|
loading...|
|
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 1, Number 8. 01 March 1898 |
|
|
1 cover |
▲back to top |
THE JUBILEE.
Maori Newspaper
No 8 Vol 1
TE TIUPIRI
MARCH 1, 1898. WHANGANUI MAREHE 1. 1898.
SMITH & MILLWARD
FORWARDING SHIPPING & CUSTOMS
AGENTS.
COAL AND PRODUCE MERCHANTS
TAUPO QUAY, WANGANUI
Telephone No 96 P. O. Box 60
TE METE ME MIRIWATE,
HE kai tukutuku taonga i runga i nga Kaipake
Tima ranei. He kai whakahaere Katimaute
Me te hoko nui i te waro, me era atua mea.
TAUPO KI TIRITI, WHANGANUI.
Nama o te Terewhono No. 96
Namama o te Poake o te Poutapeta No 60
KARAITIANA ME NUMANA.
Kite hiahia koe kite hikoi ki a rite kite
haere o tenei wa me tango koe i nga hu o
KARAITIANA ME NUMANA
Awanui Tiriti o Whanganui.
If you want to
march with the Times
wear
CRICHTON & NEWMAN'S BOOTS.
Avenue Wanganui
|
|
2 contents |
▲back to top |
|
|
3 1 |
▲back to top |
Vol. 1. ] Tuesday, March 1, 1898. Marahe 1, 1898. [No. 9
HE KIMIHANGA HE WHAKAAKOTANGA
NA TE NGAKAU.
———
| TE nama 4 peti 3, me te nama 5 peti 3,
ka marama iho koutou ki aua whaka-
marama atu, mo to tatau ahua i aua
pepa o te TIUPIRI na.
Na i kia e matau, i he nga iwi e rua, te
iwi Maori, me te iwi Pakeha, kia tino
marama rawa tatau. Ko taua he, e hara i te he, he
mea pokanoa, na te Maori, na te Pakeha ranei,
kaore. He meata whakatakoto na te Atua, kia
peratia nga uri o Hema, u timatanga tae mai kia
tatau, kia rite te Karaipiture. Me nga uri hoki a
Tapeta, e hara i te mea, he mea pokanoa, a ratau,
mahi, e mahi nei, kia tatau whakamate ai, toto ai
ki roto ki te Herehere, whakamate ai kia ratau
Ture, e hao nei i te whenua, me te ao, mo ratau.
Na e ngari ko tenei te mea, hei ata whakaaro ma
tatau. He whakaaro kore ranei, tenei no te atua kia
tatau, ki nga uri o Hema i tenei wahi o te ao
Kaore, he whakaaro nui tenei nana, mo tatau.
Tuatahi, kua tonoa mai tatau ki te au nei, hei mata.
mua ki te ao, hei tangata whenua huki, ka rua, a,
kua rite tera kupu o te putea whakairo, e mea nei
Ka whakamararatia atu koutou, ki runga ki te
mata o te ao, ka atimtiu atu ratau, i tetahi moana
ki tetahi moana, he kimi ia Ihowa, u e kore e kitea
e koutou. Marama tonui Ienei ki te whakaaro ihu
i ngaro ia tatau a Ihowa. 1 nga ra io tatau tipuna
me o tatau matua, i tu tau o to tatau Ariki 1814.
22. 25. Ka tae mai nga minita u te rongopai a te
Atua, tae noa ki te tau 1840. Ka tino haepapa te
Kauwhautanga o te Rongopai a te Atua, ki te katoa
o te iwi Maori. I reira ka whakaaetia e te iwi
Mauri, te kupu Atua, me tuturu te Awhina, i te
Rongopai o te Atua. Na i taua tau anu o te 40, 6, o
Pepuere, ko te Tiriti o Waitangi me noho te iwi
Maori i raro i te mana Kingi. Kuini o Ingarangi
karua nga Ture, ko te Ture Atua, ko te Ture,
tangata, whakaaetia katoa tia ana i taua wa, hei
taonga tuturu enei e rua, mo tatou i te ao nei. Na
i konei, ka marama ia tatau, kaore rawa he mana i
toe iho i te Atua te waiho ano kia tatau. Ka
mutu te mea e toe ana kia tatau. Ko te tatari, ko
te tumanako atu ki te ra o tana karanga, e mea nei
ia. Ka whakamararatia atu koutoae au, ki nga topito
e wha o te ao a maku ano koutou, e whaka hoki
mai, ki te wahi i oati ai hau, ki o koutou matua. Na
i konei, ka kite ano tatou, e me ana ano te whakaaro
nui ote Atua, kia waiho ano, ko tatau hei matamua,
hei tangata whenua, mo te ra nui o tona aroha, kite
iti, ki te rahi, ki te pani, ki te Pouaru, me te hunga
e whakarongo ana ki te powhiri a te anahera a te
atua. Tuarua, o ana kupu, hei Tumanako matatau,
kuia tenei. Whakaritea aku Ture katua. I konei,
ka tuturu te whakaaro o te Atua ki te titiro iho a te
whakaaro.
