|
loading...|
|
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 12. 22 March 1898 |
|
|
1 1 |
▲back to top |
Vol. 1. ] Tuesday, March 22, 1898. Marahe 22, 1898 [No. 12
TE IWI E,
TENA koutou. Kei te kimi
tonu te whakaaro i o tatou
mate. Ko nga mate e pa
ana whakatetinana, kua o
ti ake ia tatou i roto i te pepa No. 9.
Ko tenei me ata hurihuri marie e
tatou nga mate e pa ana kia Papa-
tuanuku. Ara nga mate na tatou i
hoatu ki runga ki aia. Ko te tino
putake tonu, me te matamutanga,
ko moni. " Koia nei te taniwha e
kai nei i te oneone; tenei taonga
rangatira kore, kaore ona rangatira
tuturu, he taiawhio tonu tana mahi;
kei te pakete o tena tangata, o tena
tangata. E hoa ma katahi nei te
taonga, e kore rawa tatou te Iwi
Maori e mohio ki te atawhai; kore
rawa tatou e mohio, ko ehea ra nga
purapura, ko ehea ra nga kai; hoi
ana kia tatou he kai katoa: kei te
taenga ki te Hotoke, tirotiro kau.
Ae koia nei te tino putake o ta te
oneone aue, " ko moni; " engari i
runga anake i ta tatou na whaka-
haere, ki runga ki ta te Iwi nona te
taonga koia nei te ora. Ha ! heaha
te take i penei ai, i ora ai ki te iwi
nona te taonga, i mate ai kia tatou ?
Ko te take Ahakoa tekau, e ruatekau
ranei nga paanga whenua o te
tangita Maori, ki te hokona e ia te
mea kotahi nga mea ranei e rua, a e
toru ranei; e kore rawa ia e mohio.
kia waiho nga moni o era i. hokona
ra e ia, hei whakapai mo nga mea
kei te toe ano kia ia; heoi ano ka
tahuri ki te kai inga moni ra, a pau
katoa ki te Piriote, ki te purei kaari
ki te purei Hoiho, ki te Waipiro, ki
te whakahihi noaiho inga taone, ara
ki nga mea huahua kore noa iho,
kaore nei e hoki mai te painga ki
aia, ki ana uri ranei i muri i aia.
Kaati ko nga moni ra kua pau, ko
nga whenua ra kua riro. Ka noho
ano te tangata ra ka mahara, e i tera
ano etahi o aku whenua kei te toe,
kua pakaru aku puutu, taku tarau,
kua kore hoki he hereni maku, hei
haerenga moku ki te Purei ka tu nei
a tera wiki, mo te hui hoki ki Waira-
rapa kia haere ahau kia kite inga
wahine papai o tera Iwi; heoi ana
kua riro tera whenua, ka pena haere
tonu, a te mutunga kua pau katoa
nga whenua ra, kua whai atu ano
nga moni ra i muri heoi ano kua huri
te puku o te tangata ra ki runga;
kua mahara penei ra, aue, he tino
porangi ahau, me mahara me pehea,
haere whenua, haere moni. Ko te
tangata hoki e haere ra ki nga Purei,
ki nga Hui, e whakahihi haere ra, e
whakapati haere ra ki nga wahine, e
haute ra i nga tangata; kua mau i
nga kakahu pakarukaru, kua paru
paru noaiho, kua pinono haere
tetahi karaihe mana, ana kua mate.
|
|
2 2 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 22, 1898. [2] Te Tiupiri, Marahe 22/1898.
Kore rawa he painga onga whenua
ra ki aia, o nga moni ra ranei. Koia
nei ra te putake te mate o te oneone:
koia nei ra o tatau kuaretanga ki te
atawhai ia moni. Tena iana titiro
atu tatau ki ta te Iwi Pakeha ki tana
whakahaere, ki te iwi nona tenei
taonga a moni. Ka whiwhi te
pakeha i tana tekau pauna, kaore ia
e penei me te Maori ka pangapanga
noatia iho, engari ka maharatia e ia,
nga mea hei hoko mana e hua mai
ai taua tekau pauna, ka kitea, ka
hokona e ia, he mea ano ka tika, he
mea ano ka he, hei aha mana e kore
ia e penei na, kua he tera meatanga
a ka ngoikore mai tana whakaaro,
kore rawa atua ka mahi tonu a e piki
haere atu taua tekau paunara ki te
rau, ki te mano, ki te miriona ranei.
