[NAMA.]            WAIRARAPA   HURAE PARAI RE 1, 1904.   ITAU TUARIMA.]
TE PUKE.KI HIKURANGI.

                  [PUTEA]
        
   Ko nga ra o koutou tau e whitu tekau tau
 ma te whai kaha ka waru tekau tau. Hei
 konei koutou, e haere ana ahau ki toku Atua
 ki to koutou Atua, ki toku matua ki to kou-
tou inatua. Kua tutaki te mahi tohu me te
pono,  kua hongi  kia raua te tika me te
rongomau.
   Haere atu ra e koro, te mana, te kaha, te
pou-tokomanawa, te okiokinga o nga kii o
te tikanga, haere i runga i te rangimarie me
te honore o au mahi nunui i mahia e koe,
i a koe e kori ana i roto i nga tau maha o
tou oranga i tenei ao.
  Kua  kite a-tinana koe i nga iwi o nga mo-
tu, o Aotearoa me te Waipounamu, me era
atu motu o te moana-nui-a-kiwa, i te ra nui
ki Rotorua, i nga ra o Hune o te tau 1901.
Kua  kite koe he konohi he konohi, kua kore-
ro he mangai he mangai, a, e kore hoki e
hohoro  te wareware te hinengaro, ki nga
kupu mihi i puta i tou mangai, i te ra i tu-
taki ai nga iwi ki Rotorua.
  Kua  ruu ringaringa koe, kua kite konohi
hoki, i te manuhiri tuarangi o tawhiti pa-
mamao,  te Kiingi mo enei ra e heke iho
nei, hui tahi atu ki tona hoa wahine, me nga
rangatira o tona ope whai mana. Hui tahi
hoki ki te Kawanatanga, me nga iwi o nga
motu, e tino tumanakotia ake nei e te nga-
kau, e kore e kitea tetahi huihuinga penei a
muri ake nei. Ko tenei e koro haere i runga
i tou kororia me tou honore, kaati ake tenei.
  Ki te Tairawhiti, puta noa ou rohe katoa,
ki te Taitokerau, puta noa ou rohe katoa,
ki te Taihauauru, puta noa ou rohe katoa,
ki te Waipounamu, puta noa ou rohe katoa,
  Nga  Taane, nga Wahine,  nga Tama-
riki, nga Mokopuna a Tamahau, tena koutou,
tena koutou, i raro i te maru o te atawhai a
te matua i te rangi, kia ora, kia ora, koutou
katoa.
 
     E nga Iwi katoa o runga i nga motu nei,
   tenei ahau ka puta ata ki waho i tenei ra, i
   runga i te ngakau  pouri, me te ngakau
   mamae, ki te aumihi me te tangi roimata ki
   
   
   ona  hoa rangatira kua rupeke atu ki te po,
   ka mahue pani iho ahau me te Iwi i muri
   nei, kia tangi tikapa ana i te Aoturoa.
     No reira ka noho ahau i roto i te whare
   pouri me te whare potae, mo to tatau matua
   kua wehe nei ia tatau, i roto i enei marama
   ka taha nei ki muri, kaati inaianei, me puta
   atu ahau ki waho  haereere ai, i runga i o
   maua haerenga ko to tatau matua i o koutou
   marae maha, ki te mihi kia koutou, ki nga
  tirohanga kanohi o to tatau matua o Tama-
  hau Mahupuku,   i ranga ia Aotearoa me te
  Waipounamu  me era atu motu o te moana,
   koia ka waiata ahau i taku tangi:—
                Whiti   Tuatahi.
    E  kore koe Tamahau e hoki mai ki te ora
   katahi au ka, raru, ei, kimi kimi ana ra te
  mahara  i te Iwi ka mahue pani nei, ei, otira
   ko te tini o te Iwi e pae noa atu ra i runga i
   te motu nei, ei, e hoa ma e he wakakaikapua
   no roto o Wairarapa,  ei, no roto o Aotea ki
  roto ki Hikurangi e rauna i Le motu, ei, he
  aha te hau kaha e pa mai ki te Iwi o taea te
  peehi, ei, ko te whakaruru hau o te Iwi nui
  tonu  ka hinga nei kei raro, ei, na te toki ate
  mate  i turaki ki raro ra katahi nei hanga ki-
  no, ei, ihi ihi ana ra e roto i te hinengaro
  ki tenei hanga kino, ei, aue taukuri te ma-
  mae i te tauo taku ate kia koe e Hau, ei, ho-
  ki wairua mai kite Iwi mokai e tangi aurere
  nei, ei, kio marae ra e hautu ai koe ite wa i
  muara, ei, kimi noa ake ra kei whea ra he
  tangata  hei hautu  ite waka, ei, ka riro ia
  koe te whakamahurutanga o  te Iwi nui
  tonuu i-i
                Whiti  Tuarua.
    Whakarongorongo   ai  ki te waha   pa
 mai nou. ra o Hau, ei, kei whoa hoki koe hoi
 hauta ite  waka e  ngaro nei ite Iwi, ei, ka
 riro ia koa 1d roto o Poneke kite tiki ite ora,
 ei, mote tini mote mano mote hunga iti ra-
 in o te kai hora noa, ei, ka huri to aro late ura-
 Taiwhakararo
  Hetana

 Aotea
 te toha toha ki runga ki te motu nei hei ora
 mo hona, ei, ka hun to haere ki waho ki te
 moana Ki Poihakena, ei, ko to maungarongo
 ki nga Iwi nunui o waho ite moana, ei, ka
 hoki mai e koe kote hui toopu onga Kauni-
 hera, ei, ko to maungarongo kia Ngapuhi ra
 ka takoto ite marino, ei, ka hoki mai e koe
 1d roto o Hikurangi ko to aroha nui, ei, koto
 wairakau hei  rukurukutanga mo  Rakai-
 whakairi, ei, whakatuturia te Komiti wha-
 kaora te Runanga Rauhi, ei, e rauhi nei koe
 ite iti ite rahi ite nui noa atu, ei, ka hoki o
 mahara kite ahuatanga ote Iwi kua ngaro.
 ei, koia ra tenei e pukai noa nei ite rongoo-
 taketake, ei, ka hoki mai kite Iwi kai koingo
 ai o whakaaro nui i-i.

   E te Iwi tenei te ngakau pouri me te nga-
kau koingo me te ngakau pokaikaha noaiho
ka puta atu ki waho, i roto i te whare pouri
1d to koutou whanaunga kia Tamahau Ma-
hupuku, e rite ana toka ahua ki te tamaiti
whanau  hoou i roto i enei ra. Kei te marae
o whakapaumahara  o te Rongotaketake o
tangi haere ana, kei roto i Hikurangi i Ao-
tea i te Waipounamu i Taakitimu e kimi ha-
ere  ana,  kihai i kitea taku matua, ko te
matua whare  anake taku i kite ai, ko tenei
me whakamatau ki te whaka-pakarikari ake
i taaku whakamawa mona.

  E te  Iwi e, kia ngaro ia Tamahau ka
whakaputa  ia  koutou, hooaiara  ahikihiki
hooaiara atumaania hooaiara arerere kote ta-
puae tena o Tamahau i haere ai i runga i te
mota  nei, ei.

