|
loading...|
|
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 21. 24 May 1898 |
|
|
1 cover |
▲back to top |
THE JUBILEE.
MAORI NEWSPAPER
TE TIUPIRI
MAY 24, 1898. WHANGANUI. MAY 24, 1898.
SMITH & MILLWARD
FORWARDING SHIPPING & CUSTOMS
AGENTS.
COAL AND PRODUCE MERCHANTS
TAUPO QUAY, WANGANUI.
Telephone, No 96 P. O. Box, 60
TE METE ME MIRIWATE,
HE kai tukutuku taonga i runga inga Kaipake
Tima ranei. He kai whakahaere Katimaute
Me te hoko nui te waro, me era atua mea.
TAUPO KI TIRITI, WHANGANUI.
Nama o te Terewhono, No. 96
Namama o te Poake o te Poutapeta, No. 60
KARAITIANA ME NUMANA,
Kite hiahia koe kite hikoi ki a rite kite
haere o tenei wa, me tango koe i nga hu o
KARAITIANA ME NUMANA,
Awanui Tiriti o, Whanganui.
If you want to march with the Times,
wear
CRICHTON & NEWMAN'S BOOTS.
Avenue, Wanganui.
|
|
2 contents |
▲back to top |
|
|
3 1 |
▲back to top |
Vol 1 ] Tuesday, May 24, 1898. Mei 24, 1898. [No. 21
MO TE PIKE POARI.
§ panuitia i muake nei e TE TIUPIRI
te Pire a te Kawanatanga, a i whaka
atu hoki ahau i aku ake whakaaro
i roto i TE TIUPIRI; Na he meatu
T tenei ki nga Rangatira, me nga
matauranga katoa ka huihui nei koutou ki
Papawai ki te Paremata Maori o te Koroni o
Niu Tireni; I mua e pamamao ana nga
Ture a te iwi Pakeha ia tatau, kua maha nga
panuitanga o tenei kupu, kaore he Ture o te
Paremata o to tatau Koroni ake, kia mahia
ko nga painga o taua Ture, o aua Ture ranei
hei painga mo te iwi Maori kore kia kotahi,
he tino kupu tuturu tenei naku. Kua whaka-
atu ano TE TIUPIRI nei i muake nei e 4 tonu
nga Ture, e mohio ana tatau i ahua tata mai
ki a tatau ki te iwi Maori te mahanatanga o i
te painga o aua Ture, ara, ko te Ture Atua
tetahi; ko te he i raruraru ai tera kei te
tangata anake, kaore i te Ture Atua te he.
Na ko te Tiriti o Waitangi tetahi onga
tino Ture pai, ko te mea i he ai te Tiriti o
Waitangi, na nga matauranga Maori i kukune
ke ki te whawhai ko te iwi Pakeha apiti atu
hoki ki nga Maori ano, koia te he; ka mahue
te whakahaere, te whakarite inga tikanga o
te Tiriti o Waitangi puta ke ki nga tini
whakaaro huhua kore.
Na e penei atu ana ahau kia a koutou ko
te Ture o te whenua o te Urewera te Ture
tuatahi i ahu mai ki runga i te iwi Maori
tona painga, na, penei taku kupu i TE TIU-
PIRI kua hori ake nei; he Ture ahua pai iti
nei tera, Engari ma nga whakatika i taua
Ture e takoto pai ai.
Na tuarua onga Ture a te Pakeha e pai
ana kite iwi Maori me ona whenua ko te Ture
o Ohotu Poraka, a, te kaitiaki o te katoa; Na
e ki penei ana ahau, ko te tino Ture pai
tenei i nga Ture katoa i mahia mo te iwi
Maori i runga i tenei motu, he maha nga
Ture e kite ana ahau, kaore he Ture hei rile
te pai mo tenei.
Na mo te Pire a te kawanatanga o te
Koroni mo te iwi Maori, kua panuitia nei, e
te Pirimia raua ko Timi Kara ki nga Hui ka
toru o te motu nei; Na, kua tino marama
tenei ia koutou, te ahua o taua Pire, me ana
mahi katoa; I nga whakamarama a Timi
Kara raua ko te Pirimia i roto i nga Hui ka
toru kua kia ake nei e, au; Na kua whakaatu
ahau kia koutou i te ahua o taku ake whaka-
aro mo ia rarangi o taua Pire.
