![]() |
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 6. 08 February 1898 |
![]() |
1 1 |
▲back to top |
Vol. 1] Tuesday, February 8, 1898. Pepuere 8, 1898. [No. 6
WHAKAMA HARATANGA
Powhiritia mai te tamaiti
ki o koutou kainga ko te kai
mana i te ono mararoa 7/6 I
te tau, 12/6. Mo te kawhenata
kotahi o te ono marama 10/6; mo
te tau 21/. Mo nga panui taonga
hoko, kite, ngaro, me era atu panui
e utua nei, kei te utu a nga Nupepa
te ritenga utu, mo nga ahua tangata
nei 12/6 mau ano te ahua, engari kia
pai te ahua he tuku mai.
NOTICE.
Welcome our child to your
respective settlements. The
necessary money for our new
child is 7/6 per quarter, or 12/6 per
annum; for half-yearly bound num-
bers of our child 10/6 or £1 is per
annum. For all advertisements the
charges are on the same scale as
European newspapers. Persons
desirous of having their photo printed
in our child can do so by forwarding
their card. The charges altogether
is 12/6, the block being their own
private property. It is particularly
requested that a first class photo be
forwarded in order to give satisfac-
tion.
Persons wishing to have half-yearly volumes
(bound) reserved for them should give their in-
structions without delay, as only a limited number
will be kept back for binding each half-year.
PUKAPUKA KAWHENATA.
Kite hiahia etahi tangata ki etahi onga nama o
te TIUPIRI kia hangaia, kia whaka Kawhe-
natia, me tuku mai he reta, he waea taunaha, e rua
pukapuka i te tau, kotahi ia ono marama ia ono
marama.
TO OUR EUROPEAN FRIENDS.
THE principal object of the pro-
prietors in publishing and printing
such a paper as the Jubilee, was to
afford useful and interesting instruc-
tion those Maoris who were not con-
versant with the English language.
With this end in view, a number of
specially written and highly instruc-
tive articles, printed in Maori, are
now appearing in this paper. We
are also arranging with some of our
best known authorities for a number
of contributions on the early history
of New Zealand legends, and Native.
i matters generally, these will, un-
doubtedly prove of great interest to
our European readers, as they will
be printed in English.
i A great amount of expense is en-
tailed in introducing a newspaper to
I the public, and although we have
had a. measure of support from some
of our business people in the shape
of advertisements, yet the number
of our European subscribers is small,
this is no doubt is attributable to the
fact that so few have been canvassed,
![]() |
2 2 |
▲back to top |
the Jubilee,: Tuesday, Feb. 8, 1898. [2] Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898.
It is the intention of the manage-
ment to put on a canvasser, so that
this matter may be systematically
carried out We therefore, hope
that all who wish, to assist in the
enlightenment of the Natives, will
do so by advertising in our columns,
or becoming subscribers, thereby
furnishing us with the means of
carrying on our work. With the
help of our friends, we hope, at an
early date, to be in a position to in-
crease pur staff, and enlarge the
paper.
Market Square,
Whanganui, Jan. 25th, 1898.
FRIENDS—
I have great pleasure in laying
before you the result of our first
years' work in connection with the
canoe races. At one of the meet-
ings of the Whanganui Regatta
Association last year, they, on my
representation, donated the sum of
five pounds, and with the assistance
of yourselves we were able to give
prizes to the amount of £12, Al-
though we had no general meeting,
• the following formed the Committee
in the carrying out the necessary
arrangements: — Takarangi Mete
Kingi G; Pukehika, Hone Potaka,
• Te Aohau Mikihini Ru Reweti, W.
W Hipango and Keepa Tahukumu-
tia. The races we arranged were
successful in every way, and I wish
to thank all those who took part for
the help they gave me in preparing
and carrying out the programme.
Some of you will remember that on
the day following the Regatta the
prize money was paid out here, and
at the time I promised that next
year we would give £50 prize money
It was thought by many that I was
offering too much, but I am confident
that, with your help the money will
be forthcoming. The Committee of
the Regatta Association were so
pleased with the entries and general
management of our races that they
have this year, increased their dona-
tion to £10, for which I heartily
thanked them, and on your behalf,
promised to give them a good after-
noon's sport on the 17th March, I
think the time has now arrived to
make these races an annual affair,
and in order to do so it is necessary
(if you are of my opinion) today
to appoint officers arid a committee
to make and carry out a programme.
