|
loading...|
|
Te Puke Ki Hikurangi 1897-1913: Volume 7, Number 20. 03 July 1912 |
Commentary|
|
1 1 |
▲back to top |
TE PUKE KI HIKURANGI
Te utu/price
"Te Puputanga ki te ora. Nui tangata e haere ana ki te po, iti tangata
i mahue ake ki te ao nei, rauhitia, manaakitia."
6d.
Te Puke ki Hikurangi, Wenerei, Hurae 3, 1912. Nama 20 o te tau 1.
HAERE MAI
E pehea ana koe mo te Koti Motu-ka?
Otira e hiahia ana koe ki tetahi mea hei arai atu i te hau me te marangai.
Kei te pai noatu te takoto a nga Koti Tuiri i tona takotoranga, engari, ko nga
Koti pai ko nga mea i ata mahia kia rite mo runga Motu-ka.
KO MARE
Kei te whakaatu i etahi o nga taera kakama o Ranana, e rite ana ki nga mea e
kakahuria ana e nga momo rangatira o Ranana.
Ko etahi enei : Koti Motu-ka, (be mea rongoa kia kore e uru te ua,) ara, "Water-
roof,' he Koti raina ki te huruhuru, he Koti raina ki te kiri angiangi, a, me nga
Koti Rireha mo te puehu, me nga hutu mo te pupuhi manu etc. Ko etahi be
rarahi, ko etahi he pakupaku.
Ia koe i konei tirohia nga hutu Paranene mama, rarahi hoki—e rite ana ki nga
mea, na te Teera i mahi.
I to taenga mai ki te titiro e kore e makona o konohi, kia kite rano koe i a matau
Tarau Haere i runga Hoiho, i nga Takena mahi a-ringa mo te Patu Pooro (Golf,)
i nga Rekene kiri Tia, kiri poaka, kiri Atirope (Antelope,) na te Ingarihi i mahi.
HAERE MAI .... HAERE MAI
J . L . MARE.
Te toa taonga Kaha Mahitaone.
G. HIUANA.
KO TA ANAKE TE TANGATA WHAI-MANA KEI WAIRARAPA
NEI, KI TE HOKO I NGA
WHOOTA MOTU-KA.
(FORD) ... MOTOR CARS.)
HE MOTU-KA KEI A AU MO TE TUKU. Ko nga oota e tukua
ana kia au, ka tere tonu taku mahi.
HU RAUMATI.
Koia nei to taima tika hei whakaa-
rohanga ki te tango Putu, Hu raumati
hoki. Haere mai kia KITINA mo te ra
rangi pai, kakama hoki, kei roto i te ro
he o Wairarapa nei. Na matau nga tao-
nga pai atu, e taea ai te hoko mo te mo-
ni iti, a, o whakahaua ana o matau wha-
kaaro ki te iwi Maori. HAERE MAI!
J KITINA
Te hoa o te waewae." Kei tawahi o te
Poutapeta.
Kuini tiriti MAHITAONE.
|
|
2 2 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Wenerei Hurae 3, 1912. Nama 20 o te tau 1
rehita, Komihana ranei o te Kooti
Whenua Maori, Pohimahita ranei;
me te kai-titiro nana i whaka-
mana pera i taua hainatanga
me tuhituhi i tana kupu tiwhik-
ete ki runga ki taua pukapuka, e
whakaatu ana e kaha ana te
mohio ki te reo Pakeha o taua
Maori nana i haina i taua
pukapuka, e whakaatu ana e kaha
ana te mohio ki te reo Pakeha o
taua Maori nana i haina i taua
pukapuka kia marama ai ia—a i
marama ano hoki ia—ki te tika-
nga o taua pukapuka. Ia tiwhi-
kete pera ka ai hei tino tohu
tuturu i whiwhi taua Maori ki
taua tu mohiotanga ki te reo
Pakeha e whakahaua nei e tenei
wahanga-tekiona.
(3.) Mehemea kaore e kaha
ana te mohio o taua Maori ki te
reo Pakeha e marama ai ia ki to
tikanga o taua pukapuka ina
panuitia atu ina whakamaramatia
atu ranei ki a ia i taua reo, rue
titiro me whakamana tana haina-
tanga e tetahi roia o te Hupirimi
Kooti, Kai-whakawa Tei Pii Kai-
rehita Komihana ranei, o te
Kooti Whenua Maori Pohimahita
ranei, me totahi Kai-whakamaori
whai raihana ano hoki o te kara-
ihe tuatahi i ia keehi pera: a me
tuhituhi hoki e taua Kai-whaka-
maori ki runga ki taua pukapuka
i tana kupu tiwhikete e whakaatu
ana i whakamaramatia e ia ki ta-
ua Maori te tikanaga o taua
pukapuka, a i marama ano hoki
taua Maori ki tona tikanga.
Ki te hainatia te pukapuka i
runga i nga huarahi kua whakat-
akotoria e tenei wahanga-tekiona
kiia rato pai i tera nga kupu wh-
akahau o tenei tekiona, ahakoa
taua pukapuka e ahei ana i te
ture kia hainatia i runga i nga
huarahi kua whakatakotoria e
tenei wahanga-tekiona kua rato
pai i tera nga kupu whakahau o
tenei tekiona, ahakoa taua puka-
puka e ahei ana i te ture kia
hainatia i runga i nga tikanga o
te tekiona mutunga i runga ake
nei.
(Tana te roanga atu.)
TAA TIMI KARA
I te po o te Wenerei te 15 o
nga ra o Mei ka whakanuia te
Honore Taa Timi Kara rana ko
tona hoa wahine e nga tangata o
Turanga.
Ko te whakaaro o nga tangata
o Turanga i whakaritea ai taua
po hei whakaatu kia Timi, aha-
koa kua puta mai ia ki waho o te
turanga minita, kaore ano ia i
puta atu ki waho i o ratou nga-
kau, i o te iwi nana ia i kawe
atu ki te whare hanga ture mo
nga tau 22 ka pahure ake nei
ki muri.
I mua noa atu i te haora i
whakaritea ai hei timatanga mo
te hui, ka whakaki te mahi a te
tangata, tae rawa ake ki te haora
kua kiki katoa nga turu me nga
wahi watea hei tuunga mo te
tangata, kore rawa he wahi i
watea o te whare i te tangata.
He mea tenei hei whakahari i te
ngakau o te ngakau o te manu-
hiri o taua po, ka titiro atu ia ki
te tokomaha o nga tangata i
haere mai ki te whakanui ia ia,
ka wareware noa ake nga uaua-
tanga i wahaina e ia i nga tau-
maha kua pahure ake nei i tu ai
ia hei mema mo ratou.
Ko nga manuhiri i haere mai i
tawhiti ko te Pirimia, ko te
Honore Makitonore, ko Rauri,
mema tawhito o Akarana, ko
Tirono, mema tawhito o Here-
taunga, ko Te Heuheu, ko Tao-
nui me Anaru Eketone. Ko te
Mea o te taone o Kihipane te
tiamana o te huihuinga.
