|
loading...|
|
Te Tiupiri 1898-1900: Volume 2, Number 52. 06 April 1899 |
|
|
1 cover |
▲back to top |
THE JUBILEE
TE TIUPIRI
MAORI NEWSPAPER
NO. 52 VOL 2
WHANGANUI, 6TH APERIRA, 1899.
— TATINI, —
KEI RAWAHI MAI O TE WHARE
PUREI.
E mohio ana e au i konei nga Toroa, nga
Kapata, nga Tuuru, nga Peeti nga Whariki,
me nga mahi katoa e tika ana, mo nga
whakapaipai Whare.
Me nga hanga Kawhena tupapuku ka mahia
paitia e au i runga i nga tohutohu. Haere
mai tirohia nga rawa o taku haapu.
HEMI TEINA me te KAMUPENE.
NOKU tonu te HAAPU HOKOHO RINO i te
pito o Whanganui Piriti.
Kei au nga pu o ia ahua me ona paura, me
nga hae ana hanga whare, nga waea hanga
taiepa, nga rongoa hipi, nga tuuru mahi
Kamura—NGA TUURU MAHI WHAKAIRO
Otira i te tinitini o aku rawa e hokona ana
mo te moni iti nei te utu.
|
|
2 contents |
▲back to top |
|
|
3 1 |
▲back to top |
VOL. 2. ] TAITE, 6th APERIRA, 1899. [ No. 52.
Panuitanga.
Ki te tutuki te tau o te rere a te pepa ki a tangata,
ki a wahine ranei, ka takaia ki te takai whero.
Kia noho marama ai, kua tutaki te tau.
Ko te utu mo te Pepa nei, te 10 hereni, mo te tau
anake; kaore e hawhe tau.
Ki te kore he moni mo a taihoa utu ai tukua mai he
pane kuini kia taea ai te poohi atu. Ho te tau e
30 kapa; taihoa ia e utu mai te toenga.
Me tuku mai ma te Poutapeta, ko to tuhi me penei,
WAATA HIPANGO,
Etita o te Tiupiri.
Box 93, Wanganui.
TE HUI A TE KAWANA RAUA KO MAHUTA
TE KINGA MAORI, ME ONA KAUMATUA.
I TU tetahi hui nui a te Kawana o
Nui Tireni nei me Mahuta, te Kingi
— Maori o Waikato tae atu ki ana hoa
rangatira ki Akarana i te 18 o nga
ra o Maehe nei. Ko te tunga ko te whare
kawanatanga. Kua roa tenei takiwa i
mahara tia ai kia hui raua. Otira ko te
wahi i maharatia hei huinga mo raua ki
Waikato ano. Kaati i runga i te rongo-
nga ai o Mahuta kei te haere mai te
Kawana ki Akarana katahi ia ka tono kia
hui raua i reira; kia whakarongo te
Kawana ki nga kupu tautoko mo te Kuini.
No te ata o te Hatare i ka tae te Kawana
ki Akarana, me timi kara me te Pirimia
Ka whanga kia Mahuta. I taua ra ano
ka tae mai i Waikato ma runga tereina
we tona Iwi. E rua nga peene Maori a
Mahuta ko te Ngeangea me te Tautoru.
Ko te hunga i haere i runga Kareti i te
teihana o te Teneira koia enei: —Mahuta,
Mita Karaka, Te Wherowhero, Tihirahi,
Te Aka Wharakura, Te Aria, Henare
Kaihau, Te Aho me te Ata; Ngeangea,
Parukau, Ruihama, Ngetete Karaka,
Hori Kukutai, Tohi Kuri, Toapu me
etahi pakeha.
Ka tae te Kingi ki te whare o te
Kawana ka timata te ruru haere ka mutu
ka tu te Kawana ki te whakatau ia
Mahuta ratou ko tona ope. I muri i tena
ka tu atu a Mahuta, koia enei ko ana
korero.
Kia ora koe e te Kawana mou i pai ki
te pohiri ia matou kia tae mai ki tenei
whare. Otira ko taku oha tenei, haere
mai e te Kawana. Haere mai i tenei ra
e te tangata a te Kuini. Haere mai e te
pukaitanga o te matauranga, me te kau-
papa o te mana; haere mai ki tenei
moutere ki Aotearoa he nui te hari me te
koa o toku ngakau moku i kite ia koe.
Kaore e rereke atu taku pohiri ia koe i a
oku tupuna kua ngaro ake ki te po.
Heoi aku kupu e whakapuaki ai i roto i
enei tu huinga ko nga kupu e whaka-
haeretia ara e oku matua kua wehe ake
nei. He nui toku mihi iho moku i pohiri
ia koe i tenei ra, he mea tenei huinga hei
whakapumau i te piri o te pai kia te
Kuini. I te takiwa e ora ana toku matua
i haere ano ia ki Ingarangi ki te whakata-
koto i ara kupu ki te aroara o te Kuini.
Kaati i whakahokia mai taua kupu ki
muri nei, a kei nga rangatira nei e mau
|
|
4 2 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
ana. Haere mai e nga kanohi o to matou
whaea o te Kuini. He nui te koa atu o
toku ngakau. Haere mai e te hunga
matauranga kia ora te Kawana, kia ora
hoki te kawanatanga me ona minita katoa.
I muri i tenei ka tu ko te Pirimia ka
mea: —
•. *
Kia ora a Mahuta me ou hoa rangatira.
He nui toku mahara kia kite kite penei
tatou, a katahi ano tatou ka kite. Otira
he nui nga putake i kore ai tatou e kite i
mua atu. Ko etahi tangata i mea kaore
rawa tatou e kite kite tahi. E tino mohio
iho ana ahau tera e puta he painga ki nga
Iwi e ra a ki te koroni katoa ano hoki.
Ko nga maharaharatanga inaianei kua
rere atu ki waho o te ngakau, noku ra ka
rongo atu nei i a Mahuta e pohiri atu ana
ki te tangata a te Kuini. Rera ara te
whakarongo aku taringa i te whakatangi-
hanga. mai o te Peene a Mahuta i te
waiata " kia ora te Kuini e Te Atua. " E
hari ana hoki taku ngakau mo au kupu e
mea nei koe mo tou matua mo Tawhiao,
i runga i tona haeretanga ki Ingarangi
kia kite i te Kuini, kaati e tino pai ana
hoki ki te hunga katoa e mea ana kia tupu
pai te motu nei tou haerenga mai kia kite
i te tangata a te Kuini kua rongo tuturu
atu au ki te mangai o te Kawana e mea
ana kanui te mahara o te Kuini ki tona
Iwi Maori, a, e mea ana hoki te Kuini
kia haere te whakahaere mo koutou i
runga i te tika i te pono.
No konei haere mai Mahuta, haere mai
Henare Kaihau me nga rangatira Maori
Taku hiahia kia maringi iho he atawhai-
tanga ki runga i te Iwi Maori, a kia puta
hoki he painga ki runga i nga Iwi e rua.
I muri i tena kei runga ko te Kawana
koia enei ko ana kupu: —
E Mahuta, e nga rangatira e pae nei,
tenei ahau ka karanga atu ano kia koutou
haere mai Toku hiahia kia puta he tika-
nga hou i waenganui ia tatou i roto i tenei
ra; a ko te whakahoatanga e noho tahi
nei tatou i runga i tenei motu, i karanga
atu ai tetahi ki tetahi he taina he tuakana
kia kaha rawa te tupu tenei ka tukua atu
tetahi takiwa kia koutou hei whakatakoto-
ranga mai i o koutou raruraru ki te aroaro
o taku Pirimia hei whakahaere ma koutou,
a, e tino mohio ana hoki ahau ka whaka-
haere ia i nga tikanga mo koutou i runga
i te tika me te pai, mehemea ano ia e taea
ana e ia. E tino whakaae ake ana hoki
ahau ki tenei ko a koutou e whakatakoto
ai ki tona aroaro ka ata tirohia, ka ata
mahia paitia, a ko te ara tino pai hei
mahinga mo aua tikanga ka haere tonu i
runga i te ara e takoto pai ai a koutou
tikanga i whakatakoto ai.
Ko aku minita e tiaki ai ko taku Rangi-
tira. He nui te mahera mai o te Kuini
kia koutou. Ko tana e hiahia ana ko te
rongo tonu i nga wa katoa i te ahuatanga
o nga mahi mo runga i a koutou.
No runga i tenei tikanga ka kaha nei
ahau ki te haere ki nga kainga katoa e
taea ana e ahau te haere, a ko taku hoki
o mea ana ko te whakakaha i te tupa o te
hoahoatanga o te Maori me te Pakeha.
Kaati inaianei kua puare katoa nga tunga
teitei ki a koutou tamariki. Kanni o kou-
tou kei te nui te whakaaro ki nga tika-
nga o te Koroni Taku e hiahia ana kia
nui atu ano e mahara ki nga tikanga o te
Koroni ara kia awhina i o koutou taina
pakeha ki te whakakoha haere i te tupu o
ora o te Koroni. Tenei hoki ahau kei to
mahara iho kia kitekite ano tatou i roto i
enei ua tata i roto o Waikato.
Taku tino hiahia hoki kia kite katoa ahau
i nga kainga Maori katoa kia matatau ano
hoki ki nga Rangatira Maori katoa.
Ka mutu i konei nga korero o te marae.
Te Hakari a te Kawana.
He ruarua nga kupu raihi a Henare
Kaihau ki te Pirimia. Ka tu te Pirimia
ka whakamihi kia Henare Kaihau kia
Kereama, rae Hinikerea mo te matanga
hia hui ratou i taua ra. I mea atu hoki
ia kia kawea atu tona aroha kia Tainga-
kawa Te Waharoa, te pirimia a Mahuta.
