THE JUBILEE.

MAORI NEWSPAPER

TE TIUPIRI





MAY  17, 1898. WHANGANUI. MAY  17, 1898.





SMITH & MILLWARD

FORWARDING SHIPPING & CUSTOMS

AGENTS.



COAL AND PRODUCE MERCHANTS



TAUPO QUAY, WANGANUI.



Telephone, No 96                    P. O. Box, 60





TE METE ME MIRIWATE,



HE kai tukutuku taonga i runga inga Kaipake

Tima ranei. He kai whakahaere Katimaute



Me te hoko nui te waro, me era atua mea.



TAUPO KI TIRITI, WHANGANUI.



Nama o te Terewhono, No. 96

          Namama o te Poake o te Poutapeta, No. 60





KARAITIANA ME NUMANA,



Kite hiahia koe kite hikoi ki a rite kite 

haere o tenei wa, me tango koe i nga hu o



KARAITIANA ME NUMANA,

Awanui Tiriti o, Whanganui.



If you want to march with the Times,

wear

CRICHTON & NEWMAN'S BOOTS.

Avenue, Wanganui.

Vol. 1]    Tuesday, May 17, 1898. Mei 17, 1898. [No. 20

   JUBILEE TE TIUPIRI.







 NA e nga  Iwi Maori o  te

   Koroni nei he mea  tika

    ano kia tahuri atu te nga-

   kau  me nga whakaaro o

                                            o

 tatau i enei ra haere ake nei ki te

 ata whakaaro ki nga Ture a te Iwi

 Pakeha  e whakahaere nei ia ratau,

 aha koa i te moana i te tuawhenua

 ranei; te mea hoki kua tatu iho te

. whakaaro o nga tangata Maori o te

 koroni  nei, kia noho ratau i raro i

 nga Ture e rua; ara i te Ture atua,

 i te Ture Kingi Kuini o te Ingarihi

 o Keiti Piritini me ona motu o te ao

 e tau nei i raro i ona mana.

    Na koia nei nga take o te Pakeha

  i tipu ai i te ao nei; na nga Ture;

  Ture tuatahi ko ta te atua i whaka-

  takoro ai ki te ao, hei arai i nga

  whakaaro kino katoa a te tangata ki

  te tangata ano, e whakaatu ana inga

                     

  huarahi e kore ai te tangata e he kia

  raua whakatangata ano; e whakaatu

  ana hoki i nga huarahi e tika ai nga

  mahi nga whakahaere  a te tangata

  kia  ia  ake  ano, me   etahi atu

   tangata, a ki  te rite i te tangata

   enei, kua rite te wahi ma te tangata

  o taua Ture. Na tuarua ka whaatu

   te Atua o te rangi o te whenua nana

   nga mea katoa e kitea ana, e mohi-

   otia ana e te whakaaro o te tangata,

i hanga i whaiahua ai i te ao nei, i

te rangi ranei; aha koa kua puta

mai ki te ao nei; me hoatu katoa te

whakamoemiti, me te whakakoria, me

te honore kia id anake kia Ihowa

Atua  nui o te ao katoa i roto i te

 ingoa o tana tamaiti aroha tapu o

 Ihu Karairi anake. Na, ka marama

 tatau i konei  koia  tenei te  tino

 whakaaro o te Atiia i mea ai ia i tana

 kupu kia Hoani apotoro i te 13 onga

 upoko 15, o ngararangi. Kua hoatu

 nei hoki e ahau he tauira ma koutou,

 kia rite ai ta koutou mahi ki taku i

 mea  nei kia koutou. Na  te kupu

 tuarua a te Atua kia Hoani  aporo

 ano i te 14, onga upoko 15, onga

 rarangi. Ki, te aroha koutou kiau,

 kia mau ki aku Ture.

    Na aha koa nga tikanga katoa o

  te karaipiture pau katoa i enei kupu

  e rua kua kia ake nei; na ko tetahi

  onga kupu a te Atua hei tino whaka-

  marama  kia tatau he tika kua tino

  tuturu ana Ture koia tenei 5, onga

  upoko o Matiu 17, 18, 19, kei mea

  koutou i haere mai ahau ki te whaka-

  kahore i te Ture i nga poropiti ranei.

  Kihai ahau i haere mai ki te whaka-

  kahore. Engari ki te whakatutuki.

   18 he pono nei hoki taku e mea nei

   kia koutou, E  kore  tetahi tongi,

  tetahi tohu ranei o te Ture e pahemo,

  a, te pahemotanga rano o te rangi o

   te whenua; Engari kia rite katoa rano.

   19 Na, kite whakakahore  tetahi, i

The Jubilee, Tuesday, May 17, 1898. [2]                Te  Tiupiri, Mei 17, 1898

tetahi mea iti rawa o enei kupu ako;

a ka akona e ia nga tangata kia pera;

ka kia ia ko te iti rawa i te rangatira-

tanga o te rangi; a ki te whakaritea,

ki te whakaakona e tetahi, ka kiia ia

he  nui i te  rangatiratanga o  te

rangi.

