HUIA TANGATA KOTAHI



   NAMA   48         HATAREI, TIHEMA   8, 1894. PUKAPUKA   2.



  Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te

Manu. E hara i te tika ma te hanga kua utu i

tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore

ano i utu.

  Ko te utu mo te pepa  nei ite tau, kotahi

pauna, ki te tuku mai te tangata i tana pauna,

ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; ko te

tuhi me penei. 

    Kia Ihaia Hatana, Etita o Huia,

; i. Hehitingi Nepia.



     PANUITANGA

  Kupu whakamarama  ki nga hoa ki te tuku

 moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku mai

 i nga moni ota o nga Poutapeta kaua i nga

 Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo

 nga Pane kuini i konei.

   Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha

 ka Kawenata ote Paremata Maori, ote Kotahi-

 tanga i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1802, me

 te tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka,

 ki te hiahia te tangata me tono mat ki te Etita

 o Huia, Hehitingi Nepia, ine tuku mai hoki te

 rua herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te

 Meera.









     HATAREI, TIHEMA  8, 1894.

  KOTAHI PUTANGA ITE WIKI

         "HUIA  E"

  Hum  TANGATA  KOTAHI,

 TOROA WHAKAPAI TANGATA



 AHAU RA E NEHE MA, E NGOI MA,

        E  TAMA       MAA     I





 ARA  e koro raa o kui ma e tama

     ma. E  kore hoki ra e taea te

 whakakoromaki tonu i roto mo te

 wa  roa. Tenei te hanga tarewa

 tonu te ra te arero i waho; maroke

 hikaka te korokoro. Nonoti ana

 te tatua ki te hope, kei te tapipi

 noa ki te wai kawa o te Puha,

 hore rawa  he aroha hei kinaki.

 No  reira kua roa tenei te wa e

 rere una ahau kia koutou ia wiki

 ia wiki, a kua taea tenei te rau-

 mati, kua tarewa te rau ote rakau,

kua kohera nga puawai matamua

kua whakangao  te hua i roto, ai

kua whawha te kanohi, kua nga-

ua ete taringa, kua horomia keite

ngakau  ara nga rongo o te ao e

haria, atu na ki nga hoa.

  No  reira nei he aha hoki te he

o te inoi atu, kia tukua mai te ora

mo  ta koutou mokai. E hara hoki

ahau, i au e rere atu nei i te kai

 mahi ki nga rangatira tokorua, e

 whakahawea ai ki tetahi, e aroha

 ai ranei ki tetahi. Engari kote

 kaimahi ahau ete iwi kia koutou

 anake kei te Pono taku mahi,

 tukua mai ra e nga hoa te mea e

 rite ana mo taku, kia koutou.

  Na   ta koutou mokai  Huia

 Tangata, Kotahi.







 [HUIA! HUIA! HUIA KIA

       KOTAHI.

 KI nga morehu tangata e noho

    mai ra i nga pito e wha o

    Aotearoa ma te Waipouna-

 mu, ara ki nga toenga u te patu a

 te tangata nui e rongona nei i te

 ao katoa ara a Mate, e hika ma,

 tena koutou ! tena koutou! tena

 koutou!  Tenei ahau  te rere nei,

 te whakatopa nei i te takiwa, te

 rapu nei i nga kua pai o te tau, a

 tenei hoki ahau  te titiro nei ki

 oku taunga o nga ra o mua, a kei

 te hotu, kei te mamae tooku nga-

 kau moku  kaore i kito i nga nga-

 here ururua o nga ra o aku tupuna

 kua  ngaro atu ki te po. Tena

 koutou e aku  Rangatira Maori.

 O te taenga mai ano ki Aotea nei

 o koutou tupuna i te rerenga mai

 i Hawaiki, ka timata taku noho

 ia koutou Aha  koa pewhea ta

 koutou mahi  ki ahau, ara aha

 koa patu koutou i ahau, ehara i

te mea he patu na koutou mo

kotahi kino aku kia koutou, kaore

e aku rangatira; engari i whaka- 

matea ahau e koutou hei pai mo

koutou  ki te marae o era nga

tangata, a hei  mihi hoki  ma

koutou ki era o aku Rangatira kua

wehe  atu nei i a tatou tahi ki te

po. Mehemea ia ete Iwi he kino

ta koutou mahara moku, penei

kua mahue koutou i au me oku

 matua. Otira na to koutou mahara pai

 me to koutou kore kaore e ware ware ki

 ahau, na reira ka mau. tonu ahau kia

 koutou, n koia hoki ka mau tonu taaku

 ngeri kia koutou i ahau e rere nei, e tiu

 nei, e whakaaroarorangi nei e whaka-

 topa nei i nga pito, e wha o Aotearoa me

 te Waipounamu, whiti rawa atu ki

 Wharekuri  i runga i te Moananui-a-

 Kiwa e takoto nei. Hei aha ahau kia

 tangi kia koutou inaianei ? He ware-

 waretanga ranei no koutou ki taku reo ?