I muri i tenei ka tonoa e te Kawana kia
|
|
5 4 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
o aua tangata na konei kaa waihotia te whakahua
tanga. Inga ingoa o aua tangata mo te hui ka tu ki
Waitangi a te Maehe 1900, waihoki kahore tenei.
Whakatau e whakapumautia aua eto koutou komiti
kua waihotia kia ahei te hui ate kotahitanga ka tu
ki Waitangi a Maehe 1900, mehemea ki te mahara
taua hui ki te whakakore inga tangata e rua ingoatia
e te motini o Papawai 1897, ki te whakanui ki te
whakahoki iho ranei ite maha onga tangata hei
whakawhiti i te Pire Tono mana ki Ingarangi kei
tana hui te tikanga.
5. Ka hia nga moni ka takoto, e £354 14 7. Ko
nga kaute enei e marama te takoto ki te aroaro o to
koutou komiti ko etahi onga kaute onga iwi i roto
ite kotahitanga kaore i takoto mai na konei i mahara
ai to koutou komiti kia whakaaturia ki nga iwi me
tuku, mai he kapa onga kaute onga moni te takiwa
nga takiwa kei ratou e takoto aua me tuhi te hapu
nga hapu ranei me te ingoa ote iwi nui na ratou
taua kaute moni te takiwa nga takiwa ranei o aua
hapu te komiti kei a ratou taua moni e takoto ana te
ingoa ranei ote peeke poutapeta ranei te nui onga
moni ote kaute onga kaute ranei mo runga inga kupu
tohutohu i te ahua mo te tuhi inga mea e hiahia tia
ana mo nga kaute kua Pahitia e to koutou komiti he
kupu mo tenei take tera e whakaaturia i raro iho nei.
6. Kei te Pehea te takoto onga kirihipi, kote 1, 2,
5, G, 7, kei konei kote mana 4 rei a Mahuta Tawhiao,
nama 3 kei a Wiki Taitoko me mete Kingi, ko te
nama 8 kahore i tuhia e te waipounamu ko nga kiri-
hipi nama i, 2, 5, 6, 7, kaa tukua e to komiti kia
tirotirohia e te tahi komiti whiriwhiri e to koutou
komiti whiriwhiri hei whakamana ite mahi i tukua
mai e to koutou huihuinga nui kia mahia e matou ko
nga tangata o taua komiti.
Ko Riapo Puhipi, Timoti Kiriwi, W. Ihaia, More
Tukariri, Tomuri Whakaeke, Toapira Nopera, Te
Waru Ngapua Kerei, Mihaka H. Hatene, konga mahi
kua whiri whiria hei mahi ma ratou. 1. He kape
inga upoko ote kirihipi, me nga ingoa katoa onga
tangata onga iwi i tuhi nei io ratou ingoa ki roto ite
kirihipi 1892. 2. He whakariterite he tirotiro inga
pukapuka rarangi ingoa ote tau 1890 mehe mea kei
roto etahi o aua ingoa te katoa ranei o aua ingoa
inga kirihipi 1892. 3. Kite tirotiro inga kapenga
katoa i au kirihipi ara te he te mahuetanga ranei
onga ra i tuhia ai nga ingoa me etahi atu he e kitea
e ratou me whakatikatika me he mea etaea me
whakaatu ranei lute komiti whiriwhiri a me whaka-
uru mai ki roto i ta ratou Ripoata. 4. Meheamea
kite kite a te he ma ratou e whakatakoto mai ta
ratou ripoata kite tiamana ote komiti whiriwhiri.
7. Me toha atu ranei te kupu tuarua. Ae engari
konga korero katea i whakamaramatia mo te take
etika ai kia whakawhitia taua inoi ki Ingarangi e
kore e tika kia Panuitia ki roto ki te tahi nupepa
pakeha mori ianei haunga ia te whakamarama
rangatira anga reo ranei i tae mai nei ki tenei
huihuinga ate kotahitanga hei mohiotanga mo nga
iwi i tonoa mai ai ratou.
8. E kaha ranei tenei huihuinga, nui. I runga,
ite rironga onga ritenga me nga tikanga o tenei
patai ite take nama. 2. Kua kiia ake nei, kitea ana
kua kore te take i whakahaerea ai tenei take nama 8
na konei whakakorea ana eto koutou komiti.
Take apiti hou. I te mea e mohiatia ana kei te tu
tonu mai etahi onga ingoa iwi maori ote motu nei ki
waho ote kotahi tango a ite mea i mahara to koutou
komiti he mea tino tika kia whakamatau ano tenei
kotahitanga kite inoi ki aua iwi kia uru mai ki roto
kite kotahitanga kia kotahi whakaaro monga mate
e pehi nei inga iwi maori kia kotahi he mahi e taea
ai te hurahura ana mate ko runga a kia kotahi he
inoi e mohiotia he whakaatu mo aua mate a ite mea
kei te awangawangatia tenei etahi onga iwi i uru
mai nei ki roto kite kotahitanga kua tu ke mai ki
etahi turanga tu ai a ite mea e tino whakaarohia
ana he mea tika kia Hapai tahi ano te katoa o nga
iwi maori i o ratou mate kia kotahi he whakaaro kia
kotahi to mahi a kia waihotia tenei hei mutunga mo
o tatou mahara mo enei take hui mutunga mo tenei
whakahaere mo enei take o tua e kaha ai tenei whaka-
haere me tenei mahi me kotahi te whakahaere onga
iwi maori me kotahi he inoi a ite mea he maha nga
mea e tika ana kia rite i mua ote whakawhitinga i te
Pire. Oono mana ki Ingarangi na konei to koutou
komiti i mea aihe mea tika kia whiriwhiria a. H.
Heke me etahi atu hei haere irunga ite motu nei kia
inoia nga iwi e tu tonu nei ki waho ote kotahitanga
kia uru mai ki roto a kia haina ite kirihipi whakaae
ki taua kotahitanga. Ki te kohikohi mai inga
kirihipi no 3 and 4. Ki te whakaatu ki aua iwi kia
whakaritea te Pooti mema no te runanga ote kotahi-
tanga ki te whaka mohio hoki kia ratou kia kaua
rawa e noho atu ate tuunga ote Paremete ote kotahi-
tanga ki Waitangi, Maehe 1900.
Kite whakamarama hoki kia ratou inga tuke i tika
ai kia whakahaere a tenei mahi kia inoia hoki tenei
mana, a kia whakawhitia te Pire Tono mana ki
Ingarangi ki te whakaatu hold ko te whakarapopoto-
tanga onga take katoa, ka whakaaturia ki te hui a
Maehe 1900. 9. Ki te whakaatu hoki ki nga iwi
inga tangata hei pootitanga ki te Paremeta ote
Koroni a kite inoi kia ratou kia awhia ite pooti o aua
tangata i te mea he tika kia mohiotia tika tia te nui
onga moni i kohia hei moni whakawhiti ite Pire Tono
maua ki Ingarangi na konei i mea ai to koutou komiti
he mea tika kia whakamohiotia ki nga iwi i roto ite
kotahitanga he moni nei a ratou i kohi ai, kia tukua
nga kaute o a ratou moni kia Pene Tauwi me Raniera
wharerau kite Ngawha Bay of Islands pera me te
tohutohu kua whakaaturia i roto ite whakamarama.
mo te whakaatu mo te take tuarima kua whakaaturia
i runga ake nei ara. 5. Ka hia nga moni ka takoto.
Ite mea kua whakaingoatia enga kaumatua onga puhi
me takarawa a te Heuheu Tukino me mohi te
atahikoia hei tangata hei Pootitanga ki te Paremata
|
|
6 5 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
o te Koroni ara. Ko te Heuheu Tukino mo te tai
Hauauru. Ko Mohi Teatahikoia mo te tairawhiti.
Haungaia a H. Heke kei te tuturu tonu te whakaaro
a ona iwi ki aia hei mema mo te Raki A. Itemea kei
te mahara to koutou komiti mehemea e tu enei. Tera
e kotahi te pooti haere o a ratou mahi inga take e
maharatia kua kiia i runga ake nei enga iwi hei pai-
nga mo ratou. No konei i kiia ai e to koutou komiti
kia inoia te awhina onga iwi mo te Heuheu Tukino
me Mohi to Atahikoia pera me te kupu kua whaka-
aturia ete tekihana. 9. Wahi ote Take Apiti hou
ara i tera wahi e ki nei. d. Kite whakaatu hoki ki
nga iwi inga tangata hoi Pootitanga kite Paremata
ote Koroni a ki te inoi kia ratou kia awhina ite Pooti
o ana tangata.
Ite mea kua maharatia he mea tika kia karangatia
ano te huihuinga mo nga mema e Pootitia mote
runanga nui ote kotahitanga me nga Kaumatua
rangatira ote runanga ariki ote kotahitanga nei onga
iwi i roto ite kotahitanga kia riro ma aua runanga e
whaka puta he kupu mo nga hiahia, me nga take a te
kotahitanga. Mo te whakawhiti i te Pire Tono mana
ki Ingarangi me etahi atu take e mahara tia e taua
runanga nui kia metia e ia. Na konei to koutou
komiti i ki ai me tu he hui mo te runanga nui o te
kotahitanga ia Maehe, 1900. Ko te takiwa hei
tunga mo taua hui, ko Waitangi Pewhairangi. Ko
nga take e. kitea ai enei whakataunga, mo te take i
tukua mai nei ete huihuinga nui. ki to koutou komiti
koia enei e mau i raro nei. 1. Me whakawhiti ranei
te Pire tono mana ki Ingarangi. Me whakawhiti
engari e kore, tenei huihuinga i runga i tona ahua ia
ia e noho nei e kaha ki te whakahau kiu haere i raro
i tona reo notemea ko te noho a tenei huihuinga
Rangatira o te kotahitanga. Kahore i noho i runga
i te ahua onga tohutohu kua takoto i roto i te kirihipi i
hainatia enga iwi maori o Niu Tirenei i ara: —1.
