|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 42. 01 December 1894 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 42. HATAREI, TIHEMA 1, 1894. PUKAPUKA 2
Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te
Manu. E hara i te tika ma te hunga kua utu i
tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore
ano i utu.
Ko te utu mo te pepa nei ite tau, kotahi
pauna, ki te tuku mai te tangata i tana pauna,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; ko te
tuhi me penei.
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
PANUITANGA
Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku
moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai
i nga moni ota o nga, Poutapeta, kaua i nga
Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo
nga Pane kuini i konei.
Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha-
ka Kawenata o te Paremata Maori, o te Kotahi-
tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1892, me
to tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka,
ki te hiahia te tangata me tono mai ki te Etita
o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te
raa herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te
Meera.
HUIA TANGATA KOTAHI
HATAREI, TIHEMA 1, 1894. ——
"HUIA E"
HUIA TANGATA KOTAHI,
TOROA WHAKAPAI TANGATA.
AHAU RA E NEHE MA, E NGOI MA,
E TAMA MAA I
ARA e koro ma e kui ma e tama
ma. E kore hoki ra e taea te
whakakoromaki tonu i roto mo te
wa roa. Tenei te hanga tarewa
tonu te ra te arero i waho, maroke
hikaka te korokoro. Nonoti ana
te tatua ki te hope, kei te tapipi
noa ki te wai kawa o te Puha,
hore rawa he aroha hei kinaki.
No reira kua roa tenei te wa e
rere ana ahau kia koutou ia wiki
ia wiki, a kua taea tenei te rau-
mati, kua tarewa te rau ote rakau,
kaa kohera nga puawai matamua,
kua whakangao te hua i roto, a
kua whawha te kanohi, kua nga-
ua ete taringa, kua horomia keite
ngakau ara nga rongo o te ao e
haria atu na ki nga hua.
No reira nei he aha hoki te he
o te inoi atu, kia tukua mai te ora
mo ta koutou mokai. E hara hoki
ahau, i au e rere atu nei i te kai
mahi ki nga rangatira tokorua, e
whakahawea ai ki tetahi, e aroha
ai ranei ki tetahi. Engari ko te
kaimahi ahau ete iwi kia koutou
anake kei te Pono taku mahi,
tukua mai ra e nga hoa te mea e
rite ana mo taku, kia koutou.
Na ta koutou mokai Huia
Tangata Kotahi.
KUA tata tenei te wa i whakaritea ni
i roto i te kape o te Pukapuka
Kamupene mo Ruia Nupepa. E
mea ana i reira, timata lu te Puare i te 1 o
Hurae 1894. Ka kopi i te ra whakamu-
tunga o Tihema, ka ono ai marama i
whakapuaretia ai hei tangohanga hia,
raa te iwi, a ko tenei kua tata tenei ki
nga ra whakamutunga o Teihema. E
ahei ona i konei kia hohoro te whaka-
takoto i te moni e te hunga kua taunaha
me te tango hoki i nga hia e toe ana, kia
wawe te pau, aha koa kei te komiti ano te
whakaro, mo nga ra i muri o te ono ma-
rama, e peheatia ai ranei e ratou te ahua,
ko te mea i akiaki na utu ai kia tere te
whakatakoto i te moni, me te tango hoki
i nga hia, kua tata te wa e mutu ni te
Kirimina, mo tenei ahua o Huia ia ia e
rere atu nei, ia Hanuere 1895, kiu timata
tonu atu ai te rere i reira o te Huia
Motuhake, i runga i tona ahua.
Ko te ahua o te pepa ka rite ki Wikiri
Niu Pepa pakeha nei, a tena e ono nga
wharangi; nuku atu ranei kei nga korero
te tikanga, a ka kotahi ano putanga ia
wiki ia wiki pera ano i te wiki Niu, a i
runga i tenei ahua tena te tangata e hoha
ki te korero, rokohanga kua puta mai to
tetahi wiki, no reira i pai ai te Puta wiki,
tetahi pai hoki, kotahi ano meera i roto
i te wiki e tae ai te Pepa ki ia wahi ki ia
wahi, haunga ia nga wahi e haerea nei e
te Rerewe, e ngari mo nga wahi pera i
Taupo ma, era ara atu waahi.
Kua oti noa atu te whare mo te Perehi
i nga ra whakamutunga o Hepetema, ka
hori nei. I runga i te whakahau a Noa
Huke kua mate ake nei, no reira tere
tonu te oti o tera taha, a heoi te taha e
toe ana kei te iwi, ara ko te taha kua
korerotia ake i runga ra. No reira ka
whakahau atu nei kia tere te tuku mai i
nga moni mo koutou hia, a tenei hoki
etahi kei te whakatakoto, kia tere ni te
rere o te manu, i mua o te haerenga o te
hui ki Rotorua, kia rongo ai te iti te rahi,
i nga mahi o Rotorua, me te Kauhanga-
nui, mea ake nei tu. Henui hoki te wha-
karo kia hihiko mui te ngakau o te iwi
me te hiahia katoa.
