|
loading...|
|
Huia Tangata Kotahi 1893-1895: Volume 2, Number 45. 05 January 1895 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI.
NAMA 45. HATAREI, HANUERE 5, 1895. PUKAPUKA 2
Tukua mai te whangai i mua ka rere atu te
Manu. E hara i te tika ma te hunga kua ata i
tana Pepa e utu te Pohitanga ki te hunga kaore
ano i utu.
Ko te utu mo te pepa nei ite tau, kotahi
pauna, ki te tuku mai te tangata i tana pauna,
ite Pohi, me Rehita rawa, ka tuku mai; ko te
tuhi me penei.
Kia Ihaia Hutana, Etita o Huia,
Hehitingi Nepia.
PANUITANGA
Kupu whakamarama ki nga hoa ki te tuku
moni mai koutou, mote Pepa nei, me tuku wai
i nga moni ota o nga Poutapeta, kaua i nga
Pane Kuini, he mea ua ua te homai moni mo
nga Pane kuihi i konei.
Tenei kei te Tari o Huia nga Pukapuka wha-
ka Kawenata o te Paremata Maori, ote Kotahi-
tanga, i tu nei ki te Waipatu, ite tau 1802, me
te tau 1893, kua whakakotahitia te Pukapuka,
ki te hiahia te tangata me tono mai ki te Etita
o Huia, Hehitingi Nepia, me tuku mai hoki te
rua herengi, ka tukua atu te Pukapuka i te
Meera.
PANUITANGA;
-—»—
Konga tangata kua uru ki roto Kampunu o
Huia Tangata Kotahi, kua taumaha hia ma
ratou, i roto i taua Kamupene, ka kiia ratou
he raeroa no te komiti o taua Kamupene, kua
taea tenei te mutunga o nga ra o Tihema te
paunga o te ono marama i whakaritea ai hei
mutunga.
E tono atu ana tenei kia tae mai koutou a te
Hatarei te 12 o nga a Hanuere 1895, ki Hehi-
tingi, ka noko te komiti ki te tari o Huia i te
tekau, 10 haora i te ata, ki te whakarite i ona
tikanga katoa e whakarohia ai e te kouaiti.
PENE TE UA.
HORI ROPIHI.
HUIA TANGATA KOTAHI
HATAREI, HANUERE 5, 1895.
KOTAHI PUTANGA ITE WIKI,
" HUIA E"
HUIA TANGATA KOTAHI,
TOROA WHAKAPAI TANGATA.
HE nui ano te awangawanga
mo te ahua o te Pepa kaore
nei i puta i tenei wiki, ka-
hori, he aha koa, e kore hoki e
taea te Peehi te hiahia o nga kai
mahi o te Pepa nei, i runga i te
ahua me nga ahuareka me nga
haringa ngakau a te tangata i
roto i te ra o to tatou Ariki, hui
tahi ki te tau hou, ai pau katoa
nga ra ote wiki ka hori nei i tena
ahua o te tangata puta atu hoki
ki nga hoa, ina hoki he maha nga
Pepa a nga hoa tutata tonu ki te
tari, kaore i taea mai e takoto
tonu nei. E matauria ana hoki
kaore he wahi i toitu i te hari i
te koa i te ra o to tatou Ariki me
te ra timatanga o te tau hou, a he
tikanga hoki tena, kia koa tatou
kia hari i tawa ra, i runga i nga
mahi pai i eke ai tenei tenei o ta-
tou, i roto i ona mauiuitanga me te
nui o te taimaha i pehia ai i roto
i nga marama tekau marua, a he
tokomaha o tatou whanaunga kua
ngaro atu i roto i tenei tau, otira
kote hunga i whaikaha koia tenei
kua eke ki te maunga kua mata-
kitaki hoki ki te pai me te ahua
o te wa hei haerenga atu, e
takoto mai ana i raua i te aroaro,
mo nga marama o te tau 1895, e
takoto mai nei, i runga i nga tika-
nga whakararu e pehi nei i runga
i te iwi.