Kahore i poto mai nga reo onga iwi onga motu erua i
pootitia nei hei reo ki roto inga runanga ote kotahi-
tanga. 2. Kahore e kaha te noho onga runanga ite
kore e rite te maha o ona mema i pootitia e tae mai
ki konei ki tenei nohoanga. 3. Ko te rerenga e
rite onga tohutohu ote kirihipi i whakatakotoria ai
ngarahi mo te kotahi onga iwi me te huarahi hei
whakaputanga ite reo kotahi o aua iwi ara ma roto i
aua Rarangi nunui, a, note mea he tika kia marama
nga iwi i roto i te kotahitanga ki nga kupu onga
kirihipi kore mana o te Tiriti o Waitangi. Ko matou
ko nga rangatira ote whaka minenga onga hapu ote
iwi maori onga motu e rua o Aotearoa me te
waipounamu me era atu motu e tutata ana ki enei
• kua karangatia nei, ko Niu Tireni, ka huihui nei
irunga.
Ite kotahitanga o matou tinana me o matou
whakaaro ite nui hoki oto matou hiahia. Kia tino
whakaukia te tu o tenei whakakotahitanga, no reira
ka whakarite ka whakaae ka whakapumaurawa, ite
whakakotahitanga onga Rangatiratanga me nga ina-
na, ote Tiriti o Waitangi ote Pepuere 1840. He
mea kaa oti te whakatuturu enga Rangatiratanga
katoa oia hapu e noho ana ia wahi ia wahi o Aotea
roa me te Waipounamu ote iwi maori te whakaae kia
whakakotahi nga tangata katoa taane wahine ote iwi
maori kia whakaturia hoki te runanga ariki me ti
runanga nui e tenei whakakotahitanga kia kowhiria
iroto inga Rangitiratanga nga tangata mataa mo ro
to i au a runanga e rua whakaturia enei runanga.
raro ite mana onga ritenga i whakaaetia e te runanga
Rangatira kau matua, i tu ki Waitangi ite 28 Oke-
topa 1833. Me te maua hoki ote Tiriti o Waitangi
ite 6 o Pepuere 1840 i raro hoki ite maua ote ture
nui mo Niu Tireni rarangi 71 ote 30 Hune 1852.
Ite mea e tino whakaaetia ana enei runanga e rua
kia tu ka whakahaerea mo to whakatu inga mema
mo te runanga nui i runga ite ritenga pooti haunga
te runanga Ariki. Hoi ite mana kua tukua nei enga
hapu katoa te iwi maori ki nga mema o au runanga
e rua te tino whakaatu he kawanatanga mo te iwi
maori. I raro ite maua ote rarangi 71. Ote tura
nui mo Niu Tireni ote tau 1852 ka whakaaetia enga
Rangatiratanga katoa oia hapu oia hapu onga wahi
katoa onga motu e rua o Aotearoa me te Waipou-
namu kia tu he Kawanatanga mo te iwi maori. Ka
whakaaetia hoki e tenei kotahitanga kia whai mana
ite Kawanatanga i whakaturia nei kite mahi ture ti-
aki inga whenua ote iwi maori me era atu mana e
mahi ai taua Kawanatanga. Ko nga tangata katoa,
taane wahine tamariki, onga motu e rua o Aotearoa
me te Waipounamu ote iwi maori ka tino whakaae i
te mana whakahaere tikanga onga whenua i raro
inga ture katoa e pahitia ete Paremata ote iwi maori
me ona runanga e rua ote kotahitanga ki te Tiriti o
Waitangi hei whakapumautanga mo enei kupu i
ranga ake nei koia ka tuhi matou i o matou ingoa ki
raro nei ka kitea i runga i enei kupu kotahi tonu te
kupu nui e haere ana i roto ko tenei. He kotahi-
tanga mo nga iwi o te runanga no nga iwi me te
kupu mutunga e ki nei; a he whakapumautanga
enei kupu i runga ake nei, koia ka tuhi matou io
matou ingoa ki raro nei. He aha oti, te take i mahi
ai nga iwi ki nga kirihipi, 2. Na te whakaae kia
kotahi ratou katoa kotahi i runga ite whakaaro ko-
tahi hoki i runga ite mahi a ko nga runanga, te kai
whakapuaki ite kotahi onga whakaaro mo runga ite
tahi mahi e maharatia kia mahia na konei i tukua ai
kia iwa. I rite ranei a e rite ana ranei te ahua o to
tatou noho ia tatou e noho nei ki nga kapu tohutohu
ote kirihipi. Kite mahara o to koutou komiti, kahore
ate mea koia nei te mahara, kei roto inga Ngakau
oto koutou komiti a ite mea e hiahiatia ana kia taea
te • whakarite nga kupu tohutohu iroto ito kirihipi
koia i nukuhia ai te whakawhiti mo taua Pire mo to
Noema 1900. He mea kia oti ai nga take e mau i
raro nei.
A, Kia whai taima ai te whakahuihui inga kaute
onga moni.
B. Kia whai taima ai ano hoki, kite whakahau
kia whakatopuria nga kirihipi katoa a me te haina
|
|
7 6 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
ano hoki inga iwi inga hapu inga tangata kahore ano
kia haina ki nga kirihipi.
C. Kia whai taima ai hei whakahaerenga ite
haina inga iwi inga hapu kei waho ote kotahitanga
kite kirihipi.
D. Kia whai taima ai hoki te whakahaere pooti
mo nga mema, mote Paremata ote Koroni. No te
mea tino pai tino tika mehe mea atu ko nga tangata
a tenei kotahitanga e ki ai hei mema katahi ka tino
kaha te turanga mo te hunga whakawhiti ite Pire
Tono mana. Ki Ingarangi mehe mea e kitea e te
hui a Maehe, 1900, ko aua tangata etahi, hei haere
ki Ingarangi.
E. Kia whai taima ai hoki kite whakahaere pooti
mema mo te runanga nui ote kotahitanga kua
karangatia nei ki Waitangi a Maehe, 1900. Ite mea
kua kiia kia haere te tangata ki runga ki nga iwi ote
motu nei na konei to koutou komiti i ki ai konga
hoa mo II. Ueke, hei, haere, te Heuheu, Hamiora
Mangakahia, Mohi Te Ata hikohia.
Ko te ra mo te hui ki Waitanga e tu mai nei hei a
Maehe 15, 1900.
Ko te ra mote haere onga tangara ki runga ki te
motu nei ma ratou e ata whakariterite i waenganui
ia ratou.
Panuitanga.
AWAPUNI, Aperira 17th, 1899.
Kia Waata Hipango. Etita o te Tiupiri,
Wanganui.
Ehoa tena koe. He pukapuka whaka-
atu tenei naku kia koe inga tangata ote
komiti o Tanenuiarangi mote Tiupiri.
Mau e tuku atu kite panui.
ETITA.
Rangi Mawhete
TIAMANA.
Hanea Kawana
KOMITI.
Wi Mahuri
Kerei te Panau
Teira te Panau
Horomona Paro
Rota te Rangi
Ko Teuri Henare Pumipi, (he tama na
Mere Mete Kingi) raua ko he tamahine
na Pauro Marino o Ngatiruaka, kua
marenatia, he nui te maori me te pakeha
i tae mai ki Putiki i te ra i marenatia ai
raua, ko te hakari i takoto ki. roto i te
Pakuoterangi, i reira nga mihi nga honore
ki te tane, me te wahine marena hou.
E korerotia ana e nga Nupepa, he tau
iti tenei no te utu o te oti raua ko te witi,
te utu ote oti puhera 1h 2k, ki te 1h 6k.
Kua tae mai te rongo kua mate te wa-
hine a Parona Haati koia te tahi wahine
pouauru tino what moni ote ao nei, konga
moni e puta ana ma ana i te ra. Kotahi
mano e rima rau pauna.
Ko Hapeta Wunu, Hekeretari ote
Purei Paitikara o Whanganui, kua mutu
tana mahi, a kua tu ia hei kai whaka-
haere mote Nupepa o Marton ara Advo-
cate Nupepa.
I roto pea i te whai korero a Tati,
mema pakeha o Poneke, tera pea he kupu
i puta ia ia, mo te taha ki te iwi maori
" ara enei kupu " Nika (Mangumangu)
Raana Roori (Arika o te whenua). I ru-
nga i enei kupu ka puta te tono a Tama-
hau Mahupuku, me nga rangatira o Wai-
rarapa, kia unuhia aua kupu. I runga i
taua tono, whakaae ana a Tati, (Duthie)
e ana taua kupu he pohehe, a he nui hoki
tona pouri.
Ite huihui a te hunga whakatu Kamu-
pane Tima Hou mote awa o Whanganui,
i te ruma o Tiakitene, e whakatu i nga
tino kai whakahaere mo taua kamupane;
tau ana i taua huihuinga nga kai whaka-
haere koia tenei o ratou ingoa: G. H. L.
Kaningihama, Taare Piire, C. M. Houta,
G. Honetana, W. E. Mokena, I. Teina,
me J. A. langa. Ka mohio koutou nga
maori ka tata to koutou tima te puta.
|
|
8 7 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Ko tiaki pirihimana o Whanganui kua
mutu tana noho i konei, ka riro atu ia mo
te tahi takiwa kei Akarana
Ngahoia o Nui Tireni.