Na kua tae mai tatau i naia nei, ki rotu i te ono
mano tau u te HO, ki te whakaaro a nga matauranga.
nunui o te au, a mehe mea, he tika tenei, kei rotu
tatau i te 6000 tau e noho ana, kua tata mai nga rai
whakapawera ki a tatau, e kopania. ai te hunga hao
taonga, me te hunga e titaritari aru i ana Ture ki
roto ki te kupenga o te whakateka o tenei au pokai,
kaha ai. No konei e nga iwi, kia niania te whakaaro,
i naia nei, mahia ku nga mea u mama ui te iwi i
naia nei.
Na, i konei ka hoki atu te whakaaro ki te Taonga
1 o te iwi nui tonu, ki te kotahitanga whakamarama
atu ai, i enei mahara mo tera taunga o tatau.
Mo tetahi putanga tukua atu ai ano.
NA KO TE HIKU ANO TENEI O TE HAERE
INGARANGI.
Na i tenei wa kua tino kaha rawa le akiaki a to
matau Tianara i nga Apiha, kia kaha te ako, te
tohutohu ia matau, u runga huki i nga Hoiho. I
konei, ka kaha te mahi a to matau Tianara me nga
Apiha ia matau. Kia wawe matau te tino rile mo
te ra nui, o Kuini Wikitoria, e whakakite ai ki nga
tini iwi u te au. Na, ka tino pa mai te wehi nui kia
matau ake o Niu Tireni, aha koa Maori, Pakeha
ranei o matau, te take i tino nui ai tu matau wehi
ko te roa o te moana, i haerea atu ai e matau, tuarua
ku matau ake o Niu Tireni, e hara i te pukenga ki
taua mahi, me ona whakahaere, pera me nga Hoia
I o nga tini wahi o te ao, tae atu hoki ki Ingarangi
ake, he tino puke nga era, he pakeke hoki ki ta ratauna
mahi. Tua toru, ka tae mai te wehi kia matau mo
te nui o nga upoko ariki o nga rangatira kaumatua
tangata matau whaimana, Apiti atu ki te tini o nga
Tianara, o nga Kanara, o nga meiha me era atu ingo
nunui o ia ropu o ia ropu o nga tini iwi o te ao, o
, Ingarangi ake hoki. Ka mea matau ki te hinga
tatau, i Waenga nui o enei iwi, katahi ano te mate,
ka, hoki whakama atu tatau ki to tatau whenua tipu
tuturu hoki, a, ka kataia tatau e nga matauranga
1 ratau, ko nga mana nunui o te ao, me o ratau iwi, a
ka waiho tenei hei whakaiti i te ingoa onga iwi o
Niu Tireni. Na i konei, ka tino whakapaua te
ngakau katoa ki te whakarite i nga kupu katoa e
|
|
4 2 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 1, 1898. [2] Te Tiupiri, Marahe 1, 1898.
puta mai ana i te mangai o matau Ariki whakaako-
koi waiho matau hei tawainga ma te ao, me ona
whakatipuranga e haere ake nei. I etahi ra ka putu
mai te kupu kia Kanara Piti u Nerehana, kuia huki
tu matau Kanara aku, tera ka tae mai nga Hoiho.
Katahi te ngakau ka ohu, e ku nga Hoiho pea tenei
e hoake nei te rongo, e rite tonu ana ki te tangata te
matau ki te tutungarehu. I te ata o tetahi rangi ka
kawea mai nga Hoiho mo matau, a ka haere matau
ki Wikitoria Paaka, kei reira matau tutaki ai ki nga
Hoia eke Hoiho a te Kuini e kia nei, he Raiwha.
Kaari. 1 tenei kupu nua ano ka kakapa te mana o
rotu o toku ate ngakau, pera huki pea etahi u
matau, e engari ku toku ake taku e ki nei. Ko aua
Hoia he kai tiaki no Ranana, ake, kaore e puta ana
ki waho o Ranana. Ka puta mai nga Hoiho he
pango katua, ka meatia mai te kupu me tu matou
katoa ia tangata, ia tangata, ki te taha, u taana Hoiho
o taana Hoiho, a he rite tunu te peratanga i te
makeretanga mai o te kupu whakahau, na e mohio
ai te tangata ki tona Hoiho, me titiro ki te nama u
mau ana i te matikuku o te waewae o te Hoiho, he-
mea pera katoa nga Hoiho. No reira me Uaki tunu
te tangata i te whika o tona Hoiho o tona Hoiho.
Na, ko nga Hoia e akona nei, kia matau huki, no
Wikitoria, no kuinirana, no Tau te Weera, no Taake
no te Keepa, nga mea eke Hoiho. Te Karangatanga
any kia eke ngai maua ki runga iu ngai maua
Hoiho, he rite tonu te ekenga. I to maua eke nga
ano, kua mohio nua matau, ki te ahua u te takatu a
te Hoiho, e koiano he tohunga te iwi nei te Hoiho,
ka karanga ano te Kanara i te kupu whakatikatika
i te tu, he rite tunu te mahi a te Hoiho kite whaka-
tikatika ia matau, kaore he mahi a te tangata, ma.