No te 21 o Tihema nei i noho
ai te hui o nga rangatira o Here-
taunga ki te Waipatu rao te tae-
nga mai o Heke, M. H. R., raua ko
Wi Pere M. H. R., a i tae atu hoki
ki taua hui a Kapene Rahera
M. H. R. Ko nga kupu tuatahi he
mihi kia Kapene Rahera, mo te
ahua o nga hoa Rangatira kua
ngaro ake nei me nga whakahaere
o era wa. I tu hoki a Kapene
Rahera, be maha ana kupu wha-
kahoki me tana kii kaore ona
whakaro kia mate te iwi maori, a
kaore hoki ia e kaha ki te mea
tera e rite rawa te hiahia o te iwi
e tono nei, e hara hoki i te ahua
pai rawa te mea kia rua Kawana-
tanga mo roto i te Koroni kotahi
ko tona whakaro hei runga ano i
etahi tikanga e pai ai e ora ai te
iwi. I muri ka tu ake ko Heke,
ko tana tino Putake i whakaatu
ai he i whakarunga raa te iwi i
roto i tenei tau, kia whakamutua
te kooti whenna te Hoko te Riihi
no te mea keia tatou tonu tenei
mate, mehemea ka whakamutu i
enei Putake tena e puta mai he
pai ki te iwi. Kua oti te ture i
tenei Kawanatanga hei Whakamate
i te iwi, heoi ano mate iwi he
kooti i nga whenua ko te kawana-
tanga kei te titiro mai i te whaka-
taunga kua whakataua, kua riro
atu o ratou hia ki te Kawanatanga
a kua taka atu ki te Kaitiaki o te
katoa, mana katoa nga mahi, he
oti ta tatou e mohio kote whaka-
taunga anake, kei mahara tatou
penei i enei wa ka hori kei a
tatou ano te mana o tatou whenua,
kua kore rawa atu. Ko tenei
anake te huarahi e ora ai te iwi ko
te whakamutu i te kooti, i te Riihi
me te Hoko ki te Kawanatanga
ki te rite tenei kaora tatou i roto
i te mate kua oti mai nei i tenei
Paremata. No te mea konga tu
kooti o naianei he kooti hei tapae
atu i te whenua ki te Kawanatanga
me te Kaitiaki o te katoa, mana
katoa nga mahi me nga hoko
Riihi me era atu mahi, e kore e
matauria e te iwi. Ko tana tino
kupu tenei kia whakamanawanui
te iwi kia whakamutua te kooti i
roto i tenei tau kotahi, kaore he
huarahi ke e puta ai tatou i roto
i tenei mate, ko tenei anake, he
nui ana kupu whakamarama mo
enei take. I muri ka tu ake ko
Wi Pere, ko aua kupu tonu, ka
mea kei Pohe nga iwi o nga motu
|
|
2 2 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, HANUERE 5.
nei ka kootitia te whenua, ka taka-
mai te mana ki te tangata i wha-
kataua ai, kaore ka tau ke atu to
mana he tangata ke. I muri ka tu
nga Rangatira ki te whakapai mo
aua take heoi ma nga Rangatira o
Heretaunga e whakaoti i muri ia
raua, a ki to whakaro o nga
Rangatira o Heretaunga tena e
oti taua take, a tera ka karangatia
hoki he hui ki Heretaunga nei.
NO HERETAUNGA.
——*——
KUA tae mai te reta n Herepete Rapihana
o Pukepoto, me te Pauna i roto mo te
. Pepa kia ia mo te tau 1895.
Ko te tahi o Hanuere nei i haere atu ai te
Pakipaki Penei, ki te Wairoa.
No te Hatarei te 2 o Tihema nei i haere atu
ai a Heke, raua ko Wi Pere ki Akarana, hei
reira ka ahu a Heke ki Ngapuhi, ka ahu a Wi
ki Waikato.
I tae mai te rongo o Turanga mai, ko tetahi
tangata ko Iraia Te Nohowhare kua mate, te
take o tona mate no te Po o te Wenerei 19 o
Tihema nei ka tu te ahuareka waiata tuku
ma takitahi, no te taenga o te waiata ki te
wahine a taua tangata, katahi ka hae atu ki
tana wahine, te Pekenga atu ka poua te Naihi
ki te uma o te wahine puta ana ki waho oma
tonu atu kihai i mau i nga tangata te hopu.
Ko te taenga atu ki tetahi kainga ka haria te
Pu, ka haere ki rahaki ka pupuhi ia ia Pa-
karu ana te lane mate tonu atu. E toru pea
haora nuku atu ranei i muri o te werohanga
i te wahine ka mate taua wahine.
Kua noho te. ui wahine o Heretaunga nei
ki te Hauke, i te Paraire te 4 o Hanuere nei, a
tena e whakahaerea e taua komiti te take
whakamutu i te kooti Ko te mea he take nui
tenei i roto i nga tau katoa, kore rawa e wha-
kaaetia kia mutu te kooti.
Kotahi tetahi tangata whakatupu hipi i roto
i te robe o Manawatu ko o a hipi 1200. Ko
nga wuru e puta ana kia ia i te tau 15 peere.
Toua mahi he kimi i te ahua P nui ai ona
wuru. Ko tenei tau ka mahue ake nei katahi
ano ka taea e ia, Ko nga peera o ona hipi
1200 o tenei tau kua mahue ake nei e 3O.