Na tenei ano ahau ka whakamarama atu
ano i enei kupu mo runga i taua Pire ano a te
kawanatanga.
1. —Ko te mea nui rawa o tenei Pire koia
tenei; kote arai i te Ture Hoko whenua ki
te kawanatanga ake, me nga Pakeha noaiho
o te iwi Pakeha o te Koroni katoa.
2. —Ko te kianga a taua Pire me riihi
anake e nga Maori o ratau whenua ki te iwi
nui tonu Pakeha, ki te Maori hoki.
Ko tetahi onga wahi pai o taua Pire ko te
korenga o te Ture e kaha ki te muru mo te
Nama.
Na ko tetahi wahi pai o te Ture ko tenei
e meana ma nga tangata ano e tono atu Kia
tau tenei Ture ki tetahi takiwa, ka haere ai
ki reira mahi ai.
Na ko tetahi wahi pai e whaimana ano te
kawana ki te kape i tetahi wahi whenua ki
waho i nga whakahaere a tenei Ture ina kite
ia e mohio ana nga tangata nona taua whenua
ki te whakahaere.
Na e nga iwi e nga Hapu e nga Rangatira
e nga matauranga, koia tenei nga tino wahi o
te Pire a te kawanatanga i runga ake nei; e
penei atu ana ahau kia koutou ka hui mai nei
ki te Paremata Maori o Papawai, me tautoko
koutou i tenei Pire katoa i runga i enei take
kua kia ake nei e au, kia kotahi o koutou
whakaaro ki te pahi i tenei Pire i runga i
enei take katoa.
|
|
4 2 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, May 24, 1898. [2] Te Tiupiri, Mei 24, 1898"
Na ko nga wahi o te. Pire nei, e taimaha
ana ki te whakaaro iho koia tenei.
Ko te wahi o te Pire a te kawanatanga e
mea ana, e whaimana ana nga Maori o nga
Poraka i raro i te mana o te Ture nei, ki te
mokete.
Na e ki penei atu ana ahau kia koutou, e
pai ana taua kupu, e kia nei kia mokete te
iwi Maori, ma tera hoki e taea ai he moni
hei whakapai i te whenua, hei mahi i nga
taiepa inga whare, hei hoko kararehe mo
runga i te whenua e puritia ana hei paamu,
ki te kore te mokete moni mo enei mahi kua
kia nei, me era atu mea e whakaarotia ana
he mea tika, e kore rawa te iwi Maori e tipu
i runga i te matauranga ki te ahu whenua;
ka riro anake hei riihi ki te tangata ke. Na
engari, e mohio ana tatau katoa ko taua
taonga ko te mokete he taonga kino rawa
atu, aha koa Pakeha mohio ki te ahu whenua,
me nga whakahaere katoa o tera mahi o te
mokete o te mahi paamu ranei, mate iho;
na ko tatau ko te iwi Maori kore rawa tatau
e kaha ki te pupuri inga tikanga o tenei
mahi o te mokete.
Na taku kupu kia koutou tonoa atu kia
Timi Kara raua ko te Pirimia kia waiho nga
whenua katoa e taka ana ki raro i te mana o
tenei Pire kia kaua hei pa mai he Ture Hoko
ki nga whenua e takoto ana i raro i te mana
mokete, aha koa kore e ea nga takoha onga
moni tinana, kore ranei e ea nga moni tinana
i moketetia, aha koa he aha te moni mokete,
kaua rawa hei pa atu te Ture Hoko onga
hapanga o nga utu mokete. Na e hoa ma
kite whakaaetia mai tenei wahi kua tuhia ake
nei e te Pirimia pai rawa atu; tuturu tenei
kupu atu aku kia koutou paahitia te Pire a te
Pirimia e koutou e nga iwi katoa e tae atu
ana ki te Hui o te kotahitanga o Papawai,
kaua rawa koutou hei awangawanga paahitia
taua Pire.