nga Hoiho anake te mahi kite whakarongo i nga
karangaranga, me te whakarite hoki i aua Karanga-
ranga o te Kanara, mohio tunu ia Hoiho ki tuna
nama ki tona nama e kore e pohehe, ka karangatia
kia huri, he rite tonu te huringa, a he koa anake te
mahi a te ngakau, ka mutu te tutungarehu, a te
Hoiho, me matau ki runga i o ratau tuara noho
kuare ai, ka whakaputaia matau ki waho, ka haere i
te tiriti e ahu ana ki te Rewa Teme, haere tonu i to
tahataha o taua awa tae atu ki te wahi i huaina nei
ko te kowhatu o Nerehana, tae atu ki te whare-
karakia i whakapangia ai a te Kuini Wikitoria i te
rangi o te TIUPIRI, haere tonu i te taha o taua
whare karakia, i konei, ka haere matau i Waenga-
nui u te tangata e tu ana tera me te uru ngaherehere
tae noatu ki te Wikitoria Paaka, he mano mano
tinitini whaioio te iwi nei te Pakeha. Kotahi 12
maero te roa o te wahi nei. Tae rawa atu matau
kua ki noatu te Wikitoria Paaka i te tangata, te
kitea te mata whenua, ka tina matau, he tina paku-
paku nei, he arani, he pia ka mutu. Ka tu
nga kai taotao i nga. matua Hoiho ko te ahua o nga
Hoiho Ke Pango, he kohinahina, he whero, ka
mutu nga ahua Hoiho o taua ra. Ka Karangatiako
nga Peene hei arahi i mua onga Hoiho. I muri ma
te Peene ko nga Hoia o Ingarangi e ono putu ei
toru inihi, ko etahi e whitu putu, i muri mai ko
matau ku nga Huia onga mutu nui. Ko te Peene
he mea whakatangi tunu i runga Hoiho, o hara i to
penei mea tatau, kei te whenua. I te mutunga ka
i huki mui matau ki to matau ake Pariki.
Kei muri ano te toenga.
PITO PITO KORERO
TUHERATANGA KURA.
No te 1st onga ra u Pepuere ka tuhera ano te
kura Maori o Putiki; ko taua kura na nga Maori
ake o Putiki; ko te wha tenei onga tau e tu ana;
ko nga tamariki e haere ana ki taua kura o Putiki
ake e toru tekau ma rima, kaa mutu etahi, kotahi
kei te mahi Parakimete, tokorua kua tukua ki te
Aute Kareti, tokorua kua tangohia e aitua i te kiri-
mate nei, i paremo ki te wai, tokorua no Pipiriki
e haere mai ana ano ki te kura: na enei tokorua ka
toru tekau ma whitu anu nga tamariki e haere ana
ki te kura i tenei tau.
I TE KOMITI.
Ku Meiha Keepa te Tumuaki
Hoori Kerei Paipai, Tiamana
Rev. A. O. Williams, Kai tiaki moiri
i „ Ru Reweti, Hekeretari
Takarangi Mete Kingi Pineaha Utiku
Rangipo Mete Kingi Waata W. Hipango
Hiaka Te Iringa Poari Ngapo
Captain W. McDonnell Hoani Tauri
i Porokoru Patapu.
1 NGA RONGO WHAWHAI.
—— —
Kua tae mai nga rongo kua riro nga manu ao o
ingarangi, o Ruhia ki Haina ki te wahi e tautohe
tia nei. A i muri tata ihu ka rongona. Kua
mahara a Haina, ma Ingarangi e utu tetahi wahi o
tana nama kia Tepeni, ma Ruhia tetahi wahi a ma
raua e whakarite atu nga tikanga i waenga ia raua.
HUKU WAIPIRO I TE HAPATI.
I \_\_\_\_\_\_\_
I whainatia te rangatira o te kapene kuki
Hotera i Tanitini e toru pauna £3 me nga utu mo,
te kooti, mo tana hokonga waipiro i te Ratapu.
Ko tana karo ia ia mo taua he ona, e ki ana ia, ko
te tangata i hokona ai e ia aua Waipiro, i kaha
rawa te hiainu pia tonu tana kai i ona kainga
katoa inga hapa (kainga o te Ahiahi. )
Tangi marire te mapu o Mita Puna: katahi ka
karanga atu kia Tame (he tamaiti iti nei tungaane
o tana whaiaipo); " e Tame ki taku mohio kaore to
tuahine e tino pai ana kia au. " Ka karanga atu a
Tame " Kaore, ko te pai noatu ia kia koe, mehe
mea ka homai e koe tetahi hereni kia kotahi maku;
no te mea taua mea nui atu ko au, a he pai rawa
atu ia ki nga tangata katoa e pai ana kia au. "
|
|
5 3 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 1, 1898, [3] Te Tiupiri, Marahe 1, 1898
WITI, PAARE, OTI, O TE KORONI.
Kua puta mai nga whakaatu mo nga whenua i
mataua ki te witi, ki te oti, ki te Paare i tenei tau o
to tatou koroni.
Te nui onga eka e tupuria ana e te Witi e 322,
393, nga puhera e maharatia ana e puta i roto i aua
eka e O, 770, 253.
Te nui onga eke e tupuria ana e te Oti e 356 385
Nga puhera e puta i aua eka e 10, 691, 550.