In doing this I will ask you to appoint
only those who you think will attend
to the duties they will have to fulfill.
To make the meeting a success, we
must have those who will work, and
I am confident it is the wish of one
and all to provide a real good after-
noon's sport. It is the intention to
have races this year for females and
males under 16 years of age, as well
as those for adults I was in hopes
this year to see competitors from
other parts of the colony, but am
afraid the notice will be too short
for those living at a distance to
attend Perhaps next year we will
find that we can offer larger prizes
as an inducement, but in any case,
the programme must be issued at
least two months before the day of
the races. In conclusion, I wish
you all a Happy and Prosperous
New Year.
Yours truly,
JOHN BATES,
Chairman Last Years' Committee.
![]() |
3 3 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, Feb. 8, 1898. [3] Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898.
HE WAHI NO TE OPE HAERE KI
INGARANGI TIUPIRI.
KOTE ingoa o te waapu ko Arapata Waapu to
matau taenga atu kite taone, ki tonu te taone me te
whenua katoa i te tangata, e tatari mai an ia
matau, kua kite noake i nga panui, ka tae atu matau,
ko te tino tangata tera i whakaritea hei powhiri mai
i a matau, ko te kaiwhakahaere nui ote koroni o Niu
Tireni ko Rewi Tianaro Etiana. Ka eke matau kite
Tereina e haere atu ai ki waenganui o te Taone o
Ranana, ko te ingoa o taua teihana, ko Riwapuuru,
karere to matau tereina, nawa i rere i runga a, kua
heke haere te rere a te tereina ki raro whenua, ka
tae atu to matau tereina, e tu ana tera te tangata, te
kitea te mata whenua i te nui o te tangata, tata pea
kite 3 toru tekau mano tangata, ka rere nga Pirihi
kite mea Kareti mo matau, he mea mahi nui te
whakawateatanga i te ara mo matau, ia matau, ka
haere nei te ahua e piki haere ana ki runga, kotahi
pereki pikau i o matau kakahu pouaka. Ka tae,
matau kite taone ake, ka titiro matau ki te tu a te
whare, me te parihoro tera, kaore i rere ke atu inga
pari o Whanganui nei te ahua, o te nunui onga
whare, ka tangi te umere a te iwi Pakeha, me te
tangi mai; where kuru te Maori o Niu Tireni, ka tata
matau ki te keeti, ka kite matau e tu ana te mahi
nei te tangata o nga iwi katoa o te ao nei, ka uru
atu o matau waka, ka tae mai te tariana meiha, ka
ui mai ki to matau kanara, no whe a koutou, ka kia
atu no Niu Tireni, ka whakaaturia mai te ruma mo
matau, ka tae matau kite whare i rite ra mo matau,
ka noho matau ki te tina, ka mutu ka tae mai te
waea, kei te haere mai to tatau Pirimia ake o Niu
Tireni, kia kite ia matau, ka haere matau kite whaka-
tau ia ia, ka tae mai ia, ka ru kia matau, ka mutu,
ka tu mai ia, kite mai oha mai kia matau. Ka mea
mai ia, tena koe e kanara Piti me o hoa apiha, me
o tamariki, ka tae ora mai ki konei, kite whakarite
i te ra whakaharinga o to tatau Kuini Pai o Wiki-
toria, tena koutou katoa, kia whiwhi tonu koutou kite
pai, kite ora, a hoki noatu tatau, ki to tatau ake
wahi tuturu. 1 konei ka puta mai te kupu, ko
kawana karahiko tenei te haere mai nei, kia kite ia
koutou. Katae mai a kawana karahiko, he nui
tona mihi kia matau ki nga tangata o Niu Tireni,
Na kote ra i tae atu nei matau, he ra whaka-
tutu no nga iwi hoia katoa o te ao, kia kitea, kotewhea