Kotahi tetahi tangata porangi i oma i te
whare porangi i Amerika me tona pu, tomo
ana ki roto i te whare karakia katahi ano ka
pupuhi i tona pu ki tetahi taha, ki tetahi
taha. He roa te wa e pupuhi ana, ia. Ko te
whare ki tonu i te tangata, engari kaore tahi
he mea i tu.
No te Wenerei nei ka noho te Kooti iu ui
mo te matenga o tetahi pakeha i Hehitingi
nei. Ko taua pakeha he nui tonu mahi ki le
kai waipiro. E pau una e nuinga ona moni
ki runga i taua Kai. Kaore ia e mahara ana
ki tona whanau. Te mahi a tona wahiue me
ona tamariki he mea kia mutu mm kui, kaore
e rongo. Ko tetahi ra ka hoki atu me tona
patara rama. Te taenga
tamariki taua patara.
a kore noa ake i kitea. No muri mai ka kitea
atu e ia tetahi patara e tu ana, katahi ka
haere atu, ka unumia te wai o roto. Ko taua
patara he Kaporiki Ahiti i roto. Kaore hoki
i roa iho ka mate taua tangata. Kua whaka-
taua e te whakawa ko taua tangata i mate i
te paitini i runga i toua haurangi.
Ki te tuhonohonoa nga taura a te punga-
werewere kia rauna i te ao nei ko te taumaha
o taua taura hawhe pauna weti ano te tai-
maha.
E mea ana tetahi tangata pakeha kei Wha-
nganui kua kitea e ia be rongoa tino pai rawa
mo te huango kei roto i te tataramoa.
Kua tae mai to rongo o Opunake, i kitea i
roto i nga nupepa pakeha, i mua nui atu te
tangata Maori i reira e noho ana. Inaianei
iti noa iho. E mea ana taua tangata tekau
ake nei tau kua kore katoa nga Maori o taua
wahi, a kua koru be tangata hei noho i runga
i te whenua kua wehea noi e te Kawanatanga
mo ratou. Ehara tenei i te rongo pai mo
tatou mo te Maori. Heoi te mea e hapa ai
tenei ahua he whakapai i o tatou kainga.,
Kaua nga mea kino e waiho ami i o tatou
whaitoka. O tatou moenga kia pai, kia ma-
roke tae atu ki o tatou whare. Kaua e wha-
katu kainga i roto ranei i nga wharua, engari
nga wahi teitei kia kore ai e noho nga wai
kino, engari kia heke atu ai i noa whaitoka o
nga kainga.
Kotahi tetahi tamaiti i mate ki te Paki Paki
i nga ra whakamutunga o Tihema nei. Ko
te mate o taua tamaiti he maremare. No te
o taua tamaiti kati tonu atu te han
whanga noa nga matua kia nga ako ano tana
tamaiti a koru tonu atu, a hemo tonu atu.
Kua oti te tinia whawhai nui atu o nga tinia
o te Ingarihi i te 19 o nga ra o Tihema. Ko
nga repo o taua tima e wha nga mea e rima
tekau tana te taumaha, e wha tekau ma rua
nga repo tere te paku, o waru nga mea hu-
hua nga waha, a tere hoki ki te paku.
Ko te ingoa o taua tima ko te Magnificent
ara ko te Atahua,
No te 29 o Tihema nei i mate ai a Hori
Tearoatua, i te toru o nga Haora i te ata, ko
tetahi tenei o nga Rangatira o Heretaunga
nana i whakamomona te Pakeha i runga i te
tukunga nui o tetahi whenua, ki te Karauna
i te tau 1852, e mohiotia ana tona nui kote
takiwa o te Aute ki te Ruataniwha puta ki te
Moana i te takiwa o Parimahu tae noa ki te
takiwa o Kairakau, a i tona matenga nei koru
rawa he koha n te Pakeha ki tenei Rangatira
i tona tanumanga, ai, ko te whenua ke hoki
ta te Pakeha whakahaere whakahoa ki te
maori. He mema aia no to whare Ariki o te
Paremata o te Tiriti o Waitangi.
WAEA MAI.
O
NGA MOTU I WAHO ATU I
NUI TIRENI.
INGARANGI.
RANANA, Tihema 3O.