A mehe mea he whenua to taua
pakeha ko nga kapa katoa, ko nga
hereni, ko nga pauna ranei e whiwhi
ai taua tangata ka haere katoa hei
hanga taiepa, hei hoko karaihe, hei
turaki ngahere, hei whakapai katoa i
taua whenua. Ko te whenua ra i te
hokonga mai pea a te pakeha ra he
pauna i te eke; a no runga i tana
ahuwhenua ki te mahi, ka tino pai,
a kei tana hokonga ketanga atu ki
tetahi kua riro mai i aia te tekau, te
tekau marua ranei pauna; ka riro
mai nga moni, kaore e haere ki nga
purei, ki nga mahi e pau ai ana
moni, engari ka haere ano ki te titiro
whenua ite te utu, a ka hokona mai
e ia ko tana mahi ra ano, a nui
noaiho te moni ki aia, tona matenga
kua noho ora ona tamariki. E hara
i te mea e penei katoa ana nga
pakeha katoa, engari ko te nuinga o
ratou e penei ana.
Kaore ano i mutu.
TE HUI MO O OHOTU.
Whatahoro—ki te mea e 5 eka o tetahi 10 eka o
tetahi 50 eka o tetahi 100 eka o tetahi o te poraka
kotahi, ka rite ranei, te tangata i te 5 eka ki nga
mea i rahi ake ra ia ia nga eka, kaitiaki, karite ano
ki te rahi o nga eka ia tangata ia tangata te utu
Reti e riro ia ia, ko te mea iti ia kaiti ano, ko te mea
rahi ka rahi, ano. Whatahoro—i te mea ia ono
marama, ka puta ai te utu Heti o te whenua ki nga
tangata Maori, a he nui nei to moni i whakapaua
ki runga e takoto nama ana, ka riro katoa ranei
nga utu Reti ia akoe, kaore nei he oranga o au a
Maori nona ra te poraka. Kaitiaki kei te utu o
nga Reti te tikanga, ka whakaarohia e au kia wehea
tetahi wahi kia whiwhi ai nga koroheke, me nga.
kuia i tetahi wahi onga painga o au a Reti ia ratau
e ora nei. Whatahoro e whakaaetiana ranei e koe,
te Rahui tokomaha ki roto, me te Rahui o nga
tangata toko rua, kotahi ranei ki te Rahui o roto o
te Poraka Kotahi. Kaitiaki ae, e ngari kei te ahua
onga hea o te tangata te tikanga. Whatahoro e hia
nga utu mo nga whakahaere katoa a te kaitiaki mo
tenei poraka, mo ohotu ki to whakaaro ake, kaitiaki
1/6 i roto ia pauna ia pauna, ara e £7 10, i te £100,.
engari ki te iti iho nga mahi, e kore e penei te
rahi, ka iti iho te 1/6 i roto i te pauna kotahi.
koia ra te mutunga iho, e kore e rahi ake.
Whatahoro, ka pewhea te mana Hoko, muru
whenua, Reti a te kawanatanga i roto i nga
Ture, ka whaimana ranei ki tenei, Kaitiaki,
kaore e whaimana ki nga. whenua kei te Kai-
tiaki te whakahaere. Whatahoro ka whakaae
ranei koe, ki nga menemana e hiahia ana
matau ina kitea hei whaka tikatika, kia whaka-
urua, i mua mai o te pah tanga o te Pire i te
Paremata. Kaitiaki, ae, engari me mahi e
to koutou komiti, ka oti, ka tuku ake i etahi
tangata kia tokorua, kia toko toru hei whaka-
marama, ki au, ki te komiti hoki o te whare
Paremata. Whatahoro ki te oti ia koe me te
kawanatanga te pire onga take te whakahaerea
nei e tatau, tera ranei e tukua mai e koe, e
tahi kape reo Maori kia matau. Kaitiaki, at,
maku e tuku mai kia Eneti mana e tuku tuku
mai kia koutou. Whatahoro e menemana
ana matau, e ahei ana i te Kaitiaki ia wa ia
|
|
3 3 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 22, 1898. [3] Te Tiupiri, Marahe 22, 1898
wa e whakaaroa i ia, he mea tika kia whakatu-
wheratia he taone ki te wahi e pai ana hei
tunga Taone i te poraka o Ohotu. Kaitiaki
ae me uru tenei. Whatahoro e menemana
ano matau kia waiho te ingoa o tenei pire, ko
te Pire motuhake o Ohotu. Kaitiaki ae
Whatahoro, e whakaae ana ranei koe, kia
tuturu te Komiti o Poutama o ngati Pa hei
komiti whakahaere mo nga take e hiahiatia
ana kia whakahaere a e ratau, a ratau kia koe,
au kia ratau. Kaitiaki ae, koia nei ano hei
kainga huinga a muri ake nei. Hami te kei
mehe mea he paanga iti to tetahi tangata i
roto i te poraka, ka rite ranei tona mana ki
toku, ki te mea rahi nga paanga ki te mahi i
taua whenua Rahui, Kaitiaki kaore, kaiti ano
te paanga o tetahi, kia rite ano ki tona panga.