  Na  i konei ka tino marama ia

tatau te tino whakaaro o te atua kia

tino  whakaritea e  tatau ana  ture

katoa; Na  e nui ana te kaha o te

Wairua i homai nei e te atua ki au,

ki te mea mai kaore i te rite ia tatau

ana Ture i whakatakoria nei e ia hei

arahi ia tatau i te ao nei ki nga hua-

rahi o te tika o tana whakaoranga

 mo te whanau a te tangata. Na ko

 te Ture kingi kuini te Ture tuarua,

 hei ako ano tera ia tatau, hei tohu-

 tohu ki nga whakahaere e marama

 ana, e pai ana mo tatau, ia tatau e

 ora nei i te ao me o tatau taonga, me

 o tatau whenua, ko taua Ture he

 mea whakaahua mai no tera kua kia

 ake ra ko etahi wahi o te Ture atua

 kua mauria mai hei matua mo te

 Ture  kingi, kuini o Ingarangi, ko te

 take  i peratia ai, kia taea  ai e te

 tangata te whakarite nga Ture atua,

 me nga Ture kingi kuini hoki, a ki

 te takahi te tangata i au a Ture e

 ruai ka tau te whiu a te Ture tangata

 mo  te takahanga i nga wahi o te

 Ture i takahia e te tangata. Na ka

 tino marama tatau e penei ana te

 ahua  onga Ture e rua nei; na konei,

 he mea tino tika kia tahuri nui tatau

 ki te ako i enei Ture e. rua kia noho

 hei rama mo te tinana o te tangata i

  te ao nei; ki te rite i te tangata enei



 kua  kia ake nei, i te iwi ranei i te

Hapu  ranei, e kore ona waewae o

ratau ranei, e tutuki, i te mea ka

puritia e ia e ratau nga Ture o te awa-

tea hei huarahi i te ao nei. Na ka

 marama tatau he tino taonga mo

 tatau te ao i nga Ture e rua nei; na

 tenei i tipu ai nga iwi o te ao, e rongo

 nei tatau. Na, ko  te Ture tuatahi

 hei ako ma tatau ko te Ture atua ko

 te ture tangata te tuarua, ko enei

 Ture e rua kua  oti te whakaae e

 otatau matua e o tatau tipuna, a, ko

 tatau o ratau uri e ora nei i te ao

 nei; I te mea kua marama nei tatau

 ki te tika o ratau taonga i waiho ake

 ai motatau i muri ia ratau, he mea

 tika i naia  nei kia aro nui  o tatau.

 ngakau, whakaaro hoki, ki te awhina

 i aua Ture e  rua kua kia ake nei

 kaua tatau hei whakaahua  kau ia

 tatau he iwi tatau he tamariki no te

 Ture atua ranei, Kingi Kuini ranei,.

 e ngari kia hanga i pu tatau ki raro i

 nga tikanga o te Ture ake, kia rite

 ki te ki tuku iho a to tatau Ariki i

 mea  ai whakaritea aku Ture. Kati

kua oti hoki te panui i era putanga.

 o te pepa  nei, kia tino u tatau ki te-

 ako ia tatau uri ki te kura, ma tera

 ka  taea e ratau aua Ture e rua kua

 kia ake nei. Engari  ko tatau ko te

 hunga kua paheno mai i te wa i rite

  mo te haere ki nga kura ako ai, me

  ako tatau ki nga wharekarakia mo te

  Ture atua, mo te Ture Kingi Kuini,

  kua oti etahi o au a Ture te perehi

  ki te reo Maori, hei ako ia tatau, na

. kia haka tatau te ako ia tatau ki au

     

  a Ture aha koa kore e tino rite, kia



  tatau tamariki e akona nei ki nga

       