Ko ana kupu tuatahi he po-
whiri ki te Pirimia rana ko tona
hoa minita me era atu hoki o
nga manuhiri whakaeke i haere
mai nei ki te whakanui i to po a
nga tangata o Turanga. Mutu
rawa ona mihi ki te whare ka-
tahi ka huri ki te manuhiri o te
po: he maha nga kupu ataahua
a tana tangata i whakapuaki ai
mo Timi, mo tona kaha ki te
mahi i nga mahi i hoatu ai kia
ia, timata ia rawatia mai ona ko-
rero i te tamarikitanga o Timi a tae
rawa mai ki taua po. Ko te kupu
nui o roto i ona korero ko te
wairua rangimarie i roto ia ia,
mai o tona tamarikitanga tae
mai ki naianei, kaore tahi he
hoariri o Timi, i roto i te whare,
i waho ranei.
Ka mutu enei korero a te Mea,
ka mau ia ki te whakamihi a te
iwi. I tenei wa ka tu mai a
Timi, whakarongo ai ki nga kupu
o te mihi e korerotia atu ana e
te Mea. Ko taua mihi he mea
hanga penei me nga whakaahua
nunui e whata nei i roto i nga
whare; koinei nga kupu o taua
mihi:—
" Ki te Honore Taa Timi Kara,
K.C.M.G., M.P., Turanga.
Turanga, Mei 15, 1912.
E hoa—He nui te hari o
matou ngakau ki te wha-
kaatu ki a koe i te nui o
to matou mihi ki a koe
mo nga mahi i mahia nei
e koe hei painga mo te
whenua katoa, mo tou
ake rohe hoki, i roto i nga
tau inaha i tu ai koe hei
. mema mo te Paremata o
Niu Tireni. I roto i taua
wa roa i whakapaua e koe
tou kaha ki te tautoko i
nga ture pai, i nga ture
tika e awhina ana i te
noho me te mahi a te iwi,
tena ko nga mahi ake o
tou turanga i whiriwhiria
ai koe e te Kawanatanga
hei Minita, i ata mahia e
koe i runga i te ngakau
nui, i te ngakau marama.
He nui to matou koa mo
tou kaha ki te hapai i nga
tikanga tika i waenganui
i te Pakeha rana ko te
Maori, e pumau ai ta raua
noho i runga i te rangi-
maria. I a koe e whaka-
aro ana ki te tiaki i to
mana o te iwi Maori kei
te mahara ano koe ki te
iwi Pakeha, whakatuwhe-
ratia ana e koe etahi
whenua Maori, i runga i
to tikanga tika ki nga
taha e rua, hei whenua
whakanohonoho, a waiho
iho tana tikanga au hei
kaupapa mo nga whaka-
noho whenua i waenga-
nui i nga iwi e rua hei
painga mo Niu Tireni
katoa. I nga haerenga o
te Pirimia ki Ingarangi i
whiriwhiria e te Kawana-
tanga ko koe hei piki i
tona turanga; he mea
tera hei whakaatu kia
matou ko koe rawa te
tangata tika i whakaaroa
e te Komiti hei whaka-
haere i nga mahi nunui o
te Tominiana i ana wa, a,
ki ta matou whakaaro ano
he mea pai rawa te tohu
honore i pai nei te Kingi
ki te tuku mai kia koe hei
whakaaro ki nga taumaha
i tukua ai e koe tou tinana
me tou matauranga ki
nga mahi e whai paanga
ai te whenua katoa. He
whakaatu tenei na matou
kia koe i to matou whaka-
mihi mo nga whakaaro
nunui e mau na i roto ia
koe, ko nga mea ena e
mihia nei koe e nga
tangata katoa, e nga mea
whakaae tae atu ki nga
mea kaore e whakaae ki
au tikanga. Na nga
tangata katoa o nga kara-
ngatanga huhua i roto i
te Tominiana kei te mihi
ki te whanui ou whakaaro
ki te tu rangatira o au
mahi, ki te ngawari me te
aroha hoki o to ngakau ki
nga whakaaro me nga
hiahia o nga tangata
katoa. Ko te tumanako
o matou ngakau kia tohu
ngia korua ko Reri Kara
mo nga tau maha e tu
mai nei, kia pumau, tonu
hoki koe te mahi i au
mahi pai hei painga mo
te iwi. Heoi ano, na
matou, na era atu hoki ou
hoa i roto i tenei rohe
pooti—W. Peti, (Mea),
F. Hooro, J. A. Koura-
mana, C. F. Kooti, E.
Taunere, D. J. Pari, J.
Taunere, J. Heritana, J.
F. Peti, J. R. Keeke, F.
Paaka, G. Harini, W. H.
Taka, C. J. Paka, J. C.
Karani, W. F. Hitawara,
A. Kooti, R. M. Perere,
G. B). Omana me H. H.
Rokowhata.
He nui te umere me te paki-
paki a te tangata i te mutunga o
te korero a te Mea, i te tango-
hanga atu hoki a Timi i roto i
ona ringa.
I muri i tenei ka hoatu e te
Mea nga taonga hiriwa o runga
tepu hei aroha kia Reri Kara.
Ho hanga ataahua ana mea,
he mea tuku mai rano i Ingara-
ngi. I te mea e tapae atu ana i
enei mea ka ki ia, i a ratou e
whakaaro ana ki a Timi kaore i
te wareware a te huinga. He
nui ano te pakipaki o te tangata
i te putanga o nga kupu a te
Mea ki te huinga. Ko te taonga
whakamutunga a te Mea i tapae
ai, he pouaka tika, he mea koura.
Mahau tenei hei whakaatu kia
koe i to matou aroha i nga wa
katoa e tango ai koe i tetahi tika
hei kai mau. Te mutunga o nga
kupu a te Mea ka eke atu a Hine
Harini, te potiki a Tieki rana ko
Horiana Harini, me tona paihere
putiputi ki te turanga o te Moa
ka haere atu ki a Te Huinga ka
hoata i ona putiputi. He nui te
koa me te pakipaki o te tangata
ki tenei tamaiti iti me ona puti-
puti.
Ka mutu tenei taha o te hui
ka tu mai nga tangata whaikorero
ki a Timi Kara, tokowhitu: ko te
Pirimia raua ko te Honore Maki-
tanara, Minita mo te taha Maori,
me Anaru Eketone, o Te Kuiti,
etahi o taua tokowhitu. Ko te
nuinga o a ratou kupu mihi mo
Timi. (Ko te tino whaikorero o
te po ko ta Anaru Eketone. Ka to-
no tu mai he Maori i roto i te ropu
o nga kai hautu o te whare-Wan-
anga o te Tominiana, i roto hoki
i te tini o te Pakeha, ko te pai hoki
o tana whakahua mai i nga kupu
a te Pakeha, ano ko nga Pakeha
i tukua mai nei i nga kura nunui
be pai o tona reo. I te whakam-
utunga o tona whaikorero ka ki
ia, "Ta koutou Timi, ko ta matau
Timi, te tino Timi te tino Timi
ko ta tatou manuhiri ko te Ho-
nore Taa Timi Kara."