te ropu pai kite whakatutu, a no tewhea iwi, no
tewhea motu hoki, na i taua ra ano, ka tae mai te
kupu ko te tuku o Ioka, me tianara Ropata, koia
te kai titiro o taua whakatutu o nga hoia, taki taro
matau e tu ana i te marae, ka puta mai te kupu, kia
nekehia matau ki tetahi taha o te marae, ki reira te
tuku o Ioka kite ai ia matau. Katahi matau ka mati
ki taua wahi o te marae, kaore i taro matau, kua puta
rawa, kua karanga rawa nga kanara o te Pariki
Roera tuturu, he rite tonu te rewanga o nga pu ki
runga, me te tu a te tangata, koi kori, koi aha. Timata
te tuku Ioka me ona hoa tianara te rauna haere kite
matakitaki, ka tae kia matau, katahi ka tu, ka
takitaro ia e titiro ana, ka mea ia, katahi te iwi pai
te whakatipu he Maori o Niu Tireni. Na ko
Tianara Ropata te tianara o raro iho ia Tianara
Wurutere, ko tera te tino tianara o nga whawhai
katoa mo te ao nei, o te Kingitanga o Ingarangi
Ka tae mai a Tianara Ropata ka titiro haere a ka
mutu. Ia matau ano e tutu ana, ka tae mai tetahi
Pakeha ko Ropata Rahera te ingoa, he kau matua
ka kite ia matau, katangi rawa ia kia matau, ka
mutu, ka whaikorero mai kia matau, koiatenei oha
kupu, haere mai e aku tamariki e aku mokopuna,
haere mai, ka mate o koutou tipuna, me o koutou
papa, ora ake ko koutou ko nga uri, haere mai e nga
tamariki nunui o tena awa o tena awa, haere mai
kite whakanui i te ra nui o to tatau Kuini pai, o
Wikitoria, kei runga ake nei tona nui, i nga Kingi
o te ao. Haere mai, haere mai. He nui to matau
aroha ki taua Pakeha, he Pakeha tawhito ia no
Niu Tireni i mua, a e noho ana ia ki Ingarangi i
naia nei, he pai tona reo, he marama tona reo
Maori, kote reo Maori, no ngati Kahungunu. Ka
hoki matau, ki to matau ruma, kote mahi he kura
ia matau mo te ra o te tino TIUPIRI. (Kei muri ano
te toenga. ) •• •
N. Z. AMATEUR ATHLETIC AND CYCLING
CHAMPIONSHIP MEETING.
THE above sports take place on Thursday and
Friday next, the 10th and nth. This being the
greatest event of its kind held in New Zealand for
several years past—champion pedestrians having
come so far away as Australia and from all parts of
the North and South Islands of New Zealand—it
will be the first opportunity of seeing such a display
of athletics. We strongly recommend our European
and Maori friends to rally up, as every facility is
given for a rattling two days' sport. We wish the
meeting success, financially and otherwise, as the
energetic committee have spared no pains to place
before the public such an extensive undertaking.
Ko taua hui kua kia ake nei, ka tu ki
Whanganui i te 10, 11, o Pepuere. Ko te
Hui kua kia ake nei, koia te tino Hui nui i tu
ki te koroni nei, ko nga tangata e uru ana ki
era takaro, no nga motu e rua o Atereria, o
Niu Tireni e ra e tae mai, he tokomaha nga
tangata noho tuturu o nga taone maha, kua
whakaaro tera ratau e tae mai ki tau takaro.
![]() |
4 4 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, February 8, 1898. [4] Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898.
KERENENE.
TE MAORI I TU HEI KAI-KAUWHAU.
Ko Kerenene i whanau ki Rumupiko, he wahi e
tata ana ki Opunake, Taranaki. Kaore i te mohio-
tia te tau i whanau ai ia. He penei tonu te ahua
onga kaumatua maori, ara kaore e mohio ki
o ratou tau e whanau ai. Heoi ano nga mea e
mohio ana ia ratou ko nga Pakanga ko nga whawhai.