  tino kura, kaore he tikanga ko  te

The Jubilee, Tuesday, May 17, 1898. [3]                 Te Tiupiri, Mei 17, 1898

wahi ma  tatau, ta tatau e manaki,

kia rite ki to tatau ake kaha te wahi

hei whawha atu ma tatau. Ko  te

tini onga whakaaro Maori, e rereke

ana i waho o te ruri o te Ture atua

o te Ture Kingi Kuini ranei, me tino

ata papare ake era e  te whakaaro

tangata, i te mea kaore ona okioki-

nga o era tu o te ahua i naia nei, me

te haohao nunui o nga  whakaaro

matauranga  a te tangata; ata titiro

atu tatau ki muri, ka hoki mai te

titiro ki mua ia tatau; kia rite ai ia

tatau te ki tuku iho a to tatau tua-

kana a Paora  apotoro i mea ia ia e

tamarikitanga ana i mahia e au nga

whakaaro, me nga mahi tamariki, i

toku kaumatuatanga ia whakarereake

e au nga  mahi tamariki, tautotoro

tonu au ki nga mea a te atua. Na

Waihoki  ko  tenei whakarerea atu

nga whakaaro tawhito Maori kuare

   o

o mua o to tatau kuaretanga, me tau

totoro tatau ki nga mea tika katoa i

enei ra katoa e takoto mai nei i mua

ia tatau; ara, whakamataua, me kore

e taea e tatau, aua huarahi te pupuri,

ma  te kotahi o te whakaaro onga

rangatira onga tangata matau ki te

awhina i aua Ture kua kia ake nei,

e taea ai e te hunga ngakau iti te

whai enei Ture, Otira ki te kore nga

tangata whaimana me  nga tangata

mohio e kukume i te iwi ki nga hua-

arahi e tika ai tatau, me pewhea tatau

 e whiwhi ai ki te tika, me pewhea e

 whiwhi ai tatau ki te tika, no konei ma

 te tumanako o tatau ki te ako, ki te

 whakarite i nga Ture kua kia ake

 nei, e whiwhi ai tatau ki te karauna

o te rang marie o te tika o te pono,

         WHANGANUI,



                           Mei 16th, 1898.

         ———



     Ki te Etita me te Komiti o TE TIUPIRI.

    Tena koutou. Tenei e tahi kupu hei uta-

 nga atu ma to tatou taonga, no te 14 onga

  ra o tenei marama ka huihui matou ki Putiki

  me nga  Rangatira o te Waipounamu. O

  Hauraki o Ngati Porou ko te take o taua Hui

  he waea  mai na te Pirimia, ka tae mai ia i

  taua ra ki waenga nui onga Maori kauhau ai

  i ona whakaaro i te 10 onga haora ka tae

  mai te Pirimia me Timi Kara me o raua hoa

  Pakeha tu ana raua me oraua hoa i te marae

i ka maunu o ratou potae whaka honore atu

  kia Wiki me nga pani e tu mai ana i te tomo-

  kanga o te Teneti i takoto ai a Meiha Keepa,

  me te tangi mai ano a Wiki me nga Pani kia

  te Pirimia me Timi Kara, no temea ko raua

  nga hoa tuturu o Meiha Keepa i te wa e ora

  ana me te tungou atu ano o aua Rangatira ki

  nga Pani ka noho ki raro.

    Ka tu atu te hunga hoatu i te mihi mo

  aua Rangatira ka mutu nga mihi ki te Pirimia

  me Timi Kara mo te ahua o Meiha Keepa,

  ka whakatakoto ria atu nga Putake ake a nga

  Maori.

   Tua 1. —ko te kooti mo Whakaihuaka mo

  Waharangi mo Murikau, me etahi atu Poraka

  tae noa ki nga whakawa tua rua kia nukuhia

  mo  te tahi takiwa, kia whai taima ai nga

  tangata te haere ki Papawai ki te whaka

  haere 1 te Pire Poari a te kawanatanga.

 Tua 2. —Ko te komihana hoko whenua a

  te kawanatanga e noho nei i nga Tari hoko

  whenua Maori kia whaka mutua.

    Tua 3. —Ko  te Rori i whaka haua e te

  Tumuaki o te kaunihera e ki ana ki a hangaia

  he Rori ki waenganui o Ohotu Poraka.

    Tua 4. —Kia hanga ia mai e te kawanata-

  nga he kohatu hei tohu mo nga mahi me te

  matenga o Meiha Keepa.

    Tua 5. —Ko te mahi whakanui a Hateriki

  i te utu mo nga mea e haria ana e nga Tima

  o te awa o Whanganui ki utu ki tai me te

  Pangatarewa i nga meera o Ranana me etahi

  atu Pa, ka taka ki roto ki te Wai.

The Jubilee, Tuesday May 17, 1898    [4]                Te Tiupiri, Mei 17, 1898

  Tua 6. —Ko nga kooti mo whakaihuwaka,

mo waharangi mo Murikau kia whaka hokia

ki Pipiriki ki Heruharama ranei kaua ki

Whanganui taone nei. No temea nui atu nga

paanga mate mai ki omatau tinana tonu i te

mamao   rawa o te wahi i tu ai te kooti io

matou kainga tuturu e mate maira a matou

kai me o matou taonga e noho mate nei hoki

matou i konei.

  Nui atu nga Putake ko nga Putake e 6 nei

 aku i whakaaro ai hei whaka atu maku.

   Ka mutu a matou Putake i whakatakoto

 atu ai ki te Pirimia.

   Ka tu mai te Pirimia ka maunu te Pere

 Toopa, ka whaka honore mai ki te Iwi e pae

 ana i te marae ka mihi kia Meiha Keepa mo

 te kaha ki te hapai i te mana kingi o Inga-

 rangi, mo te kaha o Meiha  Keepa ki te

 whaka  takoto ki nga kawanatanga i nga

 ritenga e ora ai te Iwi Maori e noho kotahi

 ai te Maori me  te Pakeha i te Ture kotahi,

 mo  tona Pouri nui i te kore ona e watea ki te

 haere mai i te ra i nehua ai a Meiha Keepa

 i te nui o nga Raruraru i pa mai kia ia i taua

 ra kore ana ia e maunu i nga mahi o toku

  Hoia tanga kia te Kuini tokorua hold maua

 ko Meiha Keepa he  Hoia na te Kuini, no

  toku watea tanga koia au i tae mai ai.