He mea
Kei rapu rapu te whakaro o nga hoa.
no reira ka whakaatu ria nei i konei. I
runga i tetahi whakararunga noatanga
kua pa mai ki te Etita, he mea rawaho
i to tatou Pepu, no reira ka kore
rere atu te manu ki nga hoa i te wiki
tuatahi o Tihema e haere iho nei, a
e rere atu i te wiki tuarua, ki nga
tutata me nga hoa i tawhiti.
NO HERETAUNGA
KUA puta nga kupu tohutohu a nga
Pihopa o Ahitereria me Tahimenia.
ki te Huhi me nga tangata katoa, kia
whakahaerea te mahi kawe i te Rongo-
pai, ki nga Tauiwi, ara ki nga wahi
kaore ano i matau ki te ingoa o te Ariki,
me nga kupu whakarite mo te noho tahi
o ngu mea rarata ki nga mea makaa, ara
te nohanga o te tamaiti kua whakamutua
te kai u ki te noho anga o te Neke. I
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 1.
runga hoki i te whakahau a te Ariki, '
Haere koutou ki te ao katoa kauhautia te
Rongopai. Heoi kua maha tenei nga tau
e tana mia ana, e nga whakaroaronga
te wahi Taranata i wehea mai mo konei,
a kaore nei ano i whakamahia kia kitea
ai ona hua, ko tenei kaa whakahaua kia
mahia ona huarahi mahi e whai kaha
ai te honga peera, a kua whakaritea
hoki he wa Inoi me te whakatakoto i te-
tahi herengi ma taua hunga kawe i te
Rongopai, timata i te 25 o Noema, ki te
2 o Tihema. Ka hangai pea tenei ki nga
taranata, rao ia Hahi mo ia hahi, Ina
hoki Popoke mai ano nga hahi ko nga wahi
ano kua matau nei ki te ingoa o te Ariki,
a me te karipi ake ano nga whatu me
nga taringa ki te rongo o nga wahi kaore
ano i taria e te rama, e tiaho ai te mara-
matanga, ki te hunga makaa, i te ao.
Kua paahitia tetahi Ture e te Paramata
o Tahimenia ko nga tamariki kaore ano i
tae nga tau ki te tekau ma ano e kitea
ana e kai paipa, tikareti ranei ka
hopungia ki te Whare herehere, ma nga
inatua tonu ake o te tamaiti e tiki i roto
i te whare herehere.
Kanui te kaha o nga tangata o Taura-
nga, ki te mahi kaanga. Kei te parautia
inaianei e ratou tetahi whenua nui hei
mahinga kaanga i tenei tau.
Kua kitea e tetahi pakeha te ahua mo
te mea Heki kia kaua hei pirau mo nga
tau e toru.
Ko te nai o nga hoia o Inia inaianei
kua tae ki te rua rau e waru tekau mano
(280, 000). Ko nga hoia Inia motuhake o
roto i taua ope kotahi rau e waru tekau
mano, (180, 000).
He nui te pai o te tapu o nga kai o
Heretaunga nei i te putanga o te awha i
roto i tenei wiki, a he nui hoki te koa o
nga tangata mo te pai o te tupu o a ratou
kai.
Ko te Teihana reriwe kei Rui, Amerika
te teihana nui atu i te ao. E kiia ana i
kapi i taua teihana tekau matahi eka
me te hawhe.
E mea ana te rongo o Tuitirana i
Oropi, ko nga tangata, wahine, tane,
rea reka ki te waiata nga mea e nui
ana te utu mo ratou, mehemea ratou e
mohio ana ki te whakatete miraka. Ko
te take i penei ai e kiia, ana mehemea te
wahine te tane ranei e whakatete ana me
te waiata ano, he nui te kaha o te kau ki
te tuku i tona miraka kia rere ana. Me-
hemea ka pai ake te reo katahi ka kaha
rawa te kau ki te tuku i tona miraka.
I te whakapaitanga a nga pakeha i te
rori i Pakohai, ka kitea e whs nga rua
me nga koiwi tupapaku i te taha ki te
tahataha o te awa. Kaore i te mohiotia
aua tupapaku inaianei.
Kanui te hoki rawa o nga utu o nga
witi, paraoa, kaanga, oti, paare, taewa ki
Ahitereria i tenei tau.