Na tenei ano tetahi wahi ahua raruraru o te
Pire nei, ko te Poari e kia nei. Kua tatu
taku whakaaro ake mo tera; kaua hei neke
ake i te toko 5 nga mema mo te Poari o ia
takiwa o ia takiwa, a, ko aua mema kia toko
4 me Maori, kia kotahi ko te komihana o
nga whenua o te karauna pai rawa kiau tenei,
Otira ki te kore e ngawari te peneitanga
kaua hei whakauauatia, ko te mea nui he?
whai atu ma tatau ko te rohe ake i nga ture
o timatanga mai tae mai ki te tau 1897. Ki
muri ia tatau, me ta ratau na parekura, ana
mate ana ora, rohea mai ki muri, me anga
atu tatau ki mua o tenei Ture titiro atu ai ki
taana haere. Na ko te wahi raruraru e ki
nei au koia tenei, ko te Pooti onga mema e
wha mo nga takiwa e kia ake nei, kua waiho
mai e te Ture ma te iwi Maori e pooti; na
taku whakaaro tera e tipu he raruraru he
tautohetohe mo tenei ahua, a, ka mahue nga
tangata tika mohio, tupato ki waho o taua
pooti, ka uru atu ko nga tangata kuare; na
taku, waiho ko te whakahua ma nga tangata
o te takiwa ia ratau na tangata e pai ai, e
ngari kaua hei neke ake i te 12 mema mo te
whakahua, ko nga mema tuturu kia kau a e
neke ake i te toko 4. Na me waiho ma te
kawana e whiriwhiri i roto i te whakaingoa-
tanga o te 12 mema e whiriwhiri ko wai o ana
tokowha e tangohia hei mema mo te Poari.
Me penei ki taku whakaaro e pai ai, e kore
ai e raruraru, e tohetohe hoki, kia kore ai
hoki e pa te pouri ki nga Hapu o ia takiwa
pooti mema Poari.
Ko taku raruraru koia tenei, he mangere
no tatau ki te whakarite i nga mahi e whaka-
ritea ana ma tatau koia nei tetahi, ko tetahi
he puhaehae no etahi o tatau ki nga mea o
tatau e whiwhi ana ki nga tunga pera, tetahi
he ahua whakapa no tatau ki etahi o nga
tangata e tu ana i runga i nga tunga pera,
koia nei aku ake raruraru mo nga mema
Maori mo te Poari; he aha koa hei whaka-
matau kite taea kua pai.
Na ko tetahi titiro aku ko te utu onga
mema o taua poari, kanui te ua ua o tenei
kiau; I na hoki ka utu te komihana, ka utu,
hoki nga mema Maori, hui katoa ratau e 5-0,
ia takiwa o ia takiwa; Na e kore e iti iho
mo te komihana ite £400 i te £500 i te tau,
a, e kore hoki e iti iho i te £100, mo te tau
o ia mema o ia mema, hui katoa enei moni e
£900, i te tau na tera atu ano etahi moni e
toe ana hei whakapau, ko te utu o te Tari
onga pepa, onga pukapuka hoki, me era aitu
|
|
5 3 |
▲back to top |
•The Jubilee, Tuesday, May 24, 1898. [3] Te Tiupiri, Mei 24, 1898
mea e tika ana, me nga karaka o te Tari, na
ki te whakaaro noake e kore e iti iho i te
£1000 ka hui e £1900 katoa, e hoa ma e
mohio ana ahau tuturu e kore e taea e tenei
moni te pikau nga mahi mo te Poari e ngari
te moni mana e tae ai kia £5000 i te tau ka
taea. Na hei whakapoto i tenei, me patai
atu ki te Pirimia kia whakamaramatia mai te
huarahi e mama ai tatau i runga i tenei
huarahi. Na e te iwi kei konei, oku whaka-
. aro e pokaikaha ana, otia kaua tatau hei
noho i konei awangawanga ai, e ngari, kia