  E  te Iwi tenei te haere atu nei ki o koutou

[NAMA 19 O TE TAU 5 TE PUKE KI HIKURANGI, HURAE PARAIRE  1, 1904. [Wharangi No. 2
                                      

               ' HE TINO KAUMATUA NUI TENEI I WAENGANUI I NGA IWI E
                ; RUA O NIU TIRENI, MAORI PAKEHA, HE KAI HAUTU HOKI NO
                  RUNGA I NGA WAKA O NGA IWI O RUNGA I TE MOTU NEI.
                          I WHANAU IA KI NGAPIHAU I TE TAU 1837.
           HAMUERA TAMAHAU MAHUPUKU.
                                                                                                             
                  I MATE  IA  KI TE  TAPERE-NUI-O-WHATONGA, WAAHI  O
                 WAIRARAPA. I TE 14 O NGA RA O HANUERI O TE TAU O TO
                            TATAU ARIKI 1904. KO ONA TAU E 67.
                                         

  [NAMA 19 O TE TAU 5  TE PUKE KI HIKURANGI, HURAE PARAIRE  Wharangi No.3
 marae me o koutou whare nunui, ki kona
 whakamanawa ai ki nga taranga waewae o
 to koutou whanaunga, e whakapuaki ai i
 ana tikanga nunui ki runga ki te Iwi i te wa
 e ora ana ia.
   Nga  marae  katoa o Wairarapa nei, huri
 noa ki te takutai, ki nga matamata matao-
 tao e uhia mai ra e te huka o te tai-moana,
 e; koro ma e kui ma e hika ma, me o koutou
 hapu katoa, tenei au to tangi haere noi ki to
 koutou tipuna, papa, tuakana,, taina.
      Tuatahi he tangi naku kia ia :—
    Korero tu  au ite moe o te  mate, korero
 noho au ite moe ote mate, kai mau mai e koe
 ka ruru ka tohu naai.     
   Mau  toonu  atu koe  kite pirauraia, mau
 tonu atu koe ki arawa, raia, mauria ekoe ite
 tira kaionge, te whakatauria te matenga e-
 koro naai.

   Taku waha taumaha okoro kia koe, ina to
 rangi e i rarua ai au, awhikau a taane, ki te
 koiwikau o Hineititama naai.
   E  koro ahaku  te pera koa, mo titapu e i
 taona  i rowhare  ra, e,  nate  tuuahinei
 huki tona  toto, ka hoki mai  kite ao, ka
 mate  pito me tona tini whakakautuku to-
 nu tera naai.

   Aue tia mai e koro te mamae, kia huri kau
 ake maua nei ko taringa, na haku tonu koe
 koi ringa mau e, na te mahuru ra e tahu nei
 ia hau, me tangi atu au e koro kia koe, te
 tangi mai a Taane, kia Hinetitama, ka riro
 i te anu, kakai-whaki-whakama, ka tangi te-
 ra i roto i tona whare, i Poutererangi te Ra-
 kepohutukawa, ko te rite i ahau e maapu
 noa nei naai.
   Taku hei piripiri, taku hei mokimoki, ta-
 ku hei tawhiri, taku katii-taramea, te hei o
 te pounamu i haramai ai e, ki runga te ha-
 ngaia naai.

   Nga morehu o Wairarapa nei, nui atu to
 tangi o toku ngakau ki au ano ka noho pani
 nei au i waenganui ia koutou, he titiro naku
 ki te tu a taku matua i te wa e ora ana ia,
 he tangata kaha ia ki te pupuri me to hapai
 i nga whakapono katoa, e puta mai ana ki
 Aotearoa nei, tae noa ki nga kupu korero a
nga kaumatua, kua haere atu i mua atu i a
ia, mai i te tau 1840, tao noa mai ki te tau o
 to tatau ariki 1904, e hapai tonu ana ia i
enei tikanga katoa, i runga i te rangimarie
me  te aroha, ki nga iwi e rua, Maori Pakeha
te iti me te rahi, te pani te poueru, tae noa
hoki ki au, no reira ka koingo tonu toku nga-
kau kia ia kite tangata nana au i manaaki i te
tau 1897, tae noa mai ki to tau 1904, ka we-
he nei ia i au ki te kopu o te whenua.
  Otira mehemea  kei roto ia koutou e tangi
aua kia Tamahau mo ana manaakitanga ia
koutou i te wa e ora ana ia, homai o koutou.
roimata ki runga ki au, maaku  e mau
ki runga ki nga  iwi o nga motu  e rua
nei tangi haere ai, ahakoa he waiata tangi,
ahakoa he kupu korero, e pa ana kia Tama-
hau, me etahi tikanga atu, homai ko ahau
tona reo i mahue  ake ki te ao nei, maaku
e whakamatau, kaati aku mihi kia koutou
mo tenei wa. Tenei  ka puta atu ki waho
whakamanawa ai ki nga iwi o nga motu e
rua nei, nga rangatiratanga me te hunga iti
nga taane, nga wahine, nga tamariki, nga
mokopuna, nga matauranga, nga pumahara,
nga  pou herenga kii, kei runga i Aotearoa
whiti atu ki te Waipounamu, tena koutou e
noho mai na i o koutou marae, me o koutou
whare nunui, e whakapuaki  ai to koutou
 whanaunga i ana tikanga ki waenganui ia
 koutou hei manaaki ma koutou, hoi whaiki-
 no ma koutou, otira manaakitia nga tikanga
 e mohio ana koutou tera o puta mai he ma-
 ramatanga ki to iwi ki nga taane, ki nga
 wahine, ki nga tamariki, me nga mokopuna,
 tuatahi ko te ngakau  aroha  o to koutou
 whanaunga,   ahakoa rangatira te tangata,
 ahakoa tuaiti, ahakoa he pani he poueru, he
  rite tonu ki a ia, te ngakau taikaha, o taea
 ana e ia, te poohi ki runga ki te ngakau ngo-
  hengohe, me te ngakau tatu.
   Tuarua, ko te whakapono he moa hapai
  mai na nga kaumatua tae noa mai kia ia, ko
  te painga ki nga taane me nga wahine, ki
  nga tamariki. I te wa i nga kaumatua e ha-
  pai aua i te whakapono, kaore a Wairarapa
  noi i uhia e te ao pango, kaore he whakahe-
  ko toto ki tenei takiwa o to tatau motu, whi-
  ti ana te ra ki uunga ki nga wahine me nga
  tamariki, ko to painga i puta ki te iwi, ki nga
  taane, ki nga Wahine, ki nga, tamariki me
  nga mokopuna, i te wa ia Tamahau nei ko
  te pupuri ano i anu tikanga, katahi ka tapiri-
  tia atu e ia ko te hapai i nga tikanga a te
  Kawanatanga, te patanga o ena tikanga ki te
. iwi ko te Ture Kaunihera Maori, me etahi
  tikanga atu, tu ana ia hei kai tohutohu mo
 nga   Kaunihera, taua  turanga ona  he
  mea i ata whakaarohia e te iwi tae atu ki to,
  Kawanatanga kia ta ia i taua turanga, kaati
  tuna.
    Tuatoru, te whakahau ki nga matua o nga-
  tamariki kia kaha te tuku ki te kura, tenei
  tetahi kareti kua oti i a ia te whakahaere mo
  ona hoa rangatira, i iriiritia ko au te ingoa ko
  te Pake ki Hikurangi Kareti, hoi nohoanga
  mo nga tamariki Maori, hei ako i nga mahi
  o te Kura kia mohio ai ratau ki nga mahi a
  ringaringa; ko enei tika ka pa hei painga mo
  te iwi.            
    
 Ngapuhi                  Timi Kara
 Akarana,
 


Ahitereiria



 Haimona  Patete i Waikawa  Pikitini 



Rotorua



 Arawa
Keepa Terangipuawhe 


Tamahau 



 Wairarapa



 Niu Tirani



Poneke 



 Ngahuru Matahi
Wairarapa



 Papawai 



   Ngahura Murua,



                  He  Waiata.