Tata ana te Pakeha, tu ki
runga pekepeke ai mo te pai o tenei
korero. I te roa o te Pakeha e
pakipaki ana, nae te mea hoki e
tono ana kia peaia tona korero,
ka whakatika mai ano ia ki runga
ka tatakitia mai tona haki, " Ka
mate, ka mate; ka ora, ka ora."
Ka peke mai hoki a Te Heuheu
raua ko Taonui ki ta ratou haka.
Ka tangi ano te umere me te
pakipaki a te pakeha. Ka wana
konei te haere o nga korero a te
mi. I muri i a ia ka tu mai ko
e Honore Makitanara. He nui
e pai o ana kupu mo Timi, mo
e ahua hoki o te mahi kua
whakawhiwhia nei ia. Kotahi
|
|
3 3 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Wenerei Hurae 3, 1912. Nama 20 ote tau 1.
. tonu te mea i pouri ai ia i tona
whakawhiwhinga ai ki taua mahi
ko te rironga ko ia hei tango i te
turanga o te tangata e mohiotia
iho ana e ia, e te katoa hoki, e
mohio katoa ana ki nga tikanga
me nga whakahaere o taua mahi.
Na te Pirimia te whaikorero
whakamutunga.
He nui atu ana kupu whaka-
mihi mo Timi. I mea ia kotahi
tonu te tau i tae ai raua ko Timi
me Rauri ki te Paremata. I
mea ia ko Tiini te tino tangata
ngakau marama kei roto i te
Paremata o Niu Tireni.
I muri i te whaikorero a te Pi-
rimia, ka tu mai te Honore Taa
Timi Kara ki te whakahoki i nga
kupu mihi mona. He nui te paki-
paki mo te umere o te tangata i
tona tunga mai ki runga—
"E te Tiamana, kaore he kupu
hei whakaatu ki a koe ki te iwi
katoa ano hoki i te nui o taku
mihi mo a koutou kupu katoa i
korero nei mo maua ko toku hoa,
mo nga taonga atahua hoki i ho-
mai nei e koe. E mohio tonu ana
koe he mea uaua rawa te whaka-
tika ake ki runga kite whaikorero
monu ake ano. Mehemea ahau
e whaikorero ana mo taku hoa
mo te Pirimia, mo etahi ranei o
aku hoa e noho nei i taku taha,
ka nui te pai ki au, tena ko tenei
ko ahau ake ano te takete hei pu-
hanga atu maku, kaua koe e
miharo ki te kore e tu i a au te
purutai." Ko nga kupu timata-
nga tenei a te Honore Taa Timi
Kara i tana whaikorero. Ahakoa
tona ki e kore etu i a ia te purutai
ki te whakaaro o nga tangata
katoa i rongo ki ai ai taua po," i
tino tae tona mata ki waenganui
o te purutai. Ke roa taua whaik-
orero, he pai hoki. I whakatakia
e ia nga mahi a nga tangata e tu-
manako ana ki te turanga mema
mo te Paremata. I whakatakia
e ia nga mahi a nga tangata ing-
oa nui kaa mate, me nga mahi
hoki e mahia nei inaianei.
I puta ano he kupu tohutohu
inana ki te Pirimia raua ko te
Honore Makitanara. Ko te mea
pai i kitea iho o ia i roto i nga
whaikorero a tona hoa a te Piri-
mia ko tona ngakau wawata kia
pai ake ana mahi i a tona hoa i
mua atu i a ia. He tohu pai
tenei ki te iwi. Tona kupu tohu-
tohu ki te Honore Makitanara,
kia kaha ki te whakahaere katoa.
mo nga whenua Maori, kia wha-
kapaingia te Maori kia whaka-
paingia hoki te Tominiona ka-
toa.—Pipi.
Mo tona makanga i te kaahu ki
runga i te ahi hei kai ma ona
kuri, ka painatia tetahi Maori i
te Wairoa, takiwa o Akarana, ki
te moni e £5, tekaumawha ranei
ra ki te herehere.
HUI KI TE KUITI.
(NA TE KAI-RIPOATA.)
No te Turei nei ka tuhera te
hui whiriwhiri i nga motini i wha-
kaputaina e Ngati Maniapoto
raua ko Ngati Tuwharetoa, i kara-
ngatia ai te hui o nga iwi Maori
o te motini nei. Koinei aua mo-
tini e whai ake nei—
(a.) Kite pau nga tau o te riihi
me whakahoki mai te whe-
nua ki nga Maori.
(b.) I runga i nga tono tika,
me whakahoki mai e te
Poari nga whenua (i tukua
ki a ia, a ko aua whenua
kaore i te nohonohoia) e te
hunga e whaipaanga ana
ki aua whenua.
(c.) Mo te wahanga o, Tekiona
S42, 1909. Me whakakore
te mana tuku whenua a te
hunga toko rima. A, ko
nga tuku pera me mana i
runga i te whakaaetanga a
te hunga no ratou nei nga
paanga nunui.
(d.) Ko nga moni reti o nga
whenua, Maori e riihitia ana
e te Poari, kia kotahi
hawhe e utu mai ki nga
Maori, kia kotahi hawhe e
pupuri mo nga raruraru.
(e.) Me kana e uru he rarangi
utu-whakapainga ki roto
ki nga, riihi katoa e tukua
ana e te Poari i raro i tona
mana.
2. TE KOOTI WHENUA MAORI.
(a.) Kua kitea e puhoi ana nga
whakahaere a te Kooti
Whenua Maori, no reira me
akiaki kia puputu te noho
a te Kooti ki nga waahi e
takoto papatupu ana nga
whenua, e takoto tiwhi-
kete ana ranei, engari ka-
ore ano kia whakaheaheatia,
kia wehewehea ranei.
(b.) Me whakauru he kupu ki
roto i nga ruuri o te Kooti
Whenua Maori, kia kaua e
patua noatia e nga Tiati
nga tono mo te tureiti te
take, i te mea ko aua tono
e utua ana.
3. MO NGA TAONE MAORI.
(a.) Kaua rawa e whakarere-
ketia nga tikanga o te Ture
whakatikatika i te Ture
Taone Maori 1910.
4. KO NGA TAAKE WHENUA MAORI.
(a.) Me whakatikatika te ra-
rangi o te tino Ture e pa
ana ki nga taaketanga whe-
nua Maori.