E korerotia ana tenei ko nga hoia o
Akarana, me kapene koiri, kua whakaae
kia haere ki Hamoa, mo te raruraru e
whawhai mai nei i reira.
1 e Whakaaro a te Kawana,
Ko te whakaaetanga o nga hoia o Nui
Tireni mo taua haere, e hara i te mea ma
Ingarangi anake e whakaae, engari ma
nga iwi nunui i raro i to ratou Tiriti, en-
gari i runga i te tukunga i te waea ki
Ingarangi, kowai i hua ai e whakaaetia.
He nui tona koa mo taua whakaaro a nga
hoia.
Kote whakaaro a te kanara, whaka-
haere i nga hoia o Nui Tireni, kowai i hua
ai tera e whakaaetia tenei haere.
Kei te mau tonu te toa o to tatou hoa o
Kaawhe Komihana ki te mu, a e tu ia hei
Tiamu-piana purei mu mo Whanganui.
Kua pa te tahi aitua ki te tahi o te
whanau a Hou Hori Taiaroa, kia Haupo
Taiaroa, ara i pupuhi ano ia, kaore i te
mohiotia te take.
Ko te Opera Whare Purei mo Whanga-
nui kua riro ma Meru e hanga, ko nga
moni utu mo tana mahinga i runga, i te
ritenga kanataraka £4597.
Ko te tamahine a Kingi Te Herekiekie
i tae mai nei nga rongo i werohia e te Tia
kua ahua pai ake tona mate.
Ko te tahi pakeha o Marika i utu i nga
moni £6000, mo tetahi putiputi hou, kia
riro tuturu ki a ia taua putiputi hou nei.
Kua kitea i Ingarangi tetehi mahi i nga
kiri tangata nei, e mahia ana hei tatua,
wahine nei, hei paahi, hei peeke harihari
a nga wahine, ko aea kiri tangata nei ka
kiia e nga tangata mahi, i aua kiri, he
kiri Arikeita, ngarara nei.
He nui nga pakeha i huihui ki te Roera
Tieta i Poneke, ki te whakanui, ki te poro
poroaki i te Minita mo nga whenua mo
tana haere ki Ingarangi. Tona kupu nui
e whakahe nui ki te hunga tango nui i te
whenua me tona kii ki te iwi kia tupato
koutou ki te whakahoki mai i nga mema
e tautoko ana i tenei take.
Te Whakakingitanga ia Marietoa.
Note 23 o Maehe i whakakingatia ai a
Marietoa, e Marika raua ko Ingarangi,
ko Tiamana ia kihei i uru atu ki taua
Whakakingitanga. Ite hiwinga i te haki
tangi ana te peene i te waiata " Heira
Karamupia. " E te Atua tohungia te
Kuini, i muri iho katahi ka pupuhi nga
pu nui i runga i te manuao o Ingarangi
me Am ariki, kote taha ia ki a Tiamana
kore rawa i whakahonore. Ko Matawha
e whakaae ana kia mutu taua whawhai,
ko ngarangatira i raro i a ia kaore i te
whakaae.
He korero no nga Moutere.
Tenei tetahi korero, he mea hari mai
na tetahi tima, he mea i panuitia ki te
nupepa o Poihakena. Inga ra tata kua
mahue ake nei, tokorua nga tiamana i
rere atu i te runga i te tahi kata (rewa
tahi nei), he haere ki te kimi inarapa. Ia
raua e rere haere ra, ka tae ki te tahi
moutere ko Rongo Airana te ingoa, ka
mau nga pakeha nei i nga maori hei tau-
rekareka; ka noho raua hei taurekareka,
ma te rangatira o taua iwi, he maha o
raua whakamatauranga ki te oma, ara i
runga i te mahi tukino a taua iwi ia raua
i runga i te mahi tukino a taua iwi, kata-
hi ka mahara tetahi o raua he pai ke.
tona mate, heoi kohuru iho i a ia, ko te
hea e rua tau e noho herehere ana, a i
pahure taua tangata.
|
|
9 8 |
▲back to top |
TE TIUPIRI,
Panuitanga.
Ehoa ma kei Pouri koutou ki te turei-
titanga oto tatou pepa.
N. W. U.
Nga Mema mo te Tiupiri:
TOPIA TUROA
POROKORU PATAPU APERA TE KEUNGA
HORI PUKEHIKA RAIHANIA TAKAPA
RU REWETI TE HIRA MATIU, KAIPARA.
Raro Etita, Hekeretari and Ripoata: NIMERATA W. UMURAU, Putiki
KOMITI O TE AUPOURI, TEKAO MURIWHENUA.
HEREMAIA HIKU, Tiamana. WIREMU HEREMAIA, Etita.
KOMITI O NGATIKURA, PIPIRIKI.
IHAKA REREKURA, Tiamana.
KOMITI O TE HAUKE, HERETAUNGA.
KEREAMA HUPITA, Tiamana. AREPA MAKI, Etita.
KOMITI O RAETIHI. WINIATA TE KAKAHI, Tiamana.
Te Ripoata mo te Tiupiri:
TE KORONEHO, WAIRARAPA.
He Raro Etita mo tera takiwa katoa, o Moawhango
me Taupo:
HENARE PENETI.
Nga Etita o te Reiri Karamu:
NINIWA I TE RANGI, MARTINBOROUGH
MERI H. MANGAKAHIA, WHANGAPOUA.
He Etita mo nga tikanga katoa e pa ana ki nga
whakahaere tupuna:
HAAMI TE RIAKI, WHANGANUI.
Raro Etita mo nga Takiwa ki Raetihi Manganuiotea o
MARAEA TAMATEA.
Koia te Kai whakahaere mo te Tiupiri mo nga
Takiwa ki Herataunga:
MOHI TE ATAHIKOIA, WAIMARAMA. •
Raro E ta mo nga Takiwa kia Ngatiapa
EPARAIMA PAKI, TURAKINA.
Hei Raro Etita mo te Tiupiri mo te Takiwa o
Ngatiraukawa:
WIREMU KIRIWEHI, OTAKI.
Hei Raro Etita mo Ranana:
PERETINI REWI, RANANA, WHANGANUI.
Raro Etita mo Heretaunga, Waipatu:
PARAIRE HENARE TOMOANA.
Raro Etita mo Tokaanu:
RENATA NGAHANA.
Etita mo nga Rongoa Homiopatiki:
TE MIRATANA (MILSON) FEILDING.
Raro Etita mo te takiwa ki Kaikohe
WIRE U HEREMAIA.
Raro Etita mo Kai taia:
EREPETI RAPIHANA.
Te Rarangi tangata.
Te Rarangi o nga tangata tango Pepa mai o te tau
1898 ki te tau 1899.
Hei Whakamarama i nga Komiti.
Enei Rarangi i raro iho nei no nga Takiwa ki
Kihipane.
Tolaga Bay 1898.
Himiona Te Kani Hoaniana Tautau
Tanatiu te Kani Te moana Tautau
Paratene Kamura Haare Hautapu
Whataranihi Rangi Heremaia Taurewa
Wiremu te Aau
Mahia.
Rangi te Ngaio Hirini Kereru
Piripi Purupuru (pei) Rewi Toheriri (pei)
Whakangaro Makahua (pei)Pita Mete (pei)
Wai Whara.
Te Rua Tiatimana...... 2 7 P. K
Paekoti te Aho...... 2 7 P. K
Utiku Taurima...... 2 7 P. K
Moka Makarena.,,... 2 7 P. K
Hori te Ihu...... 2 7 P. K
Eparaima Wharekura
Nuhaka 1998.
Tiemi Mete (pei) Ihaka Whanga (pei)
Hori Mete (pei) Heromi te Rua (pei)
Muriwai 1898.
Tu Rewini P. H. Waaka
Keepa U. H. Wirihana
No Ngatiapa me ona Takiwa.
B. Ngahina (pei) W. Ratana (pei)
P. Ranginui Tahaho Pikia (pei)
M. Tekiore(W) T. H. Waitere
H. Waitere R. Tohikura (pei)
H. Mohina P. Maihi
M. Terangihauku T. Utiku (½ tau pei)
T. W. Ratana Mana o Tawhaki.
H. Te Tua
No nga takiwa ki Rangitikei katoa.
K. Te Rotu H. Paranihi
R. Karatea K. Paranihi
K. Te Whitu I. Heuheu
T, Paranihi P. Te Momo
|
|
10 9 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
P. Tawhi H. Paioneone (½ tau pei)
A. Hokahuri T. Rangi
H. Wharetawhiri P. Pirere (pei)
K. Pawhara (pei 5/) P. Te Horu
W. Paranihi U. Potaka (pei)
W. Te Wharo I Roru
T. Turoa T. Te Rango
R. M. Kingi Teoti Paetaha
No Moawhango.
Hakopa Kahuhunu (pei) Tukino Hakopa
No Taupo,
H. Te Hata (pei) W. Pamaira
K. Puataata Terangitahu
K. Tekuru W. Tearakai (pei)
H. Teakau H. Terahui
H. Kumeroa (pei) H. Rangimatini
P. Toki H. R. Hemopo (pei)
H. Haukino W. Rihia
Tautahanga (pei) H. Oneone
P. Tewhataaiwi (pei) R. Keeni
W. Tutunui H. Tamaiwhana (pei)
T. Wirihana T. Turoa
H. Tukino (pei) K. Teahuru
Kati nga mea hei whakamarama atu maku kia
koutou. E aku hoa aroha.
No Pipiriki.
Tuatini Te Waiho. Perenara Tutawera
Keepa Tahukumutia
Kopa Karauti, Hiruharama, 3/
Matiu Ngiwikatea, Hiruharama
Aterea Te Whetu Raorikia
Wi Paki, Waitotara
Waiata Te Koro, Moawhango, 3/6
Wiari Paparua Ruanui Moawhango, 2/6
Raro Etita
Ote Tiupiri, Box 93.