 E! nawai i ki kei te wareware koutou.

 Ku rongo te taringa ka kite te kanohi, ka

 whawha  te ringa, ka kore e warewaretia

 taku waiata ara taku ngeri, e whaiki nei

 nei ahau kia koutou i te ra i te po- Ha!

 me pewhea e ngaro ai to koutou mohio

 ki ahau ? E kui roa e koro ma! he

 hanga  noa iho te ngaro oku i roto i u

 koutou ngakau, ara ko te mea e ngaro ai

 he mutu  no taku toro atu i a koutou.

 Tena iana koutou e kaha  ki te noho

 tonu a kia kotahi tau ka pa ai ki te kai?

 Ki te kaha koutou, ko wai hoki e kore.

 Kaati ra e aku rangatira tenei ahau ka

 ngeri ano i taku ngeri i manaakitia ai

 ahau e o koutou tupuna kua wehe atu

 ki te po, a na ratou nei ka kiia koutou

 he tangata.



   Kuia ra tenei ko taku tangi kia ratou

 tae mai nei kia koutou ara e mea ana

 Huia ! huia ! huia kia kotahi. Kaati a

 te Iwi, no te wa o to koutou whenua ka

 tungia e te waewae tango tu ke, ku timata

 te nui o nga mamae e pa ana kia koutou

 me o koutou whenua, a i tena takiwa ku

                       HUIA TANGATA  KOTAHI, HATAREI, TIHEMA  8.

timata taku tangi i roto i nga reo maha,

a koia ahau e whaiki nei i waenganui i a

koutou, i roto i o koutou marae, a tae

rawa atu hoki ki o koutou moenga, a

warea iho etahi o koutou e te moe i te

whakarongotanga ki aku whaiki. Na ka

mea atu ano ahau kia koutou Ko wai o

koutou e kaka ki te noho tonu kia kotahi

 he kai ? Otira mo te ra kotahi

noa. Ki te kaha koutou, ka kaha ano

hoki ahau ta koutou mokai ki te whaiki

kia koutou i nga reo o era nga Iwi o te

ao. Whakapaua  mai o koutou whaka-

aro ki ahau e te Iwi hei reo mo koutou.

Tenei hoki ahau kei te whakaatu tonu

kia koutou i nga mea e kitea ana e ahau,

a kei te pikau hoki  me nga

whaiki a nga mea e ako mai aua i ahau

a kei te whakaatu kia koutou. Heoi e

te lwi kei te hiahia tona ahau  ki te

whakaputa  kupu kia koutou, otira e taea

 te aha i to koutou kore e whangai i ahau.

Ka  tata tenei te wa e whakamatau ai

 ahau ki te koiero pakeha. Ka  rongo

 mai koutou inaianei kei te ako ano ia to

 koutou  mokai i tera reo tangata  ke.

Tera ahau e whakaatu i o koutou hiahia

ki roto i taua reo, a ka korero tahi hoki

to koutou reo tae atu ki te reo pakeha;

 otira heoi ano te mea e kaha ai ahau ko

 te whangai mai a koutou i ahau.











    NO HERETAUNGA

   

        —+—

  KEI    te kaha tonu te heke o te utu o nga

       taonga  o tenei tan, ara o nga oti, witi,

  taewa, me era atu mea. Kei Nui Tauti

  Weera, kotahi tetahi tangata whakatupu

  taewa kua timata te hoko taewa mote rima

  herengi mo te tana, kaati kei te mea ano nga

  tangata he nui rawa te utu.

   Kia mohio nga tangata kati kati kua mea mai

  nei, kia tukua atu a ratou nupepa ki nga

  teihana, ara kia  whakaatu  mai  ano  i

  te wa  hei mutunga   mo te tuku  i a

  ratou nupepa ki aua teihana, a kia tukua

   hoki inaianei ki whea ranei. —Etita.

    Kua timata te mahi a nga kura o Poneke

  ki te hoki moni mo te aitua i pa nei kia te

  Wairarapa. Ko te kohi he kapa a te tamaiti

  kotahi. He nui te pai o tenei whakaaro.

    Kua puta i roto i nga nupepa o Akarana e

  mea  ana kua tata tenei te wa e mutu ai te

   riro o nga teihana kati kati i to Iwi Maori no

   te mea he maha o ratou kua tono kia kotahi

   pauna e toru herengi mo te rau, maratou ano

   nga kai. E maharatia ana, kaore pea i te tika

   tenei korero, I runga o te ahua o tenei korero e

   penei ana, ki te tono te Maori kia penei te

   utu, ka kore e whakaae nga Rangatia pakeha,

   kua kore nga Maori e mahi, a katahi ka riro

   i te pakeha mo te utu iti.