    Koinei te take i tae mai ai au.

    Tua  2. —Ko  te Pire Poari a te kawana-

  tanga mo te Iwi Maori, i tino whaka marama

  mai  te Pirimia i nga tikanga o taua Pire

  Reka ana ki te whaka rongo atu a te taringa

  i muri o tona whaka marama tanga ka tako

  to mai tona kupu ka kawea  atu e ia taua

  Pire ki waenganui o nga Iwi ka hui nei ki

  Papawai.

    1 muri o enei take ka tahi ka hoki ki a

  matou  take i whaka takoto atu ai ki tona

   aroaro.

    Taku kupu mo  te kooti e ki nei koutou,

   kia nukuhia e kore au e kaha ki te ki atu i

   naia nei ae me nuku e ngari ko taku whaka

   aro e pena aha me ta koutou kaati maku e

   kawe ki nga Rangatira o tenei take ki a tae

   au ki Poneke ka tino whaka takotoria atu e

   au ki oratou aroaro, ko taku hiahia hoki tena

   kia haere katoa te Iwi nui tonu ki Papawai.

   Ko te Putake mo te hoko whenua Maori e

 penei ana ki te oti i te Iwi tonu te Pire Poari

 nei ki a waiho hei Ture koina te Ture hei

 whaka ngahoro atu i te hoko whenua me te

 kooti te tahi take ki te whaka mutua ohore-

 retia te mahi hoko whenua a te kawanatanga

 tera e noho kore moni e tahi Maori a ka pa

 he mate nui ki a ia ki a ratou ranei i te kore

 moni hei utu ia ratou nama e ngari me tau-

 toko mai te Iwi nui tonu i waho o te whare

 ma  te Piri o te Iwi me o ratou whakaaro ki

 te kawanatanga ka tahi ka taea nga tikanga

 hou hei whaka korenga atu i te hoko me te

I kooti ka riro ma te Poari e whakahaere nga

i tikanga katoa ki runga ki te whenua ka noho

  ora hoki te Iwi Maori heoi ta ratou he tango

I anake i te moni onga Riihi.

    Ko te Putake mo Ohotu kaore e taea tenei

  kua riro a Ohotu Poraka ki te Ringaringa o

  te kaitiaki o te katoa. *

    Ko te kowhatu mo Meina Keepa e pai ana

  ka whaka hae tia e au e ngari ma nga wha-

  naunga e mahi mai he Tauira ka tuku ake ki

  Poneke.



    Ko te Putake mo te whakanui a Hatariki i

  nga utu mo  nga mea  e haria ana kati e

  pohehe ana  pea ia, kua oti ke i to matou

  kawanatanga te whaka rite nga utu moia me a

  moia mea kei Poneke e takoto ana. Kaati ki

  te tika takoutou whakaatu mai ka whaka

   korea e au he moni hei utu i te whaka painga

  i te awa no temea i ho atu e au nga moni kia

   Tuari te Tumuaki o te Poari o te awa kia pai

   hei rerenga mo nga Tima kia haere pai kaua

   hei tinihanga, kaati kua korero mai koutou

   kia au maku ano e ui kia Hateriki e ngari ki

   te kite he ano koutou me whaka atu ake kia

   au i Ponoke.

    Ko te kupu mo te Meera ko au te Tumu-

   aki o nga Meera katoa me he mea ki te tika

 tenei korero e panga ana. te Meera mou

   tetahi kainga o te awa e he ana tena ko te

   ritenga i whaka takoto ria ai mo, te mahi.

 Meera kia tae tika te Meera ki te kainga ki

   nga  tangata mo ratou nga Reta ki te pena

    me ta koutou, whakaatu mai nei kia au, ka

    takahia e au ki raro ki aku waewae kia kaha

   ta koutou whaka atu ake kia au i Poneke me

I The Jubilee, Tuesday, May 17, 1898,     
                                                        
  he mea ka kite koutou i te whaka haere he a
  Hateriki.

   Ko  te kupu  mo  te kooti kia haria ki
  pipiriki kua takoto noa atu taku kupu ka rua
  tau kia haria te kooti ki nga wahi tutata ki
  te whenua e kooti tia ana e pouri ana au mo
 te korenga e whakaotia taua kupu  aku e
 whakaae  ana au  kia haria atu te kooti ki
 ripiripi no temea kei reira nga whenua hei
 whaka haere ma te kooti ki taku whakaaro
 hoki e 3 tonu te kooti ko ratou e haere ki te
  whaka kore mai te Tiati e kore ia e haere
 maku  e titiro he Tiati kaha ki te haere ki
 Pipiriki kooti ai, e ngari ka whakaotia e au
 tenei take ina tae au ki Poneke.  Ko  te
 Paanga o etahi onga take nei ki te awa o
 Whanganui nei i whakaatu ai au kia noho
 mohio mai era tangata e noho maina i te
 awa.