(b.) Ko nga whenua e tika aua
kia ekengia e te Taake—
ko nga whenua kua watea
nga Taitara, ki te tangata
kotahi, ki nga tangata
ranei kaore nei i nukuatu
i te10.
5. KONGA WHENUA MAORI HEI
PAAMU MA NGA MAORI.
(a.) Me wehe he kaute moni
motuhake e te Kawana-
tanga, hei moni mokete-
ranga ma nga Maori kia
kaha ai ratou kite whaka-
haere i nga mahi e tika ana
hei mahinga paamutanga
ma ratou.
(b.) Me whakatu e te Kawana-
tanga tetahi Apiha, hei
kai-whakahaere, hei kai-
tohutohu, kei kai-tirotiro i
nga paamu a nga Maori,
kia tika ai a ratou mahi i a
ratou paamu.
6. MO NGA RUURI WHENUA MAORI.
a.) Ma te Kawanatanga e utu.
Me punga ki runga i nga
whenua. E ngari me hora
ki runga i nga tau, ana
whakahaerea, aua whenua
hei whenua riihi, hei ma-
hinga paamutanga ranei
ma nga Maori.
7. TURE MO NGA MAHI NUNUI.
Ara mo te wahi e pa ana ki nga
whenua e tangohia ana hei
rori, hei rahui awa, wahi
purotu, rua kirikiri ranei.
Kua kitea he mate e pa ana
ki nga Maori, i raro i tenei
ture, e riro ana nga kainga,
nga mahinga, nga urupa,
me era, atu wahi e puta mai
ana he oranga ki nga Maori
i roto i nga wahi e tango-
hia ana. A ko nga moni
e utua ana mo nga wahi e
tangohia peratia ana, kaore
e eke kite wariu tika o te
whenua. Na reira me mahi
he ture hei arai kia kaua e
pa taua ture ki nga kainga,
mahinga urupa, me nga
awa.
KO TE KAWANATANGA HOU.
a) E tika ana nga iwi Maori
katoa, me nga mema Maori
tokowha, kia piri kite taha
kotahi, ara ki raro kite
Kawanatanga. Kia nga-
wari ai te whakahaerenga
i nga take kua tuhia i
runga ake nei, no te mea
ko enei take he mea whaka-
oti e Timi Kara raua ko
Ngata ki te Kawanatanga
hou, i mua i to raua pu-
tanga mai ki waho i te
Kawanatanga, a whakaae
tia ana. A te Turei te 25
o Hune te ra mo te Hui ki
te Kuiti—ka tae a Taa
Timi Kara me Taa Hohepa
Waari, me nga mema
Maori ki taua Hui, me tae ake
koutou i te 21 o nga ra.
HONE TAONUI
TE HEUHEU TUKINO
PEPENE EKETONE
. TE MOERUA
WHITINUI
TE HUIRAU.
Mo Ngati Maniapoto me Ngati
Tuwharetoa.
I pahitia katoatia enei motini.
Ko nga Mema o te Paremata i
reira ko Taa Timi Kara raua ko
Takuta Pomare.
Ko etahi o nga take i korerotia
e taua hui ko te whakatau i nga
mema Maori kia awhina i te
Kawanatanga.
I tu a Pomare ki te whakamar-
ama i tona tunga i te Paremata
me era atu take e pa ana ki te
Iwi.
I pahitia i ke hui tetahi motini
tono i te Kawanatanga kia wha-
katikatikaia etahi wahi o te Ture
e pa ana ki nga Poari whenua
Maori.
He tono hoki i te Kawana-
tanga kia whakaputaina motu-
hake etahi moni ma nga Maori
hei mahi i o ratou whenua.
He tono hoki i te kawanatanga
kia whiriwhiria tetahi tikanga kia
nui ai nga tunga o nga kooti
whenua Maori ki ia takiwa, ki ia
takiwa.
Ko etahi take i puta i taua hui
he whiriwhiri na nga iwi i
tetahi tangata hei whawhai kia
Pomare i tenei pootitanga e heke
mai nei. Kaore a Timi i whakaae
kia whakahaeretia tenei take e te
iwi.
I tono a Whanganui kia whaka-
hautia nga mema Maori kia tu
ratou i te Paremata i waenganui,
kaua mo te Kawanatanga kaua
mo te Apitihana, kaore i pahia-
tia tenei take.
Kei te ra putanga o te "Puke"
ka puta atu te nuinga o nga
korero o tenei hui.
TE MAORI ME TE TU-
KE ARAI HOARIRI.
HE WHAKAMIHI NA TE
MINITA.
I mua ake nei ka tae mai ki te
Minita mo nga Ture Aarai Hoa-
riri, te reta a Hoani Makuruta,
Hekeretari o to Ropu Tamariki
maori o te takiwa o Akarana,
whakaatu mai i te motini i
pahitia e te hui a tana ropu i a
Aperira nei, ara penei taua
motini:—
Ko tenei huihuinga kei te
whakamiharo ki nga Maori, ki te
kore o ratou e ngoikore, ara turi,
ki te whakahau a te Kawana-
tanga, i raro i te Ture Arai
Hoariri."
Ko te whakaatu a te Minita
tenei e whai ake nei :
" Kua tae mai to reta o Hune
7, whakaatu mai kia au i te hui-
huinga a te ropu Tai-tamariki
maori i a Aperira nei, ka pahitia
te motini, whakamihi ki te kore
o nga Maori e whakakahore i
nga tikanga o te Ture Arai
Hoariri. Tetahi mea hei whaka-
|
|
4 4 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Wenerei Hurae 3,1912. Nama 20 o te tau 1.
miharo ko te pai o te noho a te
Maori raua ko te pakeha i tenei
whenua; he nui te whakamihi o
te Kawanatanga. Ko te whaka-
aro tena e puta he raruraru ki
Niu Tireni, kei te mohio tonu ia
ko nga Maori tone nga mea tua-
tahi e hikoi mai ki mua ki te arai
i te hoa riri.
Kaunihera Maori o
Whanganui.
Nga Komiti Marae.
Taumarunui.
Kii H Keepa (Tiamana).
Hori Hakiaha.
Taumata Poihipi.
Parinui.
Turoa Karaitiana (Tiamana).
Karaitiana Potatau.
Moutere Rangitauira.
Te Whareponga te Moananui.
Te Rangiwhakatea Paratene.
Pipiriki.
Rangitauira Rerekura (Tiamana).
Mahirini.
Ngarino Reone.
Erueti Tuhiata.
Waaka, Maehe.
Hiruharama.
'Katera Poni (Tiamana).
Tutawha Pauro.
Taia Toheriri.
Te Puke.
Te Mahia Potaka.
Ranana.
Raihania Takapa (Tiamana).
Tionga Ratana.
Pateriki Hamiora.
Hori Paamu.
Tawhito Papakino.
Karatia.
Nikorima (Tiamana).
Wiari.
Hoani Tereare.