kaha paahitia te Pire e to koutou Hui, paahi-
tia, ko enei e awangawanga nei au, waiho
ake, he ra kei mua ia tatau, ma tatau e ata
titiro atu, 1 te mea kua mana te karanga a
nga iwi o te motu kia mutu te Hoko, e
takoto nei i Parikino, e takoto mai ra i
Omahu, e takoto mai ra i Turanga e takato
mai ra i te riu o Waiapu, Waikato e takoto maira
i Taranaki, kotahi tonu te reo o te motu katoa
me mutu te Hoko, e pu mai ra nga pitihana i
te aroaro o te Paremata o te Koroni i Poneke,
i runga i te pakeke onga iwi ki te kore e
whakarite i tenei auwe kia mutu te Hoko,
me te kooti whenua Maori, koia ka tikina te
oha a o koutou tipuna te Tiriti o Waitangi ka
karangatia kia puta ki runga i te motu nei
haere ai, koia te Kotahitanga he kotahitanga
i runga i te whakaaro kotahi kia mutu te
Hoko, kia mutu te kooti, oti iho e nei auwe
e rua ki roto i te Paremata, kore rawa i taea
te whakarite kia puta mai he tika, he ora, he
maramatanga kia tatau, koia i kaungia ai te
moana nui a kiwa ki tawhiti nui ki tawhi
pamamao i te ra o te Kuini Wikitoria o
kereiti Piritini me ona motu; Na e nga
whatakura o te ropu whiriwhiri o te aitanga
a Taane; kua ea kua ea, te wawata a o
koutou tipuna a o koutou matua me nga iwi,
te hunga kua moe, me te hunga e tatari ana
ki te puaotanga o te atarau e tutuki atu ai ki
te ata Hapara, ka mutu ano ta te manawanui,
ta te rangimarie i homai ai, kia tatau, e mau
' o tatau ringa ki te Pire a te kawanatanga, kia
mau aha koa he aha te korero, te mataura-
nga kia mau, kia mau, kua takotahi te tamaiti
kai u i tenei ra. Raua ko te Raiona
Ki te tukua e koutou tenei kia pahemo
a koutou, maumau mahi noa ta tatau.
Na hei kona ra koutou i roto i te aroha
ko te atua hei hoa mo koutou i nga
mea katoa, aianei ake tonu atu.
RETA.
Ki te Etita o TE TIUPIRI.
Mau e tuku atu ena kupu poroporo aki ki taku
tuakana kia Taitoko me toku taina me Harihona
E koro ma haere atu ra i te ringa o Aitua, haere i
te huarahi kawhanui i o tatau tipuna i o tatau matua,
haere ki te iwi ki nga tangata ki o tatau tipuna ki o
tatau matua, haere waiho a muri nei mana e haere
atu, hoatu e pa ma maku e whai atu ia korua i te
mea ka tuwhera te huanui ia koutou.
E Wiki tena koutou ko o tungane me nga morehu
o matua i roto i te aroha me te iwi nui tonu.
Waiata aroha; kaore te aroha porangirangi noa,
me te kainga rama huri kino atu ra e tai i au i enei
nga ra, turakina ki tawhiti ki wha ma mao e ki au a
tonu atu e i.
Na TETOKO TAHUNUIARANGI.
RETA.
Ki te Etita o TE TIUPIRI.
Utaina atu e koe tenei mihi aroha aku ki
runga i TE TIUPIRI hei Mau atu mana ki
nga marae e haere ai ia kia rongo mai o
tatau hoa. Kotahi tetahi tamaiti Rangatira
i mate ki Whanganui nei i te 9 Mei 98. Kb
Henare te Rangihaemata ko tona matua
taane he uri na Hone Tumango tetahi onga
kaumatua rangatira; o Whanganui nei, ko
tona matua Wahine he uri na Hami te Riaki
he tino kaumatua rangatira tenei, he ranga-
tira ona tipuea katoa.