             Heoi ka mutu,
    I. REREKURU TE RANGIWHAKAEKEA.



 KO TE TAENGA O TE PIRIMIA KI
           PUTIKI.


 Meiha Keepa

Wiki Keepa




     I mea te Pirimia kaore au i haere mai ki
   Putiki nei i runga inga tika nga whakahaere,
   engari ki te apiti atu i toku aroha ki nga
   whanaunga   o  te tangata rangatira o te
   (Keepa), ki te whakangawari, mehe mea era
   e taea te whakakore atu  nga korero a  te
   pepa i uta ai ki runga i tonake tinnaa. A
   kua manakitia ahau e nga tangata nana ahau
   i whaikorero kia whakamarama ahau i nga
   wahi o taku Pire whenua Maori, a, e tino koa
   ana ahau ki te whakarite i taua tono. Na e
  tino whakahe ana ahau he raruraru i waen-
  ganui  ia raua ko te  Keepa, e kore ia a te
  Keepa e tino whakanui i tana kupu manaki
  moku mo  te Pirimia me te kawanatanga ia ia
  i Hehitingi i runga i te reo ngawari aroha i
  mua ake o tona matenga, monga korero ko te
  mate o te Keepa he mea na nga mahi a te
  kawanatanga whakahaere mo Horowhenua
  ka mea aiake te Pirimia, ko te he, mehe mea
  he pera, kei runga i nga  pakihiwi onga
  tangata hao whenua me nga roia, i roto i te
  whare paremata, nareira nei i mea kia pera
 te menemana  o te Pire o whenua, koia i tipu
 ai te raruraru, a ka tuwhera kinga whaka-
 haere  katoa, mehe mea  te pire i pahitia i
 runga i tona ake ahua i mahia ai i te tuatahi
 Teone Mekenehi minita onga whenua ko nga
 raruraru katoa mo   tenei poraka, whenua
 kua mutu  noatu.  Ka  whakamarama te
 Pirimia mo runga  i taana Pire mo nga
 whenua,  ki te kore e oti i te hui nui ka tu
 nei ki papawai a te 20 nei te 
 toenga onga whenua ki raro i nga  tikanga
 kua whakaaturia  ake nei  e te Pire. 


Whanganui

The Jubilee, Tuesday, May 17, 1898. [6]                 Te Tiupiri, Mei 17, 1898

nei i roto i tenei rima marama kua pahure

ake  nei i nga mahi o  te kooti; no nga

tangata Maori ake ano tetahi wahi o te he, i

te mea na ratau ake ano i tono ki te kooti

kia tukua kia ratau ake ano te whakahaere o

ratau whenua  i waho o te kooti, no reira ka

 noho kore mahi te kooti; A, tera ia e tahuri

 e ata rapu he aha te take o te kooti i kore ai

 e tu ki nga kainga Maori ake, i haere ke mai

 ko nga Maori ki te wahi i tu ai te kooti i nga

 taone whakapau moni ai, me te ahua raru-

 raru. Na i mea mai nga Maori kia Nekehia

 te kooti, kia ahei ai ratau te whakarite i te

 hui katu nei ki Papawai; kaore he mana ia ia

 kite whakarereke i nga whakaritenga mo te

 kooti, Engari ka tae atu ia ki Poneke i runga

 i tona ake whakaaro, i te mea i haere te

 kooti ki Pamutana mo tona ake painga, a ka

 waiho nga Maori i konei penei me nga Hipi

 maha  e marara ana, no reira e tika ana kia

 nekehia te kooti hei painga hoki mo nga

 Maori, i te mea ki tona ake whakaaro ko te

 Hui ki Papawai he mea nui rawa tera kia ia

 i nga kooti katoa o te koroni. Na mo tetahi

 tono  a nga Maori  kia ia he mea tika kia

 whakaaro te kawanatanga mo tetahi kowhatu

 whakamaharatanga ki nga mahi pai a Meiha

  Keepa i waiho ake ai ki te koroni; a koia ake

  ko te Pirimia e nui ana te hari, ki te whaka-

  atu kia ratau, ko tetahi kowhatu pai e tika ana

  kia whakaarahia he kowhatu whakamahara-

  tanga ki to ratau rangatira mutunga ake nei.

  A kua puta mai  hoki etahi whakahe a nga

  Maori kia ia mo te nui o nga utu o nga

  whakahaere a te hunga nona te mahi whaka-

  haere o te Tima o te awa o Whanganui a i te

  mea  kua tonoa kia utua te mauranga atu 1/6

  mo  te tikai paku ara penei he pauna kanara,

  he tatini maati, ko nga pukapuka  Reta  e

  makaia  kino tiana ki roto i te wai, kaore nei. i

  te mea ata hoatu ki te wahi tika. Engari kaore

  i te tino whakapono ake au he tika nga whaka-

  aturanga mai   nei; heaha  koa  kaata tino

  rapu a tenei mea. Heoi ra kaore e taea e ia

  te pewhea i naia nei, i te mea ko tetahi taha

  anake o te korero nei ka rongo nei au. Engari

  e  whakaaro aua ahau tera e taea te wetewete,

   e meana ia e hara i te whakaaro na te kawa-

   natanga kia  whakatuwheratia te  awa  hei

  terenga.