Hami te kee, mehe mea i pau katoa atu tona
hea i roto i te Reti, ka whaihea ano ia ki roto
ki te Rahui, Kaitiaki, e kare e kore rawa he,
hea mo te tangata kia ora ai hoki ia, e kore
hoki e pai kia mate tetahi tangata, engari ka
hoatu te wahi e rite ana ki te kore ia e pai,
mana e haere atu e pai ana, kei a ia te whaka-
aro. Hami te kee. Ki te mea, he wahi toku
kei te ra rohe, kei tera rohe, a ka uru mai
ranei nga tangata kaore nei o ratau take kite
wahi noku anake, no matau ranei ko toku
Hapu ake. Kaitiaki mehe mea e mohio ana,
nga tangata, nou me to Hapu tera wahi, nou
anake ranei, e kore e uru atu te Hapu kaore
nei ona paanga ki tera wahi, e kore hoki e
tika te uru atu o te tangata ki te wahi e mohio-
tiana nou anake, Hami te kee, a ki te mea
taku kotahi, e rua rau eka taku wahi, aka
puritia e au hei Rahui kotahi rau ko tetahi hei
tuka atu hei reti, pewhea koe ki tenei. Kaiti-
aki e pai ana, ki te waiho noahio e koe kia
takoto kore mahi ana taua wahi, e kore e pai,
ka Retia ano e au, ki te mahia e koe pai
noatu, Ranginui Maehe e hiahia ana au kia
uru ki roto i te pire, tenei kupu, e 2000 eka te
wahi hei Rahui mo matau i- tetahi taha o
te awa o Whanganui, me tetahi taha
Kaitiaki, kaore e marama tera, no te
mea tera pea rahi ake te hiahia
o etahi i na lino huihui komou ki te
i nga Rahui, me ata waiho tena kia oti ia
•koutou, me te kairuri te whakahaere, ko reira
mohiotia ai te rahi o nga eka e Rahuitia e
koutou, me nga wahi e takoto ai aua Rahui.
Na eratu patai heoi i te mea kaore i
tuhia e nga tangata a ratau patai kaore i mau
mai. I muri o nga patai katoa. Ka tu a Hari-
hona Wereta tetahi onga kaumatua, ka mea
ki te Kaitiaki, kua oti nei nga patai anga mea
patai kia koe, kua mohio au kua mutu, na e
tuku atu ana au i te whenua kia koe, me te
tangata ora, me mate, haere atu ra me
to koutou oneone tenei koutou kaoti e au te
tuku atu ki te ringa o te Kaitiaki i te ra e
whiti nei tae mai ki tenei takiwa, haere atu e
ta e te Kaitiaki, kua oti atu i au te whenua te
tuku atu kia koe, kia pai to tiaki i te tangata
mate i te tangata ora, me te whenua.