Te nui onga eka e tupuria ana e te Paare e 28,
398. Nga puhera e puta i ana eka e 709, 950.
Tetahi korero no Ingarangi, he tangata tino nui
no reira, ko te mahara a taua tangata e mohio
katoa ana nga tangata kia ia, me tana whakaaro
hoki he mea tika rawa kia mohio katoa nga tangata
kia ia. I tetahi ra ka haere ia ma roto i te taipe
a tetahi pakeha ano; akuanei, he Puuru i roto i
taua taiepa e haere ana, te kitenga atu i te tangata
ra; kaore i mahara te kau ra he tino tangata te
tangata ra, he minita no te kawanatanga o Inga-
rangi, he tangata hoki e tino mohiotia ana e katoa;
tino ngungurutanga o te kau, ka tupou te mahunga
ki raro, ka rere mai ki te wero i te tangata ra, te
kitenga atu o te tangata ra, e, ka mate ia; ahakoa
taua tiketike, tana mana, e kore e tirohio mai e te
tau ra; tino takotoranga o te tangata ra ki te oma
ehara kua tae ki te taiepa kaore i mau i to kau ra,
No tetahi ra ake nei, ka puta te Tupuhi,
Tawhirimatea! oi! oi! Ka ketu tera a
Rangawhenua ! Po noa e mahi ana, katahi
ka tukutukuna mai te Po Kapua, ka tangi te
haruru o te whatitiri, ka kapo te uira; a!
A ! Mumura kau aua te whenua! Kei nga
Patapata ua, a no i na, he mea piu mai ki te
ko pere. He tohu pea mo te haerenga atu o
nga kaumatua nei.
Kua tiaki, tena tangata, tena tangata, ana
heremi, hei kimi atu i tona wai-marie a te iwa
me le tekau. Ki te papa takaro hoiho i te
Hawera.
No te 9, o Pepuere nei i tae mai ai te
Perehi mo te Nupepa o te TIUPIRI. He
Perehi pai, no nga matauranga hanga mihini
pera o mua tata ake nei, te tauira o taua
Perehi, me ona mea katoa, he mea tono ki
Marapana.
RANGITIKEI.
Kua tae mai te whakaatu kua mate a Tapine
maranui he tamaiti rangatira no ngati Pikiahu.
Na i rongo matau he waipiro te take o tona
mate. Na e hoa ma e nga tangata kai waipiro,
ata titiro iho ki te kino o taua kai, ana mahi,
he whakatutua i nga mahara, tae atu ki te
tinana n te tangata. he mate tona mutunga i te
rawakore, i le ingoa kino, i te mate rawa atu
hoki o te tinana n te tangata.
Ko Ngahina Namana tetahi taitamariki
rangatira o Wairarapa kua mate.
Kua tae mai te waea o Taupo kia Taitoko
whakaatu kua mate a Maniapoto tetahi tangata
rangatira o reira i te 15 nei.
E rongo ana hoki koutou pea kua mate a
Wiremu Reweti taokete n Wiremu Hunia he
Pakeha ta whito tenei e mohiotio ana e nga-
puhi katoa no te 10 o nga ra nei i mate ai.
21 Pepuere 98 nei i whakataua ai te wha-
kawa Pare Piripi ft Taihape mo ta raua
mahinga i te korau mengera a tetahi Pakeha
ko Tamati noti ko to utu i rile mo te eke £1
Mo le eka e S eka no le otinga te mahi, ka
mea te Pakeha ko te utu £1 monga eka e 8
ka pa te pouri ki nga wahine nei. ka hamenetia
to Pakeha. Na ko Matara to raua roia, a hinga
ana te Pakeha £12 4s 9d te utu mana kiau
wahine me te kooti.
|
|
6 4 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 1, 1898. [4] Te Tiupiri, Maraho 1, 1898.
KO TE PUREI WAKA.
Ka tu Ki Whanganui a te 17 onga ra o Maehe,
1898.
NGA MEMA o TE KOMITI.
Meiha KEEPA...... Tumuaki
Teone Peeti...... Tiamana
Ru Reweti...... Hekeretari
Hori Pukehika
.... Nga Tiaki Moni
Pene Erueti
Takarangi Mete Kingi) Nga Tiati
W. S. Kaawhe
Teone Peeti
T. C. Teone Nga Kai Taati
Rangitahua Hoani Papita
Reone Maungaroa Ihaka Rerekura
Te Keepa Tahukumutia Potatau Rangiwaiata
Riwai Pohe te Wharemate
Te Rangihuatau Himu Materoa
Hone Potaka Tohiora Pirato
Te Aohau Niketini W. W. Hipango
Raihania Takapa Whatarangi Teka
J. Handley Porokoru Patapu
NGA PUREI.
1. —AOTEAROA CHAMPIONSHIP.
(2 miles).
Mo nga waka katoa o Aotearoa me te Waipounamu
Kaua e iti iho nga tangata hoe i te ma tekau ki
runga ki te waka kotahi. Mo nga tane anake, e ma
maero.
Ma te waka wiini £15 o o
„ „ hekana 300
11. -WAINUIARUA CHAMPIONSHIP.
(1½ miles).
Mo nga waka katoa o Aotearoa me te Waipounamu
Kaua e iti iho nga kai hoe i te tekau marima ki
runga i te waka kotahi, mo nga wahine anake.
Kotuhi maero me te hawhe.
Ma te waka wiini £10 0 0
.,,, hekana 2 0 6
III. —MOUTOA HANIKAPU
Mo nga Hoki.
Mo nga waka katoa, engari kana e neke ake i te
tekau nga kai hoe, ki runga i te waka kotahi; mo
nga tane anake, e rua raima.