  NAMA 19 o TE TAU 5.] TE PUKE KI HIKURANGI. HURAE PARAIRE 1. 1904. [Wharangi No. 4]
  no nga tamariki tenei rau tau e haere mai
  nei, e tomo ki roto ki nga matauranga o te
  Pakeha hei oranga mo koutou, maku ake te-
  nei wahi kia koutou ki nga tamariki, kia ma-
  hara ano ki nga mahi pai a nga kaumatua i
  mahi ai i te wa e ora ana ratau, heoi ra nga
  raihi.
    Tenei ka hari -ake taka mihi tuarua ki
 tetahi oku matua kia Henare Tomoana, kua
 whai nei i muri i tona matua ia Tamahau,
  kua takoto tahi nei raua ki te urunga te taea
 te  whakakorikori mo ake tonu.  No reira
 haere e  koro takahia atu nga ' tapuae o to
 matua, mauria  atu tou nui, tou tiketike, me
 tou rangatiratanga  ki te po tuauriuri, hei
 whakangungu  rakau moa ki nga kuaha o te
 reinga, i te mea kua oti koe te here e nga
 taura kaha o te po, i kawea mai nei e tona
 kai whakatutuki e aitua ki te ao nei, hei ku-
 kume  atu i nga  whakatipuranga maha e
 heke mai ana ki tenei ao i muri ia korua ko
 to papa, no reira haere atu ki te Iwi, a, tenei
 taku waiata tangi mou :—
               Whiti  Tuatahi.
   Tera ate paakanga  ka hiinga mai, kai te
 Waipatu,  kia ata whakataha to titiro, te pae
 ki Poneke, kei reira hoki ra te Kaawana, te
 whakamarama  e, pokaia rangitahi tia to ha-
 ere, kia Tamahau e, e moe mai ra i Kehema-
 ne, i tona whenua  tipu, peehia-tataa tia to
 titiro, te one i Ahuriri, kia tumata tohi tia
 ato haere, te pukei Hukarere, moe mai He-
 nare i te moenga kii noi Le makariri ii.
              Whiti Tuarua.
   E  taangi  ra e te whaatitiri, hikohiko te
 Uira, nga tohu mate o onamata, e korero
 nei, ma te Tairaawhiti e tangi mai, kia He-
 nare Toomoana, kua kore i te ao, kua riro i
 tee tira o Tamahau, e takiri atu ra, whaka-
 ngaro atu anai te Iwi, aue taukuri ii.
             Tangi tuarua:—
   Teraa   te ata iti e, toea i te raangi; kia,
 mihi atu au e, kai whea Henare. Kai roo-
 to ia hau e, e kai haere ana, ngaro noa Ta-
 mahau  e, i nga, a marae nei. Kai whea
Henare  e, kia whakauru maai, kite hono e
 takoto, i te rahi ate Iwi. Kia turohia atu e,
to mata-rau-nui to kiri rau whero e, ka maa-
ngi i te haau. To uuru ma whata e, ka piua
e te wai, e kore koe e ora e, ka mau te here
maai, te kawaia te tohunga e, i patua ai koe,
ka haari ra e te wahiue ate piwa, ka koa i
te whaare naai.
   Takuu  koera e, te uira i te rangi, e wha-
kahaere a ana, nga puke i uta ra, ko te tohu
o te mate e, e haere ana kooe, i te ara ko-
huuru.  Taku  tuaakana  e, tena ka  tiu,
whakawhiti  Henare  e, te awa ki Waikato.
E  taae ra koe e, te puke Haumu, mihi mai
i kona, ki too mokopuna, i mahue ia koe ki
te ao naai.

  Kaati me hoki ake aku mihi ki oku matua
wahine kia te Wairata kia Raukura, e noho
nei i roto i te whare pouri, tena korua kua
mahue   iho nei tatau i to tatau matua, ki
muri nei pokai kaha noa ai, me te aroha ma
te tumanako.
  Otira kua takoto ta taima mo nga mea
katoa i raro i te rangi.
  He wa e whanau ai, he wa e mate ai, he
wa e whakato ai, he wa e hutia atu ai te mea
i whakatokia, he wa e patu ai he wa erongo
ai, he wa e wawahi iho ai, he wa e hanga ai
he wa  e tangi ai, he wa e kata ai, he wa e
aue ai, he wa e kanikani ai, he wa e akiritia
atu ai nga kohatu, he wa e kohikohia ai nga
kohatu, he wa e awhi ai, he wa e kore ai e
awhi, he wa e rapu ai, he wa e ngaro ai, he
  wa e tiaki ai he wa e akiri atu ai, he wa e
  haehae ai he wa e tuitui ai, he wa e whaka-
  rongo puku ai he wa e korero ai, he wa e a-
  roha ai. he wa e mauahara ai, he wa e wha-
  whai ai, he wa e mau ai te rongo, he aha te
  painga ki te kai mahi, tana mea i mauiui ai
  ia, kaati ake aka hei whatoro atu ki nga tu-
  hituhinga.
    Ko tenei e aku matua kua noho pani nei
  tatau i roto i te aroha ki to tatau matua.
    Taku kupu kia tatau, kua noho pani tatau
  i naianei, to tatau matua ko te Iwi nui tonu.
    Te rua ko te ngakau koingo ki to tatau
 matua, maku  e mau atu ki o ratau marae,
 kia mihi mai nga hoa whanaunga i te motu
  nei.
   Ko  tenei me ahu iho aku kupu kia korua
 mo Tamahau, e takoto mai nei i waho o tona
 whare  tuturu,  e kiia nei ko Taakitimu te
 ingoa, kia waiho ia hei whakamaharatanga
 kia tatau, mo te haere i nga haere me te mo-
 hio ano ki te waahi kei reira ia e takoto ana,
 me  nga kupu  korero e puritia nei e te Iwi,
 koia tenei e mihi nei tatau ki toona kainga
 ki Kehemane Matenepara waahi o Wairarapa.
   Kaati me hoki ake taku kupu mo te ahua
 o ta, korua noho, to korua tino kainga tuturu
 ko Papawai i te wa e ora ana to tatau matua,
 ko reira te tino marae o nga iwi, tae noa
 ki nga iwi o te motu nei, tae atu ki tera mo-
 tu, e tika ana koia ra te rua o tatau kainga
 ko Papawai, ko Takitimu Kehemane, heoi
 ra kei reira te kupu rao to tatau matau e ta-
 koto ana, he mea i ata whakatokototia e nga
 morehu  o Wairarapa i te ra i wehe ata ai ia
 i te iwi, i te ra i eke mai ai nga iwi o te mo-
 tu nei ki runga kia ia, taua kupu ki nga iwi,
 ana kua riro atu a Tamahau kei runga i te
 motu nei, kei roto i tena iwi, i tena iwi, kei
 reira e ngaro nei ia tatau, tena kupu he kupu
 nui na te iwi mona, kaati ko te ahua ia o te
 aroha ki to tatau matua e kore e ngaro, ko
 tenei kia kaha ta korua pupuri i te aroha
 ki runga ki au hei ahuatanga mo to tatau
matua  i te ao nei, heoi ano he taonga hei pu-
 puri ma korua ko te kupu a to tatau inatua
 ki nga morehu o te wai nei.
   Noi tangata e haere ki te po, iti tangata e
mahue  ake i te ao nei, rauhitia, manaakitia
honoa, no reira ka maharahara tonu  tenei
kupu i roto i toku hinengaro, mo ana tika-
nga katoa, mo ana mahi katoa, tetahi o ana
tino kupu ko te pupuri i te ngakau ngohe-
ngone  me te rangimarire kia  rite ai tenei
kapu te aroha, te ngakau tai-kaha waiho i
raro, ko te whakapono hapainga hei pupuri
i nga tikanga e puta ai be painga ki te iwi,
ara te manaaki i nga tikanga katoa, otira e
kore au e ki ake ka taea e tatau te pupuri
katea aua mahi ana, he ahakoa me whaka-
matau  e tatau, ki te kore e taea, kei te pai
i kore i runga i te whakamatau atu, e penei
ana tetahi kupu ma te rite o te whakaaro o
te iwi ki runga ki te kupu kotahi ka tu nga
mahi, ki te kore e rite ka hinga te kupu.
  Tenei ano tetahi kupu ka tau te manuhiri
ki te kainga o te iwi kainga, ko te rourou a
tera a tera ka ora te manuhiri.
  Tenei ano tetahi kupu e takoto noa ana te
rakau i tona takotoranga na te tangata i tiki
atu i whakawhaiti mai ki te waahi kotahi
ka pukai.
  E tunoa ana te raupo i tona waahi i tipu
ai, na te tangata i whakawhaiti mai ki te
waahi kotahi haupu ai, me nga  kiri totara
kahikatoa  ka tikina atu  e te tangata  ka
whakawhaititia mai ki te waahi kotahi hau
pu ai, ka whakaarahia ki runga kua tu hei
whare, noho ana te tangata i roto.
    He aha te mahi he koakoa ka pai te noho
  i roto, tenei ano tetahi, ki te rite te hoe a te
  Iwi i te waka, ka u pai ki uta, ki te kore e ri-
 te ka mate, he tahuri ki roto i te moana tona
 otinga, waihoki me tenei ahua ia korua nei,
 ko te pai anake me te aroha me te tumanako.
   Taku kupu  kia korua kia rua o korua ma-
 rae hei manaakitanga i a au, ko Kehemane
 ko Papawa, notemea ko nga marae tenei o to
 tatau matua i manaaki ai i nga Iwi katoa o
 nga motu nei o Aotearoa me te Waipounamu
 me era atu motu hoki o te ao. Enei kupu
 aka kia korua e pa ana mai kia au te nuinga
 ma te rite o te haere o te Iwi ki runga ki te
 aroha mai ki a aa ka oti ai nga mahi e rite
 ana maku, te ngakau pouri ki to tatau ma-
 tua kua oti ake i a au nga kupu o roto o nga
 tuhituhinga, kua oti noa atu te wa mo te ta-
 ngata, waihoki me tenei, ma te Iwi tatau
 e manaaki tae atu kia Niniwa Iterangi, ma
 ana tatau e manaaki, ina  ra e titiro nei te
 kanohi o te Iwi ki tenei mahi e mahia nei e
 ia ki te Whakapapa i o koutou tipuna, hei
 titiro ma nga uri i muri ia koutou. Ko te-
 nei kia rite ta koiua  tiaki ia au ki ta toku
 matua kua wehe atu nei ia tatau, hei konei
 mutu ai aku kupu kia korua, hei tangi mu-
 tunga tenei maka kia ia :—
   Tera te marama hohoro te kake mai, kia
 mihi atu aa, kia tangi atu au, katahi te aro-
 ha, ka ata rangona iho, mete kai atua, te
 paanga ki roto ra, e kino koe koro ki te noho
 tahi maai, ka momotu ki tawhiti, ka nui aro-
 ha noa,  e rere e te ao, haria hei korero, kia
 whakarongo mai, tatu matua i te mate, me
huna te aroha, kii Taakitimu nei, arohirohi
ana, taku nei titiro, nga rae ka whero, ki A-
otea ra ia, mei patata mai, te ripa ki maro *
tiri rai a, ko te wa  huri atu, o te tini ote
mano,  e korera e hoki mai, ka oti atu ki te
mate  eei.