  Engari ko te tino tikanga e mau ana ki te

Poari tiaki o te awa, ko ta ratau mahi nei he

titiro ko nga tangata Maori me. nga Pakeha

noho whenua, e kore e peehia e enei ahua

tanga. I pooti a e  te kawanatanga   nga

moni  mo  te taha ki nga Maori me nga

Pakeha noho whenua, ka tuara ano mehemea

tera tetahi tikanga, he maha eratu tiho take

whakaitinga ki nga Maori i whakautua e te

Pirimia, i muri o te whakapuakanga  o te

 korero ka takoto e rua nga kakahu Maori pai rawa

 atu, i hoatu ki te Pirimia, I muri ka haere atu ki te

 urupa i takoto ai te tinana o Meiha Keepa, i muri.

 ka hoki mai ki te taone, ko nga hoa haere o te

 Pirimia ki te pa Maori ko te Honore Timi Kara, ko

 G. Karihana M. H. R., ko J. T. Tuari, tangata o te

 Poari tiaki o te awa ko S H. Matene, ko  J. L

 Tiwini me etahi atu ko W. E. Kawhi te kai whaka-

 maori, ka haere atu te Pirimia ki Pamutana i te

 tereina, a ka haere atu i reira ki Poneke.

               KARIOI,



                      Rauhamoa, 5 Mei, 1898.

                                                                                               





              Ki te Etita o te TIUPIRI.

    Ehoa tena koe, tena aku kupu ruarua, ka tukua

  atu kia koe, mau e uta atu ki runga i tie Waka o to

  tatau kuia  aroha  o  Kuini Wikitoria, ara, ki te

  TIUPIRI  hei hari atu ki nga marae o tatau hoa o

  runga onga motu e rua nei, o Aotearoa o te Waipou-

  namu.

   I te 30 Aperira nei ka ta e mai a Topia Turoa raua

  ko Taare Tikao ki Toanui wahi o Raetihi o Whanga-

  nui i te 3 onga haora, ka timata te tangi mo nga

  mate onga tangata kaumatua o Whanganui o Tai-

  toko; ka mutu ka  tu atu te tangata whenua ki te

  whaikorero kia raua, ko nga kupu korero he mihi mo

  nga mate, be powhiri atu hoki kia Topia raua ko

   Taare Tikao tera tangata tauhou ki tenei whenua

   tauhou; he maha era atu kupu korero..

     Ka tu mai  a Topia Turoa ka mihi  mai ki te

   tangata whenua, me te ahuatanga o nga mate ka

   mea mai  a Topia kaore aku pouri ki tu koutou

   matua, ki to koutou tipuna i runga i tona matenga,

   ko te mea i nui ai te pouri ia tatau mo tona matenga,

   ko nga mahi i whakahaerea e ia ki runga ki nga iwi

The Jubilee, Tuesday, May 17, 1898. [7]                Te Tiupiri, Mei 17, 1898.

nei, he kore kaore i oti, koia nei anake te mea nui i

mamaetia ai e tatau tona tinana, i na koa maua ko

tenei tangata tauhou e haere mai nei kia koutou, he

whaka  tutuki inga mahi i waiho ake e ia, koia tenei

ona mahi i waiho ake ai, ana atu te nuinga o ana

mahi  kaore i oti, kei te takoto kore oti katoa. Ara

 atu te nuinga onga korero a Topia.

  Ka  tu mai a Taare Tikao, ka mea mai tenei e te

 iwi e nga Hapu te haere mai nei me o tatau aitua,

 ara, te aroha onga tino kaumatua o Whanganui nei,

 ko tenei he nui te pouri, kati e kore e taea e tatau

 te whakahoki mai o tatau kaumatua; Engari ko nga

 mahi a aua kaumatua i mahue ake kia tatau, hei

 whakaarohanga ma tatau i muri ia ia, i runga i tera

 ahua, ki taana whakaaro ake kei te ora tonu a Tai-

 toko, ara koia tenei koana mahi kei te ora.

   I te ahiahi ka huihui ki roto i te whare ka tu atu

 no te tangata whenua ki te mihi atu ano. Ka mea

 haere mai, korua ko to hoa me o tatau mate o kona

 kati me mihi noatu i konei, me tangi noatu i konei

 kia Taitoko, ae katika te kupu e kia mai nei e koe,

 ki te kore taua e hoki ki runga ki nga mahi a

 Taitoko i waiho ake ai i te ao nei, katahi taua ka

 whio kei te ora tonu a Taitoko, na tenei ano te

 whakaaro a to iwi a ngati Rangi, kaore au i haere

 atu kia kite i te mate o to papa, kati kua tae mai

 nei koe ki te kawe mai ia Taare Tikao, ko tenei he

  nui rawa atu tenei tangi aku e tangi nei tatau, e

  whakarite nei i ona tikanga.

