e whakapai tonu ta ratou I aia
J. H. TOROANA.
HEHITINGI, HAKII PEI NIU TIRENI.
* He mea Perehi e TEOTI me IANGA. a be
panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIU.
raro i te Komiti o te Kotahitanga.
HATAREI, OKETOPA, 27 1894.