No te whawhai a Tau kawau ki Puharaterangi i
Whanau ai a Kerenene e tata ana ki te tau 1812 kaore
i maha nga tau i muri iho ka whakaekea a Taranaki
e Te Whero ratou ko tana ope. Ka hinga a Tara-
naki, he nui te parekura. Te hokinga o te taua ka
whakaraua etahi onga morehu, ka riro i roto otenei
whakarau a Kerenene, tona papa, tona whaea, me
ona whanaunga. Muri tata iho ka whakamatea
tona papa, ka kainga. Ka noho herehere tonu raua
ko tona whaea. Ka kawea ia ki Paki Paki e Ngati-
tipa, a taka noa nga tau e rua, I tenei takiwa, ka
haere ona rangatira ki Peiwhaerarigi, ka mauria ano
hoki ia. Te taenga atu ki reira, ka hokana ia hei
hoko pu, hei hoko paura. I hiahia ai ratou ki enei
mea, he whakaaro kua rite ia ratau, kia whakaekea
ano a Taranaki, kia tino whakangaromia nga morehu
tangata., I Pewhairangi ka kite ano ia i tona whaea
i mauria atu ki reira ra-tetahi atu huarahi, a hokona
atu ana peratia ana ano me ia. I tenei takiwa, ka
ronga ia kei te kerikeri etahi Pakeha e kauwhau I
ana i te Rongo Pai ote Rangimarie, Na, ko Kerenene I
he tangata i whakatipuria i e nga kinotia
tangata. Na tona rongonga i tenei whakaakoranga
hou; ka hiahia kia tino mohio ia. Ka whakarerea
tona rangatira, maori, ka oma ki te kainga onga
minita Pakeha, ara ki te Kerikeri. Rokohina atu
e ia tokotoru nga minita i reira, ko Te Peka (papa
o Te Peka o Wai. tara) ko Te keepa ko Hamurini.
Kamanao kotia, ia ka whakaakona ki te korero Puka-
puka, ki te Tuhituhi. Te kitenga onga minita i tona
ngakau nui ka ata whakaakona ia hei Kai-Kau-
whau ki tona iwi ake. Ka tono a ia kite kauwhau
i te Rongo Pai ki tenei tangata no weuwhua engari
kua whakatahutia mai kite Ronga Pai. He roa
te takiwa i mahi tahi ai raua. Muri iho i tenei ka
iriiria a Kerenene e Wiremu Parata minita ki
Waimate a muri tata iho ka whakaungia e Pihopa
Herewini i tona taenga houtanga mai ki Nui Tireni
nei. I muri i tona whakaunga ka haere ia ki Koro-
rareka hei hoa mo Te Teira minita. To raua
hokinga mai ki Peiwhairangi ka rongo kua mate a
Te meihana, tetahi onga minita tuatahi a Pihopa
Herewine, i riro i te wai i Whangaehu, ka tona a
Te Teira hei riwhi mona. I tenei takiwa, ka moe a
Kerenene i tetahi wahine no Taranaki. Ko taua
wahine i pera ano me ia. ara i riro herehere i tona
itinga.
Ka pangia tona hoa wahine e te mate. ' Katahi
ka puta to raua whakaaro, kia hoki ki o raua whan-
aunga. Tae pai atu raua ki Hawera. Ka waiho tana
wahine i reira i tona whaeaka hoki ano ia ki tona
hoa kia Te Teira ki Putiki-wharanui. E taimaha
haere atu ana tana wahine i nga ra katoa. Ka hoki
ia ki Hawera, po-rua ano. Na Te Teira i nehu. I te
hunga o tetahi hui nui ki Hawera ko Te Teira ano
te tumuaki, i whakaritea kia noho tohu a Kerenene
ki Hawera kauwhau ai, Kihai i roa ka tae mai nga
i Weteriana ki reira mahi ai ka tipu he raruraru. Ka
puta te kupu a Kerenene kia neke atu ratou ko tona
hui ki Rangitapu i reira hoki te whare karakia nui
Tere tonu te pai haere o te iwi i raro i to ratou kai
whakaako I tenei wa. ka ara he pakanga i waenganui
ia Ngatiawa raua ko Ngatiruanui. Whakamarie
noa a Kerenene kihai i taea, muri tata iho i tenei
i ka kite ia ia Porana minita, i haere atu ra te nga-
! herehere i muri o Taranaki maunga. He kitenga
i whakamutunga no raua, kihai hoki i roa ka mate a
Porana ki Nui Paremata.
Katahi a Kerenene ka noho ki Waitaka e tata ana
ki Rahotu. Kaha rawa atu tana mahi ki te awhina
ia Kowete minita, riwhi o Porana, ka noho tuturu
hoki ia i konei tae noa ki te takiwa o te whawhai,
katahi ka haere atu ki nui Paremata noho ai. Tona
hokinga mai i reira, ka haere mai i te taha tai ki
Okato, me te kauwhau haere tonu i te Rongopai
raua ko Porikapa. Ka hoki mai ano ia ki Rahotu,
Engari e rahi haere ana te whakaakoranga a Te
Whiti i tenei wa, a riro katoa atu ana nga tangata:
ki reira. Nui atu te pouri o Kerenene mo te
kotititanga o tona iwi, a hoki ana ia ki Okato noho
ai, a kei reira ano ia i tenei ra. £ haerere tonu ana
ia kia Paora Whare Karakia, ki te karakia, e tango
tonu ana i te Hapa Tapu.