Kua tae mai te tono kiu Karahitone
a nga tangata o Aminia i tukinotia nei e
Taake. Ko taua tono e mea ana kia
kaha a Karahitone ki te awhina i a
ratou. Ko te korero tenei a Karahitone,
no le tau 1876 ka pera ano te mahi a
Taake ki te iwi o Parakena, kaati i
runga i te uinga ki te Haratana o Taake
mo taua mahi, ka mea taua Haratana he
parau taua mahi. Kaati no nga ra o
muri mai ka kitea he tika tonu taua
mahi. Kaati ko tenei mahi he pera ano
i to mua. Ko taua tu mahi a Taake he
nui atu te kino. Kaati kua tae ia ki
ronga i te whenua o Taake haere ai a
kua kite ia ko te rohe o Taake kua paku
rawa, ara kua wahia tonutia i waenga-
nui inaianei te wahi e toe ana kia iu.
Ko tenei mahi na te Atiia, mo runga i te
kino o te mahi a tana Iwi. Kaati
mehemea tenei mahi kaa rongona ake
kei te tika, kanui te pouritanga e pa ki
runga i a Taake, H ka puta hoki te
Kanga o te Kararehe ki runga i tangata.
ITARI.
ROMA, Tihema 27
Kua puta te. mate piwa kei konei.
Kanui te kaha o taua mate. Kua
kotahi rau nga tangata kua mate i roto i
nga ra e rua e toru ranei.
INIA.
KARAKATA, Tihema 27.
Kua tu te whawhai i waenganui i te
Ingarihi me tetahi Iwi o konei ko te
Wahiri te ingoa. Ko te ingoa o taua pa
ko Kuarakono. Ko nga hoia o te
Ingarihi e ono rau. Kaa hinga te pa o
taua lwi. Kaore be mea i mate o te
Ingarihi, engari he iti nei i tu taotu.
WAEA
NUI TIRENI.
WURUPERE, Mane 31.
Kei te whakahaerea tetahi pitihana i
konei he mea ki te kawanatanga kia
hohoro te tapahi i te whenua e 3500 eka
o J. D. Omana hei whakanohonoho-
tanga.
WEHIPATA, Hanuere 1.
Ko te Nuia o konei i whakakinotia e
tetahi aitua i puta ki konei i taua ra. No
te ahiahi o te Mane ka purua tetahi pu
repo. Ko taua repo he mea tawhito no
runga i tetahi tima ko te Suva te ingoa.
No te taenga ki te tekau ma rua o nga
haora o te po ka hui temahi a te tangata
ki reira. No te pakutanga o te pu,
pukaru tonu utu. Ka rere nga marama
o te pu nei, ko etahi ka pa ki tetahi
tamaiti 15 nga tau, mate tonu atu. Ko
tetahi kaumatua ka 52 nga tau i pakaru.
katoa tetahi o ngu pakihiwi, kua tapahia
te ringa. Ko tetahi tangata i whati
etahi o nga raru. Nga wini o nga whare
i pakaru. Kotahi te tumere i hinga.
MA MEA WHAKAMIHARO.
—•—
TE TERE O NGA TEREINA.
— —*——
. Ko te tere o te haere ate tereina e rere
ana i waenga i Etinipara (Kotarani) me
Ranana e wha tekau ma toru maero i te
haora hui tahi atu ki nga tuturanga. Ki
te kore e tu, ka tae ki te 51 maero te tere
o le haere. Kei tetahi wahi i waenganui
i enei teihana e tae ana ki te (3O tae atu
ki te 70 maero te tere i te haora.
KA TUTUKI TE WHENUA RAUA
KO TETAHI WHETU.
———*———
E korero ana tetahi tangata matau ki
te titiro whetu o Ingarangi tera e tutuki
tenei ao raua ko tetahi whetu, ara
Komete. Ko taua Komete i kitea i te tau
. 1866 me te tau 1883. Ko te Ta e ki ana
|
|
3 3 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, HANUERE 5.
taua pakeha hei tutukitanga, ku te 13 o
nga ra o Noema 1899. Otira e mea ana
ia e kore e pa he aitua ki tenei ao, no te
mea ko te take ko taua wheta he iti.
Heoi te mea ma ana e whakakino e pa
nui ai te aitua ki te ao ko te hau o te
whenua tera e. paitinitia. e te hau o taua
whetu, no te mea e ki ana taua tangata
ko te huu o taua whetu he Kaponiki
Ahiti, a ko taua tu hau he paitini n tena,
hoki e maha nga whetu e taka ki te
when. ua a tana tutukitanga
MATA REPO HOU,
——«——
Tenei kua kitea e te Kawanatanga o
Ruhia tetahi ahua o te mahi niata e tino
kaha atu ana i nga mata katoa o te ao.