Ka tu te Kaitiaki ka mea, kau a hei mea
e tukuna ana e koutou te to koutou whenua,
kei a koutou ano to koutou whenua, heoi taku
ko te tiaki kau, mo koutou ano te whenua, na
i te mea kua mutu nei nga whakamarama,
mea koutou patai, ka hiahia ahau kia hoki
atu a popo i runga i te waka ki te taone o
Whanganui, mo te Paraire ka tu taku huihui-
nga whakamarama ki nga tangata e hiahia
ana kia rongo ki enei tikanga kua korerotia
nei e tatau. Na me ki tuturu mai koutou kiau
i naia nei, ka whakaae ranei koutou kia mahia
te Pire mo Ohotu, a kia hoatu e au ki te kawa-
natanga i au ka hoki atu nei ki Poneke.
Kaore ranei, e rua tonu nga kupu hei ki mai
ma koutou, ae. Kaore, heoi ano ka mutu.
Ka mea etahi ae, ka noho puku e tahi, ko
Hami ko Reneti i mea kaua hei hohoro te
whakaae i naia nei, me ata waiho, no te mea
i kore ai he tangata e tae mai ki tenei Hui
nataku panui, na reira ka raruraru, ka mea te
Kaitiaki, kaore he taima ke atu, hei tukunga
i tenei Pire ko naia nei ano. ki te kore, e pai
nua kei a koutou ano to koutou whenua,
Engari ki te pamai he mate kia koutou, kaua
hoki koutou hei haere mai ano ki au, e kore
rawa a te tahuri atu ina whiwhi koutou i te
mate. Ka mea a Reneti e hara taku i te
whakahe, Engari he mea naku kia tae mai
eta i tangata kei te ngaro. Whatahoro ko
nga tangata kei te ngaro atu, e mohio ana
ratau ka tu te Hui e tae mai ai te Kaitiaki, a
, hei rua tenei mo nga marama e haere ana te
|
|
4 4 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 22, 1898. [4] Te Tiupiri, Marahe 22, 1898.
panui, ka ore i te mea kaore ratau i te mohio,
na ko nga tangata e whakaaro ana ki te Hoko
e kore era e whakaae mai ki te Kaitiaki, ki te
kore e oti tenei taonga ia koutou e pai ana i
te mea ka tae mai iau ki o koutou aroaro,
engari ko nga hea i homai e koutou moku
meku taina i roto o Ohotu, ka tukua atu e au
ki te Kaitiaki ina kore koutou e whakaae, i
runga i taku whakaaro ka mutu tonu nei te
ara e o ra ai tatau, me o tatau uri i muri ia tatau.
Kaitiaki ka mea me ki tonu mai te kupu e
whakaae ana koutou, kaore ranei, ka whaka-
aetia katoatia e nga Poutama e ngati Pa, e
ngati Taane ngati Hau ko Reneti te kaponga
i mea me tatari ia kia tae mai nga kape onga
Pire, hei reira ia me ona hoa mohio ai ki o
ratau ake whakaaro. Ka tu a Mei te Ripeka
ka whakapai mo te pai o te whakahaere a te
iwi, me te paahitanga a nga kaumatua. Ko
nga Waka i mea, katahi ano ki tenei te whaka-
haere i puta ai te maramatanga ki roto ia ia,
tena ko te kaporeihana kaore rawa ia e
marama, na mei mohio ia he kino, kore rawa
ia e whakaae, ko tenei e whakaae ana ia, a ka
tukua e ia nga toenga o Tauakira haunga
hoki a Ohotu ka oti atu tena. Ka tu a te
kena pera ano, ka tu a Tiaki Potaka ka mea
kua oti tenei korero ia nga Poutama te paahi
e nga kaumatua Taane wahine e noho nei, a
kua tu ake nei nga kaumatua o ngati Pa ki te
tau toko, ki te tuku hoki i Tauaki ra, ae pai
rawa atu, maku e kawe atu ki te rohe mai o te
Parapara o maraetaua tenei taonga a tatau
aha koa kei te ngaro atu etahi o ngati Pa, e
mohio ana au e kore e rereke, mei Kore a nga
Poutama e whakaae, penei maku e mauatu ki
o matau nei wahi ra ta tatau taonga, no te
mea, kua mohio au koia nei te Ture e ora ai
tatau, hei rua tenei mo nga pire i kawea mai
ma te Maori e mahi e whakariterite, ko te
pire a te Urewera, ko tenei hoki, he pai rawa
tenei. He pai ano te kaporeihana ra, e ngari
he pai atu tenei, ko te take kaore e mate i nga
nama, i te muru a te Ture. Heoi ko te
mutunga tenei o nga korero ote Hui, he nui
atu era atu korero, e ngari ko nga mea e
hangai ana ki te whenua koia enei.