! He kaumatua pai rawa tenei, e hopohopongia e
manaakitia ana e whakanuia ana, e arohaina ana e
i nga Pakeha e noho tata ana.
HE Purei takaro kore utu, era e tu ki Niu
Tireni, ma nga tangata kaha kite oma, kite
peke, Paihikara, ko aua tangata, ko nga
tangata toa rawa ki aua takaro, ko nga tino
paraihe e hoatu ki nga toa o aua takaro.
E nui ana te pouri i pa mai mo te rongo
mate o to tatau hoa tawhito o Teone Pereiha
tuakana o Tonore Pereiha o Parewanui, o
Rangitikei, i mate i te Paraire te 21 o tenei
tau, ona tau e 77 ko taua Pakeha, ka 50 tau,
e noho ana i Parewanui, a he nui te panga
mai o te pouri ki nga tangata Maori, e mohio
ana kia ia.
![]() |
5 5 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, Feb. 8, 1898. [5] • Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898.
KITE ETITA E HOA TENEI TETAHI KORE-
RO HEI WHAKATANGI MA TE KAEA, A TE
TIUPIRI.
He Korero e rite ana ki ana e mahi nei. Ara nga
mahi o te Hahi maori. I tu tetahi Hui nui ki te
tai marangaai nei, he kirihimete te take, nga iwi i
hui, te whanau a te Ehutu, te whanau Apanui
ngaitai, ngati Porou me ona rangatira, me ona
tangata e (200), ngati Pukeko ki Whakataane, ko
Waikato, te Whakatohea ki Opotiki i konei nga
minita o te Hahi, ko nga maori, kote moanaroa
minita, Matiaha Pahewa o Tokamaru, Hori te
Manihera, Hone Waitoa tama a Kota Hakaraia
Pahewa, i eke pea taua Hui kite 500, te taane te
wahine te tamariki. Ko nga take o te hui nei, he
kirihimete, he kohi moni whakatu whare karakia,
he uhunga mo Ropata wahawaha. E 50 nga tangata
tango Hakarameta, i te mane ka takoto te pureti
kohi moni, kaore ano i parakuihi noa. Ko te Kaupapa
o te pureti £100. Karere te mahi a te nooti, a te
Tiaki, a te Hiriwha, a te kapa, kihai i roa, kua eke ki
£2 18. I te ra o te tau hou ka tu te kohi ki Rauko-
kore te kainga o te whanau a Maru £100. I kohia
i kona, na hui katoa aua kohi ki nga kohi o muatu
e £410. He nui te te ohaoha o ngati Porou ki enei
iwi, he tino mahi rekareka, ngahau ki taua iwi te
kohi putuputu. Koia tenei ana waiata.
Tikina mai tirohia; tenei ano au, te kohi atu nei, i
te kokouri na runga ana mai te puna o te aroha
tenei to tohu ka mau kei te rangi, tina mai au te
tui a rukutia kia mau e whae, to whitiki mai i
mataki tiaiho, ki te tara waiapu. (Ma kotou e
whakaoti atu).
Hori te Manihera,
OPOTIKI.
RONGO PAKANGA.