Rangiorua te Huna.
Tari Kopeka.
Koriniti.
Te Ture Poutama (Tiamana).
Heremia Rawiri.
Rangitahua.
Henare Ngakiri.
Tiako.
Parikino.
Nepia (Tiamana).
Para Ratana.
Aohau Mita.
Hiri te Rata.
Henare Tumango.
Kaiwhaiki.
Wi Pararo (Tiamana).
Te Pono Rimitirui
Hoani Panikena.
Putiki.
Te Ua Eramiha (Tiamana).
Tame Takarangi.
Ngahina Reupena.
-Kari Pineaha.
Ngarau Tauri.
Karioi.
Wiari Turangapito (Tiamana).
Karauria Materoa.
Tamehana Pirato.
Marutuna Matiu.
Peeti Tumango.
Toko Mangawhero me ona takiwa.
Arama Tinirau (Tiamana).
Horomona Ranginui.
Terauna Teretiu.
Hereiha Puroku.
Waara Haami.
Raetihi.
Potatau Rangiwaiata (Tiamana).
Rongonui te Whitu.
Whakarato Tuwharetoa.
Paneta Maehe.
Karamaene te Waho.
Nga Whakaaro O Tame Parata M.P.
I te taenga mai o Taare Parata
mema Maori mo te Waipounamu
ka puta i a ia ona whakaaro e
pa ana mo te ahuatanga o te iwi
Maori i roto i te ringaringa o te
Kawanatanga hou nei. Otira i
mua i tona whai kuputanga mo
te ahua o te iwi Maori, ka mea
ia e tino whakahe ana ahau kite
whakahaere a te Tari Whaka-
haere i nga whenua Maori e
panuitia nei i roto i nga kahiti
mo nga Kooti Piira kite waahi
kotahi. Titiro tatou ki nga
whenua o Kawhia, Otorohanga,
Waikato, Hauraki Whakatane,
Opotiki, Tauranga me Te Kaha,
i panuitia katoatia enei keehi ki
Rotorua. He aha te take ?
I nga wa o mua tata ake nei
ko nga keehi piira katoa e panui-
tia ana ki nga waahi tika ano
hei turanga mo nga Kooti Piira,
no tenei wa kua kite tatou kua
rereke kua panuitia nga keehi
piira o etahi waahi atu ki te
waahi kotahi.
Ka mea a Parata, ki tona ake
mahara no te Minita Maori raua
ko te Tumuaki taua he. I te wa ite
Minita tawhito e noho pai ana te
whakahaere o nga kooti e rite
ana kite waahi e hiahiatia ana e
nga Maori, no tenei wa tata nei
ano ka rereke te noho o nga
Kooti Piira, no reira ahau i ki ai
note Minita hou te he.
Ka mea te mema he take tenei
e tika ana ma o koutou mema
kia tahuri kite whakatikatika i
tenei mate. Katahi ka peke it
korero a te mema mo nga Ateha
Maori, ka mea, ki taana titiro
kite ahuatanga o nga Tiati o
naianei he kuare katoa ki nga
tikanga Maori e pa ana kite iwi
Maori, no reira ki tona ake titiro
e tino tika ana kia hoata nga
Ateha Maori ki o ratou taha he
tohutohu i a ratou ki nga tikanga
Maori, no reira ki tooku rongo
ko nga whakatau a nga Tiati o
naianei rereke katoa te takoto,
kihai rawa i eke ki nga tikanga
Maori.
Ka mea ano te mema ko nga
Tiati o mua, he Tiati era e tino
. mohio ana ki nga whakahaere
Maori, a, i tupu ratou i roto i
nga kainga Maori, koi ra ke nga
Tiati e tika ana kia kaua e whiri-
whiria ki te Ateha i te mea nui
atu to ratou mohio ki nga tikanga
Maori, ko nga Tiati o naianei
kaore rawa he mea e mohio ana
• ki nga tikanga Maori.
Ka mea te mema kei te iwi
Maori tonu te tikanga, kite hia-
hia nga iwi Maori kite kawe i
tenei whakaaro na me tuku mai
ano ki o koutou mema hei kawe
i tenei take.
Na te ahuatanga o taaua o te
iwi Maori i roto i te ringa o tenei
Kawanatanga, ki taku mahara
kei te pai tenei Kawanatanga ki :
te awhina i nga take e pa ana
mo te iwi Maori, e tautoko ana
matou katoa i te whakaaro kua
oti nei e Takuta Te Rangihiroa
te whakaatu, ara enei kupu,
" Kia whakapuaretia he Tari
tuku moni kia taaua ki te iwi
Maori," kia wehewehea hoki o
taua whenua ki a ia tangata ki a
ia tangata. Ka mea te mema ko
to taua ora tenei ahakoa titiro o
taua whakaara ki hea me hoki
mai ano te whakaaro ki o taua
toenga oneone me tino whaka-
whirinaki o taua whakaaro ki o
taua toenga oneone, na reira i
tika ai tenei take kia whaka-
puaretia he tari tuku moni kia
taaua kite iwi Maori hei whaka-
kaha atu i o taua uaua hei
whakapai i o taua oneone.
Tenei ano tetahi take kaore
tooku whakaaro e hiahia ana kia
haere mai nga tangata kua mohio
nei kite whakahaere i a ratou
kite oranga, penei me nga Maori
e kuare tonu ana kite whakahaere
i a ratou ko nga tangata kua
mohio wehea atu ratou hei pake-
ha, engari ano nga Maori kei
roto tonu i te kuaretanga e kau
ana, koia ena nga Maori e tino
tika ana kia kaha to ture ki te
tiaki.
E tino pai ana tooku whaka-
aro ki te Ture Kooti Whenua
Maori o te tau 1909, e pa ana
kia taua ki te iwi Maori.
Ka mea ano te mema, kotahi
te tino take kaore ano kia tino
tata tooku whakaaro ko te ahua-
tanga 9 nga tamariki e tukua nei
ki nga kura, he take tenei e tino
tika ana kia whakapaua o tana
whakaaro o te iwi Maori ki te
ata titiro.
Heneri Tina, he kotiro Maori
i pau i te ahi ki Moeraki, takiwa
o (Dunedin.) .
HUI NA NGA PAKEHA.
Te hui a nga tangata mahi
paamu o Akarana i tu i enei
wiki ka mahue ake nei, ko etahi
o a ratou korero e pa ana ki nga
Maori, ko ta ratou whakahaere e
rite tonu ana ki te whakahaere
a te taha Apitihana.