I te ata o te Taite ka hoki mai te Pakeha
ki te Taone o Whanganui nei i te 4 ka tae
atu a Taitoko a. Hoani mete a Takarangi wete
ki te Tari o te Kaitiaki, a i korerotia e te Kai-
tiaki nga whakahaere katoa ki o ratau aroaro,
a ka tu a Taitoko raua ko Hoani, mete ki te
tautoko, ko Takarangi i mea ka ore ana kupu
e ngari kia tae mai te kape o te. Pire hei reira
ia, mohio ai ki taana ake whakaaro Heoi ano,
no te 5 ongara te Kaitiaki i hoki atu ai ki
Poneke i te Tireina o te ahiahi.
WHAKAMAHARATANGA
Powhiritia mai te tamaiti
• ki o koutou kainga, ko te kai
mana i te ono marama 7/6; 1
te tau, 12/6. Mo te kawhenata
kotahi o te ono marama 10/6; mo
te tau 21/. Mo nga panui taonga
hoko, kite, ngaro, me era atu panui
e utua nei, kei te utu a nga Nupepa
te ritenga utu, mo nga ahua tangata
nei 12/6 mau ano te ahua, engari kia
pai te ahua hei tuku mai.
NOTICE.
Welcome our child to your
respective settlements. The
necessary money for our new
child is 7/6 per quarter, or 12/6 per
annum; for half-yearly bound num-
bers of our child 10/6 or £1 is per
annum. For all advertisements the
charges are on the same scale as
European newspapers. Persons
desirous of having their photo printed
in our child can do so by forwarding
their card. The charges altogether
is 12/6, the block being their own
private property. It is particularly
requested that a first class photo be
forwarded in order to give satisfac-
... tion
|
|
5 5 |
▲back to top |
the Jubilee, Tuesday March 22, 1898 [5] Te Tiupiri, Marahe 22, 1898
KORERO NO AKARANA.
I whakawakia tetahi keehi ki Akarana, i e pai rangi
kua mahue ake nei, tetahi keehi tino rere ke i nga
keehi katoa e whakawakia ana. Ko taua kaehi, na
tetahi wahine, he tamariki tonu, ko Mihi Peka te
ingoa nana i hamene a Takuta Patiti, o te Hohipera
i Akarana; mo nga moni e £500 mo te tapahanga
a taua takuta, i nga koea inihi o tana kiri e 52 no
tana huha me tana ringa, i runga hoki i te kore
whakaatu a te takuta ra ka pera rawa te nui o tana
kiri e tapahia, i tana whakamoenga e te takuta.
Heoi kua whakataua e te Huri kaore i tika te
hamena a taua wahine.
Ko te putake o te whakawa nei me ata whaka-
marama ake. I nga ra ia mei mahme ake nei: ka
wera tetahi ko tiro i te ahi kaore i mate, engari tino
kino atu tona weranga, a haria ana ki te Hohipera.
No te tirohanga anga takuta, ka kiia, me he mea
kaore he tangata, he wahine ranei e whakaae kia,
tapahia mai etahi wahi o ratou kiri ora, hei papani
mo te kiri o te kotiro i wera ra i te ahi, kia tupu hou
mai ai he kiri ora mo te kotiro ra
te whakaaro aroha o te wahine nei, o Mihi Peka
me etahi atu tokorua hoki, he wahine ano, me te
tane, ka whakaae ratou kia tapahia, ara kia tihorea
etahi wahi o ratou kiri mo te kotiro ra; hua noa he
hanga ake nei. Ka kia e Takuta Patiti me haere
atu ratou ki te Hohipera, i reira tihore ai ia ratou.
Kati ka haere te wahine nei ka ki iho ki tana whaea
ka hoki mai ano ia ki te tina, ka mahara e kore ia
e whakamoea, ka tihore ai e te takuta ra, me tana
mahara hoki kaore pea e rahi te wahi e tihorea o
tana ringa a a mutu pea te tihorenga ka meatia ki
te rongoa, ka takaia, heoi ano ka hoki ia. Otira te
taenga o te wahine nei ki te Hohipera ra, ka whaka-
moea, a ununuhia nga kakahu, ka tihorea te kiri e
waru inihi te roa, e rima inihi te whanui, no te taha
whakaroto o te huha o te wahine ra, ka tihorea hoki
hoki tana ringa, e rima inihi te roa, e wha te whanui;
a tana ohonga ake. Ka pangia tonutia e te mate,
tekau matahi ona ra e takoto ana i te Hohipera ra.