Ki te haere mai e tahi tangata, tawhito
kua matau i mua ki nga mahi whakawa
whenua i Hehitingi nei. Tena e oho-rere
ki te ahua tauhou o nga mahi whakaha-
ere, i roto i nga kooti o naianei. E tu
ana nga Roia rae nga kai whakahaere
whai Raihana i roto i te kooti, a ko
etahi wahine hoki kaa tu kei te whaka-
haere i tana keehi ake, hei whakatete ki
nga kai korero a nga Roia, aha koa e
raa e toru Patai, e tau ana
ki raro, he tuatahi tenei ahua
ki konei, a tena e kitea te tukunga iho o
te hunga whai Roia, i nga wahine e wha-
kahaere nei i o ratou keehi ake ano.
.
Kua tae te Tereina inaianei ki Rotorua -•
engari ko te ra e whakapuaretia ai taua
huarahi ko te waru o nga ra o Tihema
nei. Ko te ra hei haeretanga mai mo te
tereina i Akarana ki Rotorua kaore ano i
tino oti, engari e meatia ana kin kotahi
tereina i te wiki hei te waru o te uta ka
rere mai i Akarana ka tae ki Rotorua i
te wha o nga haora o te ahiahi.
WAEA MAI.
O
NOA MOTU I WAHO ATU I
NUI TIRENI.
———«———
INGARANGI.
RANANA, Noema 16.
E mea una tetahi nupepa o konei mo
te kaha o te whakahoa o Ingarangi ki
Ruhia, kei te ahua kino taua mahara a
Ingarangi. He nui te ahua pouri o tenei
ahua o Ingarangi. E maharatia ana ko
te take i penu ai te whakaaro o Ingarangi
he ahua mehameha no Ingarangi ki to
raua noho kino ko Tiamani mo etahi
whenua i Awherika, a mo te kore hoki o
Tiamani e mahara mai kia awhina ano
ia i te mahi whakamutu i te whawhai a
Uaina raua ko Tipana.
TIPANA.
TOKIO, Noema 21.
Mo te tono a te Tumuaki o Amerika
kia riro ma ana e whakawa te raruraru
o Tipana raua ko Haina kua utua
atu e Tipana ka whakaae ia ki te tono
a Haina kia mutu te whawhai
mehemea a Haina ki te tono hangai tonu
atu ki a ia ki te Tiapanihi.
HAINA.
HANGAHAI. Noema 24.
Ko Pooto Ata, kua hinga i te Tiapanihi
i te Wenerei te 21 o nga ra nei. No te ata
tu tona i whakaekea ai taua pa. Ko
nga hoia o Haina i roto i taua pa e mea-
tia ana e (20, 000) rua tekau mano, ko
taua rua tekau mano nei kua ngaro katoa.
Tekau ma waru haora e whawhai ana
katahi ano ka hinga. 1S kiia ana he nui
te kaha o Haina ki te noho i roto i te pa.
Tera e whakaekea e te Tiapanihi a
Waihewai. Ko nga tangata tiaki i taua
pa kei te whati katoa, he mano tonu i te
ra.
Noema 28.
Ko nga manuao o Haina i riro i te
Tiapanihi i te hinganga o Polo Ata, tekau
ma rua.
Ko nga repo o roto i te pa e puru tonu
ana. Ko te nui o nga paura me nga kai,
i roto i Poto Ata, i riro i a Tipano, e tae
ana mo te rua tau te kaha.
E mea ana a Haina ko te take o to
ratou mate he mea whakaatu ki te hoa
riri te ahua mo te haere mai ki rotu o te
pa.
NU TAUTA WEERA.
POIHAKENA, Noema 28.
Kotahi tetahi tangata e kau kau ana
raua ko tona taina i te one, i ngaua e te
mango. Ko tetahi o ona ringa i riro i te
mango. Na te kaha o tona taina ka taea
mai ki uta.
Ko te utu o te witi ki konei inaianei e
2s 6d ki te 2s 7d mo te puhera; mo te
tana paraoa £6 15s ki te £7 mo te 2s 1d;
mo te kaanga; mo te Paare 2s 6d; mo te
parani 8½d; mo te taewa huahou £3 10s;
mo te riki £7 10s rao te tana.
Na runga i te iti o te utu me te kaha
hoki o te ra na reira kua tapahia te nui-
nga o nga witi he i hei.
ATITERIA KI TE TANGA.
ATIREITI, Noema 28.
Kei te kangia tetahi ngahere nui e te
ahi; ko te raina o te waea ki te Tai
Hauauru o Ahitereria kua wera i te ahi
e rua tekau raa rima maero te roa.
AWHERIKA.
KEEPI TAONE, Noema 28.