Heoi ano
Na PEETI TUMANGO.
|
|
6 4 |
▲back to top |
|
|
7 6 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, May 24, 1898. [6] Te Tiupiri, Mei 14, 1898
whakatu kia 1000 ki te pepa kotahi, e kore e hinga,
titiro ki te wananga e toru tau e tu ana, kore rawa i
hihiko te ngakau o tatau ki te tango pepa, a hinga
noa tera taonga a tatau, na te Wakamaori he maha
nga tau o tera te utu pepa 10 ano i te tau, kore ake
te Maori e tango pepa, anei raia i ki te kawanatanga
mehe mea e 800 tangata e kohi ana ka e a taua pepa.
kore rawa i tae ki te 200 tangata i tango i te pepa i
runga i te utu, a hinga iho tera pepa. No reira ko
tau e ki nei kia rua tau katahi ka huri nui mai ki te
tango pepa, e kore, ina hoki ko koe, kua kimi take
koe, kia kore ai koe e tango pepa, ia koe e mea nei
kia whakanuia rawatia te pepa net, ka tango pepa ai
koe, me te mea nei koe e ako ana i era atu tangata,
kia pena me koe te whakaaro, na me pewhea e tipu
ai te pepa nei, mehe mea ka pena me tau te whaka-
haere, na ta matau tino kupu atu kia koe me tango
pepa koe, me te whakahau hoki ki ou Hapu kia
tango pepa ma ratau, kia mohio atu ai matau he
orerotika tau e ki nei koe e whakamihi ana koe ki
ta tatau taonga me to akiaki mai ano kia matau kia
kaha matau ki te whakahaere i ta tatau taonga, ae
ma to koutou kaha mai hoki ko o Hapu i kona ki te
tango pepa e kaha ai, e nui ai hoki. Kati mo au
ake kupu.
Na e hoa T. W. Katene katahi nei ano matau
ka ata whakaaro iho kia whakautu matau i etahi o
nga kupu o to panui o te 19, o te TIUPIRI rarangi
4. Kua panuitia nei.
1. —Aha koa kua whakaatu ano te TIUPIRI ka
whakatu ano matau i konei kaore he utu o nga reta
tuku mai a te tangata kia panuitia e te TIUPIRI nei.
Engari nga reta panui mahi toa, taonga ngaro
ranei, me utu era.
2, —E mea ana koe ki to matau he ki te tua i ta
tatau pepa ki te TIUPIRI o Kuini Wikitoria; te tua
ai kite ingoa a o tatau tipuna ake. Na he patai
atu kia koe, ma te tapanga ki nga ingoa a o tatau
tipuna e aha ai, i tapaia katoatia nga Nupepa 12
timata mai ia te karere Maori tae mai kia Huia
tangata kotahi ki te ingoa Maori, era hinga katoa
kaore tetahi i tu kia kotahi. Engari ko ta matau
tino whakaaro ia e hara i te mea ma te ingoa e tika
ai te pepa nei; engari ma te kaha onga tangata
kite tango pepa anake, e tu, ai tenei taonga te pepa,
ma te pai anake o te whakahaere, a nga mema a te
Komiti, a te Etita e tika ai me nga kai tiaki moni.
3. —Mo tenei kupu au kia whakaaturiatu nga
tangata i utu, me nga tangata i hama pepa; Ehoa
e tika ana ano tenei kupu au kei te mahara ano
matau mo tera, tena pea koe ka kite i roto inga pepa
o te TIUPIRI e meana. ia toru marama ta noho te
Komiti ki te whakahaere i aua tu mahi katoa, ka
panui atu ai, na te matenga o Taitoko ka kore e
watea a Ru Reweti hekeretari kite mahi i ena kia
tukua atu kite pepa kia kite mai nga mea kua utu
pepa me nga mea kaore aho utu pepa. Engari, e
penei atu ana matau, he tangata mohio koe e ai
hoki to ki, he tangata koe i puta mai i roto i te
whare wananga o te aute, ko matau nei no te ao
Maori rano to matau nei maramatanga he marama.
tanga tuahua iti nei, mehe mea hie pena me koe e
kore rawa matau e hopohopo; na ko ta matau tino
utu ia koia tenei; he aha koe i kopaki ai i to
matauranga i roto inga tau ka 20 nei, waiho tono,
e koutou e nga tangata matau tatau kia kimi ana i
roto i te atarangi o te maramatanga, te hohoro
koutou nga tangata kua whiwhi nei kinga matau
ranga o te whare wananga Pakeha kite
whakaatu mai, ina te mahi tika ma tatau; tetahi
hoki kei te korero kau mai korua ko G. B. Hall ia
korua tohutohu kaore ano korua i tango pepa noa,
ma korua.