Ma te waka wiini £— — —
,, hekana — — —
IV. —TIUPIRI HANIKAPU
Mo nga Hoki.
Mo nga waka katoa, engari
nga kai hoe, ki runga ki te wa a kotahi, mo
nga wahine anake, e rua rauna.
Ma te waku wiini £— — —
,,,, hekana — — —
V —PUREI PEKE TAIEPA No. 1.
Mo nga waka katoa, ahakoa e hia tangata ki runga
te waka kotahi. E rua nga taiepa e peke ai. Erua
rauna. Mo nga tane, me nga wahine.
Ma te waka wiini £— — —
„ hekana £— — — •
VI. —PUREI MA NGA TAMARIKI TAANE.
Mo nga waka katoa, engari kaua e neke ake nga kai
hoe i te tekau, ki runga ki te waka kotahi, erua rauna.
Ma te waka wiini £— — —
„ „ hekana £— — —
VII, —PUREI PEKE TAIEPA No. 2.
Mo nga waka katoa, engari kaua e neke ake i te rua.
tangata, ki runga ki te waka kotahi. E rua rauna,
Ma te waka wiini £— — —
„ „ hekana — — —
VIII. —PUREI MA NGA TAMARIKI WAHINE.
Mo nga waka katoa, engari kaua e neke ake nga kai
hoe i te tekau, ki runga ki te waka kotahi e rua rauna,
Ma te waka wiini £— — —
„ „ hekana — — —
IX. —PUREI MO NGA WAKA WAHINE.
Kaore i tango moni.
Ahakoa waka nunui, ahakoa waku ririki, e rua rauna.
Ma te waka wiini £— — —
„ hekana — — —
NGA TURE.
1. Ka tuhera enei Purei katoa, ki nga waka katoa
o Aotearoa me te Waipounamu.
3. Ka tuhera tonu enei Purei mo te Whakauru
nga waka, a tae noa ki te 17th onga ra o Maehe.
4. Ki te kore e tae ki toru nga waka e whakaurua
ki roto ki nga Purei katoa, e kore e tu tena Purei,
engari e pai ana kia neke atu.
5. Kaore he utu mo te whakaurunga onga waka
o ia Purei, o ia Purei.
Ko tenei enga Iwi, enga
Hapu e nga tangata katoa;
kia takatu mai o koutou
whakaaro, ki te tautoko,
ki te hapai i to tatou ra.
Na Teone Peeti,
Tiamana.
Ru Reweti,
Hon. Hekeretari.
EHIAHIATIA ANA KIA MOHIOTIA.
TIMIHANA AHIRAINA.
Rongoa Huango. Na e hiahia ana ahau ki te
whakaputa i te rongoa i runga ake nei, mo te utu
TIMIHANA TANGATA,
HANGA RONGOA.
|
|
7 5 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday, March 1, 1898. [5] Te Tiupiri, Marahe 1, 1898.
WHAKAMAHARATANGA
Powhiritia mai te tamaiti
ki o koutou kainga, ko te kai
mana i te ono marama 7/6; I
te tau, 12/6. Mo te kawhenata
kotahi o te ono marama, 106; mo
te tau 21/. Mo nga panui taonga
hoko, kite, ngaro, me era atu panui
o utua nei kei te utu a nga Nupepa
te ritenga utu, mo nga ahua tangata
nei 12/6 mau ano te ahua, engari kia
pai te ahua hei tuku mai.
NOTICE.
Welcome our child to your
respective settlements. The
necessary money for our new
child is 7/6 per quarter, or 12/6 per
annum; for half-yearly bound num -
bers of our child 10/6 or £ 1 is per
annum. For all advertisements the
charges are on the same scale as
European newspapers. Persons
desirous of having their photo printed
in our child can do so by forwarding
their card. The charges altogether
is 12/6, the block being their owa
private properly. It is particularly
requested that a first class photo be
forwarded in order to give satisfac-
tion.
WHAKAMAHARATANGA.
Me tuku mai e nga tangata e hiahia ana
kite tango pepa taane wahine ranei a ratau
reta, waea ranei, a ka tukua atu te pepa nei.
A kia marama te whakaatu mai o te ingoa o
te tangata o te kainga o te Poohi, kia tika i
te tae atu o te pepa. Engari koi wareware
kite n te potiki nei, e ora ai te haere atu Kite
whaka rite i to tono mai.
Tiamana o te
Kamupene o TE TIUPIRI,
MANA WHAWHAI O NGA IWI O TE
AO.
Na e rongo ana koutou kua ara ake, tetahi
raruraru i Waenganui o Ingarangi, me
Tiaina, kia Ruhia raua ko Wiwi. Ko Tiamana
kua unu ia ia ki waho o taua pakanga, kua
mahue a Ruhia a Wiwi ia ia, he wehi ia
Ingarangi me Marika. Na konei e tika ana
kia mohio mai koutou, ki te ahua o te kaha,
o aua iwi o te ao, i na, ara te pakanga, a ratau
kia ratau ake. Ko nga Hoia tuturu, a ia iwi,
a ia iwi, i akona ki nga tutu ngarehu, Ui nga
tohu o te Toa, mo tera mahi, mo te Pakanga,
koia tenei e mau ake nei o ratau ingoa, me te
whika o nga Hoia o te Tuawhenua, o te
moana, me te maha o nga waka taua, me ona
tangata o e ra waka. Na he maha nga iwi o
nga motu kei raro i te mana o Ingarangi,
kaore i whakahuatia nga kaute o nga Hoia.