  Ko  ona Whakapapa  tenei ka tukua atu
nei, kaore i tikina atu ki te po whakaheke mai
ai, engari i takina tonutanga mai i te ara
mai i o tatau tipuna o runga i nga Waka, i
heke mai nei i Hawaiki koia tenei:—
  Ko Matahorua  te Waka  i haere mai ai i
Hawaiki ko Kupe raua ko Ngake nga tangata
o runga, koia tenei tona Whakapapa.
  Ko. Kupe ia Te Aparangi.
   "   Haunuiaparangi.
   "   Popoto ia Nanaia.
   "  Hau ia Rakahanga.
   "  Uehangaia.
   "  Kahukuraaepa.
   "  Tamangenge.
   "   Kauhataroa ia Tataiaho.
   "  Tuwairau  ia Tahito.
   "  Rakaipa ia Takaha.
   "  Hikawera ia Hinetemoa.
   "  Whatuiapiti ia Kuramahinono.
   "  Te Rangiwawahia ia Harau.
   "  Hineepa ia Tamateakohutu.
   "  Te Aranui ia Te Marunga.
   "  Takimoana  ia Hinekopito.
   "  Ruiaiterangi ia Tamahika.
   "   Puakihau ia Te Whanautarinui.
   "  Whainu ia Te Raengawha.
   "   Hinehaere ia Whango.
   "  Koko-kai-Matai ia Te Iwipupuu.
   "  Haumaiterangi ia Mahupuku.
   "  Tamahau Mahapuku
  Ko enei tipuna ko Kupe raua ko Ngake,
he nui atu- a raua tohu kei te Upoko o te
motu nei, e takoto ana, nga tohu ki te mo-
ana me nga tohu ki te tua-whenua, me nga
tohu hoki ki runga ki nga kohatu.

 [NAMA 19 O TE TAU 5.] TE PUKE KI HIKURANGI, HURAE PARAIRE 1, 1904. Wharangi No. 5
  Ko Taakitmu te waka, ko Tamatea te ta-
ngata o runga i haere mai ai i Hawaiki :--
  Ko Tamatea ia Iwipupu.
   "  Kahungunu ia Rongomaiwahine.
   "  Kahukuranui ia Ruatapuwahine.
   "  Rakaihikuroa ia Ruarauhanga.
   "   Hineteraraku ia Rangitauira.
   "  Rangimatakoha i? Raumano.
   "  Rakaimoari ia Te Aohaeretahi.
   "  Tuteremoana ia Wharekohu.
   "   Moeteao ia Te Whiri ngaro kau.
   "  Mahangapuhua ia Ruhi.
   "  Tuteahunga ia Te Aohikatapu.
   "  Kahukuranui ia Hikawa.
   "  Te Aokauae ia Te Iwi
   '; Hineteuru  ia Te Whakapoipoi.
   "   Paaka ia Te Wai.
   "  Te Hokiiwi ia Marotaua.
   "  Mahupuku ia Haumaiterangi.
   "  Tamahau Mahupuku.

  Ko Tamatea ano.
   "  Kahungunu.
   "  Kahukuranui.
   "   Rakaihikuroa.
   "   Hineteraraku.
   "  Rangimatakoha.
    Rakaimoari.
   "' Tuteremoana.
   "  Moeteao.
   "  Mahanga Puhua.
   "  Tuteahunga.
   "  Kahukuranui.
   "  Te Rangiwhatino.
   "   Te Whatarahoraho.
   "   Pari kahoro.
   "  Te Iwipupuu.
   "  Haumaiterangi.
   " Tamahau  Mahupuku.


  Ko. Tamatea.
   "  Kahungunu.
   "  Kahukuranui.
   "   Rakaihikuroa.
   "   Hineteraraku.
   "  Rangimatakoha.
   "  Rakaimoari.
   "  Kahukuramango.
   "  Humarire.
   "   Tataiaho.
   "  Tuwairau.
   "  Te Angiangi.
   "  Te Aohikatapu ia Tuteahunga.
   "  Kahukuranui ia Hikawa.
   "  Te Aokauae ia te Iwi.
   "  Hineteuru ia Te Whakapoipoi.
   "  Paaka ia Te Wai.
   "  Te Hokiiwi ia Marotaua.
  "  Mahupuku ia Haumaiterangi.
  "  Tamahau Mahupuku.


 Ko Kurahaupo  te waka, ko Whatonga te
tangata o runga:—
  Ko  Whatonga  ia Hotuaipara.
   "  Tara.
  "  Wakanui.
    Turia.
   "   Hineiti.
   "  Tatapohatu.
   "  Uengarangi.
   "  Hinehau.
  "   Paenga.
   "  Hinekiri.
   " Rapa.
  "  Ruawahine.
   " Tuku.
   "  Rangiwhaia
    "  Te Iwi.
    '• Pupu.
    "  Te Rangikaromarire.
    "  Whango.
    "  Hinehaere.
    "  Te Koko-kai-matai.
    "  Haumaiterangi.
   "  Tamahau Mahupuku.


   Ko Whatonga  ano.
    "  Tara.
    "  Wakanui.
    "   Turia.
    "  Te Aohaeretahi ia Rakaimoari.
    "  Tuteremoana ia Wharekohu.
    "  Moeteao  ia Te Whiringarakau.
    " Mahangapuhua ia Ruhi.
    "  Tuteahunga ia Te Aohikatapu.
    "  Kahukuranui ia Hikawa.
    "  Te Aokauae ia Te Iwi.
    "   Hineteuru ia Te Whakapoipoi.
    "  Paaka ia Te Wai.
    "  Te Hokiiwi ia Morotaua.
    "  Mahupuku ia Haumaiterangi.
    " Tamahau Mahapuku.


   Ko.  Whatonga.
    "  Tara.
    "  Pehungaiterangi.
    "  Te Rangiutupewa.
    "  Te Rangitumaroro.
    "  Tahu.
    "  Tukupo.
    "  Hineone.
    "  Hinerongomai.
    "  Te Rangihauta.
    "  Te Waiotukura  ia Hikawera.
    "   Katotihi ia Parikahoro.
    "  Te Iwipupu  ia Te Koko-kai-rnatai.
    "  Haumaiterangi ia Mahupuku.
    " Tamahau Mahupuku.