   Haere mai e Taare Tikao, haria mai nga taonga o

  aku matua i waiho ake ai i te ao nei, haere mai

  whakaotia nga  mahi a to tohoa, waiho ake hei

  taonga mo nga iwi i te ao nei, he maha atu era atu

  kupu, ka mutu ka tu atu ana no te tangata whenua

  ko aua kupu ano nga kupu, ka mea haere mai e

  Taare Tikao haere mai e te rangatira o te waipou-

  namu e Taare Tikao e te tangata o te kotahitanga

  me a korua mahi ko to hoa ko te Keepa, haere mai

  me nga morehu o te iwi onga Hapu i te ao. Kati-

  matitia te priori koia tenei: I au ara e kui e Taiwiri

  i te paki taua e takoto nei te mamae mehe ngauatua

   e tatari atu ana kia whare ao rere, ma te kaunihera

  kai ranga ahu ai i te muri raro me whakatakoto ki

  te kaha taua ia te hari mate hei kawe atu i ahau kia

  akehu kua, tae rawa ia ki te whare wananga ki te

   tihotihoi te maki hoi ki te pakitua i aku ringa

  kati hoki ra te whakaupa ki te noho me toi ra tenei

   ki hingarangi ki te  kahu  rai rari noa mai  te

   raweke tia e te ringaringa mo te mate o te makariri

   e totope nei te hukarere nga taritari o matariki me

   whakatangi te korowhiti ki Aotearoa kia tamau kia

   te niniwa kia mata kawhaia te pori o te, rangi ko te

   aura i noho ia e taku puku ki. te wai apawa kia ope

    noa te kuti kuti kia ope noa te whaka iroiro hei

   rangi mo taku tamaiti poriro mo te Aperira mo paki

   kau noa mai a te ngutu ohanga nga rahi nau mai e hoki

   ra e te iwi kia kite koe i te whare whananga

   tamariki  ka whakaaro rangi tenei ki  te  pari

   ki tikirau kia te puke hou me kore te mea ko te

rawa hoki e tu i whakaihia ai taku teke mei tutakina

e o mata kia kara pipi pitia ako rawa ake ki te ai a

te tui ko te uputu koikoi areke ki te tahora mokai

tore rua i riro atu na i waiho au hei hiki hiki taua i

kite i mapaua rahi ate hapu pararaki topeha taua e

te kirihipi na taku poriro au na Topia moe atu ana

aku kanohi kia Hone Heke kia Wi Pere ki te hunga

nana  i taki taki taku mate karo a Waipohue kati

hoki ra e Taitoko te whaka kekero i te pakanga hua

takitia te hapai a taetaea ma nga iwi kia tipaoa ki

Waipounamu  ko Taare Tikao e rua aku ringa ki te

here mai i te awhitanga na te kotahitanga hei tau

 e  i.

   Taare Tikao e nga rangatira o tenei kainga tena

koutou, tenei kua tae mai ahau i runga i te powhiri

 a Topia, a tenei hoki maua te haere nei me nga mate

 o nga tino kaumatua o tenei awa o Whanganui, tenei

 hoki te haere mai nei ki nga mate o to tatau matua

 te tangata nana i whakata koto nga mahi ki runga

 ki nga Iwi onga motu e rua nei na ko taku tino

 kupu ake i naia nei aha koa mate atu ia, ko ona

 mahi e ora ana ia koutou hei whakaoti i ona mahi i

 muri ia ia, nui atu nga kupu mihi a taua tangata

 katahi ia ka kauwhau inga mahi a te kotahitanga

 ka timataria mai e ia i te tau 41, i whakahaerea ai

 te Tiriti o Waitangi tae mai ki te tau 52 tae noa ki

 te ra i whakaturia  ai a  Potatau, ka  haere nga

 matauranga o te ao; tae noa ki te takahanga a nga

  matauranga o te ao i te tiriti, tae mai ki te whaka-

 toputanga i nga iwi me nga Hapu me nga morehu

  o te motu  o Niu  Tireni ki roto ki te kirihipi o te

  kotahitanga koia tana haere mai i tenei ra, he kawe

  mai ano i taua kirihipi, nui atu nga whakamarama

  a Taare Tikao i nga huarahi o te mate, raua ko te

  ora, i runga i nga Ture a te Kawanatanga, e here.

  nei i runga  i te Iwi Maiori koia ahau  i mea

  at, me whakatopu to tatau Iwi Maori ki te kimi, me

  kore e kitea he huarahi e ora ai, te Iwi Maori ka

  mutu a Taare Tikao.