KUA tae mai nga rongo, tera a Ingarangi
raua ko Ruhia e whawhai, ko te take o ta
raua tautohe, mo te whakaaetanga a Ingarangi
kia riro mana e utu nga moni tekau marua
miriona pauna, £12, 000, 000 a Haina, ma
Tipani (he toenga no te nama o to raua
whawhaitanga i mua ake nei) a mo runga
ia aua moni, me tuku mai e Haina tetahi
wahi o te takutai i Poata Ata; me tetahi taone
i roto o te awa e tata ana ki Tongakingi; me
etahi taone kia kotahi, kia rua ranei i te
manawa o Haina i Angatihikianga; a e tino
tono ana hoki a Ingarangi, kia whakaae a
Haina; kia kaua rawa e hokona e Haina
etahi wahi inga taha katoa o te awa o Anga-
tihikianga ki etahi iwi ke, kaore i mutu i
konei, e tono ana hoki a Ingarangi, kia tukua
kia whakaputaina taua huarahi reriwe, mai i
Pama puta atu i te Porowini o lanana. Ko
tenei whakaaro a Ingarangi, e whakaaetia ana
e Haina. A kua peke mai a Ruhia, kua
whakaki ki ia Haina, kia kaua e whakaaetia, no
te mea e hiahia ana hoki ia ki aua wahi ano,
• I tono ano a Haina kia riro ma Ruhia e
whakaae te moni kua whakaatia nei e Inga-
rangi; heoi kaore a Ruhia i pai; no naienei
kua tahuri mai ia ki te whakakiki ia Haina, a
kua ki a Ingarangi ki te takahia te hiore o te
Raiona ka tahuri ki te Ngau. E hoa ma ki
te tupono te whawhai i waenga o enei iwi
nunui e rua o te ao nei, tera e rongo te ao
katoa i tona harurutanga, me te wiri hoki
onga iwi katoa. Ko nga hoia tuturu o te Ruhia
e wha miriona me te hawhe, kei hea i nei he
patunga ma enei miriona tangata. Ko In-
garangi e warutekau tonu rau mano o ana hoia
otira ko tana mana nui, kei te moana, e rite
ana ana manuao, ki anga iwi katoa o Oropi
hui katoa: no reira i kiia ake ai ki te tupono
te whawhai a enei mana nunui, apopo kura
ana te rangi, wiri ana te whenua.
NGA MAORI O PARIHAKA.
NIU PAREMATA.
Han. 22, 1898.
I MEA tata ake o te iwa onga haora, i. te ata
o te Taite nei, ka tae mai nga Maori of Pari-
haka ki konei. He tino ope nui to ratou,
neke ake i te 100, haere tane, haere wahine,
haere tamariki I runga hoiho etahi, i runga
paki etahi, i runga kooti etahi, i runga kaata
etahi. He nui to ratou koa, e korerorero haere
ana, e kata haere ana. He mea whakapaipai
rawa nga kakahu onga wahine, me te mau ano
a ratou poi i o ratou ringaringa. Na te
Raukura i whakaatu, no te wehenga kia Te
Whiti tenei ope. Ko te take o te haere he
mahi i nga kai, i nga. oti, i nga witi, a. nga
pouaru, kua hereherea nei a ratou "taane. Ko
Taare Waitara, hunaonga a Te Whiti tetahi
o ratou. E haere na pakaru etahi o ratou
waka; ko te take tenei i noho iho ai ki te
whakaoraora inga waka, te otinga ka whaka-
tika and. Ko mangahaone ko waihi me eraatu
! wahi, nga kainga e noho ai ratou ki te mahi,
inga mahinga a o ratou hoa herehere.
![]() |
6 6 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, February 8, 1898. [6]Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898. Whanganui NGA MEMA O TE KOMITI Meiha Keepa Teone Peeti Ru Reweti Hoori Pukehika Pene Erueti Takarangi Mete Kingi W. S. Kaawhe T. C. Teone Rangitahua Reone Maungaroa Te Keepa Tahukumutia Riwai Te Rangihuatau Hone Potaka Te Aohau Niketini Raihania Takapa J. Handley Hoani Papita Ihaka Rerekura Potatau Rangiwaiata Pohe te Wharemate Himu Materoa Tohiora Pirato W. W. Hipango Whatarangi Teka Porokoru Patapu NGA PUREI AOTEAROA CHAMPIONSHIP WAINUIARUA CHAMPIONSHIP MOUTOA HANIKAPU TIUPIRI HANIKAPU
![]() |
7 7 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, February 8, 1898 [7] Te Tiupiri, Pepuere 8, 1898
TAKE KORERO NO TE HAWERA.
KUA hanga houtia e nga kamura te whare
Runanga i Manutahi, ara te takere o te waka
o aotea, a, e tata ana te tu te Hui nui ki reira.
I enei marama nei, ko te whakahaere nui
o nga Hapu o tenei takiwa, he Poi. Ko nga
kakahu o nga wahine, a ha, ha! Ko te
mumuratanga anake o te Pawa o to tatau
tipuna o mau i, te rite! Kei te uruputanga
ki te Poi, e hara koa! Kei kona matau nga
taane, ka whakahi manawa noa atu, kite mahi
a te wahine hu marie!