Ko nga pitihana i whaka-
takototia e ratou ko enei; kia
whakaritea tonutia te ahua o te
Maori ki to te Pakeha, kia rite
hoki te whiwhi o nga Maori ki
nga taumahatanga me . nga
mamatanga ki o te Pakeha, aha-
koa he aha te mahi. Ko tenei
tetahi o nga tangata i tae mai ki
taua hui, ko W. Bennett, no Te
Puke tenei tangata, i ki ia kua
kite ia i nga Maori e aru ke ana
ki te mahi i te huarahi o te
tereina ka mahue iho nga whe-
nua i kona takoto mangere ai. ,
No reira ka ki ia he pai atu
nga Maori kia kore he whenua
he whakataumaha noaiho i nga
mahi. Ko nga whenua nei no
taua ano no te Maori, no reira
kaore e tika ana korero, e kore e
mutu te korero mo o taua whe-
nua ara na te noho mangere tonu
hoki i penei ai te ahua.
I te hui ano a nga tangata o
Taranaki he penei ano nga
korero, ara kia kotahi tonu te
tuunga waewae mo taua me te
Pakeha, ko to ratou hiahia hoki
kia utu reti nga Maori.
I ki a Meiha Lusk i roto i taua
nui kei te hiahia tonu nga Maori
ki te mahi i o ratou whenua, no
reira e tika ana kia riro tonu ma
ratou e mahi o ratou whenua,
engari ma tatou ma nga Pakeha
ratou e awhina.
Whenua Maori.
MO TETAHA KI NGA
WHENUA MAORI.
Honore W. Makitonore, Minita
Maori, i roto i tona kauhau i
Rotorua ka mea kei te hamama
tonu nga tangata ki te kore whe-
nua hei nohoanga, ka mea .ia e
500,000 eka e tau ana i te tau
a te Kawanatanga hei nohoanga
angata.
Ko te putake nui ki te whaka-
noho i nga whenua ki te Pakeha,
ma puta hoki tetahi arai, me
pehea hoki nga Maori ? ko tetahi
take nui hoki ki te awhina i nga
Maori ki te mahi i o ratou whe-
nua; tena kaore he whenua e
toe.
Mo te taha ki nga pito whenua
o te Maori. I te tau kua taha
ake nei e 700,000 eka i whaka-
putama hei nohoanga mo te
Pakeha; kotahi miriona eka i
nga tau e rua. He nui nga
Maori e tika ana kia tiakina e te
ture mo ratou whenua ; i kaha
a Timi Kara ki te whakahaere i
|
|
5 5 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Wenerei Hurae 3,1912. Nama 20 o te tau 1.
tenei take kia pai te haere a nga
iwi e rua.
I tenei tuunga o te Paremata
. e haere mai nei tena ka takoto i
a ia tetahi Pire whakarapopoto
i nga whakataunga a te Kooti
Whenua Maori, i ona ake whaka-
aro, me nga take e titiro iho ana
ia hei painga i roto i te Ture o te
tau 1909. Me rite tonu nga
whenua Maori ki o nga Pakeha,
ara, te utu reiti, taake; ko nga
arai i naianei ma te ture ka
takoto nei i a ia ki te aroaro o te
Paremata e whakataha.
Ko te whakaaro o te Kawana-
tanga i tenei tuunga o te Pare-
mata he mahi i tetahi Ture e
ahei ai ko nga whenua Maori
kaore e nohoia ana me taka ki
raro i te Ture nohonoho whenua
Maori, kia ahei ai te tango hei
whenua nohonohoanga mo te
Pakeha. Mehemea nga taitara
kei te ahua raruraru, ko nga
moni me takoto i roto i te ringa-
ringa o te Kai-Tiaki kia tae ki te
wa e tika ai te rerenga o nga tai-
tara ka tahi ka puta nga moni
utu o taua, a, o aua whenua ra-
nei.
KOHURU KI RONGOPUIHI.
Tapahi i Tona Koro-
koro.
Kotahi tetahi pakeha, ko Hemi
"Tamati (Smart) tona ingoa, kai-
tiaki paamu o Rongopuihi,
takiwa o Wairaraua, i tahuri ki
te tapahi o tona korokoro ki te
naihi i te rua tekau ma wha o
nga ra o te marama kua pahure
take nei.
Ko te mohio a nga kai-korero i
tu ki te aroaro o te Huuri tirotiro
mo enei ahuatanga mate, he
pouri no tenei tangata mo tona
tuoputanga i tona paamu ki
tetahi i Makuri i kohuru ai i a
ia.
KOHURU KI TE KAHA.
Te kai-tuhi o te Herara nu-
pepa, Akarana, i Opotiki, kua
tuhi mai ki taua nupepa mo te-
tahi raruraru kino i pa ki etahi
Maori i Pahaoa Pa, e tata ana
ki Te Kaha, takiwa o Opotiki, i
enei wiki kua taha nei.
Tamehana Wirepa i tu ki te
aroaro o te Kai whakawa mo
tona kohurutanga i a "Hamana
Wirepa, me tona werohanga ki
te naihi i a Tuhi Taare Wirepa,
me Wiremu Nourana.
Tuhi Taare, i tino kino tona
mate i taua kakari, te tangata
i tu ki te korero i nga ahuatanga
i pa mai ai taua raruraru kia
ratou ; ka mutu ana korero ka tu
ko Wiremu Nourana, he Pakeha,
ko tona mahi he topu ngahere,
ka korero: I haria atu e ia e ono
nga patara waipiro (wihike), i Te
Kaha ki Pahaoa Pa i te 5 o nga
ra o Hune. Ko etahi atu o nga
tangata i uru ki tenei raruraru
e kai waipiro tonu ana mai i
tona taenga atu tae noa ki te
wha o nga haora i taua ra, i pau
i a ratou e wha nga patara
wihike. No te wha o nga haora
i taua ra ano ka hold mai ia ki
Te Kaha ki te tiki waipiro ano;
no te po ka hoki. E ono ana
patara waipiro i tenei haringa.
I pau i a ia me ona hoa kotahi
o aua patara.
He nui atu nga tangata i ko-
rero.
Kua haria a Tamehana Wirepa
ki Akarana, ki reira whanga ai i
te tuunge o te Hupirimi Kooti.
I mua o te matenga o Hai-
mona Wirepa i te Hohipera i
Opotiki, ka korero ia i te putake
o te kakari ki te Korona o Opo-
tiki ka mea he tangata e mea ana
ki te patu i tona tuahine, ka
mamau raua ko taua tangata, no
reira ka werohia ia ki te naihi.
Ka oma i konei te kohuru nei.
I nukuhia te Kooti Uiui, mo
te Mane ka tirotiro ai e nga
takuta te patake o te mate. I
taua huihuinga ka korero te
Pakeha, a Nourana, he kakari
nui na nga Maori i roto i te
whare-taka kai i taua pa.
Ko te whakatau a te Huuri,
" He mea kohara a Haimona
Wirepa e Tamehana Wirepa
Pahaoa, takiwa o Te Kaha, i te
Wenerei, 5 o nga ra o Hune."
Ka hopungia taua tangata e
te Pirihi Pakeha o Opotiki, me
nga Pirihi Maori e rua, ka mau-
ria mai ki Opotiki.