    Kotahi tetahi tamaiti ka ono marama ano

   ona i kitea i te ata tu tonu i te whaitoka o

   tetahi whare i Karaitiati e takoto ana. I te

   taha o taua tamaiti ko tetahi pukapuka, ko

   nga korero e penei ana: —"Ko te tangata e

   kite i tenei tamaiti me aroha ki a ia a piana

   hoki e awhina, no te mea ko ahau he tino

rawa kore rawa, kaore ahau e kaha ki te tia-

ki i a ia. Ma te Atua te tangata e awhina

ana i tenei tamaiti e tiaki. "

  Kua  oti tetahi kahu i tetahi tangata o

Poneke hei poito mo nga tangata e taka ana ki

roto i te wai. Ko taua kahu mehemea ki te ku-

hua kaore rawa i taumaha. Ko te taumaha

kotahi ano paana mo te mea e tae ana ki te

34 pauna te taumaha.

  Ko nga utu o nga iwi pakake i hokona i

Tanati, Amerika, i Ue ki te rua mano pauna

mo  te tana kotahi. He moni nui rawa kei

roto i nga iwi pakake.

  Ko te maha  o nga tangata o te Unaititi

Teiti o Amerika, ara o te kotahitanga o nga

robe o Amerika, kua tae ki te toru tekau ma

waru miriona e whitu rau e whitu tekau ma

ono Mano, kotahi rau e toru tekau ma wha

 (38, 772, 134).

  He nui te kaha o te whainatanga i tetahi

tangata tiaki toa i Tiamani mo tona mea-

tanga i tetahi upoko o te Paipera hei upoko

mo  tona panui i roto i nga Nupepa

  I tetahi makete mo nga pane kuini tawhito

 be nui nga utu o aua mea. Kotahi o aua mea

 no Kanata be pane kuini herengi, i tae ki te

£30.

' He nui te whakapai o te ngakau mo te ma-

 hara ote peene o Otaki kia whakatangi ratou

 mo te kohi moni mo te aitua o Wairarapa

 tima i pakaru mai nei. He nui nga tangata

 i kohi o Otaki, a kua puta hoki nga whaka-

 pai mo ratou i roto i nga nupepa pakeha.

  He mea whakaaroha tenei hei tirohanga iho

 maa tatou ara te kapu a te Ha o Rahia i te

 hokinga o nga tamariki a te Pirinihi o Weeri.

 I te mea ka tata te Piriniha me tona wahine,

 me a raua tamariki te haere, ka puta mai te

 Ha  ki te poroporoaki kia ratou. Ka haere

 atu ki nga tamariki a te Piriniha ka mea atu

 kia ratou " Haere koutou ki runga i to kou-

 tou na Iwi, ki te wahi pai ka noho tenei

 ahau ki roto o Ruhia peneitia ai mete Here-

 here. "

  He  nui te marangai i te Waipounamu i

 tenei wiki. Ro  te tereina mo Tanitini ki

 Karaitiati kaore i whiti i tetahi piriti o Ra-

 kaia. Ko nga tangata i haere atu ma runga

 ano o te piriti katahi ka eke atu i runga

 i te tereina i tetahi taha e whanga ana mai, ka

 haere atu ki Karaitiati.

   Kua tao tenei ki te ra i puta ai te Waipuke

 nui ki Heretaunga nei i tera tau. Ko taua ra

 ko te ono o nga ra o Tihema 1893. Ko taua

 ra ke nui te ua, te matao; kaati no te ono

 o nga ra o Tihema o tenei taa rereke; ko te

 rereke ra tenei he ra tino wera rawa atu. Ka

 tenei te ra wera atu o nga ra o tenei Raumati

  kua kitea.

   Ko tatou anake pea ko nga Maori kaore

 nei i te rongo i ngatu o tenei" wiki kua mahue

  ake nei, engari ko nga pakeha kei te rongo.

  Kanui te ki o nga nupepa i nga whakaatu tuai

  o tena kaainga o tena kaainga i nga patanga

  ririki reira.

   Kua tae mai te rongo kanui te haere o nga

  tangata ki te kimi i nga tauranga hapuku,

  kaati ko nga mea mohio kua kore e mohio, a

  ko etahi o aua tauranga kua ngaro. Kia mohio

  nga tangata e mahi ika ana, ko etahi o aua

  tohu he ngahere, a ko aua ngahere kua tope-

  ngia e te pakeha, a ko nga maunga rauaruhe

  kua wera i te ahi. Mehemea be tika he tohu

  ano enei, he mea pai kia kaha to tiaki a nga

  mea e mohio ana i aua taonga nunui, a me

  whakaatu  atu ano hoki ki ona tamariki,

  whanaunga ranei.