4. —E meatia mai koe kia whakarahia te pepa
nei e matau. Na ko ta matau kupu tenei e kore
rawa matau e whakaae mo tenei i naia nei, engari
kia marama ia matau, ka maha nga hua o enei
haerenga o te Tiupiri nei ko reira matau mohio ai
kite whakarahi; ki te kati tonu ranei me tenei e
haere nei ia, no te mea ma te moni e tika ai te
whakarahi ake.
5. —Mo tenei kupu au mehe mea kotahi te whare;
te waka ranei, e noho ai tatau, e hoe ai ranei tatau
penei puta ake, ora ake, na e hoa ka tuaruatia ano
ta matau kupu ko te utu o te pepa nei i te ono
marama e 7/6 i te tau 12/6 na e tuwhera tona ana
tenei ruma, aha koa tae kite 10, 000 mano tangata
e uru kite pepa nei, e kore e kapi ka tuwheratonu
mo te uru mai onga tangata 40, 000 tangata, na
kaore ano koe me era atu e tohutohu mai nei kia
tango pepa noa ma koutou; na ko nga rama o nga
mema ake o te pepa nei kei te toe e rua na ki te
pai korua ko to hoa ko G. B. Hall ma korua enei
turanga e rua tukua mai nga moni e £5 a te mea
kotahi o korua, kia nohotahi ai tatau i roto i te
whare kotahi, kia hoe ai i te wakakotahi; e koa
ana hoki matau mo tera kia eke mai nga tangata o
roto o nga whare wananga o te matauranga onga
kura Pakeha, kia wawe nga matauranga kore penei
me matau te okioki, kia koutou ta tatau mahi.
6. —Na mo te ahua onga, utu o nga kai mahi me
te pepa nei i te wiki e whakaatu, nei koutou, ehoa
kaore i pena me a koutou e whakaata mai na ta
matau whakahaere ko te komiti o te pepa nei; te
utu o te pepa nei, mo te perehi me nga kaimahi o
te perehi, me te Etita me nga pepa e pau ana o te
wiki, me nga takai, me nga pane kuini katoa, aha
koa he. aha te mahi e puta atu ai te pepa ki te
tangata ia ia e haere atu nei £5 i te wiki, kaore i
pena mea korua e tohutohu mai nei, na to inoi
rawa mai i tuhi atu ai tenei wahi kia mohio koe,
tangata kaore nei he hea i roto i te kamupene o TE
TIUPIRI, a kaore hoki i tango pepa. Kati i konei
ta matau utu ia koutou kupu.
ETITA.
|
|
8 7 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, May 24, 1898. [7] Te Tiupiri, Mei 24, 1898
MATAPARA,
21 Mei, 98.
Ki te Etita e hoa tena koe me nga mema katoa
o te Kamupene o TE TIUPIRI kia ora koutou katoa;
be nui to matau mihi mo te pai o te haere onga
torero katoa o ta tatau taonga e panui nei ki nga
Marae katoa; Ehoa ma kia mau ki ta tatau taonga,
kia mau, kei te whakahe iho matau ki nga reta
tohutohu e whakaako nei ia koe e te Etita me to
Kamupene e he ana aua tu reta pera ki taku
whakaaro ake, engari me penei, na, me mahi tonu
te tangata i tetahi mana ake, kia kitea atu ai e
tatau koia ra te ritenga o te mahi nei; me penei
katahi ka marama, na ko tenei hei ta te tangata ako
atu ai, tohutohu atu ai; e he ana tera whakaaro,
aua tu tangata.