1 runga, i te whakamatauranga i te kaha
o taua mata, katahi ka mauria mai e
torn upa papu maitai. Ko te matotoru
o tetahi tekau inihi, ko etahi e rua e ono
inihi te matotoru o te mea hui
katoa e 22 inihi te matotoru. Ko taua
waara he mea mahi ki te tino
maitai kaha atu e mahia una e te
Ingarihi. Ko te repo nana i whaka-
matau e ono inihi te whanui o te waha.
E rua nga ahua mata i meatia hei pu-
puhi mo taua waara maitai kotahi he
mea mahi i Ruhia, ko tetahi he mea
mahi ano i reira engari he mea hoatu
taua mea whakakaha ki runga. Kore
rawa he tangata, noa nei i tukua a u kia
tata ki te taha i te mahinga ai o taua
niata, tu tonu ai nga hoia ki te tiaki.
Ko te kaha o te rere o nga mutu i te pu-
hanga ai 1830 putu i te tekena kotahi.
Ka puhia te ahua tuatahi, n e kiia ana
kata i ano ka kitea te penei o te kahu
o te uru o nga mata ki roto i te maitai,
otiia no te tirohanga, e takoto tonu ana
aua raata i roto, kaore i puta. Katahi
ka puhia ko te ahua tuarua, puta tonu
TIAPANA ME HAINA.
———*———
Tenei kei te haere tonu nga korero ote
wha hai a te Haina num ko te Tiapanihi.
Kaati kei te akatu hoki tena lwi. tena
lwi ki te titiro i te pewheatanga ranei o
enei Iwi. Tenei hoki kua tae mai nga
korero a nga nupepa o Ruhia, aru nga
whakaaro o aua Nupepa mo taua wha-
whai, teahua pai hei whakamutu. E mea
ana hoki te Mikato ara e Kingi kiu
wahia ranei te whenua i raro i te mana
Ruhia Wiwi,
ake mahara, kei te pai tonu ki tenei ahua
o Haina e takoto nei inaianei. Kaati mo
runga i te ahua o Haina, kaore e kore te
wahia o taua rohe.
Aha koa ra peneitia a, Haina, kaore e
rereke atu te ahua mo ratou i runga i o
ratou whakaaro tawhito ara, humarie, a
kaore hoki e taea te
nui haere tonu nei, u e horapa haere nei
i runga i te mata o te whenua. Heoi te
mea
te
Ruhia. He nui te mataku o Haina Ruhia.
Kua tae mai nga hoia o Ruhia ki te rohe
i Panua, kua timata te whakanono i Ti-
pete, n kua timata tona haere ki Manga-
turia.
Kei te hangaia mai he raina Reriwe ki
te taha o tona rohe, katahi ka haere i te
taha roa tonu o te robe ki a ia. Ko te
roa hoki e toru mano e rima rau maero.
Kaati i nga takiwa e hiahiatia ana nga
hoia o Ruhia kia haare mai ki reira, e
taea e taua tereina te mau mai, kotahi rau
mano tangata i te ra.
Kaati i te haeretanga ake o te Ha o
Ruhia i roto i ngu rohe o Ahia, kaore i
pohiritia e Haina, a kaore hoki taua Ha
i hiahia kia haere ia ki Pekini, ara ki te
taone nui o Haina.
RETA TUKU MAI KI TE
ETITA.
—————«—————
E kore e tau ki te Etita te he o nga
korero e tukua ana mai kia tain
ki te pepa nei.
ETITA O HUIA.
Waipawa,
Oketopa 13, 1894.
Ki te Etita o Huia.
Ehoa tena koe. —Mau e hoatu kiu Huia
tenei reta mana e mau atu ki nga peka-
nga o nga Huarahi-ka-hoatu. Ki nga lwi
ki nga Hapu, tei nga Reo ki nga huihui-
nga tangata e noho mai nei i Aotearoa
me te Waipounamu tena koutou katoa
he whakaatu tenei ite nui o to matou
pouritanga.
I te o Tawhiao
me ona hoa Rangatira a Henare Koura.
a Non Huke, n Rewi Maniapoto, a Tara-
wa ite Rangi, a Hemi te Miha ote Rangi
a Marere te Apatu, a te Peeti Rangiwha-
kaewa, a Huru te Hiaro, u Paora Rerepu
a Raniera te Heuheu, a Mohi Tawhai, a
Heta te Haara, a Hoani Nahe, me tahi
utu Rangatira, tane atu, wahiue Ranga
tira, Tamariki Rangatira, Mokopu tu
Rangatira i roto i tenei tau 1894 i haere
ai ratou.
Katahi kaputa whakarere mai kia
matou te pouri tunga nui whakaharahara
Noho tonu iho kia matou nei ki nga
tangata o Heretaunga nei tenei rongo
kino whakapouri ngakau.