    Tenei kua   tae mai  tetahi o nga -ta-

  ngata  o Nui Tireni nei i haere ki te kari

  koura i Kurukati, a kua kite a tinana tonu

  hoki i a matou, a kua korero mai i nga korero

  o taua wahi. E mea ana taua tangata, o roto

onga  tangata tekau ma rima mano e noho

mai ra i reira kei te rima mano ano nga mea

e taea ana tetahi oranga iti mo ratou, ko te

nuinga kei te mate rawa i te kore kai i te

kore wai, a he wai te mea tino kino rawa.

  Tenei etahi reta katahi ano ka tukua kia

taiai kaati e mea atu ana ki nga hoa tahi

mai, he kapi ano no te nupepa i nga korero i

kore ai e tere te

ngakau o te hunga tuka korero mai hei pika-

inga ma Hoia—Etita. 







   WAEA    MAI.

                         O

 NOA MOTU I WAHO ATU 1

       NUI TIRENI.

              ———*———



        INGARANGI.

              RANANA, Noema 22.

  Koa puta te kupu a  nga takata o

Hori Kerei kia hoki atu ia ki Niutireni.

Kaati e mea ana ia ki etahi o ona hoa

koa kore ia e kaha  ki te noho ki te

Paremata o konei. Tera e tere tona hoki

atu.

  Kua tae mai te pitihana a nga tangata

o Aminia ki te Kawanatanga o Ingarangi

nei, mea mai kia tirohia te mahi kino a

Taake kia ratou. Kaati kua whakautua

utu e Roto Kimiri, te hekeretari o nga

rohe o etahi whenua ke ato, kei te mani

te tangata o te Kawanatanga i Kono-

tanatinopara kia ata tirohia marietia te

alma o taua mahi. Kua tono taua Iwi

kia riro ma nga tangata o te Ingarihi e

ui ui taua mahi.

           RUHIA

              PITAPARA, Tihema 4.

  Kua  kitea te mahi a tetahi tangata e

mea ana kia kohurutia e ia te Ha hou o

Ruhia nei.

  E meatia ana kua una te Kawana o

tetahi wahanga o Ruhia ko Waha te ingoa.

Ko te take i unu ai taua tangata i tona in-

goa mo runga i te kore e rite o nga mahara

o te Ha hou nei ki ona, ara he pai no te

mahara o taua Ha. Kaore hoki ki taua

kawana kia pera ano te whakaaro o tenei

Ha  i etahi kua mate ata ra.

           TIPANA.

                  TOKIO; Tihema 5.

  Kei te tohe tonu a Tipana kia haere

mui  he tangata whai mana o Haina ki

konei ki te whakarite i nga tikanga mo

te whakamutu T ta raua whawhai.

  Kei te mea te Kawanatanga o Tipana

nei  kia tirotirohia te tika ranei te he

ranei o te korero e meatia nei e te Taima,

 nupepa o Ingarangi, i kino te mahi a

nga Hoia o Tipana ki nga hoia o Haina

 i te horonga o Poto Ata.

  Kaore a Tipana e whakaae kia maanu

 mai ano ona Hoia i Poto Ata inaianei

engari kia mutu ra ano te whawhai ka

 mohiotia ai.

   Kei te whakawhaiti te Kapene o nga

 Hoia o  Uaina  i tetahi ope hoia kia

 kotahi rau mano. Ko taua ope hoia ma

 etahi  tangata  pakeha   kua   huri

 kia   ratou    e    whakahaere   hei

 whawhai kia Tipana.

 RUHIA.

               PITAPARA, Tihema 3.

   Kua hoata e te Ha o Ruhia nei tetahi

 ingoa nui mo te Tumuaki o Wiwi ara

 mo Kahimia Pera.

                    HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 8.

  Tera e panuitia e te Ha kia panaia

katoatia nga kaimahi Tiamani kei Ruhia

i ranga ano ia i te tono a nga tangata

kaimahi o Ruhia kia peratia e te Ha.

 NU TAUTI WEERA.

 POIHAKENA, Tihema 3.

  Kanui nga teihana kua wera i te ahi i

roto i te ngahere. Ko taua ahi kanui

nga  ra e wera ana. Kaore  ano  kia

mohiotia te maha o nga moni i pau i

taua ani, engari e mohiotia ana he nui

nga moni  e pau i te mea he nui nga

mara  witi, oti, karaihe kua pau i te ani,

a he nui ano kei te kangia.

         WIWI.

                 PARIHI, Tihema 6.

  Kua  nohoia e te Wiwi tetahi

taone i te taha ki te Hauauru o

Matakahaka  ara a Matunga, ko

te Iwi Howa kua nuku ki te tu-

awhenua.

       INGARANGI.

               RANANA, Tihema 6.

   E mea  ana tetahi nupepa o

 konei ara te Wehiminita Kahiti

 he mea tika kia Homai e Tiamani

 ona paanga i Awhiraka i te taha

 6 te roto o Naiaha, me Tangaika,

 rae Arapati Erueti Naiana hei

 whakawhiti mo Hamoa.