   Ko Matatua te Waka i haere mai ai i Ha-
 waiki, ko Toroa te tangata o runga, ko nga
 Iwi kei raro i tenei tipuna ko Tuhoe puta noa
ona rohe  katoa, koia  tenei tona whaka-
papa. :—
  Ko  Toroa.
    "  Ruaihonga.
    "  Te Tahinga.
    "  Awanuiarangi.
    "  Rongotangiawe.
    '•'• Irapeke.
   "  Awatope.
    "   Ira.
   "  Ahukawa.
   "   Tamataipunoa ia Tauhei.
   "  Tawhiwhi ia Ruawahine.
   "  Hinepua ia Tamakonohi.
   "   Tamateaahirau ia Tutekanao.
   "  Mamangu ia Maihi.
    "  Moepari ia Parera.
   "   Te Whakakaha  ia Hineporangi.
    "  Te Whakarae  ia Te Whatarahoraho.
    "  Parikaahoro ia Katotihi.
   "  Te Iwipupuu ia Te Koko.
   "  Haumaiterangi Mahupuku.
   "  Tamahau Mahupuku.


  Ko Aotea te waka i haere mai ai i Hawai-
ki, ko Turi te tangata o runga, ko nga iwi
tuturu kei raro i a ia ko te Tai-hauauru puta
noa ona rohe katoa, koia tenei tona whaka-
papa :—
  Ko.  Turi.
    "  Tongapotiki.
    "  Pokaituriwhati.
    "  Reretua.
    "  Rangitaanenui-arangi.
    "  Kopuparapara.
   "   Kuao pango.
    '•' Uengarehupango.
    "  Hinerautekawa.
    "  Korakotaiwaha.
    11  Hineiti.
    "  Hineorotu.
    "  Kawatakirangi.
    "  Te Uruoteao.
   "  Mauaha.
    "   Rere.
    "  Te Kumuoterangi.
    "  Te Whakatapatu.
    "  Marotaua.
   "  Mahupuku.
   "  Tamahau Mahupuku.


   Ko te Arawa te waka i haramai ai i Ha-
 waiki, ko Ngaatoroirangi me Tamatekapua,
 nga tangata o runga; koia tenei tona whaka-
 papa. :—
   Ko. Tamatekapua.
   "  Kahumatamomoe.
    "  Takotomoetaharangi.
   "   Uenuku ia Punehu.
    "  Rangitihi ia Papawharanui.
    "  Tuhourangi ia Rongomaipapa.
    "  Hapuriri ia Tamahineterangi.
    "  Hapokerekere ia Te Kuramaringi.
    "  Houmanga  ia Hineteuira.
   "  Houmearoa  ia Te Aomatarahi.
    "  Teaokino ia Te Aomutua.
    "  Te Whiringarakau  ia Moeteao.
   "  Mahanga Puhua ia Ruhi.
    "  Tuteahunga ia Te Aohikatapu.
    "  Kahukuranui ia Te Inoi.
    "  Te Aokanai ia Te Iwi.
   "   Te Pupuu ia Hinerua.
    "  Te Rangikaromarire ia Te Rangika-
       puaheiri.
    "  Whango  ia Hinehaere.
    "  Te Koko-kai-matai ia Te Iwipupuu.
   "  Haumaiterangi ia Mahupuku.
   "  Tamahau Mahupuku.
   Ko nga iwi tuturu o tenei tipuna, ko te A-
rawa. puta noa ano rohe katoa me Tuwhare-
toa, puta noa oha rohe katoa.


  Te tangata tuarua o runga ia Te Arawa.
   Ko.Ngaatoroirangi.
    "  Haututerangi.
   "  Moeahu.
   "  Kuramoeroki.
   "   Ruawairangi.
   "  Ngapouaka.
   "  Ngatoromataroa.
    "  Ruaiti.
    "  Rangitauira.
   "  Rangimatakoha.
   "  Rakaimoari.
   "   Hinetu.
    Te Ohanga.
   "  Hikawera.
    "  Katotihi.
   "  Te Iwipupuu.
   "  Haamaiterangi.
   "  Tamahau Mahupuku.
  Ki te kitea iho e nga matauranga maha, o
ranga i te motu nei, te hee o enei whakapa-
pa, tukua mai ki a au te whakahe. Ka mu-
tu nei ona whakapapa e tuku atu, he maha
noaatu ona whakapapa i toe, engari tenei ake
te wa e whakaputaina atu ai ki waho.

  NAMA 19 O TE TAU 5  TE PUKE KI HIKURANGI, HURAE 1,  1904  Wharangi No. 6
     NGA RETA ME NGA WAEA
  MIHI MAI, A NGA IWI E RUA O TE
  MOTU NEI, MO TE MATENGA O TA-
  MAHAU,  KOIA TENEI :—
                      Hanuere loth 1904.
     Haria atu taku pouri me taku aroha nui,
  ki nga whanaunga me nga hoa, mo runga i
  te matenga o taku hoa aroha o Tamahau
  Mahupuku.   Ahakoa kua, mate ia, engari e
   kore ia e warewaretia e au, he tangata pai he
   boa piri pono.
              Ruiha J. Hetana.

               H.  Parata Esq.
     Nui ata te pouri o te ngakau mo to tatau
  kaumatua  kua moe nei i to moenga roa, e
  taea hoki te aha i nga mahi a aitua, haere
   atu e koro o, haere utu ki to ao o te raruraru
  kore, waiho o hoa, o Iwi, mo o whanaunga,
  ki mua  nei tangi ai kia koe, haere ki o tipu-
  na, ki o tuakana. I whai te ngakau kia tino
  oti o tikanga, ki runga ki nga iwi o te motu
  noi, katahi koe ka whakaaro pena ai. Ko
  tenei haore, waiho ma matau ma nga pani, e
  whakahaere  i muri ia koe, kaati tena. E te
  Iwi he mihi atu tenei i roto i to tatau pouri,
  kua  mate  to tatau koro, to tangata hapai i
  nga tikanga nunui o te motu noi, kaa noho
  matua  kore tatau, na, taku kupu kia tatau,
  nehua atu, tapuketia atu, ki roto ki te rua o
  Tamahau  a tatau raruraru katoa, mo a tatau
  ririri kia tatau, Me kotahi tatau ki te whaka-
  haere, ki te whakaoti i i ana mahi, me nga
  tikanga o te Koroni, ki te hapai hoki i te tu-
  re i te aroha, i te whakapono. E te Iwi kia
  mau  ki nga tikanga pai, kia kaha ki te peehi
  i nga mea kino, kia manawanui ki te wha-
  katipu i te ora, mo te iti no te rahi, mo te
  pani, me te rawakore, mo nga tamariki me
  nga koroua, me nga ruruhi.
               Timi Kara.

                Mahitaone.'
                    Hanuere 16th, 1904.
    Kia te "Wairata Mahupuku, e kui, kua
  whakahana mai tenei ahau e te peka ki Ma-
  hitaone nei o te ropu whakaora o Niu Tireni,
  kia tukua atu kia koe he kape o te motini i
  paahitia i roto i te hui i tu i nanahi nei.
   E tino pouri ana nga mema o te poka ki
 Mahitaone o te ropu whakaora o Niu Tireni,
 mo tenei aitua tino nui kua tupono mai nei
 ki tenei tino hoa o ratau, ara, to matenga o
 Tamahau  Mahupuku,  a e hiahia ana ratau
 ki te whakaputa atu i to ratau pouri, me to
 ratau aroha ki tona whanau, me ona whana-
 unga, ki ona hoa, ki nga Maori o roto o tenei
 takiwa, mo te Iwi nui o te Maori i Niu Ti-
 reni e tangi nei, e mamae nei ki tenei ranga-
 tira e arohatia nuitia nei, hei tohu whakaatu
 i te ngakau pouri, tenei ka nekehia te Piki-
 niki, i meatia nei kia tu i te 22 o nga ra o
 tenei marama, ki te Mane te -1 o nga ra o
 Aperira, heoi. ano.
   Na  to pononga iti. Mr W. Easthope.