Ehoa e te Etita he nui to matau koa iho mo nga
korero katoa a te TIUPIRI e whakaatu nei mo te
ahua a tatau, mai o te Tiriti tae mai ki naia nei, me
te whakaatu hoki i te huarahi marama ki te whaka-
aro ake i naia nei, me te whakamarama mai hoki a
TE TIUPIRI i nga Ture tika i nga Ture e he ana
ara i te Ture o te Urewera o te Kaitiaki o te katoa
ne te Pire a te Kawanatanga, kanui to matau koa
iho mo au whakamarama a te Etita, kia penei
tonu to whakahaere kite whakamarama haere i nga
tikanga mo te iwi Maori.
Na e te Etita e whakaae ana ahau ki to whakautu
mai i taku panui, ae e tika ana to utu mai i taua
panui aku, heoi e hoa, e meatu ana ahau kia
whakamaramatia mai e koe kia matau, te ritenga o
te mate o Ngapuhi ka mate nei ki te herehere, ko
wai i he ki tau whakaaro ake; kihai a ngapu i mate
noa, he mea panui ano na etahi tangata mohio ano
o konei, kia noho a ngapuhi ki runga ki taua take
whakahe ai i te taki kuri, na mau e whakaatu mai
ti TE TIUPIRI taua mate.
Na ko tetahi patai atu a matau pewhea to whaka.
aro mo te Ture motuhake a te kotahitanga e mua nei
kia whakawhiti ki Ingarangi e haere ake nei.
Na me whakaatu mai hoki koe mehe mea he aha
he otinga o te iwi Maori i muri o te paahi tanga o
te Pire a te Pirimia raua ko Timi Kara e panui
nei ki nga iwi o te motu nei, ki taku whakaaro kua
aiutu te painga o te kotahitanga i naia nei, o te
whakahaere kingi ranei, me era atu mahi a te iwi
Maori.
Na tenei ka kite iho i te matematenga onga
tangata rangatira o te motu nei koia, ka mihi nei
haere atu ra e nga Kakawahanui onga iwi o te
motu nei haere atu ki nga matua ki nga whaea ki
nga koroua, ki nga iwi, e heke nei ki tera marae o
tatau, ehoa he kainga pai tera inahoki kaore tetahi e
kite ana i te kino, ka hoki mai ki te kimai he kino te
kainga e haere nei e tatau, he kupu takato tenei, he
nui te pouri mo nga tangata rangatira matau ka
takatu nei ki te haere ki taua wahi e haerea nei.
Na e te Etita koi kore koe e utu mai i enei patai
aku i tuhi ake nei ara atu etahi patai aku na te
awangawanga ake o te whakaaro koi kore mo a
etahi e uru ki ta tatau pepa na reira ka penei me
waiho etahi mo amuri ake nei ka tuhi atu ai e au
ano.
HIRARAU,
o Matapara.
HUI O PAPAWAI.
I te 26 nei i tae ai te Kawana mo te Piri-
mia me Timi Kara ki Papawai, he nui te
powhiri a nga tangata o te marae, ka tau te
ope o te Kawana ki roto i te whare ka tu mai
nga tangata ki te whakatau ki te Kawana me
te Pirimia ko te tino kupu kua tae atu nga
waea me nga reta anga iwi o te tai hauauru
kia tae atu ratau ka tuwhea ai te kore mo te
Pire a te kawanatanga mo te iwi Maori. I te
mutunga onga korero o te taha ki nga Maori,
me te Kawana, ka mea te Pirimia ki tona
whakaaro ake, he nui nga tangata o te tini o
nga Wahi kua tae mai i naia nei kei te
marae o te Hui nei, a e whakaaro ana ia, e
ahei ana ia koutou te whakahaere tenei Pire
me te whakatau. A oti ana ki te kupu a te
Pirimia, ka tukua etahi kahu Maori ki te
Kawana ka hoki mai te Kawana ki Poneke.
Ko te Pirimia me Timi Kara i noho atu ki te
whakahaere i te Pire, a te Hui i te 26 nei tae
noa ki te poo. Ako tetahi o nga korero i
whakatakoto ria ki te Pirimia ko nga whenua i
tukua hei tunga kura mo nga tamariki Maori
ki nga Minita ratau ko nga Pihopa. Na te
whakautu a te Pirimia, he take tika tera, kua
tae inaia nei ki te wa e tika ana ki a whiwhi
nga tamariki Maori ki nga painga i waiho
ake e nga kaumatua, a ka mahi a e ia tetahi
Pire hei whakahaere i taua take ki te aroaro
o te Paremata i tera atu nohoanga o te Pare-
mata e heke mai nei. Na kua waiho atu nga
kape maha o te Pire i te reo Maori, me e
tahi i te reo Pakeka ki nga tangata o te hui.