NGA TUPAPAKU.
Te nehunga, o Wiki Keepa.
No te Wenerei nei ka nehuatia
a Wiki Keepa, te wahine ranga-
tira o nga hapu o te Tai-Hauauru
ki Putiki, ki te taha ano o tona
matua, o Meiha Keepa te Rangi-
hiwinui.
Kaore i mohiotia tera etere te
tanu, i te mea i te tautohetohetia
e nga iwi te waahi hei tanumanga,
ko etahi e taunaha ana ki Horo-
whenua, ku etahi ki Putiki. Na
runga i tetahi raruraru tangata
mate i pa mai ki etahi o ngo
b/ipu i eke mai ki te marae ka
tere te whakataunga o te waahi
hei tapuketanga mo te tupapaku,
ara, ki Putiki ano.
Ka whiriwhiria hoki te taha mo
te Hahi hei tanu i te tupapaku, i
te mea i uru ia ki te Hahi Kato-
rika, ka whakaaetia ma te Hahi
Katorika ano ia e tanu.
Ha nui nga tangata o Whanga-
nui i tae ki te nehunga, haunga
hoki nga iwi i eke mai. I mua
atu o te haringa ki te urupa ka
karakiatia e Pa Hohepa, o Otaki,
tetahi karakia poto.
I te 230 o nga haora ka haria
te tupapaku, ko te peene nui tonu
o Whanganui i mua e purei ana
i nga himene mo te hunga mate,
i muri mai ko nga hoia o te kura
Katorika o Whanganui, muri mai
ko nga kotiro i te Kaweneti o
Whanganui, whai mai i muri ko
nga Minita Katorika e rima, muri
mai ko nga whanaunga tata o te
tangata mate, me te iwi nui.
Kaore i roa te haerenga atu
kua tae ki te urupa, na (Dean
Regnault) i whakahaere te kara-
kia i te urupa.
I tae a Timi Kara, Dr Pomare,
me era atu rangatira ki tenei
tangihanga, e kiia ana koinei
tetahi o nga tangihanga nunui o
nga wa o naianei.
No te ra i tanumia ai a Wiki
ka ngaro hoki a Rirena, he wha-
naunga ano no Wiki. I mate ia
i te Ratapu, ka whakaarotia e nga
iwi me ngaro tahi raua i taua ra.
Kua tae mai te rongo kaa
mate a Te Uamairangi, te hakui
o Taranaki Te Ua, ki Heretaunga.
He wahine rangatira tenei no
era o tatou hapu.
Tetahi Maori kotahi rau ona
tau, kei Manunui tona kainga,
kua mate ; ko te ingoa e karanga-
tia ana ia ko Naporiana, engari
ko tona ingoa tuturu ko Nuku.
I pa mai tetahi aitua kia ia,
whati ana tona waewae, wera
katoa hoki tona tinana ; kei te
ahua mohio nga tangata tera i
hinga ki runga i tona ahi; ka
rongoa i a ia ki te wai o te tutu,
na tenei ka kino rawa tona
mate. He tino tangata toa tenei
i nga wa whawhai o mua, a, koia
anake hoki te tangata mohio ki
te whakairo e ora aua i era taki-
wa.
Tetahi o nga tino rangatira o
te hapu o Ngati Pikiao, takiwa o
Rotorua, ko Hapeta Te Pakuru
tona ingoa, kua mate.
He tangata tenei i tino kaha
ia ki te arai i te riri, kia tau te
rangimarie ki nga iwi e rua,
Maori, Pakeha, i nga whawhai o
mua; he kaha hoki ki te whaka-
pai i te noho a tona hapu.
He tangata ia e tino mohiotia
aua i nga takiwa o Waikato me
era atu waahi.
Kua mate a Haana Pewene,
tuahine o Ropata Ranapiri, ara,
a Honoiti, ki Manakau, takiwa
ki Otaki, koia nei tetahi o nga
wahine rangatira o tenei hapu o
Ngati Wehiwehi.
PITOPITO KORERO.
I roto i te whai-korero a te
Honore Rorehana i Tanitini o
enei ra kua taha nei ka puta etahi
kupu mo te taha ki nga whenua
Maori, penei o ana kupu: "I
mua atu o te whiriwhiringa o
nga miriona eka e toe ana ki
nga Maori, ka ui atu ia me pehea
nga whenua o ratou tuakana
rangatira, ara, a te Pakeha: Ki
tona whakaaro me mahi tetahi
tikanga hei wawahi i nga tekau
ma toru miriona eka kei roto i
nga ringaringa o ana tangata
rangatira e pupuri ana, no te
Maori tonu o ratou nei whenua,
a, ko tetahi hara nui ki te Pakeha
mehemea ka tukuna te Maori kia
murua o ratou whenua e te Pa-
keha, koia kaore rawa ia e whaka-
ae me penei tenei iwi rangatira
te Maori.
Ka rua te kau ma ono nga tau
inaianei i te pakarutanga o Tara-
wera, i mate ai nga Pakeha e
ono me nga Maori e 95.
Mo tana naahi kino i tetahi ko-
tiro i Akarana, ka mau a Ropata
Kaana, he Pakeha ki te herehere
mo nga tau kotahi te kau.
Mo tona mahi kino ki tetahi
wahine, kotahi te Maori ko Tu-
haereroa Tamati i mau ki te he-
rehere mo nga tau kotahi te kau
me nga mahi taumaha.
Romana he tamaiti Maori no
Kemureti i mau ki te herehere mo
tona whanakotanga i nga moni.
Kua mutu katoa te mahi a nga
tangata mahi waro o Waihi, ara
kua " taraiki" kua tata ki te rua
marama inaianei e noho noiho
ana.
No te Mane nei ka puta i roto
i te Kahiti te tono kia hui mai
nga Mema o te Paremata ki te
whakahaere i nga mahi o te Pare-
mata a te Taite, 27 o Hune.
Nga moni i puta mai ki te
Kawanatanga mo te marama o
Aperira me Mei o tenei tau e
£1,347,149, mo aua marama ano
o tera tau e £1,263,278. Ko nga
moni i puta mai i nga rerewe i
nuku ake £103,250, taake whenua
£3,348, katimaute £8,282.
Kuka Matene Ropiha, o Wai-
pawa, te tangata arahi o te moto-
kaa i tahuri ki Waipawa i mua
ake nei, a, mate ana nga Maori
e rua, kua ura ki te Hupirimi
Kooti, nao te matenga o aua
tangata e rua, ki reira whaka-
hoki ai i nga patai e ahei ai kia
puta ia i taua raruraru.
Nga moni kua kohia e te
ropu kohikohi moni ma te
hunga i ora i te pakarutanga o
te tima Titanika, kua tae ki te
£307,500.
|
|
6 6 |
▲back to top |
Te Puke Ki Hikurangi, Wenerei Hurae 3, 1912. Nama 20 o te tau 1.