              Opoutama.
      Tamahau Mahupuku.
   Aue ekoro e kowai ra to mata i haere ai
• koe ki te po, ko Turangawahine, ko Tura-
 ngataane, ko te mata  tena  o tipuna o te
 Awariki te manu tukutuku.
         Eraihia Rongomaiwahine.

         Henare Parata.    Greytown.
   Hei to 9 o te ata o te Ratapu ka u mai te
 Pirimia i tera motu ki Poneke, haere tonu
 atu i to tereina o te 10 ki te nehunga o Ta-
 mahau,   tera ia e hiahia, kia mohio 1d te
  haora me te waahi e nehua ai a Tamahau,
  me te waahi hoki hei haerenga atu mona, ki
  Matenepara ki Kereitaone ranei, ma koutou
  e whiriwhiri ka whakaatu mai ki te Pirimia,
  kia mau ai i a ia te nehunga, whakautua
 mai.
              Hone  Heke.

              Henare  Parata.
   Tena koutou mo Tamahau, ko te Turei to ra
  e tae atu ai matau.
              Mohi  Teatahikoia.

             Aporo Kumeroa.
   Kua rongo au i te matenga o to tatau hoa
 o Tamahau Mahupuku,  kanui te pouri o to-
 ku ngakau i tona wehenga atu ia koutou me
 matau hoki, te tangata manaaki i te Pakeha
 me te Maori.
                 Hetana.

            Aporo Kumeroa.
   Kanui  te kino o te mate  koroputaputa
 (small pox) ki konei, i te takiwa e noho hui-
 hui ana nga tangata, tonoa atu te kai okaoka
 hei mahi, heoi ano te huarahi  e puta ai i
 tenei mate, kua pau nga Maori o konei to
 okaoka. Kanui te aroha me  te pouri o to
 ngakau mo  to tatau koroua, kua ngaro nei
 ki te po, na to tamaiti aroha.
               Pomare.

           Wairata Mahupuku.
   Tenei te tangi atu nei ki to tatau aitua,
 nga tamariki o Te Auto kua hui ki ta ratau
 Kotahitanga i roto o Turanga.
             Hone Tatana.

               Teri Paerata.
   Maau e whakaatu atu kia te Wairata me
 ta Iwi nui, te tino kaha o toku pouri, i taku
 kore kaore e kaha ki te haere atu i runga i
nga raruraru o te Ratapu.
             Pihopa Warahi.

            Aporo Kumeroa.
  Mehemea  ka whaongia to tatau hoa ki te
kawhena  mataa  pai noa atu, engari kei te
Minita to kupu, me whakaata koe kia Tunui-
arangi raua ko te Whatahoro kua nukuhia
te Ikaroa Kaunihera mo Pepuere.
           Gilbert Mair Tawa.

         Hikurangi Kareti Maori.
                Hanuere 22th, 1904.
  Kia Henare Parata. Mo te tono mui anga
rangatira, me nga matua o nga tamariki e
kura ana i konei, e tino whakaae ana ahau
kia noho atu ratau ki te nehunga o te tupa-
paku, kaati mo te taha kia au, e nui ana
tooku pouri, e kore au e tae atu i te raruraru
ki te karakia o te ahiahi ki te Kareti, mehe-
mea ia i tere taku mohio i tera Ratapu penei
kua taea ano te whakariterite, i tenei ra kua
kore e taea te whakariterite, i te kore taima
hei panuitanga kia rongo ai nga tangata o
konei. Heoi mau e whakaatu ki nga tangata
taku pouri, i au kaore nei e ahei ki te haere
atu ki te nehunga o to tataa hoa o Tamahau
Mahupuku, to tangata ahakoa katahi ano au
ka mohio,  kua aroha noa, heoi ano na to
tino hoa.
            S. G. Kamutana.

  Kia te Wairata Mahupuku.   Papawai.
  Nui whakaharahara te pouri i pa mai 1d
toku ngakau, i toku rongonga kua mate a
Tamahau Mahupuku, he tangata ia e tino
whakamihingia ana, he tauira no te iwi nui
   o Niu Tireni, ho aitua tino nui tenei e rango-
i   ua ai, kaore i te mea e ona hoa Maori anake,
   engari e katoa onga Pakeha i wai marie nei te
    tupono ki te mohio ki a ia, tenei au te mihi
   atu nei ki a koe, ki to whanau me o hoa
    Maori.
                      Na  te Waari.

            Kia Aporo Kumeroa.   Kereitaone.
     Nui atu te pouri i au ka rongo nei kua ma-
   te to tatau tino hoa a Tamahau, e mihi atu
   ana tenei kia koutou i raro i te ngakau pouri,
   mo  tenei aitua whakaharahara kua pa mai
   nei ki nga iwi e rua, he tangata tino mahaki
   toea ngakau, he nunui ana tikanga, ka wai-
   ho ana mahi pai i muri i a ia, hei painga mo
   nga iwi e rua, mo nga Pakeha me nga Maori,
   te ngakau mihi me te aroha kia koutou.
                 R. J. Hetana.
                                 Pirimia.

         Kia A. Kumeroa.    Kereitaone.
     E pai ana kaua e tino roa te waihotanga i
   runga, me tangi nga ope ki te iwi, ki te ma-
   rae, me te kirimate.
                     Timi Kara.

      Kia Arete Mahupuku.   Papawai.
     Ka nui te mamae o toku ngakau i te rongo
   kua tae mai kua mato to hoa a Tamahau
  Mahupuku, e mamae tahi ana nga ngakau o
   te katoa, me tou i runga i tenei aitua nui
   kua pa nei ki a ia, ka ngaro te tino hoa onga
   Pakeha, a, ki taku mohio e kore e kitea atu
   ano & te iwi nui he whakakapi mo tenei tino
  tangata nui whakaharahara,  te morehu o
   Ngati-hikawera.
                W. C. Pukenana.

                 Mahitaone.
                        15 Hanuere 1304.
            Kia Te Wairata         Kereitaone.
     E kui e te Wairata, i te hui o to matau
  ropu ka rongo matau i te aitua nai kua pa
   Mai na ki to hoa e arohatia nuitia nei, e ta-
  ngi aua te ngakau e aroha atu ana kia koe e
  noho na i roto i te Wharemate, ka inoi ma-
  tau ki te Atua kia homai he manawanui kia
  koe, kia whai-kaha ai koe ki te puea ake ki
  waho o enei pouritanga taimaha e whakawa-
  ha noi i runga ia koe.
    Heoi ano na o hoa i roto i te ngakaupouri.
    Na  Patene Teira, B Hooka,  M  Renao,
  Emere  Reina, lucre Toka, Erena   Kirihipi,
  Pani Te Tau.

           H. Parata     Papawai.
    E pouri ana ahau i te rongonga atu kua
  mate a Tamahau, a, e pouri ana hoki i te.
  mea  kaore au e tae atu i te nehunga, engari
  hoatu taku aroha ki nga whanaunga tata o
  Tamahau.
                         T. Parata.

         Kia Meiha Tunuiarangi. Kereitaone.
    Nui atu te pouri i au ka rongo nei kua ma-
  te to tatau tino hoa a Tamahau, he mihi atu
  tenei kia koutou i roto i te ngakau pouri mo
  tenei aitua whakaharahara, kua pa mai nei
 . ki nga iwi e rua, he tangata tino manaki to-
  na ngakau, nunui ana tikanga, ka waiho ana
  mahi pai i muri i a ia nei painga mo nga iwi
  e rua, mo nga Pakeha, rue nga Maori, te
  ngakau pouri inihi me te aroha nui kia kou-
  tou.            E. J. Hetana.

          Kia te Wairata,      Kereitaone.
    Kua rongo au kua mate a Tamahau, aha-
  koa kaore ho whakaatu ka tae atu  au i to

 NAMA 19 O TE TAU 5   TE  PUKE KI  HIKURANGI HURAE  1, 1904.   (Wharangi No. 7
Mane.                Kakakura.

   Kia te Wairata.               Kereitaone.
   Tena, koutou i roto i to tatau mate,: haere
 atu ra e koro ki te whare o to tatau Ariki, e
 taea hoki te aha aitua, kia ora.
                            Erena Japsen.