   I runga i te tono a te Haratana o

 Taake  ara a te kingi kia haere atu te-

 tahi tangata o Ingarangi ki te whakawa

 ui ui mo te mahi kino a ona Hoia ki nga

 tangata o Aminia, kua mea a Ingarangi

 kia tukua tetahi tangata ma ana ki taua

 whakawa ui ui.







      WAEA

      NUI  TIRENI.

          -——•\_\_\_\_\_

           PONEKE, Tihema 6.

   Ko  te tereina mai o Nepia ki

 konei kua mau i waenganui o te

 apiti o Manawatu. Ko te take i

 mau  ai ki reira i mahue i nga kai

 mahi te pekanga o te raina mahi

 kiu puare ana. He nui nga rakau

 i runga i taua raina e takoto ana.

 Ko  te raina kua pakaru. Kua

 tukua mai he tima i Taniwaka ki

 te tiki mai i nga kareti me nga

 tangata. Ko te tima ia kua taka ki

 raro. Kaore he tangata i mate.

          AKARANA, Tihema 6.

    Kua tae mai te Pirimia ki ko-

 nei. He nui nga mea kua whaka-

  takotoria ki tona aroaro. Ko etahi

  o nga mea ko te whakanuku atu

  i te ingoa e nga Tariana pirihi-

  mana i takuri nei ki te tanu i nga

  tupapaku o te matenga o te Wai-

  rarapa. Ko tona kupu atu, me-

  hemea ki te peratia, kaati me pera

 katoa nga tangata i mahi i reira.

         KARAITIATI Tihema 7.

   Kotahi tetahi whare i wera i te

 ahi i te po hei. He maha nga

 tangata i roto i taua whare e moe

ana. No  te 2. 13 a. m. o te ata nei

ka wera. Te taenga atu o te mea

tinei ahi ka mahia a ka mate te

ahi. Te tomonga atu o nga tanga-

ta tinei ahi ki roto ka kitea te-

tahi tangata e noho ana i runga

turu kua mate.

PONGO KORERO



            ——+——        •

 TE WHAKAEKENGA



           A TE

     TIAPANIHI I HAINA.





   Tenei nga rongo o te whawhai e wha-

 whai mai nei i te taha Rawhiti, ka hau

 kei runga i nga pito e wha o te Ao katoa

 nei, a kai te titiro nga mea whai wha-

 kaaro, kei te rapu hoki i nga patake, i

 nga mahi, i nga whakaekenga pa i te

 kaha, a tae rawa atu hoki ki te ahua o

 te mahi i kaha ai, a ka titiro iho ano

 hoki ki tona ake ahua kei te pewhea ra

 te tu. a ka pewhea ranei ina tu atu ki te

 aroaro o era Iwi. Kei te penei te wha-

 kaaro o nga mea haku te mahara, ko

 nga korero rupahu noa iho nei e tukua

 ana e nga kawanatanga e raa nei kia

 pata ki te ao, a ko nga tino korero ake

 mo runga i nga ahuatanga o te Whawhai

  kei te puritia atu; otira ko te rongo nui

  kua tae mai kia tatou ko te kaha o nga

  Tiapanihi, e hinga nei a Haina i ia ca i

 ia ra. Kua  rongo nei hoki tatou kua

 hinga te tino pa o Haina o te taha Moana

 hei tunga mo ona manuao i nga takiwa e

  whati ai. I te timatanga ai o tenei raru-

  rara, ka maharatia ko te Tiapanihi te

 mea  e mate ina roa raua e whawhai

 haere ana i te mea he nui rawa te Iwi o

  Haina. Kaati i ranga i te mohio o nga

 tianara whakahaere i nga hoia o Tipana

  tae ata hoki ki te mohio, me te kaha o

 nga hoia ki te whawhai  na reira ka

 hinga  ai Haina. I  te taenga  mai

 o tetahi 6 ngai manuao o Tipana ki Aka-

  rana ka  kite nga tangata o reira i te

  ahua o nga hoia o Tipana. I nui te wha-

  kapai o nga, tangata Ki nga hera mana

 o taua manuao. E mea ana nga nupepa

  o Akarana i puta i taua takiwa, ko te

  tipu o te tangata ho io katoa, a puta rawa

  hoki he kupu i reira, tera e ahua raru-

  raru etahi Iwi nunui i te Tiapanihi. Aha

  koa pewhea ngakorero mote hinganga

  o Poto Ata, kua rongo tatou kaa hinga

 taua pa e noho ra e rua tekau mano hoia o

  Haina i roto. Ko te patake i hinganga ai

  he mohio no Tipana ki te whakahaere.