Katahi ka mutu ake te korero mo tetahi
tamaiti rangatira o konei, i raruraru raua ko
tana wahine, oho rawa ake te taane i tetahi
ata, kimi kau tangata ra, a! Kei whea ra
taku wahine ? Me te mea na ano he manu, i
motu i te mahanga, kaore rara, kua hoki atu
ki ona matua. Kawe nei te aroha nui o te
taane kia whaia atu, kawe nei te whakaaro o
tona ingoa nui, me tona rangatiratanga, a, he
noa iho tana whai, noho nei, noho nei, a, ka
kaha ake ko te aroha, ka tikina e ia te wahine,
ka turia te Hui, ka mahia e nga kaumatua, a,
a, kua pai i naianei.
E whakaputaina ana i naia nei nga moni o
nga Reti a te kai tiake, e motuhia atu ana,
tetahi taha nui, e te kai Tiaki hei utu ki nga
rori poti na, e pouri ana nga tangata mo te
utunga inga moni, me te ingoa o te rori poti,
ko nga mea e rangona ana, ko nga rori,
kaore kau e kitea. Na to matau kai whakaatu.
Hei tohu mo te pono,
Hare Hongi, 27/1/98.
He whakaatu tena ki nga hoa Pakeha ki te tuku
korero mai koutou kite pepa nei, me tuhi rawa mai
e koutou ki nga reo e rua Pakeha Maori hoki, katahi
ka tukua ki te pepa nei, Engari nga panui Toa me
eratu mea pera, ma matau e whakapakeha, e whaka-
maori ranei.
A COMPUTATION just made on good data shows
that there are in England now about 3, 000, 000
working women, of whom one half are in domestic
service; further, that half the working class families
in the country are partially or wholly maintained by
women; who are widows of the wives of sick or
drunken husbands, or the daughters of aged, afflicted,
or dissolute parents, and that most of these latter
work at extremely low wages.
Singular notions of politeness. —Kissing, which
seems so natural to Europeans, was quite unknown
to the natives of Australia and New Zealand, also
Papuans, Esquimaux, and other races. The Poly.
nesians and Malays sat down when speaking to a
superior; in South Africa, the natives turned their
backs under similar circumstances; while some
tribes in the Neil-gherry Hills of Hindostan showed
respect by placing the thumb of an extended hand
to the tip of the nose. The Esquimaux pulled a
man's nose as a compliment; and a Chinaman puts
his hat on where we took it off..
WHANGANUI TAKAROANGA TANGATA
O NGA TINO TANGATA HIUHIUANGA.
Ko nga takaro ku a ki i ake nei i te taite me
te paraire 10, 11. Ko tenei te mea nui rawa o tona
ahua, 1 tu ki Niu Tireni mo nga tau maha kua
pahu ake nei, nga ko tiapiana enei tangata takaro, i
haere mai i te Wahi manao i Atareiria me era atu
Wahi o te tuaraki o te tonga o Niu Tireni, ko te
tuatahitanga tenei o te kite i tenei tino takaro. E
tino tono ana matau ki o matau hoa Pakeha, me nga
hoa Maori kia takatu, i te mea e whakapaua ana te
kaha mo te whakatu i nga mahi ngahau mo nga ra
e rua. E hiahia ana matau kia Waimarie to komiti
a me te whiwhi hoki i nga painga o tera mahi, me
era atu painga hoki; ko te tino komiti kaore i
moumoutia e ratau te whaka atu ki te katoa tona
mahi taumaha.
TEPARA O TE HUNGA HAEREERE,
WHANGANUI.
Tona kainga Retiwe Tiriti me te Kainga o Kemara,
kei mua mai o te Whanganui Hoteera tawhito.
Mo te hoiho tu i reira 6d. Kainga o te hoiho, 1/-
PENIMANA MEKORO,
TANGATA WHAKAHAERE.
—WANTED KNOWN. —
AUSTLINE CURE FOR ASTHMA.
The undersigned wishes to place on the market the
above, at a low price, so as to come within the reach
of all sufferers. It can be obtained at the " Jubilee "
office or from Mr Kitchen, Druggist, Whanganui.
SIMPSON
MANUFACTURER,
At Wellington.
EHIAHIATIA ANA KIA. MOHlOTIA.