Kua kitea tetahi wahi koura, tai-
mana hoki. E kiia ana kanui te kotira me
te taimana kei roto i taua rua.
INGARANGI.
RANANA, Noema 27.
Kua whakaae a ingarangi ki te
mana kua tau nei ki Hawaiki.
TAAKE.
KONOTANATINOPARA, Noema 27.
Kua tae mai te tono a Ruhia
kia whakaaetia atu kia tu he tei-
hana waro mo ona mamao i konei
ara i te taha o Pohowhorahi.
RUHIA.
PETAPARA, Noema "9.
Kua marenatia te Ha o Ruhia
ki te tamaiti a te Piriniha o Weeri
i to Mane nei. He nui te tangata
i hui ki taua marenatanga. No to
mutunga o te marena, ka whaka-
takotoria e te Ha tetahi hakari
nui ma nga tangata rawa kore, e
wha tekau mano (40, 000). Inaia-
nei ko te mahi a taua Ha hou be
haere noa atu i te taone me tona
wahine kaore tahi he kai tiaki i a
raua. He nui te umere me te koa
o te taone katoa ki tenei ahua o to
Ha raua ko tona wahine.
Kua whakaritea ko Kanara Ta-
noho hei whakahaere i to ope hoia
o Ruhia hei haere ki te pito o
runga o Iaia.
WAEA
NUI TIRENI.
———+\_——
AKARANA, Noema 29.
Ko te korero a Henare Kaihau
o Waikato ki nga tangata o konei
ka tonoa atu te Pirimia kia haere
ki roto i te rohe o te Kingi.
Kotahi tetahi tangata Maori ko
Iwi te ingoa i mate ki roto i te
wai i Whangarei. E kiia ana ko
Iwi me ona hoa Maori e hoki ana
ki to ratou kaainga Akuanei ko
ta ratou mahi i te taone he kai
rama, a ka haurangi; no te hoki-
nga tika ke ki te wapu taka tonu
atu ki te wai. No te rongonga
mai o tetahi tangata Maori ano
ka oma mai wha no tata ano te
taka, katahi ka puritia mai, ka
ora enei, ko tera i taka ra taea
rawatia ake kua hemo.
Ko nga tangata i mate i te ta-
huri tanga nei o te Waiararapa
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 1.
kotahi rau tekau ma toru (113),
ara koia enei ko nga mea kua
mohiotia. Ko nga tinana kua kite-
a inaianei ka waru tekau ma
whitu (87).
RONGO KORERO
———*———
NGA MEA WHAKAMIHARO
HOT TIRENI. -
——. ——
He maha nga mea whakamiharo o Nui
Tireni e taki mai nei i te tangata o tena
motu o tena motu kia haere mai i ronga
i te moana kia kite. Ko to tatou motu ia
he penei nou me te mahunga pine te iti
i to taua hunga e whakamomori nei ki
te haere mai. Kua puta te rongo o tenei
motu iti noa ki nga wahi katoa o te ao
kua tae te rongo pai; ara te pai o nga
tangata o te whenua o nga rakau o e
wai, o nga puia o nga maunga roe nga
koura me nga hiriwa a tae atu huki ki
nga taonga. Kua taea katoatia enei mea
e nga tangata e haere mai nei i era whe-
nua pamamao noa atu, a heoi ano te mea
kaore i taea e ratou, n e tatou ano hoki
ko te tihi o Maunga Kuki. Ko tenei
maunga kei te Wai pounamu. Tenei kua
tae mui te rongo kei te haere mui tetahi
tangata na ana i eke te maunga nui o
Himareia i Inia. Ko tona haere mai he
piki i tenei o nga maunga rongo noi o
Nui Tireni nei, kaati i runga i te rongo o
taua tangata, ka taka te mahara i nga
tangata i whanau ki konei kia kaua e
waiho ma tern tangata o wahi ke e taka-
hi a runga o te tihi teitei o Nui Tireni
nei. Tenei kua rite to ratou ope mo te
haere. E maharatia ana he tino uaua te
mahi kei mua i o ratou uruuru, hei aha
koa kia ratou, heoi ta ratou e mea atu
anu ko te honore kia mau iho ano ki Nui
Tireni nei.