Na he maha nga mea o au a iwi e titiro tonu
ana kia Ingarangi hei matua, hei kai tiaki,
awhina hoki ia ratau. Heoi koia ienei o ratau
ingoa e mau ake nei.
Ruhia...... 6, 917, 000 125 32, 000
Marika....... 27000
Reiti Piritini... 718, 821 35 90, 850
Tiamana...... 4, 000, 000 98 25473
...... 4, 000, 000 237 45, 689
Itari...... 2, 048000 279 21 224
Mohiotia
Ataria Hangaria... 2, 500, 0. 10 150 kaore i
Takee...... 1, 000, 000 111 16, 000
Potikara...... 1. 000, 000
Perekama...... 185, 000
Porokaria Notawe. 50, 000 50 6, 800
Rawhiti Romiria... 188, 504
Tene Maaka... 60, 000
Harana me te Rawhiti
Inia...... 99. 517
Romania...... 158, 00. 1,,
Hiwia...... 337, 323
Teina ••• ••• 48, 000 126 22, 000
Tiapani... ••• 245, 520 50 10, 0000
Tiuti rana...... 485. 764
He waea mai no Ranana i te 15 Pepuere
nei kua akiaki te Atimara tiaki o nga whaka-
haere whawhai o roto o te mana o Ingarangi
kia whakatokomahatia te Newi ara nga Hoia
|
|
8 6 |
▲back to top |
The Jubilee, Tuesday. March 1, 1898. [6] Te Tiupiri, Marahe 1, 1898.
heramana o Ingarangi, a e whakahau ana kia
mahia nga lino manuao pai rawa. Ko te
wahi e mahi a ai nga Hoia, me nga Peneti,
menga Hoari, me nga tino paura pai rawa me
era atu mea e whakaarotia ana mote whawhai
ko Wururiti, (Woolwich) 2, 000, 000. Kariri e
mahia ana i roto i ia wiki i ia wiki, ko nga
kaimahi kua whakaturia ki te mahi i era mahi
katoa, ku; a kia ake nei 15. 000 hui atu ki nga
kai whakahaere katoa, ho reira anake he mahi
ma ora mano tangata.
Nga moni e takoto ana i roto o te peeke o
Ingarangi, ake koia ienei 23, 246, 000,
Aratapu. Te Wairoa, Kaipara.
17 Hanuere. 1875.
E KARA. E MAIHI P. KAWITI, —
Tena koe ! Ko te mea i tuaruatia ai te tuhi
atu, kihai ahau i ata rapu i nga kupu o to reta
tuatahi, i raruraru ahau ia Mitai ma. Ko to
Kupu tenei kia hoatu etahi kupu, kei mahi
kuare noaiho koe. e tika ana tenei kupu, tend
taaku, e kore e taea i te marama kotahi, koia
ahau ka mea atu nei kia ata whakahaere i te
kai, notemea ko te namu o te kupu e 30. e
popo ana ki te puka, kei te kowhatu e tupu
aua. Tuanui me Whiriwhiri i nga tangata
whai-whakaaro, matau. Te tuarua o kupu, i
mahia tenei whare i runga i te ingoa rapu
tikanga mo te iwi. tuturutia ki tenei, Ko tonu
rapunga pakeke rawa kia kotahi ano kupu e
rapu ai i te ra kotahi, ko te tohu tena n te
pakeketanga o Ngapuhi, tenei tetahi o kupu.
ki runga ki te iwi e tika ana tenei kupu au,
e oti ana ena kupu i a an. Keni ano te waahi
e kore ai e taea, kei te taha tangata e tau pea
He whakamahatanga tena ki
nga mema katoa o tenei kamupene,
me le komiti toko 7. Ara, te korama
o taua komiti o te kamupene o to
TIUPIRI Nupepa o Whanganui nei.
I, ia Hatarei ia Hatarei, ka noho te
komiti toko 7. Neke ake ranei nga
mema, ki te whaka haere i nga
mahi mo to Nupepa nei. Na kaua
koutou nga mema o tenei kamupene
e noho ana i te taone nei, e ngaro i
i taua ra, kei te Tari, o te TIUPIRI
te huihuinga mo te komiti. Ko te
o
Haora 10 a. m. o te ata. Na i to
mutunga o te toru marama tuatahi
timata mai i te 4 Hanuere ki te 4, o
aper ra, ka huihui katoa mai nga
mema e 24, o tenei Kamupene ki
taua Tari o te TIUPIRI. Ko reira
whakamaramatia atu ai nga kaute ka-
toaote TIUPIRI, nga moni i pura mai,
nga. moni i pau i runga i nga
mahi o te pepa noi, nga moni i toe
ki te ringa o nga kaitiaki moni o
tenei Kamupene. Me em atu tika-
nga e hiahia tiana kia whakaarotia
hei painga mo tenei Nupepa. I,
muri o era mahi kua kia ake nei, ka
panuitia nga mema tuturu o tenei
kamupene. Ka panuitia hoki nga
ingoa onga tangata katoa i tango
nupepa o te Tiupiri, nga mea i utu,
nga mea kaore ano i tae mai nga
|
|
9 7 |
▲back to top |
The Jubilee. Tuesday, March 1. 1898 [7] Te Tiupiri, Marahe 1, 1898
TO OUR CONTEMPORARIES.