I E, kua hemo a Kingi Tawhiao me on;
I hoa Rangatira. hoi ano Uu papaki noa
nga ringaringa ki te uma ka Tang haere
ka haereere noa ite marae o te whare
kaahu haere noa, ka inihi noa i te kawe
nga ake ate oho
nui atu te Tangi nui atu te Pouri.
Mu te Rongo i tae mai me te whakaaro
ihu kiu whakatika tonu kia haere ki te
Tangi kia Tawhiao me ona hoa, Rangatira
I kahore i taea taua tu whakaaro, peratanga
ite men HO te iwi nui tonu te pouri me K
Tangi
Katahi ka whakaarotia nuitia i rung!
He ahua ote tokomahatanga o te tangata
e pa aua tenei ki te Iwi, me te nui oti
whakaaro ki te ahua maoritanga
hoki tenei te mea hei whakaomaoma
tatou ara ku re haere ki te Tangi.
Heoi karangatia nuitia una me huihui
nga tangata o Heretaunga ki te tahi
wahi me whakarite he Ra Tangihanga
kia Tawhiao me ona hoa Rangatira wha-
kaaetia ana e te Iwi nui katoa.
No te Paraire 12 o ngu ra Oketopa, me
homia nga Haki i taua Ra (tuaki Kingi
Potatau) Haki Hupuku, me tahi atu
onga Haki whakaaetia ana no te. taenga
ki taua ra, ka Timata te haere ite ata o
ngu Hapu, tae noa. ki te Tahi o nga
Haora ka Rupeke ka tae mai a Henare
Tomoana me nga Haki ka whakairihia
nga Haki, karere nga Uaki, ka Timata te
pupuhi karoa
te Tangi o te Pene. Tokowha nga tangata
nana i Tawhiao me ona hoa
Heretaunga, Tuarua ko te pupuhi, Tua-
toru ku te Tangi ate Peene,
nga kupu Poroporoaki, ka mutu le Tangi
me n a Poroporoaki, katangi tonu ko te
Peene me te pupuhi tonu, to noa te Ra ki.
te Run.
Nui atu te
nga tangata, i tu ki te inihi ki te poro-
poroaki.
E hoa ma e nga Iwi e nga Rangatira
ete ti tangata ete Riihi tangata tena ra
taunga tenei matou te tuku atu nei i ta
matou whakaaro ake mo te mihi atu mo
te Tangi atu i konei kin Tawhiao me ona
hoa Rangatira kua riro, e kore e kite atu
e kite mai.
Ko koutou i tae ki te Tangi, ko matou
i Tangi atu i konei rite tahi te Tangi rite
tahi te pouri rite tahi te mamae rite tahi
ngu mahi rite tahi nga Poroporoaki.
Heoi Na Renata Ropiha.
Moawhango.
Tihema 12th, 1894.
Ki te Etita o Huia.
Epa tena koe me tou whare katoa kaati
te inihi kia koe—
Kia Huia Tangata Kotahi e hine tena
koe te kaha o nga kaha katou ki te
whakawaha i nga Rongo Korero e huu
anu mai i nga pito
tonu koe te kotiro mute nui u tem
tangata kaati te Mihi.
Tenei katukua atu e uu nga kanehe
kupu e toru toru noahio nei koa mau e
whakaatu ki nga hoa Maori i te toko
muha o nga-pakeha kaewaewa haerere
noa ihonei, ara wahawaha putea i tae mai
ki Moawhango (Inland Putea nei, ),
irunga i taku whakaaro ngakau noa ake
tera pea e taea te Tiimi mu 500 ina hoki
te huhua rawa kaore e hoki iho, ana i te
whitu, ia ra in ra engari nuku atu na e
hua ma he hanga mataku rawa
taru nei ki te
kaore tenei toko maha o te pakeha
haerere i kitea ki Moawhango (Inland
nei) i mua iho no nga ra
whakamutu o Noema, 1894, nei i timata
ai te hanga nei ki te haere mai heoi
I e hoa ma e taea hoki koa ua ratau te
pehea i le kawenga ake u te ngakau ki te
rapu oranga mo ratou engari he kawe-
! nga ake na te
te haere n te tangata otira e hoa ma he
kainga noho mokemoke tenei i te ritenga
o te u. ho u nga iwi. Maori enoho nui
ana i o ratou nei kainga, i whakatua nui
ai ahua kite panui atu uru he ahua
mataku no matau ia matau e noho tuki
tahi utu nei i konei ara i Moawhango,
Patea nei engari e mahara ana ano au he
ariki ia tatau ara i runga i tonu ngakau
ra o enei mamma kia pa: haerea oti pai
ana nga mahi mete hohoro hoki o te
|
|
4 4 |
▲back to top |
HUIA TANGATA KOTAHI, HATAREI, HANUERE 5.
mutu mutu o nga mahi i watea ai nga
pakeha nei kite haere mai ki konei me
etahi waahi atu hoki pea e noho ia ana e
te tangata Maori heoi ano.