*****
WHAKAWHITINGA I TE MOANA
WHERO
I tu tetahi hui na tetahi pakeha i
Wikitoria, Ahitereria; ko te whakawhiti-
ranga o te Whanau o Iharaira i roto i te
Moana whero. E mea una taua tangata
kaore i te tika te wahi e mea nei te korere
ki te wahi i whakawhiti ra te Whanau
o Iharaira, no te mea ko taua wahi he
hohonu rawa. Otira e mea ana taua
tangata mehemea i hono utu tetahi roto
ko te Pita te ingoa ki te tuaraki, penei ka-
tahi ka tika taua korero ara ka tika ki te
korero a te e mea ra ko taua
ara i puta ui i roto i te mea a whero na
tetahi nau i pupuhi a mea ana te wai ki
tetahi taha, ki tetahi tahi, a ko te nui
nga o te wai i miniti katoa. Ka whaka-
marama taua tangata i tona kitenga i
tetahi roto i mimiti i taua hau i a ia e
ruri ana i tetahi wahi o taua rohe. Ko
taua moana ko Menehare. No te po ka
puta taua huu. Oho raua ake i te ata
kore rawa i kitea atu he wai, kua tua-
whenua katoa taua moana. I runga i
tenei ahua ka mahara taua tangata he
penei ano te mea i puta ki te Whanau o
Iharaira i to ratou putanga i te patu a
tona hoa riri i te 3000 tau kua mahue
ake nei.
*****
KO PEKINI TE TIHO TAONO ME
TE PA TINO KAHA O HAINA.
I te mea kei te kaha tonu te whawhai
a Haina raua ko Tiapanihi no reira be
mea tika ano kia mohio tatou ki te ahua
n tetahi o nga pa otira ki te tino pa o
Haina ara ki Pekini. Ko tenei te tino
taone o Haina. Ko te nui o taua taone e
rua tekau ma rima koea maero. Ko nga
tangata e noho ana i roto i taua taone
kotahi miriona e rima rau mano, (1, 5OO,
000) He mea mahi he wara tawhio noa
i te taone. Ka rau, rau atu taa o te mahi-
nga ai o taua waru. Kaore e tino taea e
te pene te whakaatu te ahua o aua taone
penei o Uaina. Ko te nuingao nga tanga-
ta noho ai i roto i nga whare kotahi puro.
Ko taua wara kei te pai tonu heoi ano te
wahi i kino ko te wahi i horo i te wai-
puke i mua tata ake nei. engari, ko waho
anake i karia atu kamutu. Ko te whanui
o raro o te waru e ono tekau putu. B
r te ana te teitei ki te whare e wha puro.
Ko runga o te wara, ka haere e toru Tere-
ina i runga, ka pena anu te pai o tona
haere i te mea kei runga i te tua wh nua
e haere ana..
Ko nga taha o te wara he pereki katoa,
engari ko roto he mea whakaki ki te
oneone me te kohatu. Ko ngu rua tomo-
nga atu ki rotu o Pekini tekau ma toru.
Kei te tahu o ana keeti ko etahi tawa kei
runga i te wara e tu unu. Ko te mahi a
aua tawa i mua he nohoanga no nga
tangata tiaki i nga hoa riri. Ko te teitei
o nga rua atu ki roto e rua tekau putu.
Ku nga keeti he maitai. Hei nga po ka
kuti katou aua Keeti. Ko te roa o taua
wara e rua tekau mu whitu maero.
Kaati i runga i tenei ahua ka kite iho
tatou tera e roa e mahiana e Tipana ka
hinga ai taua pa, otira kua puta te kupu
a te kawanatanga o Itari kia hoatu noa-
tia atu e Haina tona taone kia Tipana.
* * * *
MAHI POROPITI.
Kotahi tetahi pakeha tono mahi "he
poropiti i tetahi tau mo nga mea e puta
a tetahi tau. E kiia ana i tenei tau, kaore
rawai tika te mahi ataua tangata, engari
kua puta te kupu a tetahi pa keha he poro-
piti ano ko Hone Koriniho te ingoa e mea
ana kei a ia te mana mu te ua rae te pai
ara ka taea e ia te mea kia ua kia mutu
ranei A ka taea hoki e iu te whakaputa
te hau me te kohu. E mea ana ho i ia
na ana ano i whakaputa te ua i te tau
1893 i pai ai nga kai o Ingarangi. Kua
mea noa atu iu km puta te ua engari he
kino nu te kawanatanga kiu ia na reira
ka waiho tonu e ia kia nui ana te ra e
kiia ana he Parangi.
*****
Kua tae mai te rongo kiu matou
kua tangohia e te kawanatanga i
ia o i te tare hoou, te rima Eka i Patea,
hei tuunga whare whakawa hei Teihana
Pirihimana a kaore nga maori i whakaae
e hara hoki tenei i te wahi i whakaaetia
e ratou i te taenga ai o te Pirimia ki
reira, he mea taunaha noa tenei i te wahi
o te whenua me le mea nei nona ake, a
hei mea hoko ranei ki te tangata nona
ake te whenua, ko tenei he tango noa atu,
i tenei rima eka.
RETA TUKU MAI KI TE
ETITA.