We would esteem a fervour if our contempora-
ries throughout the colony would exchange
with us regularly; and especially would we
thank them to forward copies containing
notice of our first number.
Whanganui.
17 Pepuere, 98.
KI TE ETITA O TE HUURI.
Ehoa tukua atu taku mihi mo Hori Ropiha.
Kia Paora Ropiha, e pa tena koe, me a tau
a mokopuna me te iwi, le noho mai na i roto
i le whare pouri mo to taua taina, kua wehe
atu na i a koutou i kona, i au hoki i konei,
aha koa e taku hoa haere noatu ia, kua whaka-
tokia e ia te pa ngaio ki te ao nei haere ai,
ara, koia tena a taua mokopuna. Haere ra
e pa, haere i te ara ka whanui te takahi e o taua
tipuna, e o taua matua haere. Ma muri nei e
whui atu i akoe. ko koe i haere ko te huanui
ko te takoto, tenei e pa he whakatauki, nga
mate i kawerau, me tangi mai i Whakataane,
nga mate i Whakataane, me tangi atu i
kawerau, kati me mihi tauraungi noatu koe e
au i konei, haere, haere, ki nga tini ki nga
mano.
TOPIA TUROA.
HEOI.
Kua tae mai te whaka atu a te kaitiaki o te
katoa ka tae mai ia ki Whanganui nei ia
Pepuere te 28. A ka haere atu i te tima o
roto o Whanganui nei ki karatia ki te whaka
marama i nga Ture e whakaaro ana ia e pai
ana mo Ohotu Poraka kia whakahaerea e te
; kaitiaki o te katoa.
AKARANA
24 Pepuere, 98.
Ko nga Huihuinga o te Hahi Tapu o Ihu
Karaiti onga ra o muri nei kua tae mai te reta
a Etera Rihari Timuaki o te Hahi o nga rohe
o Niu Tireni. Ko te u.. 12. 13. Pepuere 98,
tu ai le Hui tau o te Hahi Tapu ki te
takiwa o Ngapuhi, kote 26, 27. ka tu te Hui
takiwa o te Hungatapu ki Mangaheia o te
takiwa o Waiapu.
I nga ra o maehe ko te Hui takiwa ki
Turanga o te Hungatapu o reira. I muri o
tera ka tu ki te mahia. I muri mai ko te Hui
takiwa ki Heretaunga. 1 muri mai i te 3
Aperira ka tu te Huitau ki Wairarapa.
|
|
10 8 |
▲back to top |
The Jubilee. Tuesday, February 15. 1898. [8] Te Tiupiri, Pepuere 15, 1898
W. BEAUMONT,
PLUMBER AND TINSMITH.
WANGANUI, OPPOSITE RAILWAY STREET.
Water Tanks, Spouting and Ridging in Stock.
Makers of all kinds of Tinware. Boilers and Dairy
Utensils, Lanterns, etc.
W. POUMATA, i
Kai mahi Korere Wai, mahi Keena, me era atu
mea pera.
Kei Konei nga taika wai, Korere Wai, me nga tahu
whare haeana, me nga mea hanga onga mea katoa
e mahia ana Paera horoi, me nga taonga mo te
mahi Pieri mahi Pota, mahi Ratana me era atu mea.
Kei tawahi ake o te rerewe o Whanganui.
McMASTERS & SHALDERS,
DRAPERS & CLOTHIERS,
NEXT
W. HOGGS, BAKER.
MAKI MAHITA ME HOROHI,
He nui te taonga Kakahu, me nga Kakahu kua oti
te tui mo te tangata.
Kei ko atu taku whare ia
W. OKHA, PEKA ROHIRA
J. L. TIWIHANA,
(Tiemi mititi. )
TANGATA whakamine taonga kai katoa o ia
ahua o ia ahua mo te utu iti, kia mahara tonu
koutou kite wahi e tu nei taku toa kei te koki tonu o
Ritiwe Tiriti, me Wikitere Tiriti o Whanganui.
J. L. STEVENSON.
Full Stocks of
GROCERIES, and Produce of Every Description
at Lowest Prices.
Note the address: Corner of Ridgway Street and
Wicksteed Place. I
F. KOURAMANA.
TANGATA hokohoko taonga tuarua kua oti te
X kakahu te mahi oia ahua oia ahua me te hoko
mai ano i nga mea katoa aha koa heaha heaha
mai i te ngira tae atu ki te haika.
Whanganui.
F. COLEMAN,
DEALER,... Whanganui.
Aways in aorkl second-hand goods of every des-
cription. I buy anything from a needle to an
skct tocn -
A. THOMPSON,
HORSESHOER AND BLACKSMITH,
Ploughs always on Hand.
RIDGWAY STREET, WANGANUI.
A. TAMIHANA,
He Paraki mete ahau Haeana Hoiho, kei
takau ringa nga Parau o
ia ahua e mau ana.
Mehe mea e hiahia ana koe ki te Pia pai
UI MAI
KIA KIPA ME ONA HOA.