       Kia te Ware.            Kereitaone.
   Tena koe i runga i tena aitua nui, ka nui
 te pouri.
                  T. Hapeta.

       II. Parara.            Kerei taone.
   Apopo haere atu ai, ka tae pea ki te ma
rau, kotahi mu  e rima tekau, kua rite, kei te
haere tonu.
                   Tomoana.

       Wairata Mahupuku.        Papawai.
   Ko te Ranginui Tewhio, me Wiari Topia,
o inana hoa e haere atu nei, tena koutou mo
to tatau matua,
                          Teri Parata.

     Kia Tunuiarangi.       Papawai.
   Tena koutou me to tatau aitua, haere atu
Tamahau  to pu korero i waihotia iho e o
matua  e o tipuna, haere atu o koro kaore au
e tao atu ki te mihi kia koe, ko taku tamaiti
kua mate.
                     Retia Paraihe.

      A. Kumeroa.         Kei taone.
  E  pouri aua mo te aitua o Tamahau, tena
koutou.
                            Raureti.

     Wairata Mahupuku.   Papawai.
   Tena Koe me te iwi i roto i te pouritanga,
mo  tou hoa kua wehe atu.
                   Hapareta Pukekuhatu.

         Kia Nireaha.
             Me II. P. Tunuiarangi.
                           Kereitaone.
  Ki taku whakaaro, ahakoa pewhea nga ra-
ruraru, ko te mea tika ko te whakarite i te
hiahia o te tupapaku, o te pouaru me nga
whanaunga tata, tera ahau e whakamatau
kia tae atu ahau i te wa o te nehunga i te
tinana o taku tino hoa o mua.  Tera pea
ahau  e ahua tureiti, otira tera ano e tae atu
he whakaatu atu maku. Mehemea  ka tere
te u atu o te tima ki Poneke, ka tae tonu atu
au i te wa i whakaritea ai, hei taku taenga
tonutanga atu ki Poneke, ka tukua atu e au
he whakaatu kia koutou.
                R. J. Hetana.

               Kereitaone.
                    18th Hanuere 1904.
     Kia  te Wairata.
  E  tino hiahia aua au ki te whakaatu i ta-
ku pouri mo tenei aitua kua pa mai nei kia
Tamahau, kua maha i naianei nga tau o to-
ku, mohiotanga kia ia, koia te take ka tino
marama  ki taku titiro te nui whakaharahara
o tenei aitua ki nga Pakeha me ona hoa Ma-
ori, kaore au e marama  ki tetahi tangata
kotahi e tau ana hei whakakapi i tona tuunga
koia te take i tino kaha ai te horapa o te po-
uri ki nga waahi katoa.
                 Na Te Waari Teiti.

  Dunedin,  Otipoti. Otakou.
               Hanueri 16 1904.
  Kia koutou katoa, Ara, ki nga whanaunga
katoa o Tamahau Mahupuku, e noho nei i

    [NAMA 19 O TE IAU 5.]    TE  PUKE    KI   HIKURANGI     HURAE    1,   1904.      [Wharangi Ko. 8.,
  hia Moka, kia Rahiri, kia te Wairata Mahu-
  puku raua ko tona hoahoa ko Raukura. E
  koro ma, e hoa  ma tena koutou e arohatia
  atu nei e matau, ara, e Ngaapuhi katoa, tena
  koutou e koro ma me o korua matua wahine
  rae te Iwi hoki, o noho maina i te whare po-
  uri ki to koutou matua kia Tamahau, ara, ki
  to tatau katoa, te matua o te tangata, te kai
  pupuri i nga Ture a te Kawanatanga, te kai
  pupuri hoki i te Kotahitanga, te kai awhina
  tatau tamariki ia Hiri raua ko Moka, te kai a-
  whina hoki i te Wairakau, koia nei te nui o
  to pouri i pa kia matau kia Ngaapuhi, kaati
  me mihi areta atu koutou e matau i konei,
  me poroporoaki atu a Tamahau e matau i
  konei.  Haere e pa, haere atu ki o tipuna ki
  o matua ki te Iwi hoki, haere ki a tatau ta-
  mariki kua riro i mua ia koe, haere atu ma-
 hue iho a tatau tamariki ia koe me o raua
 whaea, nae te Iwi hoki i Papawai i to marae,
 ma  wai ra e awhina a Hiri raua ko Moka, i
 muri i a koe, kaati ra e pa, waiho ma to Iwi
 te ritenga nao a tatau tamariki i muri ia koe
 ma  ratau e kite he ra hei whakahokinga iho
 mo  a  tatau tamariki, kaati e koro ma kia
 maia to noho i o korua whaea, notemea rite
 tonu ena ki to korua matua kia Tamahau, ki
 te whai whakaaro o korua whaea, tuhituhi
 mai kia matau. Kaati nga kupu me nga mi-
 hi rae nga  tangi aroha kia koutou, ma te
 Atua  tatau  e tiaki i roto i te atarangi o te
 mate, kia ora kia ora, heoi nei ka mutu.
   Na Tamati Hare, Ani Tahana kai whaka-
 haere, Whakahau   Hare,  Maiki  Wepiha,
 Mina  Ropa, Maraea Wheoki, me etahi atu,
          T. Ngapera, Tiamana.
           H.  Hori,  Hekeretari.


          TUPAPAKU.
   No te Turei te 28 o nga ra o Hune nei i
 mate ai a Tete Whakana (Frank Faulkner) i
 mate ia ki Pauawai nei, ko ona tau e 3O.
   He tamaiti tenei i kurangia ki te Aute Ka-
 reti, i te wa i haere ai nga tamariki o Wai-
 rarapa nei ki te Aute kara ai, kaati na runga
 i te whiunga a te mate i nga tamariki o
 Wairarapa  nei i taua kura, ka mutu ia te
 kura i reira, ka hoki mai ia me etahi o ratau
 ki te kainga nei, ka noho atu ko te Ware me
 Mita  o ratau i reira, ko etahi o ratau i ma-
temate  tonu atu ki reira i taua wa.
  "Heoi i nga wa o muri mai, ka uru ia ki
nga mahi  kiki pooro, ka piki i konei nga ro-
ngo o tenei tamaiti nao runga mo tera mahi
 mo te kiki pooro, otira e tino mohio nuitia
una e nga tangata katoa, Maori Pakeha, tona
toa mo runga mo tera mahi, a, e tino tauto-
kotia ana hoki e Tamahau tenei tamaiti mo
runga mo aua mahi, me nga naahi ahu ma-
rae, i nga wa e hui mai ai nga Iwi o te motu
nei ki Papawai nei, i enei tau ka hori nei ki
muri.
  Kaati i enei wa tata ka hori nei ki muri,
ka tono ia kia Tamahau, kia tonoa ki te Mi-
nita mo te taha Maori, tetahi tuunga mona,
i roto i te Ropu Hoia o nga Pu nunui o Po-
noke, heoi ka tonoa e Tamahau, a, whakaa-
etia ana e te Minita, haere ana ia ki reira ako
ai i nga tikanga o tera mahi, kihei ia i roa ki
roto i taua ropu, ka tino mohio ia ki nga ti-
kanga katoa mo  tera mahi, ara, ka piki ake
tona mohiotanga i o etahi o ratau, me te tino
whakamihia  hoki ia e o ratau Apiha, mo
runga i tona mohio ki te whakahaere i nga
mahi o nga pu nunui. Heoi ia ia e noho
ana i reira, ka pa mai te mate ki tona tinana
ka timata tonu mai i reira te heke haere o
tona tinana, ka hoki mai ia ki te kainga nei,




                                                                                   
                                                 
  ka kawea ia ki nga takuta, he roa ia e mahia
  ana e nga takuta, kaore i taea e ratau te mate
  o Tete te mahi, heoi ka whakahokia mai ia ki
  Papawai  nei takoto ai, he roa noa atu ia e
  oke ana i roto i tona mate katahi ano ia ka
  mate, kaati e taea hoki te pewhea i te mea
  kua takoto te kupu, "na Ihowa i homai na
  Ihowa i tango atu kia whakapaingia te ingoa
  o Ihowa."  I te Paraire te 1 o nga ra o Hu-
  rae nei i tanumia ai ia ki Papawai, i tae katoa
  mai nga hoia o nga pu nunui o Poneke i te
  tanumanga i a ia.
              "Te Puke"
   