——*——
K kore e tau ki te Etita te he o nga
korero e tukua ana mai kia taia
ki te pepa nei.
ETITA O HUIA.
Noema 26, 1894.
Ki te Etita o Huia.
No te Poo o te Ratapu, te 25 nga ra o
Noema nei, i mate ai a Kirita Taukere,
te take o tona mate he Parangi, i tae ano
a ia ki te whare Parangi i Poneke i
tera tau. He nui te pouri o na wha-
naunga mo tona matenga i tenei mate
kino. He wahine Rangatira ano ia, no
roto mui i nga tupuna Rangatira o Here-
taunga nei tae mai ki ona matua.
Heoi
Na N. Te Apatu.
Porangahau,
Noema 11, 1894.
Ki te mita o te Huia.
Tena koe—Mau e tuku atu nga tangi a
Ngati Matehaere, ara a Torukawhena
Rawinia raua ko te Mihi Wairua Repeka,
nao Henare Matua, hei titiro iho ma nga
whanaunga, koia • raro nei.
1. Taku Putauhini ka hou ki te whare ra
ai, taku Mahuri Totara ka hinga kai
raro e i, taku uru mawhatu ka piua e te
hau e i. Ehara te makau i te turanga
kiira e i. No roto rawa koe uu te turanga
o whaitiri Papa e i, no runga rawa taua
no te tahu nui ia Uenuku rangi e i, no
te pahi rere rawa te Puhi kaiariki e i.
2. Tuku manu hunganui, taku matau ka-
rangaranga ki runga ki nga iwi e i, tia
ia mai ra te rau o titapu e i, kia pai ai
koe te haere ki rarora e i.
3. E Tauwaru e moe nei maranga mai ki
runga e i, ka tu totira ki roto Heretaunga
e i, kia powhiri mai koia i o tuahine ra
e i, kia tika te haere ki roto te Waipatu e
i, kia whakarite kupu koe mo te kotuhi
tanga e i, kia mihi tu mai koia i ai o taina
a ei. Ehara taku tahu i te wai kawa-
kawa e i, koe wai kahurangi, no te wai
ano i tere ai whakarewa i moe ui tuhi wai
e i.
4. Tenei ka noho ka puta atu ki waho, i,
ka haramai roimata ka maringi me he
wai, e, he aroha noa atu ki te ao rere mai
e i, i haramai ru koe i runga o Uenuku i,
kai raro iti iho taku tungane i te mate.
5. Moemai e Tau i roto o Tutuira, ka
tokia tokiri e te anu makato te hau tu-
whenua no roto i nga whanga e i, no
Porangahau e tuhera mai nei ka maunu
hoki ra te Taniwha moe rua a i, tena
kariro nga whare maihinui ki roto Here-
taunga i.
6. Au e au e tirotiro kau au kai v. hea Tau-
waru e ngaro nei e i. ena kariro i te aru
i haere ui unu Iramutu i, i te ara whanui
ko wai ru nu ka.
7. Te kape rara e tuku iho ki rarora i,
kia marama atu taku nei titiro e i, ki te
whetu e kau mai i te moana a i, kau
mai ki uta ki te Paerahi nei i, kia tohu
ake an ko Tauaru pea i, tenei ka hoki
mai ki te iwi mokai i.
Uawa Hauiti,
Noema 7, 1894.
Ki te Etita o Huia.
Ehoa tena koe tenei nga rarangi o ta
taua tamaiti, ka meingatia kia tuhia iho
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAUJSil, TIHEMA 1.
e koe ki te Huia o te kotahitanga o te iwi
maori, Aotearoa me te Waipounamu, kia
ora tahi taua i roto o nga mahi tohu a to
tatou Ariki. Heoi tena na tohoa Pono
Rev. Rutene te Aihu.
He whakamau maharatanga tenei he
mihi he tangi, ki te matenga o Mere Ta-
hatu tamaiti a Rev. Rutene te Aihu,
Minita o Uawa takiwa Rawhiti
mate ia i te 2 o Noema i te toru o nga
haora i te ahiahi, i te tau o to tatou Ariki
1894 I whanau ia i le tau 1889, ka te-
kau marina ona tau He kotiro honore
ia, e matenui tia ana e ana mutua me
tona iwi katoa he nui te Pouri me te
mamae o te ngakau moona kua tangohia
atu nei i tenei an, kua noho ia Matai,
xi-28. Haeremai kia HU e koutou katoa e
mauiui ana e taimaha ana a te Karaiti ia
Matui, xi-29. Tangohia taku Ioka kia
koutou, kia whakaakona koutou e ahau,
he ngakau mahaki tooku, he ngakau
whakake kore, a e whiwhi koutou ki
te okiokinga mo koutou wairua. Kihai
tenei kotiro i pangia e te raruraru otenei
ao, a tangohia nua tin ata H ia i tenei ao.