H. E. ITANA.
(H. E. ETON.)
KIMIHI HOKO RONGOA.
HE KIMIHI TINOPAI TENEI KEI
WAIRARAPA NEI MO
NGA AHUA RONGOA KATOA.
KEI
KUINI TIRITI MAHITAONE.
Te nama o te Te nama o te
WAEA KORERO 31. P.O.Box 61.
C. S. POORO.
(C. S. BALL.)
TEERA TUI KAHU.
Kuini tiriti MAHITAONE.
Kei au nga tino tawhe papai
mo nga wahanga e wha o te tau.
ka mahia e au nga ahua mahi
kahu katoa e hiahiatia ana e te
tangata: mo te utu iti.
W. KEREKE
(W. CRAGG)
HE TANGATA KATIKATIMA-
KAWE, HOKO TUPEKA HOKI,
Kaore e ngaro tenei haapa i to
tauhou ko te
"HAAPU KEI TE
KOKI,"
o KUINI TIRITI, MAHITAONE.
D. T. KIINGI.
HE TANGATA HANGA WHA-
RE HANGA KAWHENA
HOKI.
He wahi mahinga tawharau toa.
mahinga toa hoki.
Porootiwe Tiriti Kaatataone
Te hono rakau o nga ahua me
katoa e mahia ana o tenei ta-
ngata i roto i te wa poto. Nga
ahua mahi whare katoa mahia
ana. He Kai-whakahaere nehua
nga tupapaku hoki. Ka haria
nga tupapaku ki nga waahi katoa
o Wairarapa nei.
Niho Pai
Mehemea he niho
pai ou, haere kia ti-
rohia kia rongoatia.
Mehemea koe e
hiahia ana kia pai o
niho haere kia:—
Makiwera
Takana
Makahana
Tangata unu niho.
(Kei tawahi o te Maku-
ihi Hoteera.)
CARTERTON.
Kei nga Mane o nga
wiki katoa ka haere
ki Pe tetone.
TITIRO KI TE KATOA
Ta matau e kii atu nei.
Aata titiro ki nga Puutu me
nga Hu o roto i to matau Toa.
Kei maharahara, koianei nga
Puutu huatau kua tae mai kei
a matau.
A, mo tu ahua hoki o te utu.
NGA PUUTU HOU A
TEEWE me tona KAMUPENE
MO NGA TAANE ME NGA WAHINE.
Kei tawhiti te pai o enei mo te utu iti, o
rite ana ki nga moa utu nui.
Titiro ki enei na:—
Puutu taane, tino pai ko te utu 18/9.
„ „ whero, mahi hou 17/6
,, wahine ,, pango ranei 9/6
Ka piki whakarunga.
Kaati, haere mai kia mahia atu u matau
tetahi o enei pea puutu mou. .
TEEWE & KAMUPENE.
KAATATAONE.
RE RANANA PUKAPUKA
TU-TOHU
(Kotahi putanga i te tau.)
He pukapuka hei \_\_\_\_\_\_ a nga tangata
whai-mahi, ki nga Ingarihi.
Kamupene Mahi, Hokohoko hoki,
i roto i ia wahanga o te taonga. A, hei tu-tohu hoki ki nga
tangata e haere ana ki Ingarangi i Ranana me ona rohe katoa
Kei roto ano hoki i tenei pukapuka te rarangi ingoa o nga
Tangata tango taonga,
me nga taonga e tukutukua ana e ratau, me nga taonga makete o nga
Koroni, me o era atu motu hoki.
Nga raina Tima.
Hei whakaatu ki nga tangata e haere ana ki runga tima, i
nga wahapu hei rerenga mona, a, hei whakaatu hoki i nga taima e
rere ai nga tima i tena wahapu, i tena wahapu.
Hei panui hoki i nga mahi o ia takiwa,
a nga tino tangata mahi, tangata tango taonga hoki, me era atu tu
tangata whai-mahi, i roto i nga tino taone nunui, a, i waenganui ano
hoki o nga Takiwa Mahi-ahu-whenua, o te Kiingitanga Kotahi.
Ka tukua atu he kape o tenei pukapuka ka utua hoki te
tukunga atu, mehemea ki te tukua mai he poutapeta oota mo te
moni £1.
The London Directory Co. Ltd
25 Abchurch Lane
London E. C.
NGA TURE O TE
Puke Ki Hikurangi.
Kia whiwhi ra ia koutou ki nga
Manaakitanga Papai, me nga
Waimarietanga o te ngakau Ra-
ngimarie, me te aroha noa, ko te
mea nui tenei o nga mea e toru
o te Tumanako, o te Whakapono
o te Aroha. Hui pa-tu-watawaa,
mo nga mahi. Kia mau ki te
Whakapono, na te Whaka; 0:10 i
tu ai nga mahi, na nga mahi i tu
ai te Whakapono. Amene.
TURE. !.
E rua nga putanga o te "Puke
Ki Hikurangi" i te marama.
TURE. II.
Ko te utu mo te pepa o te
Puke" i te tau 10,-; i te ono
marama, e 6 -; Kaore te toru
marama.
TURE. 111.
Ki te tono mai te tangata i te
pepa kia tukua atu kia ia me
tuku tonu mai te moni, mo te
tau, mo to ono marama ranei.
TURE. IV.
Ki te tuku moni mai te tangata
koia nei te tauira i te Ture o raro
iho nei, hei nga moni Nooti Pou-
tapeta, anake. (Postal, Notes.)
TURE. V.
Ki te tono mai te tangata i te-
pepa, me penei te ahua o te tuhi
mai i te ingoa ki waho o te kawa
kia marama te tuhi mai: —
Ki te Etita
O te Puke Ki Hikurangi
P. O Box 5.
Carterton.
TURE. VI.
Kei te Etita te tikanga mo te
panui i nga korero e tukua mai
ana kia panuitia. Engari kia
tupato ano, kaua nga korero kino
e tukua mai kaore e panuitia.
TURE. VII.
Ko nga reta katoa e tukua mai
ana kia perehitia, kaore te ingoa
o te Kai-tuku i roto, me te kainga
hoki, kaore e perehitia.
TURE VIII.
Mehemea ki te tae atu te pepa
he takai whero te takai, he tohu
tena kua tutuki te tau mo te pepa
o te Kai-tango, a, me tuku tonu
mai te moni i taua wa tonu ki te
kore e tukua mai te moni i muri
iho i te taenga atu o taua tohu
ka whakamutua te tuku atu i te
pepa.
NA TE ETITA.
Printed and Published by
TE HIKONGA TUHOKAIRANGI,
under the Direction of PURAKAU
MAIKA, Editor, at the Registered
Printing Office of TE PUKE KI
HIKURANGI," Belvedere Street,
CARTERTON, June 3rd, 1912.