KEI a matau nga tino pia patara nei Poata pia
he mea patara. Ko tenei whara he whare
tawhito note tai hau auru o tenei motu, ko nga pia
i roto i te Patara i riro i enei te Paraihe tuatahi o
te whare whakakitekite nui o Amarika i te ao
katoa.
RITIWE TIRITI WHARE MAHI PIA, WHANGANUI.
WHETAHORO
Nga Ruma Kainga kei koutou o Kamana ma
RITIWE TIRITI O WHANGANUI.
Nga Kainga 1/- hereni mo te tainga kotahi, he nu
te purotu of nga hua rakau, me nga keke,
me nga rare.
IF YOU WANT PURE MALT LIQUOR
ASK FOR GIBBS & CO. 'S PRIZE ALE
AND STOUT.
The oldest Brewing Establishment on the Wes
Coast of this Island.
First Prize for Bottled Ales at Centennial Exhibit
tion against the World.
GIBBS & CO.,
RIDGWAY BREWERY, WANGANUI.
•PIRIHITARA ME KORUMANA,
POIHA Monga Whanau Kotoa.
Wikitoria Awanui, Whanganui.
BRISTOL AND COLEMAN,
FAMILY BUTCHERS
Victoria Avenue, Wanganui.
|
|
11 9 |
▲back to top |
|
|
12 10 |
▲back to top |
TAMATI HAWI TIEMI.
Whairaihana.
TANGATA mahi ahau mo nga wha-
kaara whare, toku tari kei te
whare nui o Kamene, Whanganui.
THOMAS HARVEY JAMES.
(Articled) ARCHITECT.
ADDRESS:
Cummins Buildings, Whanganui.
HOHEPA PAORA,
KAMUPENE WHAKAMINE TAONGA KAKAHU
WAHINE TAANE.
Paraikete, Horo, nga Kakahu Katoa o te
tinana o te Tangata.
Awaniu Tiriti o, Whanganui.
JOSEPH PAUL & CO.
DRAPERS. AND. CLOTHIERS,
Wanganui.
Blankets, Shawls and Clothing,
WIREMU HOKA,
Whare Kai, inu inu Wai reka. Ritiwe tiriti
e tata ana kite Poohi apiha.
Rohi, Pikete, Keke, Rare, me era atu mea
pai mo te kai.
Whanganui.
WILLIAM HOGG,
Refreshment Rooms, Ridgway Street, close
to Post Office.
Bread, Biscuits, Cakes and Lollies.
REWETI MARE ME TE KAMEPENE.
HE kaitiaki, mahi, whakahaere, mihini,
haeana, parahi, whakaara piriti, nga mea
katoa, e oti ai te kanataraki mahi, nga mea e
oti ai te mira kani rakau, mahi paera hanga
kaata, paki, kooti, Parakime hoki.
Taupo Ki Tiriti o, Whanganui.
DAVID MURRAY & CO.
IRON and Brass Founders, Engineers Boiler
Makers, Millwrights, Blacksmiths.
Bridge Building, Ship and General Iron work,
Contractors' Plant. Machinery: Cheese and
Butter Factory and Sawmill Machinery.
TE TINO TARI O TE MOTU TUARAKI.
E EKE ki runga i te whenua e eke ki runga
i te whenua e tama ma.
Nga whenua whare, me era atu mea e hokona
mai ana, Ehokona atu ana kite tangata.
Ko nga tono katoa, ka whakaotia paitia e
au P. RANANA;
Timuaki Whakahaere,
Awaniu Tiriti, Whanganui.
GET ON THE SOIL YONG MAN, GET ON THE
SOIL.
Great Northern Road Agency. Properties
Bought and Sold. Commissions of all kinds
executed.
P. LUNDON, Manager.
TEONE MAKIWHARANGI,
KAI tui hera kaipuke. Teneti, Me era
atu mea. Kai whakamine kareko.
Hiiti. Uhitepu. Me era atu mea hanga
teneti. Taporena. Kahu hoiho. Kupenga
hao ika. Me era atu mea.
Awaniu, o Whanganui.
JOHN MCFARLANE,
SAIL MAKER, &c.
Importer of Calicoes, Sheetings, Damasks, &c.
Manufactures — Tents, Tarpaulins, Horse-
covers, &c.
Avenue, Wanganui.
TEWI MAKIWHARANGI.
TANGATA Whakamine taonga Rino, me
era atu taonga maro, katoa e puritiana ki
konei, mo te Hoko. Waea taiepa, Rino uhi
whare, Tepara, Neera, Parau, Hapara, me
nga mea ngaki whenua katoa, omu, toki,
Perohuka, keena kohua kai, Paneke, Pureti
me era atu mea pera katoa tona tini noatu
onga taonga pera, e hokona ana i konei mo
* te utu iti reawa.
Ritiwe Tiriti, Whanganui.
DAVID MCFARLANE, •
WHOLESALE & RETAIL IRONMONGER,
Ridgway Street, Wanganui,
Hold large stocks of—Fencing Wire, Corru-
gated Iron, Staples, Nails, Ploughs,
Spades and other garden tools; Camp
Ovens, Axes, Slashers, Enamelled and
Tin Billies, Pannicans, Plates, and
General Ironmongery.
All goods sold at lowest market rates.