A whakaaetia ana e te Pirimia.
|
|
9 8 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, May 24, 1898. [8] Te Tiupiri, Mei 24, 1898,
WHAKAMAHARATANGA
Powhiritia mai te tamaiti
ki o koutou kainga, ko te kai
mana i te ono marama 7/6; I
te tau, 12/6. Mo te kawhenata
kotahi o te ono marama 10/6; mo
te tau 21/. Mo nga panui taonga
hoko, kite, ngaro, me era atu panui
e utua nei, kei te utu a nga Nupepa
te ritenga utu, mo nga ahua tangata
nei 12/6 mau ano te ahua, engari kia
ai te ahua hei tuku mai.
NOTICE.
Welcome our child to your
respective settlements. The
necessary money for our new
child is 7/6 per quarter, or 12/6 per
annum for half-yearly bound num-
bers of our child 10/6 or £ 1 1s per
annum. For all advertisements the
charges are on the same scale as
European newspapers. Persons
desirous of having their photo printed
in our child can do so by forwarding
their card. The charges altogether
is 12/6, the block being their own
private property. It is particularly
requested that a first class photo be
forwarded in order to give satisfac-
tion.
HOKINA ME TIURI.
MONI takoto tonu mo te Hoko Wuuru, me nga
Hiako Hipi, a keia matau nga mea paraoa
TiiHuka, me era atu mea katoa koia tenei te whare
it te utu o Whanganui nei,
TERAWIRA o
WHANGANUI.
EHIAHIATIA ANA KIA MOHIOTIA.
TIMIHANA AHIRAINA.
Rongoa Huango. Na e hiahia ana ahau ki te-
whakaputa i te rongoa i runga ake nei, mo te uta
ti kia ahei ai nga tangata e pangia ana e taua mate
e tiki atu i te Tari o te "Tiupiri, " ia Kitini, tiaki
rongoa o Whanganui ranei.
TIMIHANA TANGATA,
HANGA RONGOA.
WHAKAMAHARATANGA.
Me tuku mai e nga tangata e hiahia ana
kite tango pepa taane wahine ranei a ratau
reta, waea ranei, a ka tukua atu te pepa nei
A kia marama te whakaatu mai o te ingoa o
te tangata o te kainga o te Poohi, kia tika ai
te tae atu o te pepa. Engari koi wareware
kite o te potiki nei, e ora ai te haere atu kite
whaka rite i to tono mai.
Tiamana o te
Kamupene o TE TIUPIRI
PUKAPUKA KAWHENATA.
Kite hiahia etahi tangata, ki etahi onga nama o
te TIUPIRI kia hangaia, kia whaka Kawhe-
natia, me tuku mai he reta, he waea taunaha, e rua
pukapuka i te tau, kotahi ia ono marama ia ono •
marama.
Mehe mea e hiahia ana koe ki te Pia pai
UI MAI
KIA KIPA ME ONA HOA.
Persons wishing to have half-yearly volumes
(bound) reserved for them should give their in-
structions without delay, as only a limited number
will be kept back for binding each half-year.
|
|
10 9 |
▲back to top |
|
|
11 10 |
▲back to top |
TEWI MAKIWHARANGI.
TANGATA Whakamine taonga Rino, me
era atu. taonga maro, katoa e puritiana ki
konei, mo te Hoko. Waea taiepa, Rino uhi
whare, Tepara, Neera, Parau, Hapara, me
nga mea ngaki whenua katoa, omu, toki,
Perohuka, keena kohua kai, Paneke, Pureti
me era atu mea pera katoa tona tini noatu
onga tae nga pera, e hokona ana i konei mo
te utu iti reawa.
Ritiwe Tiriti, Whanganui.