TIMIHANA AHIRAINA
Rongoa Huango. Na e hiahia ana ahau ki te
![]() |
8 8 |
▲back to top |
W. BEAUMONT,
PLUMBER AND TINSMITH
WANGANUI, OPPOSITE RAILWAY STREET
Water Tanks, Spouting and Ridging in Stock
Makers of all kinds of Tinware Boilers and Dairy
Utensils, Lanterns etc.
![]() |
9 9 |
▲back to top |
![]() |
10 10 |
▲back to top |
TAMATI HAWI TIEMI.
Whairaihana.
TANGATA mahi ahau mo nga wha-
kaara whare, toku tari kei te
whare nui o Kamene, Whanganui.
THOMAS HARVEY JAMES.
(Articled) ARCHITECT.
ADDRESS:
Cummins Buildings, Whanganui.
HOHEPA PAORA,
KAMUPENE WHAKAMINE TAONGA KAKAHU
WAHINE TAANE.
Paraikete, Horo, nga Kakahu Katoa o te
tinana o te Tangata.
Awaniu Tiriti o, Whanganui.
JOSEPH PAUL & CO.
DRAPERS. AND. CLOTHIERS,
Wanganui.
Blankets, Shawls and Clothing,
WIREMU HOKA,
Whare Kai, inu inu Wai reka. Ritiwe tiriti
e tata ana kite Poohi apiha.
Rohi, Pikete, Keke, Rare, me era atu mea
pai mo te kai.
Whanganui.
WILLIAM HOGG,
Refreshment Rooms, Ridgway Street, close
to Post Office.
Bread, Biscuits, Cakes and Lollies.
REWETI MARE ME TE KAMEPENE.
HE kaitiaki, mahi, whakahaere, mihini,
haeana, parahi, whakaara piriti, nga mea
katoa, e oti ai te kanataraki mahi, nga mea e
oti ai te mira kani rakau, mahi paera hanga
kaata, paki, kooti, Parakime hoki.
Taupo Ki Tiriti o, Whanganui.
DAVID MURRAY & CO.
IRON and Brass Founders, Engineers Boiler
Makers, Millwrights, Blacksmiths.
Bridge Building, Ship and General Iron work,
Contractors' Plant. Machinery: Cheese and
Butter Factory and Sawmill Machinery.
TE TINO TARI O TE MOTU TUARAKI.
E EKE ki runga i te whenua e eke ki runga
i te whenua e tama ma.
Nga whenua whare, me era atu mea e hokona
mai ana, Ehokona atu ana kite tangata.
Ko nga tono katoa, ka whakaotia paitia e
au P. RANANA;
Timuaki Whakahaere,
Awaniu Tiriti, Whanganui.
GET ON THE SOIL YONG MAN, GET ON THE
SOIL.
Great Northern Road Agency. Properties
Bought and Sold. Commissions of all kinds
executed.
P. LUNDON, Manager.
TEONE MAKIWHARANGI,
KAI tui hera kaipuke. Teneti, Me era
atu mea. Kai whakamine kareko.
Hiiti. Uhitepu. Me era atu mea hanga
teneti. Taporena. Kahu hoiho. Kupenga
hao ika. Me era atu mea.
Awaniu, o Whanganui.
JOHN MCFARLANE,
SAIL MAKER, &c.
Importer of Calicoes, Sheetings, Damasks, &c.
Manufactures — Tents, Tarpaulins, Horse-
covers, &c.
Avenue, Wanganui.
TEWI MAKIWHARANGI.
TANGATA Whakamine taonga Rino, me
era atu taonga maro, katoa e puritiana ki
konei, mo te Hoko. Waea taiepa, Rino uhi
whare, Tepara, Neera, Parau, Hapara, me
nga mea ngaki whenua katoa, omu, toki,
Perohuka, keena kohua kai, Paneke, Pureti
me era atu mea pera katoa tona tini noatu
onga taonga pera, e hokona ana i konei mo
* te utu iti reawa.
Ritiwe Tiriti, Whanganui.
DAVID MCFARLANE, •
WHOLESALE & RETAIL IRONMONGER,
Ridgway Street, Wanganui,
Hold large stocks of—Fencing Wire, Corru-
gated Iron, Staples, Nails, Ploughs,
Spades and other garden tools; Camp
Ovens, Axes, Slashers, Enamelled and
Tin Billies, Pannicans, Plates, and
General Ironmongery.
All goods sold at lowest market rates.