Na ta koutou mokai
Erueti Arani.
Uawa,
Tihema 12th, 1894.
Ki te Etita o Huia.
Ehoa tena koe—Panuitia atu hei titiro
raa nga whanaunga i tawhiti. No te
Paraire 31 o nga ra o Akuhatu kua taha
ake nei i mate ni a Te Wheturereata te
tahi o nga tino tamaiti rangatira n tenei
mutu. He mokopuna ia na te Kani a
Takirau raua ko Rangiuia.
Kaore au e whakapapa no te mea kei
te mohio nga wahi katoa Kinga tipuna
kua whakahuatia i runga ake nei he tino
tamaiti. Kai ngakau, Na ona Mataa,
Na ona Tipuna ara. Na ona hapu katoa
i whanau ia i te 19 o nga ra o Oketopa
tau 1884, te kau marua ona ra i takoto
ai i runga ite atamira rite tonu tona
ahua. Me te mea e moe ana ahua
porangi ana a Teitanga, n Hauiti, i te
Matenga o taua tamaiti.
He hua tahi hoki na ona mataa na
Karaitiana Amiru raua ko Ereti Amaru.
He tamaiti kaore i hakaaetia kia
mate. Heoi kua tangohia atu in e te koi-
hanga ki te wahi kua rite ia mo te
hunga tika.
Kua mohio tenei ta maiti ko tona mate-
nga tenei e mate rawa ai. kakaranga ia,
ki tona Tipuna kia Apikara, kia tikina
te ahua o te Kamiti kaore ia i ki atu, ki
tona Tipuna, ko tehea ahua o te Karaiti
e mau mai. no te taenga mai, ka kitea,
ko te ahua o te Karaiti ratou ko ana a
konga ote po i takua ai Te Hapu Tapu i
mua i tona matenga.
He mea harinui tenei ki ona matua.
Heoi kaati i konei
Karaitiana Amaru.
WHAKATUPATO
KI NGA IWI.
Kinga iwi Maori katoa o Aotearoa me
te Waipounamu, he kupu
matou kia koutou Tane wahine Tama-
riki hoki, kia whakamutua te hoko
whenua te Reti me te Kooti, whenua
papatupu whenua roherohe ranei whaka-
tau hia ranei i te paanga o ia tangata, i
roto i tenei tau ka. timata nei mehemea
koutou ki te manawanui i roto i tenei
tau kotuhi, katahi ano ka puu he paku
ora kia tatou, ara katahi ka hinga atu
nga ture kino n tenei kawanatanga kua
Pahi nei mo tatou i tenei tau tena hoki
e oti tetahi ture pai mo tatou whenua
ina whakamutua e te iwi ene mahi
katoa, hei reira mahi
mea hoki ka pai nga ture, ki te tohu
tonu koutou ki enei mahi kat e kohuru
ana koutou, ia tatou ahi, a tera kou-
tou e mea Amuri akenei he aha te rawa i
pahure ia matou me te mea ra ko koutou
ano te kai whakahe i a matou, i a matoi
e whawhai ana i te whare mo enei mahi
a ka hoki mai ano te mate ki te iwi. he
nui no te Pukutohe ki te kooti whenna.
E boa ma e tamama e hine ma. tenei
ano matou kei te matau ki te take i
Pukutohe ai koutou ki te kooti, ara koa
koutou nei riri tarawhare, kia koutou
ano, I na i a te riri, kua oti te hanga he
mate mo tatou i o tatou. whenua, kore
rawa e kitea atu te haunga, unga whenua
E ngari kia oti he tikanga pai e whai
mana ai tatou ki n tatou whenua ka tahi
tatou ka whakahaere i raro i aua mahi
riri tarawhare a koutou kia koutou ano
kia mate rawa ake to hoa riri 9 man ana
te whenua kia koe n tera pea e marena a
korua uri ka tau ano kia raua, te whenua
ko tenei ka mate i a koe to boa riri, a ka
mate hoki ko koe i te kawanatanga, ka
riro ke atu te whenua kia ia, e kore hoki
koutou e hongihongi atu ki te kakara o
koutou whenua, i runga i ngu ture kino,
kua pahitia i runga i te whakaro o tenei
kawanatanga e tu nei, E hou ma ko te
hunga e kite i enei korero kaua rawa e
wareware ki te Panui atu ki roto ki ona
iwi, a mehemea e taea ka tae atu ano
matou ki roto i o koutou takiwa korero
ai, kaati he kapu whakamutunga, to
matou hiahia me haere katoa nga tungutu
whai mahara o ia iwi, ki te
kotahitanga ka tu ki Rotorua i a Maehe
e haere mm nei ka tae katoa matou ki
reira tatou korero nui ai i tetahi tikanga
kaua te ngakau e ngoikore ki tetahi
whakaro, ki tetahi tikanga ranei.