He Reta Mai no Te
Tikanga.
——————
Kua tae mai te reta a Eruini Paranihi
o te 17 onga ra o Apirira nei whakaatu
mai kua nekehia tera hai hahunga inga
tupapaku o te reureu Borock he raruraru
no nga tangata ki te kooti o Taupo.
N. W. TE UMURAU.
He Tupapaku.
Raetihi, 11th Aperira, 1899.
Kite Etita ote Tiupiri.
E hoa tena koe me tokomiti kia ora koutou i raro
i te ata whai atotatou ariki me te rangi marie kia
kaha ai koutou ki te hapai mai i totatou kuia ia to
Tiupiri.
Tukua atu aku kupu ruarua nei kia tiria atu e te kuia
ne kinga marae onga motu e rua nei kia ki te otatou hoa
e noho Wehe Wehe mai nei i o ratou marae ara kote
tahi tamaiti kua mate ki raetihi nei no te 10 onga ra
o Aperira nei i mate ai ko ruru hira Hohepa teingoa
note 8 onga haora i te ahi ahi i Wehe atu ai i a
matou he nui ano te tangata i hui kia kite i taua
tamaiti kote take tenei ihui ai note 8 onga haora ote
ahi ahi ka mate he rangatira ano taua tamaiti i puta
mai taua tamaiti i nga waka otona tupuna o Meiha
Keepa kai roto katoataua tamaiti i nga tai o taua
kaumatua kaore he tai o taua kaumatua i kore taua
tamaiti.
Na Takoutou Mokai.
Na Tikiahua lurongoiti.
Pooti Mema.
Pipiriki, Aperira 17th, 1899.
Kite Etita ote Tiupiri, N. W. Te Umurau.
Ehoa mau e tuku atu enei kupu ruarua whaka-
maharatanga take pooti mema Whakawhanuitia atu
kia koutou te kupu ato tatou kaumataa a topiaturoa
koia te tahi onga tangata ingoa nui i runga ito tatou
motu koia tenei tana kupu kia pootitia ko Wiremu
Ngapaki raukawa hei mema mote Koroni ate tau e
haere mai nei.
WI PAURO.
Aitua,
Whakamaharatanga.
Aperira 20, 1899.
Tenei kia mohio ai koutou nga iwi e noho ana i
runga ite mata ote whenua ara i Aotearoa, me te wai
pounamu, he mea tika ano tenei te whakamahara kia
tatou i tenei wa mo tatou Aitua i tenei wahi i tena
wahi kati tenei ka Panuitia, e ahau ki raro iho nei
No te 14 onga ra Aperira nei i mate ai.
A hinganoa ko tenei wahine No Nga Ruanui, tuarua
he tamaiti, ko tona matua taane he uri. Na tenei
tupuna ka whakahuangia nei tona ingoa ko tamawaea
kotonu matua wahine he uri na Rangitauiru kotona
hapu ko Ngatikura kati he nui te mamae me ke Pouri
i pa mai kinga tangata nona enei tupapaku.
Heoi kia ora koutou katea,
N. W. TE UMURAU.
|
|
11 10 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Tianara Putu.
Te Huihuinga ki Aramoho,
He nui te tangata i tae mai ki te Teihana i Ara-
moho, ki te whakatau mo te taenga mai o Tianana
Putu ote tahi tangata nui o te ao, ara o tenei tika-
nga hou i puta ake i roto i te Kuinitanga o Wiki-
toria, a kua hora haere ki a whenua ki a whenua nga
inihi Atawhai i nga ahua tangata kei te noho i te ao
nei, e huaina nei te ingoa Taraweihaua.
I nui rawa te pakeha te wahine i tae mai kia kite i
taua Atua nei, i te ra o te Kuru Paraire. Te taenga
mat o te tereina, katu ki te teihana, i konei ku
whakatae tao to mahi a te tangata, kiakite te kanohi,
a kia rongo ranei te taringa ki ana kupu. Ko puta
mai ko tona tama ko Puutu te tumuaki o nga Tara-
weihana kei Atareria me ona moutere katea, tona
kupu ki te iwi, he nui to ahua mate o tona papa, i te
ahua ngenge hoki, me te ahua koroheke hoki, ka 70
net ona tau, e kore ai ia u kaha ki to tu roa atu kia
koutou, kaore i pera me ona ra i mua, ka mutu
katahi ia ka karanga i tona pupa kia puta mai, e hara
te putanga mai, katahi ka karanga te iwi, kia " kotahi
nei te kupu. "
Kihei i taea e te Tianara te kore whai kupu. He
niu toku whakapai mo ta koutou karanga! an, engari
he nui toku pouri kihei ahau i whai taima kia
koutou kihei i nui ona kupu, engari ko tona hiahia
kia whakanuia te Atua mo te tapunga o te ami, mo
nga pai kua rite nei ia ia, ki taku mohio ko te kai
whakaora i nga kino o te ao, me kite i roto ia to
karaiti mehemea ki te whakaae te tangata ki tona
kawanatanga, ka whiwhi ki te painga. Ho nui ake
ona korero. A heoi rere atu toua tereina.
He Whakapahoko.
Tera te tahi wahine purei he wira tana mahi, he
purei haere i nga taone o nga takiwa, ia ia e mau
haere aua tetahi whakapakoko, whakakahu rawa ki
nga kakahu whakapaipai. Na ka mahue te whaka-
pakoko i te Reriwe teihana i Mateiri, ka kite nga
tangata mahi o to teihana, ka tahi ka haria te whaka-
pakoko nei ki te tahi ruma i takoto ai te paaki moni,
ka whakanohoia ki ringa ki te tahi tumu, katahi ka
tutakina te toa, i te po kahaere mai nga tangata
tiaki i ngu po, ka huikana te toa, ko te tangita ra e
noho aua, i te taha o te paaki moni, katahi ka tuta-
Parikino.
April 18th, 1899.
Ki te Etita ote Tiupiri.
Ehoa tena koe i runga inga mahi honore. E puta
ana ki te iti raua ko te rahi. Heoi e hoa kia ora
tonu koe he inoi atu tenei na matau na nga tangata
o konei kia koe kia tukuna atu e koe tenei Panui ki
roto ki to tatou taonga ara ki te Tiupiri. Tenei ka
Panuitia ki raro iho nei. He panuitanaa tenei kinga
iwi erua Iharaira me te tauiwi i te takiwa o Whang
anui me tae mai koutou ki Parikino nei i te 18
ongara o Mei, ! 899, tuarua. Ko te ra hai haerenga
mai mo koutou ko te 15 o nga ra a tae atu hoki ki
taua ra ki konei tatou nga iwi whai mahara rapu ai i
te huarahi ote ora rana kote mate e waha nei i runga
ia tatou tuatahi kote mate whenua tuarua kote mate
tangata koia matou nga tangata okonei ka inoi atu
kia koutou kia tae mai koutou ki konei i taua ra.
Kahiiritia nei o matou ingoa ki raro iho nei.
1. Ngakura Teaohau.
2. Teaohau Nikitini.
3. Ratana To Maramara.
4. 0. Poutini.
5, Ngawini Kahu Kura.
6. Parore Peina.
Na Piripaina.
Kua taki hoki hoki mai nga Piripaina ki o ratou
kainga, a kua mea hoki kia tiakina ratou e Marikena.
He hoia mo Tiamana.
I runga i te maha rawa o nga hoia o Ruhia te noho
ki nga rohe o raua ko Tiamana, na konei ko tonoa kia
whakamahana nga hoia o Tiamana
Te Raruraru o Hamo.
Kua paku nga punui o nga manuao o Ingarangi
me A marika, ara kua whawhai kia Matawha, mo
tana mahi whakaara pakanga, whakahe hoki i te
whakapumautanga a te Tiati ko Tamu Marietoa hei
Kingi, koia ka puta te taru hae o Matawha, koia i
ara ai te pakanga, engari ko te kai awhina i a ia ko
Tiamana, ua konei ka whiwhi pu paura te taha kia
Matawha, no te pakutanga o nga pu o nga manuao
nei. katahi ka takiri kino to ihu o Tiamana ki waho,
ta Ingaranga pai hoki, kua ] iri nei raua ko Marika.
Te kupu a te Nupepa o Ingarangi, me karanga o
Tiamana tona kai whakahaere kia haere mai i
Hamoa.
Kua kore he taringa o Ingarangi me Mariki ki te
whakarongo ki nga korero tohu tohu mai a Tiamana
ara kia whakatungia hote Kingi o. Tuwi, tini hei
takawaenga.
|
|
12 11 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Te Whawhai i Piripaina,
Kua hinga ano te Hauhau.
E whitu nga haora e whawhai ana i te takiwa o
Patiki, hinga una te 4, 000 o Ngapiripaina, e 400 i
mate, i tu kaiakiri, e 363 i riro herehere, ko to ratou
kai whakahaere ko Akiurana i pahure.
Kei te whawhai ano i te taha ki Manira, e wha
nga haora e whawhai ana ka hinga te hoa riri, heoi
rere atu aua ki ona wahi, na inaianei he wahi iti kau
nei te wahi o Rutana Moutere kei a ratou.
E korerotia ana e rima nga tima o Marika i mau i
te hauhau, ko te tahi o nga kapene i patua, me te
kiia hoki konga tangata o runga i patua katoatia.
Te kau matoru nga piriti i mau herehere i te hoa
riri, kua pahure katoa. Na ratou i korero e 43 nga
piriti kua patua, e 300 kei te mau herehere.
He Aitua i te Moana,
RANANA.