Ko te roa u Ienei kotiro, tekau marima
nei o ia tau, e toru ano Putu e wara inihi
te roa, ko te roroa u nga makawe o
tona mahunga, e rua putu e ono inihi.
He hanga whakamiharo tona whakati u.
E kii ana ia Hapa 1-21. Na Ihoa i homai
na Ihoa, i tango, kia whakapaingia te
ingoa o Ihoa.
Kereitaone Nota,
Noema 24th, 1894
Ki te Etita o Huia
Ehoa e mihi iho ana ahau ki enei korero
a Huia Tangata Kotahi e whakaatu ake
nei i te mate o te Iwi Maori, tera ke atu
te putake o te mate kei tu mahia tuai i
roto inga whare nunui o Poneke, ehara i
te mea kotahi taua whare kaore he nui
aua whare e mahia mai nei he mate mo
tatou. Engari ko te mounu o waho o
taua matau koia tenei e ki ake nei he
Kooti Whenua Maori, te rua he moni,
kaati e whakaae ana ahau.
Me ki ake e au i nga mea e kitea ana e
toku hinengaro
' Tenei mate kei te puta tonu mai i nga
tangata matau o tatou o te lwi Maori i
runga i taua matauranga, ka mahia he
mate mo te Iwi, ara mo ona hapu ake ka
taka ki te hoko whenua, ki te mokete ku
pau nga whenua ka toe mai nga toenga
Ki roto ki te ringa Kapunga ai, kua tu-
pata i taua wa tenga kau kua titiro atu
kinga whenua e takoto tonu ana i tona
takoto ranga, konga moni i tango hia mai
ra hei utu rau nuu whenua kua kure noa
tu i te ra anu i tangohia mai ai kua hoki
anu ki te Iwi nana tera taonga, ko te whe-
nua kaore i hoki mai ki te Iwi Maori ka-
tahi ka mahara me pupuri o tatou whenua
inaianei, kua ki te pakeha kau mohio te
lwi Maori ki ora huarahi katahi ka
homai ko te Kooti Whenua hei aroaro
mo era mahi i runga ake nei kaati e ki
te tunu ana tatou i nga tamariki i nga
moko puna tuatahi, tuarua a te Kooti
Whenua Maori e takoto ana i roto i ana
tikanga, heoi tu tunu mai ano nga
tangata matau ki te korero, katahi te
mahi pai he kooti whenua, kaore he mate
e pa ki te Iwi ki te hapu, ka mahara te
lwi me te hapu kuia ano me tuku o tatou
whenua kia kootitia, kauti ka tukua, te
tuku nga utu kaore i roa kua tangi te
ngakau kua neke ke atu tekino i era
mahi i kii ake ra e ahau te hoko te moke-
te, kua ki te wahine te tamaiti he mate
tenei kai rite tenei mate ki te mute kohi
kiko e ngongoho nei i te oranga o te tanga.
ta tau atu, tau atu, te mutunga iho he
mate hemo rawa atu nei.
Kaati tena, ka ki ake au i etahi peka o
te Kooti Whenua Maori, ahau ki
aku tau e noho ara i te taane, taku mahi
he kooti whenua, ka tae mai au ki te taone
ka utua e au taku whare a men nga moni
i te wiki be miiti maku e mea nga moni i
i (e wiki ka haere enei mea.
Ue moni te Huka He moni te Rohi
He moni te Ti He moni te Pata
He moni te Tiamu He moni te Miraka
Be moni inga Pakeha mahi Ika
Na ka puta mai te pire ki ahau i te
wiki mo enei mea katoa neke atu pen i te
tekau pauna taaku moni e Pau ana mo
enei mea i HU e noho ana i te taone.
Ko nga eka o te whenua i tukua atu ai
ki te kooti kaore i rahi, hei te whakatau-
nga mai a te kooti iti rawa atu te whenua
i riro mai i au heoi kaore i ea nga kai e
tangohia mai ana e ahau ki tenei whenua,
ka whakaaro nui te ngakau me pehea e
rite ai nga moni a upa pakeha na ka
rapu atu te nga kau ki etahi pitopito
whenua ata i tua atu o tera ka mahi
ano mo aua moni ano ai na kei te neke
haere tunu atu aua moni me pehea hoki
e puta a i te taua mahi i te kooti whenua
kua uru nu atu ana whenua ki roto i te
kooti i nga kau matua kei muri tenei e
haere atu ana tera atu ano n ratou moni
i pau ki te kooti, nui atu i aka.