  POROPOROAKI KI TE KAWANA.
         Haere ato ra. Nau mai ra.
               Waiata  Tangi.
   Taku aroha ra e Roore Ranewhare ki a
         koe e wawae  ake ana e-e-i.
 Te aroha  te parau ki to hao . noa atu he
                tira haere ia e-e-i.
 Ka riro purotu koe, ka waiho manuka  au
          ka koa aku mahara e-e-i.
 Taku taumata tonu e noho ai au ko Poneke
                       ra ia e-e i.
 Marama   te titiro ki waho ki te moana
          e whakatarawai ana e-e-i.
 Kai  runga tima  koe  e kai • nei te aroha
           i te roa ko te tau u-u-e.
   Tenei te ngakau te tangi nei, te inihi nei,
 ki te hoa piri pono aroha o Tamahau a Roore
 Ranawhare, i tukua mai nei o to tatau Kuini.
 atawhai e Wikitoria hei Kawana mo Nia
 Tireui, a kaa hoki atu nei ia ki tona Kainga
 tuturu ki Ingarangi me tona hoa wahine
 me a raua tamariki, ki ta matau tikanga e
 penei ana, ko te whenua matua tera o tatau,
 a i puta mai hoki i reira nga Ture i noho ai
 te Maori ki te Rangimarie, no reira ka pa o-
 horere mai te aroha mo Roore Ranawhare.
 Haere e koro me tou hoa wahine me a korua
 tamariki ki ta whitinui ki tawhi tiroa ki tawhi-
 ti pamamao ki te hono-i-wairua, he Kotuku
 rerenga tahi, e  kore a muri e hokia mai.
   Haere i runga i nga tuatea o te moana
 nui-a-kiwa, haere i runga i nga moana nui
 i nga moana roa, i nga moana whekere, i nga
 moana  pouri, i te moana oti atu e kore noi
 matau e kite atu ano i a koe, notemea i puta
toou aroha  ki nga rangatira Pakeha Maori
hoki, a i puta ano hoki tou aroha ki te hunga
rawakore, ki te hunga kua kaha kore nei ki
te rapu oranga mo ratou, a i puta tou aroha
ki nga Hoia  kua  koroheketia nei, i mari-
ngi nei o ratau toto i mua i te wa e whawhai
ana  mo te Emepaea   o te Ingarihi, a kua
whakaturia nei e taua Kawana te tohu mo
aua mahi i tenei moutere, ara, e tu mai ra te
whare i Akarana mo aua Hoia kaumatua, a,
ka tu tonu taua whare hei whakamaharata-
nga i aua mahi aroha ki ranga ki aua Hoia
me  te Iwi rawakore, kaati tena painga ona,
na, mo te Iwi Maori tenei waahi. E tae ana
ia ki nga powhiri katoa a nga Maori o nga
waahi  katoa o nga motu e rua nei, ahakoa
he tupuhi kaore ia e noho, ka haere tonu ia
ki te whakarite, tetahi mea nui ko nga mihi
a nga rangatira, ka tu tonu ia ki te whaka-
hoki i aua mihi,he nui nga aroha i tukua e
Le Iwi Maori kia ia, i mua atu i tona hokinga,
ko nga taonga he taonga i heke mai i o ratau
tipuna, nga patu pounamu, nga patu paraoa,
nga tiki pounamu, nga toki pounamu, me
etahi atu tini taonga a te Maori. Na, nui atu
tana hiahia kia kite ia i nga mahi ahuareka
a tenei Iwi a te Maori, i nga haka, i nga tutu-
ngarehu, nae nga  poi, ma  etahi tikanga
ahuareka a  te Maori. Nui atu tona pirangi
  kia kai ia i nga kai e takaia ana e te Maori ki
  te haangi, nui atu hoki tona whakapai ki aua
  kai, na hei mohiotanga tenei mo matau he
  tangata whakaiti ia i a ia, noreira ka pau nga
  whakaaro ki te whakamanawa kia ia, kaati ki
  to mohio ake he penei hoki te taha ki a ia, i
  pa ra te ngakau aroha, na, to matau kitenga
  whakamutunga  i a ia, ara, to nga tangata
  Maori Pakeha hoki o te wa ki Wairarapa i
 Papawai, i te 9 o nga ra o Kune nei, i puta
  nga mihi a te Iwi Maori, nae nga mihi a te
 Iwi Pakeha  ki a ia, a i puta nga poroporoaki
 i reira kia ia, ki tona Hoa wahine me a raua
 tamariki, i puta hoki ana kupu poroporoaki
 te kupu nui  i roto i ana poroporoaki, mo
 Tamahau  raua ko Henare Tomoana, he tino
 hoa  piri pono raua kia ia, i te wa e ora ana
 raua, a, ko tenei kia kaha koutou ki te pupuri
 i a raua tikanga e takoto nei i runga i nga
 motu  nei.
   Haere  e hoki ki te putake o tou iwi i
 whanau  mai ai koe i te koopu o tou whaea,
 haere e hoki ki. te whare wananga o Kiingi
 Eruera te VII, ki te whare i whakaarahia ai
 e ona tupuna tae mai ki tana whaea kia Ku-
 ini Wikitoria, i tipu mai nei i roto nga Tu-
 re mo  nga  moutere i roto i te Emepaea,
 haeae ra, haere ra, haere ra.
   Haere mai ra e te manuhiri tuarangi, na
 te Hetana koe i tiki ki te taha tu o te rangi
 kukume mai ai. Haere mai, haere mai, haere
 mai, e Kawana Rangikete, haere mai i raro i
 te mana o Kiingi Eruera te VII, me tona hoa
 wahine me a korua tamariki, ki tenei whenua
 hou kia koutou, me tenei Iwi tauhou kia kou-
 tou, ara, ki te Iwi Maori, nau mai, i ranga i
 nga tuatea o te ao, i raro i nga rire o te moana
 nui a kiwa, haere mai ki Aotearoa ki te Ika-
 a-Maui potiki, haere mai ki te Waipounamu,
a, na te Pakeha i tapa ko Niu Tireni haere
mai;   Toia mai, te waka, ki te urunga, te
waka, ki te moenga te waka, ki te takotora-
 nga i takoto ai te waka e
   Whakahei atu ra te huanui kia tutaki ake
i ahau ko Takitimu e haramai ana 3 waka,
ka whakakau  i ana here, e hoe-hoea, hooe ki
te tika, hooe ki te pono, hooe ki te Kotahita-
nga, kooe mai ki te tauranga, e hooe ki uta
ra e. haere mai, haere mai.
  Karangatia  ra te manuhiri tuarangi kia
peka mai  ki te kainga e kiia ko pooti ririkore
hoki tenei, haere mai, haere mai.
  Haere mai  e te Kawana Rangikete ki te
upoko o te motu nei, ko te takiwa tenei o to
matau moutere i hangaia ai e o matau tipuna
matua, kia takoto i runga i te rangimarie,
me te aroha me te maungarongo ki nga Iwi,
ara, ki te Maori ki te Pakeha,  kia kaua e
whakaheke   toto, kia aroha te Maori ki te
Pakeha, a kia aroha te Pakeha ki te Maori,
ano he tuakana he taina, he matua he tama-
iti, noreira ka mau te here o te rangimarie
me te aroha ki runga ki a matau, kaore ano
to matau takiwa i uhia e te ao pango, e whiti
ana te ra kia matau, ki nga taane ki nga
wahine me nga  tamariki i o matau tipuna.
i o matau inatua tae mai kia matau, tenei
haere mai haere mai i te ra e whiti nei, ki
konei matakitaki ai kia te Maori ki ana mahi
hei whakapai mau hei whakakino mau, ko
to matau ahua i naianei e heke ahi ana ki ro-
to ki nga tikanga  Pakeha.
          Kaore ano kia mutu.

  Printed and Published by T.  Renata.
Under  the Authority of NINIWA-I-TE-RANGI.
ARETE  MAHUPUKU.   RAUKURA  TAMAHAU.
TURUHIRA   PARAONE,  ab  their Registered
Office. Main-street Greytown North,