Ko nga korero a te Takuta i te whakawa, e ki
una ia, kaore ia i korero ki te kotiro ra, ko te iti, a
ko te nui ranei ona kiri e tapahia e ia, heoi ano tana
ki atu, i mua o te whakamoenga, " kore e nui
nga kiri, o te ringa, me tango etahi i to waewae
ne?" Whakaae tonu mai te Kotiro ra. A i whaka-
aetia tenei korero e te whakawa. I kiia ano hoki e
te takuta he nui noatu nga me penei e meatia i
nga wa katoa i roto 1 waho o te Hohipera, kaore ano
he tangata i mate. E hoa ma katahi te mahi rere
ke ko tenei, kua rite te tangata kii te Aporo, ki te
Pititi, me era atu rakau e tangohia nei te kiri ka
whakanoho ki runga ki tetahi atu rakau.
|
|
6 6 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 22, 1898. [6] Te Tiupiri, Marahe 22, 1898,
PUREI WAKA.
I tu tenei Purei ki Whanganui i te 17th o Maehe
Nui ata te tangata Maori, Pakeha i tae mai ki taua
purei. E rua tonu nga Purei i mutu, ka rokohanga
e te ua heoi nekehia ana nga purei e whitu ki te
Rahoroi i te rua onga haora i te ahiahi. Ko tetahi
onga purei, ko te purei onga tamariki tane i pureitia
ano i tenei ra, engari no runga i te heanga o taua
purei, ara i te nuinga rawa tanga onga tamariki ki
runga ki te waka kotahi, heoi nekehia ana ki te
Rahoroi.
AOTEROA HANIKAPU.
Te Weehi e 30 tangata...... 1
Mangaone 36...... 2
E tahi onga waka i hoe i tenei Purei ko Te Pouari
kiriki nana i tuatoru, ko Waikahua nana i tua wha.
I te timatanga ano ka puta a te Wehi ki mua a tae
noa ki te Wiinitanga, e ruatekau iari a Mangaone ki
muri e whatekau iari o etaei ki muri ahi e haere
tahi ana.
WAINUIARUA HANIKAPU.
Te Wehi e 24 nga Wahine...... 1
Mangaone 34 „ „...... 2
Heoi ano nga waka o tenei purei tekau ma rima
iari te mamao o tetahi i tetahi.
RAHOROI, 19th MAEHE.
MOUTOA HANIKAPU.
Kauaeroa 10 tangata......... 1
Tuipiri 10 „......... 2
Etahi onga waka i purei ko Rereamanu, ko Man-
tahi, ko Te Roi, ko Waipuna, mamao noatu etahi ki
muri.
TUIPIRI HANIKAPU.
Kauaeroa 10 nga Wahine... •... 1
Manutahi 10,, „...... 2
Ko Rereamanu, ko Rereamanu etahi onga waka
purei engari kaore i tata mai
TAMARIKI TAANE.
Kauaeroa 10 Tamariki...... 1
Whakaihuaka 10...... 2
Heoi ano nga waka i tenei purei, piri tona a wiini
• noa.
TAMARIKI WAHINE.
Kaore tenei purei i pureitia i te kore e haere onga
kotiro, i warea ki te haere tahi me a ratou whai-
aipo.
PEKE TAIEPA No. 1.
Aramoho e toru tangata...... 1
Ruapehu e 4 tangata...... 2
E rahi ahi nga waka engari i tahurihuri, a ko
etahi kaore i huri.
WAKA MAHME.
Waikahua e 26 nga tangata...... E
Pouarikiriki e 28 2.
E toru nga waka i tenei purei kaore i tata mai kia
Waikahua kei tera tau tera pea e nui ake nga noni
mo nga purei kia ora nga Iwi katoa.
Ru Reweti,
Hon. Hekeretari.
Topia Turoa.
Maehe 14th. 1898.