  Ko Haina e noho noa iho ana kaore e

  mohio ki te whawhai. No te hinga o

  tenei pa katahi ka tino kaha te tono a

  Haina kia whakamuturia te whawhai,

  ara kia mau te rongo, a ma ana katoa e

  utu nga moni a Tipana i pau mo te wha-

  whai, a e mohiotia ana tera e tino kaha

  te haere o Tipana ki te tino tuturutanga

 o Haina. Kaati kua maha nga wiki kua

  pahemo ake nei o te tononga ai a Ingarangi

  kia hui atu nga Iwi nunui ki te whaka-

  mau i te rongo i waenganui i enei iwi e

  raa. He nai te reo o Ingarangi ki te tono

 kia kotahi ratou nga Iwi nunui, a heoi te

 whakautu mai he honopuku ta Amerika,

 kaore ano i tae noa kite wa tika ta Ruhia,

                                                                                                      /

kaore i whakaae a Tiamani. Ka rereke

tenei ahua. Ko ta Amerika mahara kaore

ia e whaikupu. Ko  ta Wiwi mahara,

kaore tahi he tikanga o te whakamutu i

te   mea  kaore  tahi  he painga e

puta mai ki a ia. Ko Ruhia kei te wha-

nga tonu me kore tetahi wahi watea: hei

urunga mai rao ona ki te whakatikatika

i nga rohe mo tona rohe. Kb Tiamana

 kei te titiro kino tonu kia Ingarangi mo

 Hamoa. Kaati i runga i te kiteatanga e

 Ingarangi i te kore e hiahia mai 6 era

 Iwi ki te awhina 1 a ia kia whakamutua

 taua whawhai na reira ka whakamutua e

 ia te tono inaianei, ara ka tukua e ia i

 runga i ta to raua hiahia i kite ai. E kore

 e taea e tatou te mahara tera e pai te

 whakaae a tetahi o enei Iwi kia mutu te

 whawhai. Ko Tipana i runga i tona

 toa, katahi ka tino kaha rawa ki te wha-

 whai. Ko  Haina  hoki kaore 3 tino

 mohiotia te pewheatanga ranei o tona

 whakaaro. Kaore ano hoki e mohiotia

 te tika o te tono a Rohipere i mea ra kia

 haere a Ingarangi ki te whakamutu i

 taua whawhai, ara kaore i te marama te

 ara. Kaati i ranea i te meia kua puta te

 ingoa o Ingarangi ki runga i ehei lwi e

 rua, na reira he mea tika kia whakaaturia

 ano te ahua o Ingarangi ki enei Iwi. 

   I runga i te mahara tera e kaha te

 haere o te Ingarihi ki Tipana me Tipana

 hoki ki o te Ingarihi mota na reira ka

 hangaia   tetahi Tiriti i waenga  i  te

 Kawanatanga o Tipana me te Kawana-

 tanga o Ingarangi. Koia tenei ko tetahi

 o nga rarangi o taua Tiriti: —

   Ko  nga tangata i raro i te mana o

 totahi o anei kawanatanga ka whai mana

  ki te ura, ki te haere, ki te noho ranei i

 runga i nga whenua i raro i te mana o

  tetahi taha, a ko nga aheitanga katoa

  mo te pai kia eke katoa mai ki runga i s

  ratou.

   Ka  whai mana  ratou ki te karo i o

  ratou mate i roto i nga whakawa. Kia

  pera ano to ratou mana ki te tono roia

  mo ratou pera ano i o reira ake, a ewhai

  mana ana  hoki ratou ki te whakata i

  etahi tangata marama hei whakahaere i

  o ratou raruraru i roto i aua ta Whakawa

  a e whai mana ana ratou ki te mahi i

  nga mahi katoa  e mahia ana e etahi

  atu.

    Kaore ano kia tae ki to wa e tika ana hei

  mananga mo taua Tiriti, engari ko nga

  ture tuatahi kua kore katoa. Kua rite

  tonu inaianei te mahi a tetahi ki tetahi.

    Ko te ahua o taua whawhai tera a

  Tipana e mate mehemea  ki te timata

  tona haere ki te taha ki uta i te mea ka

  mahue ona manuao me nga wahi pai hei

  nohoanga. mo ratou. Heoi  te mea e

  mate ai a Haina i a ratou ma te noho

  tonu i te taha tai whakararuraru ai i nga

  taonga e tukua ana mai mo Haina, i o

  Haina taonga ranei e tukua atu ana ki

  waho. Heoi kia noho mataara mo nga

  whawhai maha b te ao.





 RETA TUKU MAI KI TE

         ETITA.

             ——*—•—

  B  kore  e tau ki te Etita te he o nga

      korero e tukua ana mai   kia taia

      ki te pepa nei.

          ETITA  O  HUIA.

                 Kaiapoi,

                  Hepetema 5, 1894.

            KI te Etita o Huia.

             Ehoa tena koe.

    Ehoa tukua mai kia au tetahi wahi

  paku nei o to pepa mo etahi kupu rua-

                          HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, TIHEMA 8.

raa nei, hei kawenga ma Huia ki nga

motu  o Nui Tireni nei.