Heoi,
Na W Pere, M. H. R.
Ropata Te Ao, M. H. R.
Hone Heke. M. H. R.
\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_..
£ s. d.
H. Mangakahia... 1 O O
H. Te Rango... 100
Whare Waata O O
Karaitiana Amaru.. 00
Hapi Ngakao.... 100
Hone Puriri. 100
Nikera Te Koro.... 100
Tame Hone.. 100
Ruiha Heretaunga.. 1 O O
Waipu te Moata.... 1 O O
PANUI.
Ko PURUTIA.
He Tariana mahi kei Pourerere e tu ana, ko
tona whakapapa o te koka. Ko Ongoropi ko
Kangakara, ko Nere, ko Purutia, ko te whaka-
papa o te matua taane. Na Takitero tuatahi KO
Takitera tua 2, nana ko Purutia, me kawe mai
a koutou uha kia puta he momo mahi, ma
koutou, he hoiho pai rawa tenei, ko ona tau e
wha, ko te utu mo te uha kotahi e £2 10s, ka*
wea mai a koutou uha he iti noa te utu, he pai
te patiki hei tunga mo nga uha, kite mate te
I uha kaore he ritenga, he aitua tena pena ano
mo nga kuao. Kite tikina mai nga uha me
homai te utu, i mua ka hari ai.
1 HAPURONA ERUETI.
PANUI TARIANA
———«———
E hoa ma whakamutua te mau i n koutou
uha, ki nga tariana pakeha, engari kawea mai
ki tenei tariana kia puta ai be momo kaha ki te
mahi ma koutou. Ko tenei tariana he tamaiti
na te tariana a te Makarini. Ko tona popa ko
Purangakirihi. Ko tona koka he tamaiti na
Riritione, tariana a Henare Rata. Kei ware-
ware koutou ki to koutou hoa. Ko nga tangata
e hiahia ana, me mau mai a koutou uha ki
Patangata. Ko te utu; ki nga Maori e rua
pauna e rima herengi £2 5s. ki nga pakeha e
toru pauna £3 5s.
Heoi ano
Na to koutou hoa
WHATU RENATA,
PATANGATA.
PANUITANGA KI NGA HOA MAORI
Tenei kua perehitia tetahi pukapuka ko te
Aroha o Rangi kia Papa te ingoa. Kei roto e
whakaatu ana nga ra me nga po mahi kai, e
whakaatu ana hoki i nga tohu o nga ra pai o
nga ra kino. Kei roto ano e whakaatu Ana i
nga utu waea, reta, takai, tereina, me te wha-
kaatu i te pamamao o ia kaainga o ia kaainga,
me nga ra tioki e haere atuana. Kei roto ano
e whakaatu ana te mahinga o te Ao i runga i
te korero a nga tupuna.
He nui nga mea pai kei roto i taua pukapuka
hei mohiotanga ma teiwi Maori. Kote utu mo
te pukapuka e 2s. 6d. ara e rua herengi met o
hikipene. Me penei te tono mai.
P. I. HUIA,
Tari o Huia,
Hastings.
TENEI KUA PUARE HE TOA MA
P. KEMARA
o
NEPIA
Ki Tetahi o nga TOA hou a PIKOROWHE
I HEHITINGI NEI,
A E TONO ATU ANA HOKI KI ONA
HOA MAORL
Kia Haere Mai ki Tona Toa Tui Kahu,
HAERE MAI, HAERE MAI
Mau Ano e Titiro te Pai te Kino.
Ko nga kahu pai, kaha, e mahia ana 1 runga i te utu
iti rawa e rite ana mo aua kahu. A kaore
hoki he Teera. e Iti iho ana i tenei.
Koia enei ko nga utu mo nga hutu kaha pai ano hoki:
£. s. d.
300
3 10 O
400
4 10 O
Ahua kahu minita 5 10 O
£ mohio ana ahau ka rite to hiahia ki tau i tono al.
HEHITINGI, HAKU PEI NIU TIREKI.
Ka mea Perehi e TEOTI me IANGA a he mei
panui e IHAIA HUTANA, me TIMOTI WHIUA, a
taro i te Komiti o te Kotahitanga.
i HATAREI HANUERE 5, 1893.