KI TE ETITA o TE TUIPIRI,
Me te Kamupene e hoa ma tena koutou katoa.
Tena koutou nga kai huihui i nga mahi, me nga
whakahaere, e whai utanga ai te waka o TE TIUPIRI,
e kaha ai te haere ki ia koko ki ia koko o tatau
motu e rua nei, Ehoa ma me uta atu hoki aku
kupu ruarua nei ki runga ki TE TIUPIRI. He aha
koa, no tenei tau ano i taraia ai, me te toanga ki te
wai, tera pea, i mau nga rauwawa e kore e pipi ake
te wai, e kore hoki e wehi, ki te whakaputa ki te
moana nui. Ehoa ma katahi ano au ka tuku atu i
taku whakapai, mo te ingoa nei, a TE TIUPIRI. He
aha koa e hoa ma, kaore ano au i mohio noa, ki te
nuinga o te ingoa nei o TE TIUPIRI, ara, ki toku ake
reo. Na etahi tangata i ki mai, he ingoa nui
TE TIUPIRI ki te Pakeha, kati me waiho atu i te
ingoa nui. Kanui te koa o toku ngakau, TOO te
putunga mai o te taonga nei ki au. I tukua noatia
mai nei ki au, e te komiti whakahaere o TE TIUPIRI,
i nga putanga e rua i te 4 me te 11, o Hanuere
1898. Me te whakaatu mai ano, ka matanga Pepa,
e puta kore utu noa, kei o muri, ka utu.
Ata whakaaro ana au ki te poi ki te pewhea ranei
o taua taonga, E penei ana hoki me te whakamatau
a te mangai ki te reka o te kai, kei pera hoki me o
tatau taonga, penei ano, kua taha kati me tuku atu
e au te 12/6 kia puta mai tetahi pepa maku, mo te
tau kotahi, hei tirohanga ki te pai o te haere o nga
mahi, ki te mahaki te haere ka whakapaua e au
toku ngakau, ki te taonga tonu i te pepa nei i tau, e
tu mai nei.
Heoi na to koutou hoa
I Rerekura te Rangiwhakaekea.
|
|
7 7 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 22, 1898. WHANGANUI Aotearoa te Waipounamu PANUITANGA. E whakaatu ana kia mohio mai nga tangata taane, me nga Wahine Kaore nei ano i tuhi i o ratau ingoa kite kirihipi o te kotahitanga Kei te 3 onga ra o aperira nei a Taare Tikao tiamana o te kotahitanga tae mai ai ki Whang- anui nei, be atu ki Tawata kei reira a Topia Turoa ratau ko ona Hapu tuhi ai kite kirihipi o te Kotahitanga,
|
|
8 8 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 22, 1898. [8] Te Tiupiri, Marahe 22, 1898.
KO NGA KUPU A APERAHAMA TAONUI I
PANUITIA AI E IA KI NGAPUHI.
Te Aratapu, Te Wairoa, Kaipara,
Oketopa 3, 1873.
E kara, e Maihi, —
Tena koe! Kua tae mai taau reta kia au o te 12
o Hepetema, 1873, ko te tohu o to whakaaro i kiia
atu e au nei, koia tenei e 40 te nama, ara e 40 nga
kanara, ko te reo o roto i aua kanara. Koia tenei,
ko te tuatahi ki te ao, he kimihanga, he rapunga, he
hahaunga, he huihuinga no nga tangata matau.
Kua tae mai hoki te reta Ahunia Te Tau kia au, e
whakaatu mai ana i te tohu ki a ia, koia e tenei, e
40. I tu tenei ki Pewhairangi i te 11 o Hune, ko te
reo o roto he Kooti Whenua, tenei ano tetahi, ko te
whetu i kiia e au kia koe i te reta a nga rangatira o
Rotorua i mua ra. Ko Hupita, ko ona maero te
mamao i te whenua, e 483, 000, 000; ko Hakere, ko
ona maero te mamao i te whenua, e 37, 000, 000;
ko Wihinu, ko ona maero te mamao i te whenua, e
68, 000, 000. E kara, ko te ritenga tenei o taku
kupu ki a koe i mua ra, mehemea he Runanga nei
rapu i te whetu e whakakino nei i te whenua, ka pai
ahau. Ko te take i tuhia atu ai e au ki a koe. kia
noho matau ai koe, ko aua whetu e toru nei, kua
ahu te haere ki te tonga i te 21 o Hepetema, tona
maramatanga ake, mea ake puta tetahi kino. Kua
tae mai hoki ta Hunia hei tautoko mo tenei, e mea
ana, i tu te tohu ki Hauraki i te 24 o Mei, 1874, ko
te reo o taua whika he reo pitongatonga, e mea ana.