Tera te tahi tima ko Teera te ingoa i rere mai i
Ingarangi, e rere ana ki tetahi moutere ki
tana ra Airani, e rere aua ki te haereere,
i runga i nga tika nga hararei, te maha o nga pakeha
haere 210, he pai te rangi i rere ai engari puta ai te
kohu, i te awatea ka tino kaha rawa te kohu, a, heoi
tutuki ana te tima nei ki te kaawa kohatu, pohara
rua te tima nei, ahakoa ra tau ana te rangi marie o
nga heramana, kaore i tutu; ka tahi ka tukutuku i
nga poti me te tono i nga wahine mea ratou tamariki
kia eke ki runga ki nga poti, ia ratou ka mene ki
runga ki nga poti, katahi ka tino kaha te rere o te
wai ki roto, ko te pakarutanga o te paera, ko te
totohutanga, e 50 nga tangata i noho tonu ki runga,
te 15 meneti e mau ana te tima ka totohu.
Kote poti whakamutunga te 14 tangata i runga i
tahuri, toko ono i mate ko nga oranga he tima no
wiwi na ana i kite,
Ko era atu poti, i he haere i roto i te kohu, na te
tahi tima ratou i kite.
E waru tekau kei te ngaro. Ko te wahine a to
mete tuatahi, na ana ano i whiti te tatua, maka atu
ana e ia te wahine ki te wai, ko te wahine i ora, ko te
tane i mate.
Te Rakautao Kaikohe.
Kia W. W. Hipango, Etita ote Tiupiri.
Tena koe e mihi nei i runga i nga tai-
mahatanga o tenei ao, e peehi nei ki
runga ki nga iwi e huaina nei he iwi
maori; mihi iho kinga toenga kupu a o
matua i waihotia ake nei e ratou ki te ao,
haere ana ratou nga nui ki te kainga hou
kuaporopititia noatia atu i mua noa atu.
Tirohia kei a Ihaia, Upoko 43, R. 2, 3, 4,
5, 6. No reira ahau i mahara ai kei roto
ratou kei enei rarangi kua kiia ake nei e
au, a kua rongo ahau kua oti te Teme-
para Tapu o Ihowa ki Hiona e 48 nga
tau i hanga ai ka oti. Kati no reira ahau
i mahara ai koia tenei ko te kainga hou e
kimihia nei e. o tatou Hinengaro kia whi-
whi ano hoki te wairua ki tetahi oranga
mo ona ite Matua ite Rangi.
E korerotia nei e ona karaipiture;
tenei ake kei nga ra whakamutunga ka
whakaturia te Temepara o Ihowa ki runga
kite Tihi o nga maunga, kati kei te ma-
rama tenei i roto ia tatou mo runga mo te
kupu kei Hiona te kainga hou a ka rere
nga iwi ki reira.
Tirohia kei a Heremaia upoko 30, R
17; upoko 31, R 6.
Whakatika tatou ka haere ki Hiona kia
Ihowa ki to tatou Atua.
Ka tutaki enei kupu ki roto kite nga-
kau ka mahara kite otinga o nga mea
katoa.
Whakaatuano.
Kia W. W. Hipango, Etita o te Tiupiri.
Tenei kua tae mai. te kuia nei me tana
wahanga i runga i a ia ka tatu ki au, ti-
tiro iho ana ahau, na he 48 te nama ana
|
|
13 12 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
kua hopu taku ringa kua timata te titiro
ite rarangi tuatahi tua 2 tua 3. Ka tae
kite rarangi tua 7. E mea ana he patai
ki te Etita te Rakautao kua anganui te
whakarongo ote taringa kia whiwhi ia ki
tana. Matatau tonu te kanoki ki runga
ki tana mahi, mutu noa tera ka tae ki te
whakautu mo nga Patai, kei waenganui e
haere ana te korero kua kite ahau ite pa-
paringa ote tangata kua menemene kite
kata; haere tonu te korero tae noa kite
mutu nga he rite te ohonga o nga morehu
nei kite pakipaki me te Hamama o nga
waha; anana kihai au i mohia e pehea
ana nga kupu a tera a tera. No te
mate matenga iho ka korero takitahi mai.
Kotahi ano te kupu koia kei a W. W. H.
kia ahatia a ana te korero noa ai ite ma-
ramatanga, e uaua nei ki o tatou ngakau
te awhina pepa hei matakitaki i nga reo
maha o nga iwi ote ao.
Ko nga patai kei te ea pai marama i
runga a puta noa ki raro; ki a ora Waata
Hipango te Etita.
Ka tae ate Pere W. Hongi kotahi
hereki Pane Kuini hei poohi pepa maana.
Na ehoa kanui rawa te tino tika o to
whakautu mo nga patai me te marama ki
te tikanga e aro tau ana ki runga ki ta
tatou taonga kia te Tiupiri.
He tika hoki to kupu kia noho nga ko-
miti ki te wha tekau kua ahei te tuku
paihere nga pepa kia 100. Maia komiti no
reira te tino marama o nga patai nei ite
tukunga kite pepa nei o nga kupu katoa
hei titiro manga iwi. Ehoa ma koia nei
ra te pai o ta tatou pepa ano ki au kei te
huihui tonu nga iwi o nga motu nei inga
wiki katoa ki roto ite whare kotahi ka
rongo nei ka kite nei i ia korero i ia korero
a taka noa te tau e taimaha nei ki roto
kite ngakau ote tangata nga kupu marama
a te Tiupiri, e tono nei ki nga iwi kinga
Hapu taane wahine kia whakatu i o ratou
komiti, a, kote moni pepa me waiho i
raro ite mana o tena komiti hei pai nga
mo tena iwi a hapu ranei. 1 uarua: Ko
te whakahau kia kaha koutou kite tango
pepa ma koutou he tikanga awhina katoa
tena na tatou i tetahi pepa ma tatou a he
taonga nui ano te rongo atu i nga korero
o ia waahi inga wiki katoa a taka noa te
tau, e whakaaro koretia e nga kaumatua
o Ngapuhi nei me ona tai tamariki, ka
hore rawa nei i iti iho taku whakinga i
tenei taonga kinga iwi e noho patata ana
ki au inga ra katoa i Tuhi ai ahau i taku
panui i tae a tinana ano ahau ki e tahi
paenga kainga i nga ra huihuinga tono ai
ki a whakaaro ki runga kinga kupu a te
Tiupiri kua kiia ake ra, hoi hore rawa he
tangata i kite i mohio ki enei korero ma-
rama, ki mai ana maumau aku hereni,
kati ka rua tuunga reihi Hoiho ki o matou
kainga, ka haere etahi o aua tangata kite
whakauru i tana hoiho kite reihi te moni
15/- hereni kihai rawa ia i ki atu maumau
taku moni; ka tahi ka oma kihai i wini.
No reira ka ketekete ahau ko etahi i ahu
atu kite papara kauta ite ata, ka puta e
kiiana e £2 aku i haere ai. kite reihi 1/-
hereni ite keti ra, no te po nei ka tahi ka
kainga kite rama na pau atu; kua inoi
atu kite hoa ehoa hore o Tupeka maku kia iti
nei, na ka mahara ahau e tino puhoi ana,
nga ngakau o tenei iwi kite korero tika.
Ki au ka tahi ano nga take tika hei ki
anga ma te tangata e kore ahau e tae
kite paparakauta kei moumou taku hereni
no enei ahua e hoa e Waata Hipango ka
marama tenei kupu aku e kore to taonga
e ora i tenei iwi, ka hore ano i matara atu
nga whakaaro ite Tinana; kaati konga
takiwa enei kua korero ahau kinga tangata
o toku Porowini i raro iho o Akarana.
Auckland and Russell
Kawakawa
Waiomio
Kaikou
Mangakahia
Otaua
Taheke
Waimate
Ka tae kite Timatanga.
|
|
14 13 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
Kei roto ko Ohaeawa ko Kaikohe kua
rongo katoa enei pa i aku korero mo to
pepa; kaati ena.
Kite Etita kinga komiti kinga Etita me
nga ripoata me nga kai whakahaere etita
Taane wahine, te iwi puta noa nga motu
tenei ahau ka panui atu. Kia koutou kei
riri mai koutou kite etita ote pito ki Nga-
puhi ote motu nei mo runga ite kore ka-
hore i puta i au nga korero ote hui a Nga-
puhi i tu nei ki taku kainga ka kaha ahau
kite whakaatu e kore ahau e pai kia noho
kuare mai koutou kite take i ngaro ai
ahau a i kore ai e puta nga korero o tena
huihuinga maha o tatou.
Na ehoa ma kei te nui atu te mate o
taaku kotiro he mea iti ka rua pea ona
tau, heoi katoru tonu nga ra tinana e
haere tonu ana te kaha o te mate, kua pa
kei te Tuakana ka rua paanga no reira te
putake o toku tureiti ki te hui, e ki ana e
tahi o matou he mate uaua rawa taua
mate ka hore au ite mohio, ko te ahua o
taua mate he rere, he ngau note kopu he
oka no te rae. Hui atu kite kore e kai;
ahae; ka raru koe ete maori i ou kuare-
tanga hanga noa iho ano te mate. Na te
kuare kua mea ae, kua mate tatou.
Kaati ake mo ena. Mo to kupu mo te
tango hawhe tau ko tou hiahia me whaka-
kore he tika tonu tena korero e kite ana
ahau i te nui rawa o nga raruraru e pa
ana i taua mahi no reira he pai ki au me
timata ite timatanga pau atu era ra me
ona raruraru kapai, kaati. Na te Tureiti
rawa ote ra ote komiti nei ka mea ahau e
pai ana kia oti rawa to koutou komiti ka
kati ai te tuku pepa waiho atu mo tera
tau ka tuku ai, ia Pepuere. Kaati kite ki
mat te komiti nei hei tera tau ka whaka-
tika ai ona kai tono e pai ana.