  I roto i a Hoia Tangata Kotahi, Nama

 27, pukapuka 2, Hatarei, 18 Akuhata,

 1894, ka kite matou i tetahi panui o te

matenga o Manahi Iri.



  Ko  etahi wahi o taua panui e he ana,

ki ta matou titiro iho, no reira ka tukua

atu nei enei kapu hei whakatikatika, kia

marama  ai te Iwi o Ngaitahu me nga

iwi katoa e noho nei i nga motu nei, koi

waiho tonu e te iwi o Ngaitahu me etahi

 ata iwi ko te tikanga tonu tena.

   Engari ia koia tenei ka tuhia iho nei

 ki raro nei.

  He! a Rakatehumnu timata ai nana a

Nukuroa raua ko Tahumuri, na Nukuroa

na  te tuakana ko te Ahu to mua, ko

Tamatea nai to nauri, ko Tamatearoa to

muri ko Tamatea Kaimatamua te mutu-

 nga nana a Toiteuetani tana ko te Wai-

 wai tana ko Kuakaito tana ko Tamawha-

 tiua tana ko Tamaihuporo tana ko Rakai-

 tekura. Na kaa motu te matamuatanga o

 Tamaihuporo ia Rakai te kua, kua haere 

 potiki a Tuteuhuka, kati tena, ka, hoki

 ata ki te tuakana, kia Tamateanui, nana

 a Turaukawa nana a Kauriki nana a

 Kuaiti raua ko Kahukura wanaka kua

 motu ia Raniti te mata mua tanga o

 kahu kura wanaka. Ka  riro ko Rauiti

 nana ko Mokara, raua ko te Kurai waho,

 to muri te wahine tuatahi a Tamaihuporo

 nana a Rakaitekura no muri ka moe ia

 Mo kara i te tuakana nana a Tutehuka.

 Me tiki atu kia Tahuparapara nana a

 Wi, tana ko Wa, tana ko Rangiroa, nana

 ko Tutumai ao, nana a Haehaeone nana

 Matakurae, nana ko Tumanahune* nana

 ko Takoi otua nana Taputekaehe nana

 ko te Moeanu nana Hineroriki, nana ko

 Hinerotea, nana ko te Kuharu nana ko

 Taiari nana ko te Roroa nana ko Te Tuaki

 nana ko te Whetiko nana ko te Kaeha

 nana ko Te Orooro, nana ko te Akiwai

 nana ko Tumataenuku nana ko Tumata-

 araki nana a Tokowaru, nana ko Toko-

 oterangi nana a Raukawa nana a Hau-

 mia pana a Hine iwi nana ko te tungane

 a Tamakaitaki a Hina iwi, ka moe ia tu

 te uha nga, nana a Hikatutae, ka moe

 ia Pakare nana  a te Kuraiwahoikora,

 rana ko Kaiata, na kua motu ano te ma-

 tamua uinga o Kaiota ia te Kurawahoi-

 koa. Kaiata nana Pitata nana a Hine te

 kukuraatane raua ka Tahe, me era atu

, na kua motu ano a Tehe ia Hine te kuku-

 ra atane tana putanga mata mua ko te

 Uwira, nana a Teihoka, nana a Wi Nai-

 hira Teihoka. na Tehe, ko Horoka, nana

 ko  te kaumatua nei i roto i te panui o

 te 18 o nga ra o Akuhata kua pahuri nei.

   Me hoki te titiro kia Kahukurawanaka

 i moe ia Tauamotu nana a Tamateraki

 kua motu te matamua tanga o Tauamotu

  ia Rangitawhio, Tauamotu nana a Tama-

  teraki nana a Takauru, nana a Taipari,

  nana a Teehu, nana a Tuata, nana a

  Hine  kai moe, nana a, Pitata na ka riro.

  ke ano te Matamuatanga Wi Naihira,

  kati enei kupu me haere atu tenei ki te

  korero matamuatanga o Manahi Iri, e ki

  nei taua panui na reira a Moki i ki ake

  ai ma Hikatutae aia e taka Na kia ma-

  rama  koutou katoa e te iwi o Ngaitahu

  mo Hikatutae he tangata tera i whaka-

  ritea mo tera mahi, e hara i te mea na

  te Ariki tanga i waiho ai hei taka tupa-

  paku  me nga uri o Hikatutae e ki nei,

  tae noa mai ki ona Uri, kia mataa kou-

  tou ko Kaitara, taua Uri e kiia nei i te

  panui ko taua tangata ko Kaitara, e hara

  e  hara i te  Ariki, i te matamua-

  tanga ranei, he potiki rawa no muri

 rawa a Papa awai i a te Kuraiwaho,

 raua ko Kaiatana nana Tamaikuku, nana

 a Kaitara Na ma koutou e titiro mehe-

 mea kei whea tena Ariki tanga. Na mo

 te whakaritenga ia Momo raua. ko. te

 Maiharanui, ki te kau matua  nei kia

 Manahi  Iri. me ki atu e tenei panui e

 kore etahi noa iho e rite kia raua kore

 rawa. Tenei ano etahi tamariki hei wha-

 karitenga i nga uri o Toene Topi Patuki,

 e 

 

 

 hoki totahi kupu me nga Uri o taua kau

 matua me ki ata e tenei panui e kore e

 rite, tenei ano nga tamariki e rite ai.