" Titiro, titiro, ki te whetu ko i te whetu. " No te
ao tenei nama, ko nga maero o te whenua tae noa ki
te ra, e 95, 000, 000. E kara, tenei taaku Ha koe,
kia kaha ki te whakaaro, tangohia i nga kanara e 40
hei arai atu i nga whetu e 3 nei, kei hoki mai ano ki
konei whakaoho ai i tenei pito o to tatou motu, otiia
tera e pa ki tooku waahi he raruraru, inahoki i
ngahoro nga korakora o aua whetu ki tenei takiwa,
"ae kumea ana e tona hiawero te waahi tua 3 o nga
whetu o te rangi ka maka ki te whenua ("Whakaki-
tenga, upoko xii. 4. ) Mo to kupu tukua to korua
maramatanga kia tiaho ki te aroaro o nga tangata
katoa. Mo taaku kupu ka mea atu nei kia koe.
Heoi ano putanga atu o aku whakaaro ki a koe,
ko te mea tena e whakaroa ana e toku ngakau i roto
i nga tau katoa. Heoi tenei.
Na Aperahama Taonui.
Kia Maihi P. Kawiti.
PUKAPUKA KAWHENATA.
Kite hiahia etahi tangata, ki etahi onga nama o
te TIUPIRI kia hangaia, kia whaka Kawhe-
natia, me tuku mai he reta, he waea taunaha, e rua
pukapuka i te tau, kotahi ia ono marama ia ono
marama.
RETA NO WAIRARAPA.
KUA tae mai te rongo kua mate a Wiremu -
Tahaia Papahia tamaiti Rangatira o ngati
Porou o Tuwhakairiora, 1 mate. Ki Wai-
rarapa. No te tau 1886 a Wi Tahaia i tae
mai ai ki Wairarapa, o reira mai tae noa mai ki te-
3 ongara o Maehe nei, ka tukua atu ia e nga Hapu
o Wairarapa ki te kopa o te oneone i Papawai nei.
He nui te tangi o nga tangata o Wairarapa nei ki ta
ratau manaki, i te Kawenga ki te Nehu, ka haere a
Tamahau a nga keepa me era atu onga kaumatua
me te Peene. Na mihi mai e koro ma, 3 kui ma, e
hine ma, e tama ma, i roto o Whangara, i roto o te
riu o Waiapu e tuwhera mai ra, o te Kawakawa, o
Wharekahika, mihi mai ki ta koutou moko puna,
tamaiti, tungane, tuakana, taina hoki i kona, tenei
ka riro i te tangata kaha o te ao nei ia Aitua, he
nui te manaki o nga tangata o Wairarapa nei ki ta
ratau manuhiri i te oranga, a mate noa, haere pai
atu ki te oneone. Hei kona ra koutou na Meri
Whariki Taha. E Meri, kua utua to pepa e Teone
Turi.
PIPIRIKI,
WHAKAMAHARATANGA.
• Me tuku mai e nga tangata e hiahia ana.
kite tango pepa taane wahine ranei a ratau
reta, waea ranei, a ka tukua atu te pepa nei.
A kia marama te whakaatu mai o te ingoa o
te tangata o te kainga o te Poohi, kia tika ai
te tae atu o te pepa. Engari koi wareware
kite o te potiki nei, e ora ai te haere atu kite
whaka rite i to tono mai.
Tiamana o te
Kamupene o TE TIUPIRI.
Mehe mea e hiahia ana koe ki te Pia pai
UI MAI
KIA KIPA ME ONA HOA.
HOKINA ME TIURI.
MONI takoto tonu mo te Hoko Wuuru, me nga
Hiako Hipi, a keia matau nga mea paraoa
Ti Huka, me era atu mea katoa koia tenei te whare,
iti te utu o Whanganui nei.
O
WHANGANUI.