He mea miharo no te rangi.
Tenei tetahi mea whakamiharo i puta
ki te takiwa o Kaikohe nei ite ahiahi ote
taite nei ite 9 o Maehe 1899 ite hawhe
paahi ote whitu karaka, ka kitea nga
mura ahi ka ko kirikiri inga pito e wha
ote rangi he mea ko kirikiri noa ake i nga ta-
ha i runga a e rua e toru kite putanga ko e-
tahi he roroa ko etahi he popoto. Ka
hore ano hoki i okioki tena hanga. A ao
noa te po ka mutu ka hore ano hoki he
aha i muri mai o tenei hanga hoi ano te
take ehoa ma i tuhia ai kei te mea kua
eke nga kupu o nga paipera hei whaki i
nga kupu ote Atua kia Tahuri te tangata
kite kimi okiokinga mo te Tinana mete
wairua i roto kua ki nga karaipiture tenei
ake kei nga ra whakamutunga ka kite
koutou i nga tohu whakamiharo i nga ru
i nga kapua erere ke ana ite ra ka whaka-
pouri ite marama ka whakatoto ka mohio
koutou kua tata te ra o te Ariki.
Me mahara hoki ki tenei ka kite koutou
inga pititi kua puawai ka mohia noa ake
ka tata te raumati.
Kei te tonoa taki rua taki rua nga ka-
rereo te Atua i enei ra ki te kauwhau ite
rongo pai o Ihu Karaiti ki nga tangata
katoa.
Heoi ano na aku.
WIREMU HEREMAIA.
Etita.
He korero ano.
KEI PARENGARENGA.
Ko te rerenga wairua kei te tino pito ki
raro ote motu nei kei te mahue taua ara i
naianei ite wairua i mua he tino ara pu-
mau tenei no nga wairua ote hunga kua
mate. Kaati i roto i enei tau ka mahue
ake nei ite tau 1893 ka haere o matou
tangata toko rua ka tae ki reira ara ki
Mangonui nei ano ka korero nga tangata
whenua kia raua mehemea kite mate he
Tupapaku e rangona atu e konei be potini
tima kei tua nei he nui hoki te tangi i nga
wiki katoa ka hore o reira kainga kanui te
arumia i mua e hua ano hoki no te pake-
ha he aha tena mahi ka roa e mahi ana
ehoa ma ka mohiotia he wairua ke koia
tenei to ratou ara hoou e haere nei i
mahue ai to ratou ara Tawhito.
|
|
15 14 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
O tauira, Te Aute,
Aperira, 10th, 1899.
Kia Waata Hipango,
Tena koutou katoa kia ora koutou ko nga kai
mahi o te nupepa, Heoi te mihi, utaina atu e koe
teitei ai tua nui, i te taite i te ono o ongara o tenei
marama ka haere a te kereama raua ko tana taina
me ta raua tamahine i runga rerewe ki Heretaunga,
o te wahine a te kereama ko miriama-Hira, me tana
tamaiti ano me tana mokopuna ano ka torn nga tau
i tika ratau ma runga paki, e wha maero te matara-
tanga atu i to ratau kainga, hangai tonu ki te waahi
hohonu o te rori ka tutaki ki te paki o te pakeha kua
kite te Hoiho i te taporena i muri o te paki e tarewa-
rewa ana ka oho te hoiho o to ratau paki ka tahuri to
ratau paki, e toru taka hurihuringa o to ratau paki i
te tahataha ko te taraiwa i taha noa atu ko tahu
anake raua ko tana mokopuna i i mate ki runga ki to
ratau paki ko miriama hira wahine a te kereama
hupata i mate i whati te waewae ko te mokopuna
kaore i mate heoi kai te takoto taua kuia kai te
whakarongo ki te mamae o tona waewae i whati ko
taua kui he kuia pai manaaki ki nga manene, tekau
marima aku tau ki konei kaore ano au i kite kino o
taua kuia, koinei to maua matua ko Hatana i konei,
nui atu tokupouri ki tenei kuia ki te whatinga o
tona waewae i te paki. Heoi ano,
NA TE RANGITOHITU.
Maehe 25, 1899.
Mr. W. W. Hipango, tekai hautu o te potikimei
tena koe irunga inga kupu mihi kua whaka taua kia
koe kia ora koe ara koutou katoa amine tearoha me tuku
atu tenei panui kotahi tetamaiti imate kikonei kite a
wamate wahi okopua whara temahia note 21 otenei mara-
ma ano kote matua tahe pita taumata, no mohaka, kote
matua wahine, kahukiru note mahia, tenei heoi kua
riro iaitua tenet waihotia iho kote pouri kinga matua
ite nei taima panui ite tau kua hori akenei ka tu
tetahi toa maori kikonei hemaha nga tangata iuru
kitaua tou kote kaitiakiotaua moni kotona peeke moni
tapuke ai kite whenua note nei taima ka wahia aua
moni kia ratau katahi e tahi onga moni nei kakawea
kite toa hoko ai kaore te pakeha i mohio kai tehe
aua moni note rironga itetahi maori mohaka katahi
kaho atu kite pakeha ka ki mai te pakeha ra e hara
tenei ite moni ka i hea te ingoa ote tangata nana
tenei moni ka mau atu ano te maori nei kawhaka
hoki a ano kite tangata nana te nei moni katahi ano
te pakeharaka kamohio e tika ana kahomai aho eia te
mea pai temahi aua moni he haere i tena ite na
kahoki ano kite pakeha nei tana moni kote ahua o
aua moni hewhero katoa nga noti kote take i pera ai
aua moni imakui heke a na te mea whero kirunga e
kore e ngaro aua moni kati tenei he panui kia waata e
hoa tenei te whakaaro iputa a ke iroto iau kotaua
whakaaro hemea noku kia tukua atu kito marae noho ai
akia riro mai he tikiti mona katuku atu ai kia haere
kinga wahi e pai ana ia hei haerenga moua hoi ano.
E tau toko ana au ite nei whaka aro kia tahuri ta
tou kite kimi ite ora motatau anei taua ora kote whe
nua matenei hoki katika ai tewhare mete marae me te
ohaki kite manuhiri kite kore te whenua e ko re hoki
e ora tewairua metetinana kai hea hoki hetupunga kai
kite kore hetupunga mote kai kai hea heora noreira au
ka penei atu kia koutou tane wahine kia whaka-
mutua to koutou whakaaro kinga mahi ate kanohi te
meapai e hara ite painga e ahu mai ana kito tinana
engari kio kanohi anake kamutu atu hei mu ringa iho
kaore e mohio ki aua pai heoi te mea nui ki aua tu
mahi hetakaro haere ito pakete kaore e hoki mai e
ngari kaheke tonu atu kite ngaro koiana te kino
o era tu mahi kiata mahi koutou inga mahi hua kore
tenei mahi tekaranga ite hui hepai ano kai nga ka
nohi anake tenapai tenei mahi te kohi ite moni mo
aua tuhuarahi koau e penei ana tenihi moni onga
moni kienei mahi hua kore kaore ra wa tetahi tan-
gata e penei haere hold au ka whakatuhui hei kohi
moni maku hei hoko ite ra pihi whenua akia pai iau
taua whenua ka whakaae ai ite moni ikohia nei maku
kite penei te whakaaro ate iwi maori tetahi whakaa
tu tino pai tenei te pai otenei tu whaka aro iro to pea
inga tau e 5 kua timata te whaka hoki haere ite nei
moni tena rongo kohi kua mahue atu ki muri nei
kaore ano i whakahokia mai tonu pai koi ana te he
mahara kote nei kaore ano taua te maori ita
rai kitaku mohio tewhakaaro pai tenei mo koutou
moe nei tau eheke mai nei koa koutou kohi e mahi
nei koutou me whaka mutu atu kia whai ki koutou
kamahi ai iena tu mahi tuhu a kore ote pouri tanga
waiho atu inga matua te porangi tanga kiera tu whaka-
aro otira e kore taua te maori e haere irunga ite
whakaaro pai e ngaringaringa mea hanga noa ote nei
taima konga me a pai kaore e pirangi e ngari ngamea
kino mewha ka marama atu au ite kino onga mea
kino te mahi ngahau e hara tena ite mea pai mote
waanake e kitea atu ana toua painga kote mea pai
tenei taua mea ho whakaaro nui kite motu kite
whenua a kite kaiwhangai ite kopu ote tangata kaore
no hekai ate mahi ngahau ihomai ai riro tonu a noa
maate whenua e whakaora kaati tenei i konei,
panui tenei ki nga tane wahine ranga-
tira hapu whakaarongo mai koutou te-
nei aku whakaaro kaputa atu kio koutou marae
haere ai kia kite koutou i aku whakaaro e noho atu
nei i konei kote he a te mea tino pai oenei take konga
whakaaro noa iho ranei kote aroha ranei kote whenua.
ranei kai a koutou tonu te whiriwhiri kai nga i wi e
rapu nei ite ora mote motu nei otira ka i te kaha
koutou te na ko etahi kai te whakarongo tonu kinga
purakau ate iwi nei ate pakeha a mate iho ite mate
kino koi ana tonu nga he oe nei tu whakaaro penei
pea kotahi te whakaaro ate motu nei te ra pea te tahi
oranga e puta mai ite nei tau kaati pan katoa nga
|
|
16 15 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
whakaaro kinga ahua reka kinga hui nunui nei oia
mana oia mana mea ake nei kua kore e mohio tia kai
whea kai whea ngaro noa.