    Ko  aku  kupu tenei, ko te kirihipi ano tenei i

  haria ake nei e Aitua ki Manganui a te ao, i ki atu

  au kia ia ara atu he ra ano e takoto mai nei e tuhi

  ai au na ko tenei me tuhi au i naia nei, ka me atu

  ano  ahau, tikina atu e koe karia te, putake o te

   rakau karia ka taea e koe nga pakiaka te kari, ka

  maranga iakoe mana noa e maroke nga manga me

  ona rau, ara ia ra, kia mau mai a Tohu a te Whiti

   a Mahuta, katahi ahau  katuhi. Taare Tikao e

  whakamoemiti  ana au  ki to koutou kaumatua.

   kia Topia. Turoa, ki taku whakaaro to te pou

   tenei, o Whanganui nei, kaore, rawa ia i whaka

   aro kia kore ia e whakaaro  kia koutou  ki te. Iwi,

   Etika ana to kupu mo te Rakau i ki mai nei koe.

   Na ki taku whakaaro ko nga manga te mea nui no

   te mea kei reira e mau ana nga hua, kaua hei waiho

   ma  te rangatira anake e whakaoti, e kore e oti no

   te mea ma te iwi e tika ai te rangatira a ma te

   rangatira e tika ai te iwi ka mutu ka tino whakamoe-

   miti matau ki te matau ranga o taua tangata. I te

   2 Mei 98 ka tuhi matau katoa e 25 tangata i haina.

  ' Ka hoki atu a Taare Tikao me 

   pononga iti rawa.

                  Na te KAKAKURA KOWAIWAI.

The Jubilee, Tuesday, May 17, 1898. [4]           Te Tiupiri, Mei 17, 1898.

 

WHAKAMAHARATANGA

         Powhiritia mai te tamaiti

      ki o koutou kainga, ko te kai

     mana i te ono marama 7/6; I

     te tau, 12/6. Mo te kawhenata

kotahi o te ono marama, 10/6; mo

te tau 21/. Mo  nga panui taonga

hoko, kite, ngaro, me era atu panui

e utua nei, kei te utu a nga Nupepa

te ritenga utu, mo nga ahua tangata

nei 12/6 mau ano te ahua, engari kia

pai te ahua hei tuku mai.







NOTICE.





      Welcome our child to your

    respective settlements. The

 necessary money for our new

child is 7/6 per quarter, or 12/6 per

annum; for half-yearly bound num-

bers of our child 10/6 or £1 is per

annum. For all advertisements the

charges are on the  same scale as

 European  newspapers. Persons

 desirous of having their photo printed

 in our child can do so by forwarding

 their card. The charges altogether

 is 12/6, the block being their own

 private property. It is particularly

requested that a first class photo be

forwarded  in order to give satisfac-

 tion.



   HOKINA ME TIURI



  MONI   takoto tonu mo te Hoko Wuuru, me nga

      Hiako  Hipi, a keia matau  nga mea paraoa

  TiHuka, me era atu mea katoa koia tenei te whare.

  iti te utu o Whanganui nei.



                        TERAWIRA o

                               WHANGANUI.











  EHIAHIATIA ANA KIA MOHIOTIA.



        TIMIHANA AHIRAINA.

Rongoa Huango. Na  e hiahia ana ahau ki te

whakaputa i te rongoa i runga ake nei, mo te utu

iti kia ahei ai nga tangata e pangia ana e taua mate

te tiki atu i te Tari o te " Tiupiri, " ia Kitini, tiaki

rongoa o Whanganui  ranei.

        TIMIHANA TANGATA,

               HANGA RONGOA.





     WHAKAMAHARATANGA.







   Me  tuku mai e nga tangata e hiahia ana

 kite tango pepa taane wahine  ranei a ratau

 reta, waea ranei, a ka tukua atu te pepa nei.

 A kia marama te whakaatu mai o te ingoa o

 te tangata o te kainga o te Poohi, kia tika ai

 te tae atu o te pepa. Engari koi wareware

 kite o te potiki nei, e ora ai te haere atu  kite

 whaka  rite i to tono mai.



                    Tiamana o te

                 Kamupene  o TE TIUPIRI.







      PUKAPUKA KAWHENATA.

    Kite hiahia etahi tangata, ki etahi onga nama o

 te  TIUPIRI kia hangaia, kia  whaka   Kawhe-

  natia, me tuku mai he reta, he waea taunaha, e rua

 pukapuka i te tau, kotahi ia ono marama ia ono

 marama.







      Mehe  mea e hiahia ana koe ki te Pia pai

       UI MAI

       KIA KIPA ME ONA HOA.

 





    Persons  wishing to  have  Half-yearly volumes

  (bound)  reserved for them should give their in-

  structions without delay, as only a limited number

  will be kept back for binding each half-year.

    TEWI MAKIWHARANGI.



TANGATA  Whakamine taonga Rino, me

  era atu taonga maro, katoa e puritiana ki

konei, mo te Hoko. Waea  taiepa, Rino uhi

whare, Tepara, Neera, Parau, Hapara, me

nga mei  ngaki whenua katoa, omu, toki,

Perohuka, keena kohua  kai, Paneke, Pureti

me era atu mea, pera katoa tona tini noatu

onga taonga pera, e hokona ana i konei mo

              te utu iti reawa.

         Ritiwe Tiriti. Whanganui.