              Heoi ano,



                     Tanahira,

          Waruwarutu.







                                             £    B  d

    Hohaia Te Hoata. 100

     Ihaka Tatare   '           100

    B. Haapu     100

    Wiremu Kahuoterangi    100

     P. T. Mihaere.. 100









   PANUITANGA.

   He  panuitanga tenei kia mohio nga

 Maori  ko  Erueti Rikihana, he  tino

 tohunga ki te mahi parai i whare papa,

 roe te tohu tohu ki nga Kamura mahi.

 Koia hoki te kai whakariterite mo tetahi

 mira kani rakau. E paku ana. tana utu

 o mana mahi.

   Kei Waipawa  tona kaainga tuturu.









     PANUI.

  Ko PURUTIA.

   He Tariana mahi kei Pourerere e ta ana, ko

  tona whakapapa o te koka. No Ongoropi ko

  Kangakara, ko Nere, ko Panitia, ko te whaka-

  papa o te matua taane. Na Takitera tuatahi ko

  Takitera taa 2, nana ko Purutia, me kawe mai

  a koutou uha kia puta he momo mahi, ma

  koutou, he hoiho pai rawa tenei, ko ona tau e

  wha, ko te utu mo te uha kotahi e £2 10s, ka-

   wea mai a koutou uha be iti noa te utu, he pai

   te patiki hei tunga mo nga uha, kite mate te

   uha kaore he ritenga, he aitua tena pena ano

   mo nga kuao. Kite tikina mai nga uha me

   homai te utu, i mua ka hari ai.



                 HAPURONA   ERUETI.

PANUI TARIANA

        ———*———

  E hoa ma whakamutua te mau i a koutou

uha, ki nga tariana pakeha, engari kawea mai

ki tenei tariana kia put* ai he momo kaha ki te

mahi ma koutou. Ko tenei tariana he tamaiti

na te tariana a te Makarini. Ko tona papa ko

Parangakirihi. Ko tona koka he tamaiti na

Riritione, tariana a Henare Rata. Kei ware-

ware koutou ki to koutou hoa. Ko nga tangata

e hiahia ana. me maa mai a koutou uha ki

Patangata. Ko te utu; ki nga Maori erua

pauna e rima herengi £2 5s. ki nga pakeha e

toru panua £3 5s.



          Heoi ano

              Ka to koutou boa •



 WHATU  RENATA,

          PATANGATA.







PAHITANGA KI NGA HOA MAORl

  Tenei kua perehitia tetahi pukapuka ko te

Aroha o Rangi kia Papa te ingoa. Kei roto e

whakaatu ana nga ra me nga po mahi kai: e

whakaatu ana hoki i nga tohu o nga ra pai o

nga ra kino. Kei roto ano e whakaatu Ana i

nga utu waea, reta, takai, tereina, me te wha-

kaatu i te pamamao o ia kaainga o ia kaainga,

me  nga ra hoki e haere atu ana. Kei roto ano

e whakaatu ana te mahinga o te Ao i runga i

te korero a nga tupana.

  He nui nga mea pai kei roto i taua pukapuka

hei mohiotanga ma teiwi Maori. Kote utu mo

te pukapuka e 2s. Od. ara e rua herengi met e

hikipene. Me penei te tono mai.



                 HUIA,

                       Tari o Huia,



              Hastings.





    TENEI KUA PUARE  HE TOA  MA

P. KEMARA

                  o



     NEPIA.

 Ki Tetahi o nga TOA hou a PIKOROWHE



     I HEHITINGI NEI,

 A E TONO ATU ANA HOKI KI ONA



    HOA  MAORI.

 Kia Haere Mai ki Tona Toa  Tui Kahu.



    HAERE MAI, HAERE MAI

  Mau  Ano e Titiro te Pai te Kino.

 Ko nga kahu pai, kaha, e mahia ana 1 runga i te utu

     iti rawa e rite ana mo ana kahu, a kaore

          hoki he Teera e iti iho ana i tenei.

 Koia enei ko nga utu mo nga hutu kaha, pai ano hoki:



                        Ahua kahu minita  5    10     O    

   E mohio  ana ahau ka rite to hiahia U tau i tono ai.



       HEHITINGI, HAKII  PEI NIU TIRENI.

   He mea Perehi e TEOTI me lANGA a he mei

  panui e IHAIA. HUTANA, me TIMOTI WHIUA, a

  raro 1 te Komiti o te Kotahitanga.

            HATAREI, TIHEMA 8, 1894.