Kamutu taku whakamarama haere inga tikanga
oera take i te mea kua noho mohio koutou tenei taku
memutu takoutou whakahaere inga mahi korehua
waihotia atu inga taimua ite waepoheheana taua te
maori ite wa kua kite taua ite tahi wahi marama
kimihia kote nei mekaati koutou tewhaka puta tika-
nga mo koutou e kore au e tautoko inga whakaaro
kino e kore nei e puta mai heora i roto he pono tenei
kapu aku kite penei haere tonu ta koutou haere e
kore e piki ake e ngari kaheke atu kite wahi ngaro.
Na e nga matauranga kia kaha koutou te rapu mai
ite tahi huarahi pai e ora ai taima e ngari kaua e
rapa atu kapenei kote pakeha ano he i awhina inga
painga mo taua kaua enei tumahi aua koutou ranei
kakite ite pai mahue tonu ake nga whakaaro pai
kawhai kote mahi kino kiatu pono rano te he kahoki
hoki nga mahara ki te iwi koenei tu whakaaro a
koutou whakarerea atu te hao atu kinga meapa i e
hara aua tu mahi ite mea pai tona ingoa hekino to
mea pai hepai tera e nui e tahi mahi e hoatu mato
mea pai maate mea kino e kore ia e whiritu i muri
atu ote nei kite kite koutou ito nei korero utu a mai
te mea ihe te mea iti ka engari taku mohio konga
whakaaro tika tenei note mea koau kaore ano i ta e
oku tau kite 20 penei kiua pau ka toa a koutou
whakaaro.
TUHANARETE.
No te Mahia.
Mr. W. W. Hipango, Etita o te Tiupiri.
Ehoa tena koe. Enoho mai i tena wahi ote motu
nei inga mahi nunui ote na wahi menga whakaaro
pai menga mea kino kia ora koe. Ehoa e taku ho
a pai ite tau kua hori a kenei tena koe tae mai ki
tenei tau Henui toku aroha atu kia koe koia nei te
mihi nui kia koe kaati pea te ahua ote aroha.
He whakaaro i puta ake i roto i au ite nei wa kia
panui tia atu e koe kote hiahia tenei iroto i au i
tenei wa ano note mea kotaku reta whakamutunga
tenei kia koe no konei i penei ai taku whakaaro kia
panuitia e koe aku whakaaro notemea ku a mutu
taku tuku reta atu ki kona kia tae atu rano iau te
moni katahi karai to taku korero atu kua kite pea
koe i taku reta kua tae atu ua kia koe aha koa roa
katae atu ano te moni mote pepa kaati tena heoi kia
panuitia tenei whakaaro aka ake.
He whakaaro i puta ake i roto i toku hinengaro
tuatahi. Enga iwi, enga hapu, onga rangatira, enga
matauranga kia ora koutou i raro o tera ka poa kamoe
ka awatea katimata te mahi ate waewae kitaua mahi
kite haere te kanohi ki taua mahi ipai ai i kite ai
era teringa kitaua mahi i pai ai oti katoa e na mahi
ia ratau ite na iwi ano.
Na i roto i enei ra a kua mahue ake noi katae mai
nga whakamarama anga matauranga ho whakaatu
ite ora monga iwi nunui o tenei pito o totatau motu
kaati kaore i kite a ho tino pai rawa tena tu whaka-
aro kaati i roto i tenei ra kakiake au. Enga iwi,
enga rangatira tane wahine kia pai ta koutou ara
taki ite iwi kia hapai ai te. iwi ia koutou engari anei
ko tetino whakaaro pai makoutou he kimi ito tahi
oranga motatau makoutou e kimi te huarahi pai
anei te pai kote motu e mahi kote whenua kia ora
tena katahi ano koutou ka kimi atu ite painga mote
tinana menga kanohi kote na painga e hara i te mea
moto tinana engari mote waiti noa tena kote ora ote
whenua kotahi rau pea painga e puta mai ana konga
mahi ahuareka e hara tena ite mea pai tetahi tena
onga tama ahataua te mutunga iho he rakuraku ito
pakete kite pai hoki aropakete kapai te haere ato ta-
ngata ite taone kite kore e koro e pai ahua ngoikore
taua haere ahua mate ana no konei au kapenei kaati
koutou te tau toko inga mea pena to ahua engari
nga mea e kitea atu ana tera e puta ano he oranga
i roto. Engari tera kia kaha te hapai.
|
|
17 16 |
▲back to top |
TE TIUPIRI.
No Heretaunga.
Ko ke ra hei haeretanga mo nga rangatira o konei
ki Ngapuhi ko te Paraire te 10 onga ra o Maehe nei.
I tu te hui a Mohi Te Atahikoia raua ko te Teira
Tiakitai ki Awheraka i te rua o nga ra nei.
Ko nga putake o taua hui koia enei:
1. Te aroha o tetahi ki tetahi kua pumau.
2. Me pewhea tatou i to kotahitanga kua
pakaru nei.
3. Te pire poari kia whakamaramatia e te
taha tautoko me te taha turaki.
4. Kia whakamaramatia te putake o te komiti
he pupuri i nga whenua o te Tairawhiti,
5. Kia puta he whakaatu a tenei hui mo nga
mema e mea nei kia pootitia hei mema
mo te Paremata o te Koroni.
I hui katoa te nuinga o nga Rangatira o Heretau-
nga nei ki taua hui. No Ngati Kahungunu ki Te
Wairoa rawa etahi tangata No Taupo rawa hoki
etahi. No roto etahi i te Rohe o Tuhoe. Te kupu
mo te kotahitanga i puta e penei ana " Kaore i te
pakaru te kotahitanga" engari ano nga tangata i
pakaru i runga i te takahi i nga tikanga o taua
kotahitanga.
T kotahi te whakaaro o tenei hui mo te pire poari
ara i peneitia te korero, kia ata waihotia mo te hui i
Ngapuhi ata korero ai i te mea kaore nga upoko o te
taha Tautoko i konei.
Te putake mo te pooti mema i whakahaeretia
tenei. Ko nga ingoa i puta i taua hui ko Wipere,
ko Mohi Te Atahikoia me Apirana Ngata.
Kei te tu tetahi whakakitekite putiputi, merengi,
me te paukena me era atu maha o te hua rakau.
Kei Hehitingi nei e tu ana, He kamu pone hou
tenei katahi ano ka timata ki konei. Nui atu te kaha
ki te awhina o nga mema o te kamupane nei i tenei
mea. E maharatia ana tera e kaha tupu o tenei
mea i roto o Heretaunga.
Kei te ora o koutou whanaunga i Heretaunga noi.
Heoi te mate kei te haere i roto i te Maori ko te
mate ngau puku ki nga tamariki, engari kaore i te
kino rawa tana mate. Kaati kei te taha pakeha
anake te mate piwa e haere ana. Tekau ma rua kei
Hehitingi e pangia ana e taua mate, otira kaore ano
he mea i tangohia atu e aitua.
Kua pata te whakatau a te Kooti mo te whakawa
a Raukura mo matene kia hold ano kia ia, ki te kore
e hold me awhina a Matene i a rana tamariki toko
ono me ia ano. Kaati ko tu whakatau a te tiati
(pakeha) ko te utu ma matene kotahi pauna e rima
hereni i te wiki.
Kua tu tetahi whare karakia mo nga maori o
Porangahau. Kanui te manaakitia o te whare
karakia e nga haki katoa o reira. He tohu pai tenei,
ara he kotahi no te whakaaro o te tangata o tera
kainga. Kia kaha e nga whanaunga ki te hapai i
nga tikanga i mutu ai nga whakaaro pohehe o tatou
tupuna, ara nga mahi kai tangata.
Kua tu tetahi toa koko i nga alma kai katoa
(grocery) kei Hehitingi. Ko tana toa no koko
Honomora rae Hone. Ko te koko he tamaiti no te
kura o Te Aute Kareti. Ko oaa matua kei here-
taunga nei. E hika ma tenei hua ara te mahi kura.
Tokotoru nga tamariki o Te Aute Kareti kei te piki
inaianei ki nga kura nunui o te pakeha, Ko Hamiora
hei kua paahi i te tekihana timatanga o te L. L. B. ara
whakamatautau mo nga ture. Kua teitei ake tona
tunga inaianei i roto i te kura nui i St, John o
Akarana, Ko Tutere Wirepa me Pita Paaka kua
uru ki te kura takuta i tanitana ki te kaha raua, e
rima ano tau kua tu rana hei takuta. Ki tatere ka
rua tekau ona tau ko pita ka tekau ma iwa. Ko
tetahi o nga tamariki i paahi i te whakamaatautau
mo te wiu ki nga kura nunui ko Weihana. Kaati
kua ta e tenei hei mahita tuawha mo Te Aute Kareti.
Tokotoru o enei tangata no te whanauapanui. Ko
pita no Taranaki.
He waiata na te manu neina te Koko.
Huia te manuhiri mekowaai?
Te kuti, te wen, te haua ko Apanunui,
Ehe! Ehe! Ehe! Kaaituhaa!
Ton apiapi; tou apiapi;
Keehu ! Keehu ! Keehu!
Takamai te ki, ko, ka!
No Haritua moana teo, teo, teo.
E nga whanaunga mehemea anei ake te rongoa o
tenei waiata me tuku mai ki roto i to tatou reo ara i
te Tiupiri.
He mea Perehi e Waina me Waina, a he mea panui e
Waata Wiremu Hipango. I raro i te mana o te Komiti
Nui o Whanganui.
APERIRA 6, 1899.
Printed by Vine and Vine at their Registered Printing Office
Wicksteed Place, Wanganui, and published by Waata
Wiremu Hipango, under the authority of the General
Maori Committee oi Wanganui.
|
|
18 17 |
▲back to top |