Heoi e ki ake ana e kore tatou e puta
ki waho n nga mahi a tepakeha, nga mea
a te pakeha kei te mana aki tia e tatou,
kaore tatou i te mohio ki te waahi i ma-
hia mai ai, a me pehea e atou te ra hi e
mohio ai e kore ai e riro o tatou hea whe-
nua hei utu mo nga taonga o te pakeha.
Heoi te mea i kitea e au ko nga kara-
rehe a te pakeha i tae mai nei ki Nui Ti-
reni, heoi ano kaore ano te Iwi i kaha Ui
te mahi. Te rua kua riro utu nga whenua
i te pakeha hei nohoanga moana kararehe.
E korero ake ana tenei i nga mea i ki-
tea e toku ngakau tenei ake ano etahi.
Heui ano na tuhou aroha pono.
Niniwi Kawana.
Ł s d
Heuheu Tukino.... 1 O U
Tepene Hipirini.... 1 U O
Tio Turi,... 100
Tuta Nihoniho.... 100
PANUI TARIANA
———+———
E hoa ma whakamutua te mau i a koutou
uha, ki nga tariana pakeha, engari kawea mai
ki tenei tariana kia pata ai he momo kaha ki te
mahi ma koutou. Ko tenei tariana he tamaiti
• na te tariana a te Makarini. Ko tona papa ko
1 Parangakirihi. Ko tona koka he tamaiti na
Riritione, tariana a Henare Rata. Kei ware-
ware koutou ki to koutou hoa. Ko nga tangata
e hiahia ana, me mau mai a koutou uhu ki
Patangata. Ko te utu; ki nga Maori e rua
e pauna e rima herengi Ł2 5s. ki nga pakeha e
e toru pauna Ł3 5s.
Heoi ano
6
e Ka to koutou hoa
WHATU RENATA,
PATANGATA.
PANUI.
Ko PURUTIA.
He Tariana mahi kei Pourerere e tu ana, ko
tona whakapapa o te koka. No Ongoropi ko
Kangakara, ko Nere, ko Purutia, ko te whaka-
papa o te matua taane. Na Takitera tuatahi KO
Takitera tua 2, nana ko Purutia, me kawe mai
a koutou uha kia puta he momo mahi, ma
koutou, he hoiho pai rawa tenei, ko ona tan e
wha, ko te utu mo te uha kotahi e Ł2 10s, ka-
wea mai a koutou uha he iti noa te utu, he pai
te patiki hei tunga mo nga uha, kite mate te
uha kaore he ritenga, he aitua tena pena ano
mo nga kuao. Kite tikina mai nga uha me
homai te utu, i mua ka hari ni.
HAPURONA ERUETI.
PANUITANGA KI MA HOA MAORI.
Tenei kua perehitia tetahi pukapuka ko tu
Aroha o Rangi kia Papa te ingoa. Kei roto e
whakaatu ana nga ra me nga po mahi kai, e
whakaata ana hoki i nga tohu o nga ra pai o
nga ra kino. Kei roto ano e whakaatu ana i
nga utu waea, reta, takai, tereina, me te wha-
kaatu i te pumamao o ia kaainga o ia kaainga,
me nga ra hoki e haere atu ana. Koi roto ano
e whakaatu ana te mahinga o te Ao i runga i
te korero a nga tupuna.
He nui nga mea pai kei roto i taua pukapuka
hei mohiotanga ma teiwi Maori. Kote utu mo
te pukapuka e 2s. 6d. ara e rua herengi met e
hikipene. Me penei te tono mai.
P. I. HUIA,
Tari o Huia,
Hastings.
TENEI KUA PUARE HE TOA MA
P. KEMARA
NEPIA.
Ki Tetahi o nga TOA hou a PIKOROWHE
I HEHITINGI NEI,
A E TONO ATU ANA HOKI KI ONA
HOA MAORL
Kia Haere Mai ki Tona Toa Tui Kahu.
HAERE MAI, HAERE MAI
Mau Ano e Titiro te Pai te Kino.
Ko nga kahu pai, kaha, e mahia ana i runga i te utu
iti rawa e rite ana mo ana kahu, a kaore
hoki he Teera e iti iho ana 1 tenet.
Koia enei ko nga utu mo nga hutu kaha, pai ano hoki:
Ł. S. d.
300
3 10 O
400
4 10 O
Ahua kahu minita 5 10 O
K mohio ana ahau ka rite to hiahia ki tau I tono al.
HEHITINGI, HAKII PEI NIB TIRENI.
He mea Perehi e TEOTI me IANGA a he mei
panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIUA, a
raro i te Komiti o te Kotahitanga.
HATAREI, TIHEMA 1, 1894